Εγκαίνια της έκθεσης πρωτότυπων έργων για τα 100 χρόνια ΚΚΕ - Ομιλία της Ελ. Μηλιαρονικολάκη
(VIDEO - ΦΩΤΟ)
Δευτέρα 15/10/2018 - 21:21 - Ενημέρωση: Τρίτη 16/10/2018 - 09:14
Παρουσία πλήθους κόσμου πραγματοποιήθηκαν το απόγευμα της Δευτέρας, στη Θεσσαλονίκη, τα εγκαίνια της έκθεσης έργων 53 σύγχρονων εικαστικών δημιουργών που εμπνεύστηκαν από την 100χρονη πορεία του ΚΚΕ και ανταποκρίθηκαν, με τη δημιουργία πρωτότυπων έργων τους, στην πρόσκληση που είχε απευθύνει η ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ.
*
Ο χαιρετισμός της Ελένης Μηλιαρονικολάκη
(Το κείμενο της ομιλίας μετά τις φωτό)
Πηγή φωτό: Motionteam
«Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι,
Σας καλωσορίζουμε στην έκθεση πρωτότυπου εικαστικού έργου, εμπνευσμένου από την εκατοντάχρονη πάλη του Κόμματός μας για την ανώτερη, τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική οργάνωση της κοινωνίας. Και σας καλωσορίζουμε με ενθουσιασμό και υπερηφάνεια, γιατί είναι η πρώτη φορά, μετά από τουλάχιστον 30 χρόνια, που διοργανώνεται εικαστική έκθεση με αυτό το θέμα.
Πραγματικά, το ΚΚΕ, παλεύοντας για τα πιο προωθημένα ιδανικά της ανθρωπότητας έναν αιώνα τώρα, παραμένει πάντα νέο και ικανό να συγκινήσει την τέχνη. Όμως, αυτή η συγκίνηση σ' ετούτη την αντιηρωική και φαινομενικά στάσιμη περίοδο που ακολούθησε το προσωρινό πισωγύρισμα της ιστορίας -τη νίκη της αντεπανάστασης και τη δραματική υποχώρηση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος- δεν είναι σε καμία περίπτωση δεδομένη. Σε αυτές τις συνθήκες απουσίας φανερών αποτελεσμάτων στους αγώνες και αυξημένων προσωπικών και οικογενειακών αναγκών, δεν αρκεί το συναίσθημα για να δημιουργήσει ο καλλιτέχνης. Χρειάζεται πάνω απ' όλα ισχυρή πολιτική συνείδηση και ιδεολογική - θεωρητική θωράκιση, ακλόνητη βεβαιότητα πως το ιδανικό της κοινωνικής απελευθέρωσης δεν αποτελεί ουτοπία, αλλά επιστημονικά θεμελιωμένη και πρακτικά επιβεβαιωμένη αναγκαιότητα της ιστορίας. Μια αναγκαιότητα που δεν εξαρτάται από το συσχετισμό της ταξικής πάλης στη χώρα ή παγκόσμια, όσο και αν αυτός ο παράγοντας είναι καθοριστικός για το πότε θα εκδηλωθεί και θα επικρατήσει η σοσιαλιστική επανάσταση.
Χρειάζονται με άλλα λόγια εκείνες οι πνευματικές - ψυχικές προϋποθέσεις που δυναμώνουν την αντοχή απέναντι στα αστικά ιδεολογήματα για τη καπιταλιστική δήθεν παντοδυναμία και το υποτιθέμενο τέλος των ιδεολογιών, αλλά και απέναντι στο πάντα κυρίαρχο δόγμα της αστικής αισθητικής ότι η στράτευση είναι καταστροφική για την τέχνη, ειδικά όταν αυτή τολμά να θίξει την ιερότητα του εκμεταλλευτικού συστήματος, καλώντας σε ανατροπή του. "Ταπεινό χαρακτηρίζεται ό,τι είναι ωφέλιμο για τους ταπεινωμένους", παρατηρούσε εξαιρετικά εύστοχα ο Μπρεχτ.
