«Αυτοδιάθεση» του γυναικείου σώματος και κυρίαρχη ιδεολογία

ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗ» ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Απόψεις ενταγμένες στην κυρίαρχη ιδεολογία

της Ευτυχίας ΧΑΪΝΤΟΥΤΗ

Αστικές δυνάμεις από το χώρο της σοσιαλδημοκρατίας και του οπορτουνισμού, που στο γυναικείο κίνημα συνιστούν το ρεύμα του φεμινισμού, αντιπαρατίθενται στην απαγόρευση και την ποινικοποίηση των εκτρώσεων, που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις σε μια σειρά χώρες, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Ισπανίας.

Η αντιπαράθεση αυτή γίνεται με συνθήματα σχετικά με την «ελεύθερη επιλογή» των γυναικών σε ό,τι αφορά το σώμα τους και το δικαίωμα στην «αυτοδιάθεσή» του. Πρόσφατα η «ΑΥΓΗ», 29/3/2014 παρουσίασε ένα ανάλογο ρεπορτάζ.

Τα συνθήματα και οι θέσεις αυτές δεν είναι βέβαια καινούργια, δε χρησιμοποιούνται πρώτη φορά, ούτε αφορούν μόνο το δεδομένο ζήτημα, αλλά εκφράζουν τη γενικότερη αντίληψη των δυνάμεων αυτών για τις αιτίες της ανισότητας των δύο φύλων.

Ο περιορισμός και η απαγόρευση των αμβλώσεων είναι ένα συντηρητικό, οπισθοδρομικό μέτρο, το οποίο δεν έχει μόνο φυλετική αλλά και κοινωνικοταξική διάσταση.

Είναι σαφές ότι οι γυναίκες της αστικής τάξης διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να ξεπεράσουν τις νομικές απαγορεύσεις που επιβάλλονται, ταξιδεύοντας για παράδειγμα σε μια γειτονική χώρα για να παρακάμψουν το εμπόδιο της απαγόρευσης των αμβλώσεων στη χώρα τους.

Δεν αρκεί λοιπόν η αντιπαράθεση να αναδεικνύει την πλευρά της «αυτοδιάθεσης», αλλά χρειάζεται η διεκδίκηση να αφορά τη δυνατότητα όλων των γυναικών για ασφαλή, δωρεάν άμβλωση μέσα από το δημόσιο σύστημα υγείας, σαν ένα αίτημα που αφορά τις γυναίκες και συνολικά τη λαϊκή οικογένεια.

Το ίδιο συμβαίνει με μια σειρά αναχρονιστικές αντιλήψεις για τη θέση και το ρόλο των γυναικών, που μπορεί σήμερα να μην εκδηλώνονται στο ίδιο εύρος ή με την ίδια ένταση σε σύγκριση με το παρελθόν, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες, παραμένουν ωστόσο παρούσες.

Η πραγματικότητα είναι πως δε θέτουν τα ίδια εμπόδια, ούτε επιδρούν με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις γυναίκες. Όμως, οι φεμινίστριες αξιοποιούν ζητήματα όπως τα παραπάνω με στόχο να απομονώσουν πτυχές που άπτονται του φυλετικού από την ταξική πλευρά του γυναικείου ζητήματος.

Η αφετηρία από την οποία ξεκινούν είναι η θέση ότι η γυναικεία ανισοτιμία, το γυναικείο δηλαδή ζήτημα, αφορά μόνο τις πλευρές που σχετίζονται με αναχρονιστικές ή και αντιδραστικές αντιλήψεις και πρακτικές για το φύλο.

Είναι δηλαδή ζήτημα που αφορά μόνο το εποικοδόμημα και δε σχετίζεται με την οικονομική βάση της κοινωνίας, τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής.

Με βάση αυτή τη θέση χαρακτηρίζουν «πατριαρχική» την κοινωνία, υποτιμώντας ή και αποσιωπώντας τελείως το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της καπιταλιστικής κοινωνίας, που δεν είναι άλλο από την εκμετάλλευση.

Γι' αυτό προωθούν την ενότητα δράσης στη βάση του φύλου και όχι την ενότητα και την κοινή πάλη με βάση την κοινωνική ένταξη και την ταξική θέση.

