New Star Art Cinema: Το σινεμά που σκέφτεται — Το Τελευταίο Στάδιο: Το συγκλονιστικό δημιούργημα (4,5 άστρα) της Γουάντα Γιακουμπόφσκα, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, από 17/8 — Αποκατεστημένη επανέκδοση στα θερινά τα σινεμά από τη NEW STAR — Δεν έχετε ξαναδεί κάτι παρόμοιο (VIDEO)

*

Γουάντα Γιακούμποφσκα: «Είμαι μια άγρια και αδυσώπητη κομμουνίστρια. Κοίτα με, είμαι, δεν ντρέπομαι. Είμαι κομμουνίστρια»

*

«ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ» ΤΗΣ ΓΟΥΑΝΤΑ ΓΙΑΚΟΥΜΠΟΦΣΚΑ – ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ-ΓΡΟΘΙΑ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ ΑΠΟ ΤΙΣ 17/8 ΣΕ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΣΤΟΥΣ ΘΕΡΙΝΟΥΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ NEW STAR ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

*

Η γνώμη των κριτικών

Μήτσης / Αθηνόραμα: 3

Καντέα-Παπαδόπουλος / Αθηνόραμα: 4,5

Μικελίδης / Enetpress.gr: 4

*

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ - 1947

Σκηνοθεσία: Γουάντα Γιακουμπόφσκα

Σενάριο: Γουάντα Γιακουμπόφσκα, Bruno Baum

Πρωταγωνιστές:  Αλεξάντρα Σλόνσκα, Huguette Faget, Tatyana Guretskaya, Αλίνα Γιανόφσκα, Ζόφια Μροζόφσκα, Tadeusz Bartosik, Igor Śmiałowski

Μουσική: Ρόμαν Παλέστερ

Φωτογραφία: Bentsion Monastyrsky

Διάρκεια: 104 λεπτά

Χώρα: Πολωνία

ΣΥΝΟΨΗ

Η Μάρτα Βάις (Μπαρμπάρα Ντραπίνσκα), μια Πολωνή Εβραία, φτάνει με αυτοκίνητο μεταφοράς βοοειδών στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Εκεί, τραβά την προσοχή των φρουρών καθώς είναι πολύγλωσση και εργάζεται ως μεταφράστρια. Όταν ρωτάει για το εργοστάσιο στο στρατόπεδο, μια συγκρατούμενή της την ενημερώνει ότι είναι ένα κρεματόριο και ότι η υπόλοιπη οικογένειά της πιθανώς έχει δολοφονηθεί.

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ

Trailer NEW STAR

https://www.youtube.com/watch?v=v8R_LVzqdtQ 

LINK FLICKR για POSTER/BANNER/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

https://www.flickr.com/photos/155666086@N07/albums/72177720309092793

IMDB

https://www.imdb.com/title/tt0040674/?ref_=nv_sr_srsg_0_tt_8_nm_0_q_THE%2520LAST%2520STAGE

Για περισσότερα από 50 χρόνια, τα φαντάσματα του The Last Stage εμφανίστηκαν σε άλλες ταινίες. Στο Night and Fog (1955) του Alain Resnais και στο The Diary of Anne Frank (1959) του George Stevens, παρετέθησαν αποσπάσματα από αυτό, χωρίς πιστοποίηση, με υπονοούμενο ότι ήταν πλάνα ντοκιμαντέρ. Το Sophie's Choice (1982) του Alan J. Pakula, το Schindler's List και το The Pawnbroker του Sidney Lumet (1964) περιλαμβάνουν απόηχους των απεικονίσεων του στρατοπέδου συγκέντρωσης της Jakubowska.

ΠΗΓΗ: https://www.bfi.org.uk/sight-and-sound/features/last-stage-masterpiece-early-holocaust-cinema

*

ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΧΕΤΕ ΞΑΝΑΔΕΙ ΚΑΤΙ ΠΑΡΟΜΟΙΟ

Κρυστάλλινη Σφαίρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Καρλόβι Βάρι το 1948

Προτάθηκε για το Μεγάλο Διεθνές Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας το 1948 και για τα Βραβεία Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου για την Καλύτερη Ταινία από Οποιαδήποτε Πηγή το 1950.

Η πρώτη κινηματογραφική ταινία για το Άουσβιτς και το Ολοκάυτωμα

Από την Γουάντα Γιακουμποφσκά, ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ και ΕΠΙΖΗΣΑΣΑ του ΑΟΥΣΒΙΤΣ

Οι εικόνες της επηρέασαν πολλούς μετέπειτα σκηνοθέτες, από τον Αλέν Ρενέ και τον Τζίλο Ποντεκόρβο μέχρι τον Στίβεν Σπίλμπεργκ

*

 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ - 1947

Σκηνοθεσία: Γουάντα Γιακουμπόφσκα

Σενάριο: Γουάντα Γιακουμπόφσκα, Bruno Baum

Πρωταγωνιστές:  Αλεξάντρα Σλόνσκα, Huguette Faget, Tatyana Guretskaya, Αλίνα Γιανόφσκα, Ζόφια Μροζόφσκα, Tadeusz Bartosik, Igor Śmiałowski