Η συμμετοχή λοιπόν στην έκθεση αυτή 53 άξιων εικαστικών με 62 έργα, ξεχωριστής το καθένα τεχνοτροπίας και αισθητικής αντίληψης, αλλά όλα με σύγχρονο φιλοκομμουνιστικό περιεχόμενο, αποτελεί μια πρώτη, μικρή, σημαντική όμως κατάκτηση. Μια κατάκτηση που αντανακλά την αργή και βασανιστική φροντίδα ενός τμήματος συνειδητών καλλιτεχνών να ανταποκριθούν στο κάλεσμα της σάλπιγγας των καιρών, που στεντόρεια φωνάζει ότι "αυτός ο κόσμος πρέπει ν' αλλάξει, το χρειάζεται". Το πρώτο αυτό επίτευγμα, καθόλου άσχετο δεν είναι βέβαια με την όσμωση που πραγματοποιείται εδώ και 10 χρόνια ανάμεσα σε μια ομάδα προοδευτικών εικαστικών και την κοινωνική πρωτοπορία -την εργατική τάξη- μέσα από τις εικαστικές εκθέσεις "Άνθρωποι - χρώμα + σίδερο" στη Ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη του Περάματος και άλλους βιομηχανικούς χώρους.
Το Κόμμα μας άλλωστε από τη γέννησή του είχε σταθερό προσανατολισμό στη μορφωτική, πολιτιστική, αισθητική καλλιέργεια της εργατικής τάξης και των άλλων καταπιεσμένων λαϊκών στρωμάτων, ακόμη και σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, στις εξορίες και τις φυλακές. Και αυτό γιατί η πνευματική καλλιέργεια δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά πολύτιμο και αναντικατάστατο εφόδιο για να ανταποκριθεί και να ηγηθεί η κοινωνική πρωτοπορία στην πάλη με την αστική τάξη, τόσο σήμερα, όσο και αύριο, μετά την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Το ΚΚΕ με την υπεροχή των ιδεών του, με την αυταπάρνηση, την αυτοθυσία και την ανιδιοτέλεια των μελών του, με τη σταθερή προσήλωσή του στην υπεράσπιση του δίκιου των αδικημένων, αλλά και με την αδιάλειπτη φροντίδα του για τις ανάγκες των καλλιτεχνών - δημιουργών και την ανάπτυξη πρωτοπόρου καλλιτεχνικού έργου, κατόρθωνε στην εκατοντάχρονη διαδρομή του να συνεγείρει και να κινητοποιεί τους πιο φωτισμένους, έντιμους και συχνά τους πιο ταλαντούχους εκπροσώπους των γραμμάτων και της τέχνης. Ανάμεσα στο Κόμμα και την καλλιτεχνική αυτή πρωτοπορία, διαμορφώθηκε μια διαλεκτική σχέση αλληλοτροφοδότησης, αφού και αντίστροφα οι δημιουργοί με το έργο τους αφύπνιζαν συνειδήσεις, φλόγιζαν τις καρδιές, διέγειραν και οργάνωναν τις διαθέσεις για αντίσταση και πάλη.
Από τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυσή του, το ΚΚΕ, στο φως της σοσιαλιστικής Οκτωβριανής Επανάστασης και παρά τον άγριο διωγμό του, είχε ανεκτίμητη συμβολή στο ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της τέχνης, στην εμφάνιση και ανάπτυξη μιας νέας τέχνης, με επίκεντρο τον εργαζόμενο λαό και την αναγκαιότητα μιας νέας κοινωνίας, που θα καταργήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Εκείνη ακριβώς την περίοδο, ένα τμήμα νέων εικαστικών, εμπνευσμένο από τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και τις επιτυχίες της νεαρής σοβιετικής εξουσίας, εκδήλωσε γρήγορα το ενδιαφέρον του για την κομμουνιστική ιδεολογία και τον πολιτικό φορέα της, το Κομμουνιστικό Κόμμα, αναλαμβάνοντας τη δεκαετία του '30 να εκφράσει καλλιτεχνικά τις νέες ιδέες μέσα από το προχωρημένο περιοδικό της κομμουνιστικής διανόησης "Νέοι Πρωτοπόροι". Οι καλλιτέχνες αυτοί φιλοτεχνούσαν εξώφυλλα του περιοδικού, ενώ τα έργα τους συχνά φιλοξενούνταν στις καθιερωμένες σελίδες του με τον τίτλο "Η πινακοθήκη μας". Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικούς και καταξιωμένους τα επόμενα χρόνια εικαστικούς, όπως ο Α. Τάσσος, ο Γιώργης Δήμου, ο Αλέξανδρος Κορογιαννάκης, ο Ορέστης Κανέλλης, ο Αλέκος Κοντόπουλος και άλλοι. Το περιεχόμενο των έργων τους αναδείχνει τη δύναμη και την αποφασιστικότητα της εργατικής τάξης, ως αρετές που αναπτύσσονται μέσα από τις συνθήκες της εργασίας και της πάλης της για ένα φωτεινό μέλλον, ενώ δεν απουσιάζουν και ορισμένα έργα που εκφράζουν την επαναστατική βία για την κατάκτηση της εξουσίας της, κυρίως του τολμηρού, ταλαντούχου και πρωτότυπου από την αρχή της σταδιοδρομίας του Α. Τάσσου, που από το 1930 ήταν μέλος της ΟΚΝΕ, όπως και ο Γιώργος Δήμου. Δεν πρέπει να παραλείψει κανείς εδώ και τη συμβολή που είχε στον αγωνιστικό προσανατολισμό και την Παιδεία των νέων αυτών εικαστικών, ο σπουδαίος χαράκτης και δάσκαλος στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Γιάννης Κεφαλληνός - που εκτός από τις βαθιές γνώσεις του στις πιο σύγχρονες αναζητήσεις της τέχνης, διέθετε μαρξιστική μόρφωση και ριζοσπαστικό, αντι-ακαδημαϊκό πνεύμα.