Μέρος της κυρίαρχης ιδεολογίας

Οι απόψεις που δίνουν στη χειραφέτηση των γυναικών στρεβλό περιεχόμενο, συνδέοντάς τη με την «αυτοδιάθεση» του σώματος, δε βρίσκονται καθόλου σε αντίθεση, αλλά αποτελούν μέρος της κυρίαρχης ιδεολογίας, κομμάτι των παρωχημένων αξιών με τις οποίες δηλητηριάζει τη συνείδηση γυναικών και αντρών το καπιταλιστικό σύστημα.

Για αυτό και δεν είναι παράδοξο το γεγονός ότι ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της σήψης του επενδύονται ακριβώς με τα επιχειρήματα αυτά.

Για παράδειγμα, η «αυτοδιάθεση» του σώματος αξιοποιείται ακόμα και ως επιχείρημα υπεράσπισης της πορνείας, της πιο χυδαίας μορφής εκμετάλλευσης των γυναικών και γενικότερα του ανθρώπου.

Έτσι, σε Έκθεσή της σχετικά με το φαινόμενο της πορνείας η Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων του Ευρωκοινοβουλίου εξηγεί πως υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις γύρω από το φαινόμενο. Ανάμεσά τους και η προσέγγιση η οποία υποστηρίζει ότι «η πορνεία καθαυτή προάγει την ισότητα των φύλων, ενισχύοντας το δικαίωμα της γυναίκας να ελέγχει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται το σώμα της».

Μπορεί η ΕΕ να αποφεύγει να ταχθεί κατηγορηματικά υπέρ αυτής της θεώρησης, διακρίνει ωστόσο σαφώς την πορνεία σε «καταναγκαστική» και σε «εκούσια», αποδεχόμενη με τον τρόπο αυτό πως αποτελεί μια δυνητική «ελεύθερη επιλογή» για τις γυναίκες.

Απόρροια αυτής της θέσης είναι και το γεγονός ότι σε πολλές χώρες μέλη της, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η πορνεία αναγνωρίζεται από το νόμο ως επάγγελμα.

Με την επιχειρηματολογία που επικαλείται το δικαίωμα της «ατομικής επιλογής» και της «αυτοδιάθεσης» του σώματος συνοδεύεται και η προσπάθεια που κάνει το καπιταλιστικό σύστημα να απελευθερώσει τη χρήση ναρκωτικών και να διαδώσει την «κουλτούρα» της ανοχής απέναντι στο φαινόμενο, με ό,τι αυτή συνεπάγεται για τη στάση ζωής ιδιαίτερα της νεολαίας.

Συνδρομή στην προσπάθεια αυτή έχει καταθέσει και ο ΣΥΡΙΖΑ, υπερθεματίζοντας υπέρ του δικαιώματος στην «αυτοπροσβολή».

Έτσι, η σημαία της «αυτοδιάθεσης»

• Γίνεται όχημα για τη διάδοση των σάπιων αξιών του συστήματος της εκμετάλλευσης, «ριζοσπαστικό» περιτύλιγμα και άλλοθι για τα πιο ακραία φαινόμενα της παρακμής του.

• Δίνει στην έννοια της ελευθερίας αστικό - μικροαστικό περιεχόμενο,

• Απαξιώνει τη συλλογική πάλη και προβάλλει το δρόμο της «ατομικής λύσης»,

• Καλλιεργεί αυταπάτες ότι η ανισοτιμία μπορεί να εκλείψει με την αλλαγή των κυρίαρχων αντιλήψεων και πρακτικών, χωρίς να ανατραπούν οι εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής.

Ακολουθώντας το δρόμο αυτό, ο οπορτουνισμός όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει τα ζητήματα του εποικοδομήματος, των αναχρονιστικών στερεοτύπων και αντίστοιχων πρακτικών, αλλά συμβάλλει στη διαμόρφωση σύγχρονων θεωριών για την ανισότητα των φύλων που υποτάσσουν τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων στο σύστημα της εκμετάλλευσης.