Η δικτατορία του Μεταξά, παρά το ιδιαίτερο μένος της ενάντια στο ΚΚΕ, δεν κατάφερε να σταματήσει τη δράση του. Έτσι, η κομματική εικαστική δημιουργία συνεχίστηκε για την κάλυψη αναγκών του παράνομου "Ριζοσπάστη" και των άλλων εντύπων. Ακόμη και στα μπουντρούμια της Ακροναυπλίας, το εικαστικό έργο έκανε φανερή την παρουσία του με την εικονογράφηση των βιβλίων που συντάχθηκαν ειδικά για την επιμόρφωση των κομμουνιστών και των άλλων φυλακισμένων αγωνιστών.
Η περίοδος όμως που οι ανάγκες της λαϊκής πάλης άλλαξαν μαζικά το περιεχόμενο και τον κοινωνικό ρόλο των εικαστικών τεχνών, είναι αυτή της ΕΑΜικής Αντίστασης. Δεκάδες καλλιτέχνες επαγγελματίες και ερασιτέχνες - αυτοδίδακτοι, ζωγράφοι, γλύπτες, χαράκτες, φωτογράφοι και σκιτσογράφοι συμπαρατάχθηκαν για να δώσουν την εικόνα της μεγαλειώδους προσπάθειας του λαού να αντισταθεί στη ναζιστική θηριωδία, μια εικόνα λακωνική, δυναμική, στο ρυθμό του αγώνα. Η πείνα, ο μαζικός θάνατος, η βία του καταχτητή, οι υπάνθρωποι καταδότες και κουκουλοφόροι, αλλά και η αξιοπρέπεια και λεβεντιά των αγωνιστών στα θυσιαστήρια και στα μπλόκα, γενικότερα η λαϊκή αντεπίθεση, αποτελούν τα συχνότερα θέματα στα έργα αυτής της περιόδου, που δυστυχώς τα περισσότερα καταστράφηκαν.
Η χαρακτική βρισκόταν σε ανοδική πορεία όταν ήρθε η κατοχή, που της έδωσε την ευκαιρία να παίξει το σπουδαιότερο ρόλο απ' όλες τις καλές τέχνες, μετατρέποντας το κοπίδι του χαράκτη σε όπλο, το ίδιο επικίνδυνο με εκείνο του πολεμιστή. Με μέσα απλά, χωρίς χρώματα και πινέλα, προσφερόταν να αποδώσει λιτά, άλλα έντονα, τα μηνύματα του αντιστασιακού αγώνα και να τα αναμεταδώσει άμεσα και πλατιά με τη δυνατότητά της να αναπαράγεται μαζικά. Έτσι, τον Οκτώβρη του 1941, η Ηλέκτρα Αποστόλου, υπεύθυνη διαφώτισης της ΚΟΑ, συγκέντρωσε στο ξύλινο καφενεδάκι του Ζαππείου μια μικρή ομάδα χαρακτών, από τα ιδρυτικά κυρίως μέλη του ΕΑΜ καλλιτεχνών και συγκρότησε ένα καλλιτεχνικό συνεργείο για τις προπαγανδιστικές ανάγκες της ΕΑΜικής Αντίστασης. Στις απαιτήσεις της διαφωτιστικής και γενικότερα της αντιστασιακής εικαστικής δουλειάς, στρατεύτηκε σε μια πορεία το πλήθος των μετέπειτα πιο ονομαστών εικαστικών της χώρας μας, όπως οι Δημήτρης Γιολδάσης, Γιώργης Δήμου, Χρήστος Δαγκλής, Βάλιας Σεμερτζίδης, Α. Τάσσος, Κώστας Γραμματόπουλος, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Γιώργος Σικελιώτης, Αλέξανδρος Κορογιαννάκης, Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Κατερίνα Χαριάτη Σισμάνη, Άννα Κινδύνη, Σπύρος Βασιλείου και άλλοι πολλοί. Μεγάλη ήταν την ίδια περίοδο και η συνεισφορά του Καλλιτεχνικού Συνεργείου της ΕΠΟΝ, που συμμετείχαν επίσης πολλοί μετέπειτα καταξιωμένοι εκπρόσωποι της αγωνιστικής τέχνης, όπως οι Βασίλης Αρμάος, Γιώργος Βακιρτζής, Γιώργος Βαρλάμος, Γιάννης Στεφανίδης, Μιχάλης Νικολινάκος, Λουίζα Μοντεσάντου και άλλοι.
Τα χρόνια της σκληρής αναμέτρησης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας με την αστική τάξη της χώρας μας και τις συμμαχικές της δυνάμεις Μ. Βρετανία και ΗΠΑ, μια αναμέτρηση που αποτέλεσε την κορυφαία πράξη της ταξικής πάλης στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα, ορισμένοι από αυτούς τους εικαστικούς, όπως οι Γιώργος Δήμου και Γιώργος Γούλας, πολέμησαν μέσα από τις γραμμές του ΔΣΕ. Οι περισσότεροι όμως πολέμησαν στο πλευρό του ΔΣΕ από το μετερίζι της δημιουργίας τους και προπαντός από εκείνο των φυλακών και της εξορίας. Ανάμεσά τους οι Γιώργος Φαρσακίδης, Βασίλης Βλασίδης, Χρήστος Δαγκλής, Βάσω Κατράκη, Σπύρος Κουκουλομάτης, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Δημήτρης Κατσικογιάννης, Θωμάς Μώλος, Ζιζή Μακρή, Βίργω Βασιλείου, Γιάννης Ρίτσος -που ας μην ξεχνάμε πως ήταν και εικαστικός-, κ.ά. Τα φριχτά στρατόπεδα βασανισμού και αποκτήνωσης του ανθρώπου μετατράπηκαν με την καθοδήγηση του Κόμματος σε λαμπρά σχολεία, που δίδαξαν στους εξόριστους να νικούν την απελπισία, το φόβο, τον πόνο, την παραίτηση, ακόμη και το θάνατο με όπλο, μαζί με την ιδεολογία και την οργάνωσή τους, τη λυτρωτική, την απελευθερωτική δύναμη της τέχνης. Οι πιο πολλοί εξόριστοι έγιναν και λίγο ποιητές. Δεν είναι λίγοι όμως και εκείνοι που, όπως ο Γιώργος Φαρσακίδης, έγιναν σπουδαίοι εικαστικοί. Πάμπολλα είναι έτσι τα έργα εκείνης της περιόδου και της αμέσως επόμενης, που εκφράζουν τη φρίκη και τον τρόμο από τα απίστευτα μαρτύρια και τις φοβερές κακουχίες, αλλά και την ομορφιά της φύσης και προπαντός την ομορφιά του ψυχικού κόσμου, την ηθική ανωτερότητα, τη συντροφικότητα και τη συλλογικότητα στην καθημερινή ζωή των εξόριστων. Πώς μπορεί να ξεχάσει κανείς εκείνο το συγκλονιστικό χαρακτικό του Φαρσακίδη, του 1950 που πάνω από τον τίτλο "Είμαι καλά" δείχνει έναν καταταλαιπωρημένο, τσακισμένο από τα βασανιστήρια εξόριστο να γράφει πάνω στην πέτρα, δίπλα στο συρματόπλεγμα, ένα γράμμα στους δικούς του. Σημαντική ήταν η συμβολή των εικαστικών στην οργάνωση και των θεατρικών παραστάσεων της εξορίας με το σχεδιασμό και την κατασκευή των σκηνικών.
Σε όλη αυτή την περίοδο από την Αντίσταση μέχρι και τη δεκαετία του 1950, η εικαστική τέχνη αξιοποιήθηκε και για να καταγράψει και διασώσει ιστορικά γεγονότα και μορφές επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών. Έτσι, εκτός από τα έργα που αποτυπώνουν μάχες, πάμπολλες είναι και οι προσωπογραφίες εξόριστων και φυλακισμένων, που ορισμένες φορές συλλαμβάνουν την έκφρασή τους σε τραγικές στιγμές, σαν αυτές που τους ανακοινώνεται η εκτέλεση αγαπημένου τους προσώπου.