Σήμερα, τις προκαταλήψεις για τη «βιολογική κατωτερότητα» των γυναικών που σε άλλες εποχές ήταν ισχυρές, ακόμα και κυρίαρχες, αντικαθιστούν νέες στρεβλώσεις, θεωρίες οι οποίες αρνούνται την ύπαρξη ιδιαίτερων βιολογικών χαρακτηριστικών που προσδιορίζουν το φύλο. Σύμφωνα με αυτές, το φύλο δεν είναι ένα βιολογικό χαρακτηριστικό αλλά ένας «ρόλος» που η κοινωνία διαμορφώνει. Η «αυτοδιάθεση» και ο «αυτοπροσδιορισμός» προβάλλονται κι εδώ ως ζητούμενο, προκειμένου το κάθε άτομο να επιλέγει, να προσδιορίζει το φύλο του σύμφωνα με τις επιθυμίες του και τον τρόπο που αισθάνεται.

Όλα τα παραπάνω δεν είναι χωρίς σημασία και στόχευση:

Η θεωρία ότι το φύλο δεν καθορίζεται από βιολογικά χαρακτηριστικά αλλά από το κοινωνικό εποικοδόμημα έχει σαφείς ομοιότητες και αντιστοιχίες με την προσπάθεια να συσκοτιστεί και να κρυφτεί ο ταξικός διαχωρισμός που αντικειμενικά υπάρχει στην κοινωνία σήμερα.

Και επιδρά στη διαμόρφωση συνείδησης και κριτηρίων, κοινωνικοποίησης, με βάση την αντίληψη για το φύλο, επομένως επιδρά στην αντιμετώπιση της ζωής και της κοινωνίας με αταξικά κριτήρια. Γεγονός που υπονομεύει την οργάνωση και τον ταξικό αγώνα.

Η διαχωριστική γραμμή και η διέξοδος

Η ιδεολογική παρέμβαση της αστικής τάξης και του οπορτουνισμού αξιοποιεί και το έδαφος που δημιουργεί η δυσκολία κατανόησης του γυναικείου ζητήματος, που έχει και αντικειμενικό, σε ένα βαθμό, χαρακτήρα.

Η ανισοτιμία των γυναικών αποτελεί κοινωνικό - ιστορικό φαινόμενο που προϋπάρχει του καπιταλισμού, φαινόμενο που γεννήθηκε μαζί με την πρώτη διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις και έκτοτε συνόδευσε όλες τις εκμεταλλευτικές κοινωνίες, φτάνοντας ως το καπιταλιστικό σύστημα και τις μέρες μας.

Αποτέλεσμα αυτής της μακράς ιστορικής διαδρομής είναι να αποκτήσει βαθιές ρίζες στη συνείδηση, έτσι που η ανισότητα των δύο φύλων

• να μοιάζει σαν ένα πρόβλημα αντιλήψεων και στερεοτύπων,
• να περιορίζεται δηλαδή λανθασμένα στο πεδίο της κοινωνικής συνείδησης
• και να αποσπάται από το κοινωνικό είναι, από τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής.

Η «αυτοδιάθεση», η «ελεύθερη επιλογή», ο «αυτοπροσδιορισμός» δεν αποτελούν οδό διαφυγής από την εκμετάλλευση και την καταπίεση. Γίνονται εργαλείο χειραγώγησης στα χέρια του συστήματος που αξιοποιεί την ανισότιμη θέση των γυναικών για να μεγιστοποιεί τα κέρδη του και επομένως έχει κάθε όφελος από τη διαιώνισή της.

Η συνειδητοποίηση της σύζευξης του ταξικού και του φυλετικού στοιχείου όσον αφορά το γυναικείο ζήτημα, μπορεί να θέσει τη διαχωριστική γραμμή εκεί που πραγματικά βρίσκεται:

• Μεταξύ των εργαζομένων και όλου του λαού, από τη μια, και των εκμεταλλευτών, από την άλλη, ανεξάρτητα από το φύλο τους.

Και όχι ανάμεσα στα δύο φύλα, έτσι που να αδυνατίζει η ενότητα της εργατικής τάξης.

Μπορεί ακόμα να φωτίσει το δρόμο που οδηγεί στην εξάλειψή του:

Το εποικοδόμημα των αντιλήψεων και πρακτικών που υψώνεται στηριζόμενο πάνω στη βάση της εκμετάλλευσης, μπορεί να το συμπαρασύρει μόνο η ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η εξάλειψη δηλαδή της υλικής βάσης του γυναικείου ζητήματος, η διαμόρφωση ηθών και αξιών, αντίστοιχων με τις νέες σχέσεις παραγωγής, που θα θέσουν τις βάσεις για την οριστική εξάλειψη της φυλετικής ανισότητας.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ-Κυριακή, 6/4/2014