Στις συνθήκες της παρανομίας, των έκτακτων στρατοδικείων και των εκτελέσεων που αντιμετώπιζε το Κόμμα τη δεκαετία του '50, μετά την ήττα του ΔΣΕ και παρά το θεμελιακό λάθος του να διαλύσει τις Κομματικές Οργανώσεις στην Ελλάδα και να διαχυθεί στην ΕΔΑ, χάνοντας την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική αυτοτέλειά του, εξακολούθησε να επιδρά στη συνείδηση των πιο πρωτοπόρων εικαστικών. Πολλοί απ' αυτούς συνέχισαν να εκφράζουν στο έργο τους τη φρίκη της προηγούμενης περιόδου, αλλά και της τρέχουσας, ενώ άλλοι με ιδιαίτερη τόλμη και ευαισθησία υψώνουν φωνή διαμαρτυρίας, καταγγέλλοντας για παράδειγμα τις στερήσεις και το μαρτύριο που ζούσαν οι οικογένειες των εξόριστων και κρατούμενων, με χαρακτηριστική την ξυλογραφία του Κώστα Γραμματόπουλου "Ήρωες". Έργα που εξυμνούν τον ηρωισμό των μελλοθανάτων ή εκφράζουν το μεγαλείο της ένοπλης πάλης και δικαιώνουν τον αγώνα του ΔΣΕ, δημιουργούνται τη δεκαετία του '60 από άλλους κομμουνιστές καλλιτέχνες, όπως ο Α. Τάσσος, ο Βάλιας Σεμερτζίδης, ο Δημήτρης Κατσικογιάννης.
Στη διάρκεια της 7χρονης στρατιωτικής δικτατορίας αποδείχτηκε ότι το Κόμμα, παρά τα νέα χτυπήματα που δέχτηκε, διατήρησε τους δεσμούς του με τον κόσμο των εικαστικών. Από το πρώτο διάστημα επιβολής της δικτατορίας, δεν είναι λίγοι εκείνοι που με το έργο τους πήραν θέση στην αντιδικτατορική πάλη, καταγγέλλοντας τη βία των συνταγματαρχών, τους εκτοπισμούς, τις φυλακίσεις και τα βασανιστήρια ή σαρκάζοντας το ύφος και το ήθος των δικτατόρων. Ταυτόχρονα, πολλοί από αυτούς εκδήλωσαν το διεθνιστικό πνεύμα τους καταδικάζοντας τον πόλεμο του Βιετνάμ, τη δολοφονία του Τσε Γκεβάρα και άλλα εγκλήματα του ιμπεριαλισμού. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η βίαιη καταστολή της δεν μπορούσε στη συνέχεια παρά να αποτελέσει ένα από τα πιο αγαπημένα εικαστικά θέματα, με χαρακτηριστικά τα έργα του Γιώργη Βαρλάμου.
Στα χρόνια που ακολούθησαν τη μεταπολίτευση, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των εμπόρων της τέχνης και των κάθε είδους κέντρων διαμόρφωσης γούστου και προτιμήσεων να υποβάλουν στην τέχνη παραστάσεις μιας ευχάριστης εικόνας για τη ζωή, μέσα στο κλίμα της ψεύτικης ευμάρειας, ευφορίας και επανάπαυσης που καλλιεργούσαν επίμονα οι κυβερνήσεις της περιόδου -προπαντός εκείνες του ΠΑΣΟΚ- σε συνθήκες που ευνοούσαν την απόσπαση ορισμένων κατακτήσεων, το αγωνιστικό τμήμα των εικαστικών δεν έμεινε αδιάφορο μπροστά στη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Δημιουργούνται έργα που εκφράζουν την αλλοτρίωση, τη σύνθλιψη και την ισοπέδωση της ανθρώπινης προσωπικότητας ή ειρωνεύονται το βόλεμα και την ενσωμάτωση, έργα με αντιπολεμικό, αντιϊμπεριαλιστικό χαρακτήρα στο έδαφος μιας πρωτοπόρας δουλειάς του Κόμματος και της ΚΝΕ με αυτόν το προσανατολισμό, ακόμη και κάποια λιγοστά έργα με αντικαπιταλιστικό στίγμα. Αναφέρονται ως παράδειγμα ορισμένα έργα που αποτυπώνουν τη βασική αντίθεση της κοινωνίας, ανάμεσα στο σαπισμένο κεφάλαιο και την ανερχόμενη, σφριγηλή και μαχητική εργατική τάξη, ή που παρουσιάζουν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα να σκάει από τα κέρδη. Μια μερίδα συνειδητών καλλιτεχνών την ίδια περίοδο σήκωσε όλο το βάρος του όγκου της εικαστικής δουλειάς που απαιτούσε ο πρωτοποριακός θεσμός των Φεστιβάλ της ΚΝΕ - "Οδηγητή". Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική συμβολή στην προτεραιότητα που έθετε εκείνη την περίοδο το Κόμμα να ενισχύσει τους δεσμούς του με τα λαϊκά στρώματα, προπαντός με την εργατική τάξη και τη νεολαία και να ανασυγκροτήσει και να μαζικοποιήσει τις διαλυμένες Οργανώσεις του, όπως και την ΚΝΕ, που είχε πρόσφατα, το 1968 ιδρυθεί μέσα στα πιο πυκνά σκοτάδια της δικτατορίας και μάλιστα για πρώτη φορά μετά τη διάλυση -25 χρόνια πριν- της ΟΚΝΕ.
Η επικράτηση της αντεπανάστασης από τη δεκαετία του 1990 και μετά, πρόσφερε μια λαμπρή ευκαιρία στο αστικό κράτος με τους κρατικούς και ιδιωτικούς πολιτιστικούς οργανισμούς και με την αγαστή στήριξη από την ΕΕ, διάφορους επιχειρηματικούς ομίλους, ΜΚΟ και άλλους υποτιθέμενους ευεργέτες και πάτρωνες της τέχνης και του πολιτισμού, να αντεπιτεθούν για να επιβάλουν ως κυρίαρχη αισθητική κατεύθυνση ένα είδος κοσμοπολίτικου φορμαλισμού. Το καινούριο στοιχείο είναι ότι η κατεύθυνση αυτή δεν προσπαθεί μόνο μέσα από πρωτότυπες και συναρπαστικές μορφές να αποκρύψει το παλιό, συντηρητικό και αδιάφορο για τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες περιεχόμενο της αστικής τέχνης, όπως γινόταν σε προηγούμενες δεκαετίες. Αντίθετα, επιχειρεί επιθετικά να δικαιώσει τις κίβδηλες αξίες, τη σάπια ηθική και το παρακμιακό γούστο της αστικής τάξης, να εξοικειώσει μια κρίσιμη μάζα νεανικού κοινού με την ανία, το θάνατο, το αίμα, την ωμότητα, τη βία, τον πόλεμο και γενικά με όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν το απάνθρωπο, αηδιαστικό, εγκληματικό πρόσωπο του σαπισμένου καπιταλιστικού κόσμου.
Για να μην πάμε και πολύ μακριά, αρκεί να παρατηρήσουμε μια τάση που αναπτύσσεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου ένας όχι και τόσο ευκαταφρόνητος αριθμός σπουδαστών και σπουδαστριών εκφράζει με ιδιαίτερη υπερηφάνεια, μέσα από τη στάση και το έργο του, την ταύτισή του με τη θεωρία για το κοινωνικό φύλο ως ό,τι πιο προοδευτικό και πρωτοπόρο γέννησε η σύγχρονη σκέψη. Μια θεωρία που υποστηρίζει ότι το φύλο του ανθρώπου προσδιορίζεται κοινωνικά και όχι βιολογικά, επομένως ο καθένας είναι ελεύθερος να επιλέγει το φύλο του.
Όλα τα παραπάνω συνοδεύονται -όπως είναι αναμενόμενο- με την προσπάθεια εξουδετέρωσης, με μέσον και την τέχνη, του πιο επικίνδυνου αντίπαλου της αστικής πολιτικής και ιδεολογίας, δηλαδή του κομμουνισμού, που εξισώνεται με το φασισμό συχνά με τις πιο χυδαίες αντικομμουνιστικές επινοήσεις και μυθεύματα από αστικές, αλλά και οπορτουνιστικές δυνάμεις.
Σθεναρή αντίσταση σε αυτό το κλίμα προβάλει στο χώρο των εικαστικών το ΕΕΤΕ, με τα μέλη, τους οπαδούς και τους φίλους του Κόμματος να βάζουν τη σφραγίδα τους στον προσανατολισμό και τη δραστηριότητά του. Με πρωτοβουλία των κομμουνιστών, στο ΕΕΤΕ οργανώθηκε πλήθος αντιιμπεριαλιστικών παρεμβάσεων όλα τα τελευταία χρόνια, με κορυφαία την εναντίωσή του στην ιμπεριαλιστική επέμβαση για το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας - σε αντίθεση με όλα τα εκτός του ΚΚΕ πολιτικά κόμματα. Αξιόλογες είναι και οι μορφωτικές πρωτοβουλίες του με προοδευτικό και διαπαιδαγωγητικό -ως προς τον πραγματικό κοινωνικό ρόλο της τέχνης- χαρακτήρα, όπως οι δύο μεγάλες εκθέσεις για την αντιστασιακή εικαστική δημιουργία από το 1936 μέχρι και τη μεταπολίτευση, πρωτοβουλίες που βοηθούν την ωρίμανση της πολιτικής συνείδησης πρώτα-πρώτα των ίδιων των εικαστικών.
Όμως, το ΕΕΤΕ, παρότι η δράση του είναι μαχητική, από το χαρακτήρα του ως φορέα του αστικού κράτους είναι υποχρεωμένο να προσαρμόζει και να την περιορίζει στα όρια που θέτει το σύστημα. Η πάλη μέσα από το ΕΕΤΕ με πρωτεργάτες τους κομμουνιστές είναι προοδευτική, αλλά δεν μπορεί να χτυπήσει καίρια, στην καρδιά του το θηρίο, την εξουσία του κεφαλαίου, που γίνεται ολοένα και πιο επιθετική, αδίστακτη, αδυσώπητη απέναντι στην εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα.
Για να χτυπηθεί το θηρίο χρειάζεται πάλη ανατρεπτική, πάλη με στόχο την κατάργηση του καπιταλιστικού συστήματος και την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας που θα αφανίσει την πηγή του κακού: Τις εκμεταλλευτικές σχέσεις ιδιοκτησίας και το κέρδος. Γι' αυτό το σκοπό είναι αναντικατάστατη η αυτοτελής δράση του ιδεολογικού - πολιτικού τμήματος της εργατικής τάξης, του Κομμουνιστικού Κόμματος. Του Κόμματος που αγωνίζεται να οργανώσει και να προετοιμάσει την εργατική τάξη για να καταργήσει την εκμετάλλευση -και όχι μόνο για να βελτιωθούν ή να μη χειροτερέψουν οι όροι ζωής της- και που κριτήριο της προόδου του έχει τη διεύρυνση των πρωτοπόρων δυνάμεων για τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Όπως και έμπρακτα διαπιστώνουμε εδώ και τόσα χρόνια από τις ολέθριες για το λαό συνέπειες της διαχείρισης των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και πρόσφατα του ΣΥΡΙΖΑ, ο καπιταλισμός δεν εξανθρωπίζεται, ούτε βελτιώνεται. Ανατρέπεται. Ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός είναι η μόνη ρεαλιστική, ωφέλιμη και ελπιδοφόρα διέξοδος για το λαό σήμερα και όχι σε ένα απώτερο και μακρινό μέλλον. Γι' αυτό, με πείσμα, "ψυχρή υπομονή και ατέλειωτη καρτερικότητα", όπως έγραφε και ο Μπρεχτ, παρά την απουσία φανερών αποτελεσμάτων, χρειάζεται σήμερα να δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για τη νικηφόρα πραγματοποίησή του.
Αυτό το δύσκολο έργο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συμμετοχή και της τέχνης. Μιας τέχνης, όμως, που δεν θα τρέχει πίσω από το κοινό της, αλλά θα το καθοδηγεί. Μιας τέχνης που -σύμφωνα με τον επιστημονικό ορισμό του Λένιν- θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κομματική, όπως υπήρξε σε όλη την ιστορία της ταξικής πάλης στη χώρα μας, αλλά που χρειάζεται να γίνει ακόμη πιο βαθιά, αξιοποιώντας τις σύγχρονες επεξεργασίες του Κόμματός μας και τα συμπεράσματά του από τα λάθη και τις αδυναμίες της 100χρονης πορείας του, όπως και αυτής του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Χρειάζεται δηλαδή να δυναμώσει το αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο της τέχνης, που συχνά στην ιστορία του Κόμματός μας έμενε στην άκρη για να υπηρετηθούν άλλοι στόχοι: Αντιφασιστικοί, εθνικοαπελευθερωτικοί, εθνικοανεξαρτησιακοί, φιλειρηνικοί, στη βάση μιας προβληματικής στρατηγικής που τους απόκοπτε από την πηγή της προέλευσής τους, την καπιταλιστική εξουσία. Η τέχνη της εποχής μας χρειάζεται να αποκαλύπτει τη σύγχρονη σκλαβιά των ανθρώπων -την καπιταλιστική εκμετάλλευση- και το δρόμο τους προς την ελευθερία -την ανατροπή του καπιταλισμού-, δυο βασικές έννοιες που στο καπιταλιστικό σύστημα μένουν κρυφές. Για παράδειγμα, ασφαλώς και αποτελεί μια συμβολή η καταδίκη του πολέμου, αλλά ακόμη πιο ωφέλιμο κοινωνικά είναι να δείχνεται ότι ο πόλεμος είναι μια άλλη μορφή συνέχισης της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Υπάρχει μάλιστα ένα έργο του Δημήτρη Κατσικογιάννη της δεκαετίας του '60, που με τεχνοτροπία κόμικς εκφράζει με θαυμαστό τρόπο αυτή την αλήθεια: Δείχνει έναν εργάτη και ένα φαντάρο να κουβαλούν ζεμένοι μαζί, έναν ευτραφή καπιταλιστή με τις ευλογίες ενός παπά, ενώ πάνω στο σβέρκο τους κάθονται τα σκυλιά του στρατού και της αστυνομίας. Καλό είναι, επίσης, να καταγγέλλεται η βία του φασισμού, αλλά πιο αποτελεσματικό είναι να φανεί ότι δεν πρόκειται για ατύχημα της ιστορίας, αλλά για επιχείρηση διάσωσης της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, επομένως αν θέλουμε να τον καταπολεμήσουμε, πρέπει να καταπολεμήσουμε την αιτία του, την εξουσία του κεφαλαίου.
Όσο δύσκολα και αν φαίνονται όλα τα παραπάνω, ειδικά για μια τέχνη όπως η εικαστική, που θα πρέπει μέσα σε μια εικόνα να χωρέσει τόσο σύνθετα νοήματα, δεν είναι ακατόρθωτα. Ας μην ξεχνάμε πως μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις. Πιο άμεσα και αποτελεσματικά μιλά σε πλατιά λαϊκά στρώματα ένας πίνακας, ένα γλυπτό, μια φωτογραφία, από ένα μυθιστόρημα. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η εικαστική δημιουργία γνώρισε την περίοδο της Αντίστασης, δόξα μεγαλύτερη από όλες τις τέχνες.
Να λοιπόν γιατί χαιρετίζουμε με ιδιαίτερη χαρά αυτή τη σημερινή πρώτη παρουσίαση της φιλοκομματικής εικαστικής τέχνης: Γιατί ανοίγει ένα δρόμο για να περάσει η εικαστική δημιουργία στην αντεπίθεση, να γίνουν το πινέλο, το καλέμι, το κοπίδι και πάλι όπλα θανατηφόρα, ενάντια στη σύγχρονη σκλαβιά.
Όλα αυτά βέβαια που το Κόμμα μας ζητά σήμερα από την τέχνη, απαιτούν σε σχέση με το παρελθόν περισσότερη δουλειά, περισσότερη μελέτη. Προϋποθέτουν αφομοίωση της μαρξιστικής θεωρίας, αλλά και των σύγχρονων επεξεργασιών του Κόμματός μας, που την εφαρμόζουν και την εξελίσσουν στις σημερινές συνθήκες. Πρόκειται για γνώσεις που βρίσκονται έξω από τον άμεσο ορίζοντα και το ειδικό αντικείμενο της τέχνης και γι' αυτό πιο δύσκολα προσεγγίζονται από τους ανθρώπους της. Όμως, αυτή ακριβώς η γνώση είναι που κάνει να ξεχωρίζει ο δεξιοτέχνης από τον δημιουργό, αυτή ακριβώς η γνώση είναι το μυστικό της επιτυχίας των κορυφαίων καλλιτεχνών της εποχής μας -εποχής του ιμπεριαλιστικού, τελευταίου σταδίου του καπιταλισμού-, όπως άλλωστε η σφαιρική, ανθρωπιστική γνώση βρίσκεται πίσω από τα μεγάλα καλλιτεχνικά κατορθώματα των προηγούμενων εποχών. Η σπουδαιότητα ενός έργου σε όλες τις ιστορικές εποχές κρίνεται από τις κοινωνικά σημαντικές ιδέες που αντιπροσωπεύει και τον καινούριο τρόπο που τις εκφράζει.
Έχουμε λοιπόν κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι η σημερινή δημιουργική προσπάθεια τόσο άξιων εικαστικών θα συνεχιστεί και θα γίνεται ακόμη πιο αιχμηρή και επικίνδυνη, καθώς θα βρίσκει ολοένα και μεγαλύτερη ανταμοιβή στα μάτια των πολλών, των "από κάτω", που τη χρειάζονται και την περιμένουν για να τη συνεχίσουν στη ζωή, να τη μετατρέψουν σε υλική δύναμη και δράση ανατρεπτική.
Ευχαριστούμε τους εικαστικούς που αφιέρωσαν σκέψεις, συναίσθημα, ταλέντο και χρόνο για να τιμήσουν τα 100χρονα του Κόμματός μας και σας ευχόμαστε να απολαύσετε τα έργα τους».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.