Μουσική: Ρόμαν Παλέστερ

Φωτογραφία: Bentsion Monastyrsky

Διάρκεια: 104 λεπτά

Χώρα: Πολωνία

ΣΥΝΟΨΗ

Η Μάρτα Βάις (Μπαρμπάρα Ντραπίνσκα), μια Πολωνή Εβραία, φτάνει με αυτοκίνητο μεταφοράς βοοειδών στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Εκεί, τραβά την προσοχή των φρουρών καθώς είναι πολύγλωσση και εργάζεται ως μεταφράστρια. Όταν ρωτάει για το εργοστάσιο στο στρατόπεδο, μια συγκρατούμενη της την ενημερώνει ότι είναι ένα κρεματόριο και ότι η υπόλοιπη οικογένειά της πιθανώς έχει δολοφονηθεί

«Αυτή η ταινία προσφέρει μια τρομακτική σαν-σε-ντοκιμαντέρ απεικόνιση των επεισοδίων της "ζωής" των γυναικών κρατουμένων στο στρατόπεδο, συμπεριλαμβάνοντας πολλές Εβραίες γυναίκες και το εσωτερικό πνεύμα της εξέγερσης της οποίας επικεφαλής υπήρξε μια Εβραία», έγραφε η εφημερίδα Haaretz εκείνη την εποχή. Οι θηριωδίες του Άουσβιτς δεν ήταν ακόμη τότε γνωστές σε όλη τους την εμβέλεια είτε στο Ισραήλ είτε στον υπόλοιπο κόσμο. Και με αυτή την έννοια το «Τελευταίο Στάδιο» ήταν μπροστά από την εποχή του.

Εστιασμένη γύρω από την ιστορία μιας πραγματικής Εβραίας ηρωίδας, η πρώτη ταινία που γυρίστηκε ποτέ για το Ολοκαύτωμα ήταν ένα πρωτοποριακό πείραμα που φτιάχτηκε από γυναίκες. «Ως πρώην κρατούμενες, έκαναν τα πάντα με έναν αυτόματο τρόπο. Ήταν τρομακτικό».

Ofer Aderet, 15-09-2019.

*

Ο Tal γράφει πως το «Τελευταίο Στάδιο» μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα παραδειγματικό έργο με επιρροή στον κινηματογράφο του Ολοκαυτώματος, παραθέτοντας την παρόμοια εικονοποιία των ταινιών «Sophie’s Choice» (1982) και «Λίστα του Σίντλερ» (1993). Κάποιες ταινίες του Ολοκαυτώματος αργότερα ενσωμάτωσαν σκηνές του φιλμ της Jakubowska σαν να ήταν υλικό από ντοκιμαντέρ. Σκηνές που έχουν ενσωματωθεί από την ταινία της –κάποιες φορές χωρίς έγκριση από την ίδια και αναφορά σε αυτήν– συμπεριλαμβάνουν την άφιξη των εκτοπισμένων, τον φιδίσιο καπνό των κρεματορίων, τη σκληρή εργασία των γυναικών κρατουμένων και τους φράχτες με τα συρματοπλέγματα.

ΠΗΓΗ: https://israelstories.wixsite.com/mysite/post/jakubowska

*

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΑ

 Ο χαρακτήρας της Μάρτα Βάις βασίζεται στην πραγματική ζωή της Μάλα Ζίμετμπαουμ, μιας Πολωνοεβραίας που ως παιδί μετανάστευσε στο Βέλγιο με την οικογένειά της και εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς το 1942. Έχοντας ευφράδεια σε αρκετές γλώσσες, επιλέχθηκε να δουλέψει σαν διερμηνέας στο στρατόπεδο και χρησιμοποίησε τη θέση της για να βοηθά άλλους κρατούμενους. Στο στρατόπεδο γνώρισε τον Edward (Edek) Galinski, έναν Πολωνό πολιτικό κρατούμενο και αναπτύχθηκε μεταξύ τους ένα ειδύλλιο. Αποφάσισαν να δραπετεύσουν μαζί, ελπίζοντας ότι θα ενημερώσουν τον ελεύθερο κόσμο για το τι συνέβαινε μέσα στο στρατόπεδο. Στις 24 Ιουνίου 1944 το έσκασαν από το Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Ο Galinski μεταμφιέστηκε σε αξιωματικό των SS και παρίστανε πως συνοδεύει μια Εβραία κρατούμενη για δουλειά έξω από το στρατόπεδο. Συνελήφθησαν δύο εβδομάδες αργότερα. Μια μαρτυρία λέει πως η Zimetbaum μπήκε σε ένα μαγαζί για να αγοράσει ψωμί και εντοπίστηκε από γερμανική περίπολο που έτυχε να περνάει. Οι δυο τους επέστρεψαν στο Άουσβιτς και εκτελέστηκαν μαζί τον Σεπτέμβριο του 1944. Η ιστορία της εκτέλεσης της Zimetbaum είναι τόσο δραματική όσο και αυτή της απόδρασής της. Η Naama Shik την περιέγραψε σε ένα άρθρο της που εξετάζει την ιστορία της Zimetbaum από τη σκοπιά των σπουδών φύλου. «Όταν διαβάστηκε η ετυμηγορία, έκοψε τον καρπό της και χαστούκισε τον SS στο πρόσωπο με το ματωμένο της χέρι όταν εκείνος προσπάθησε να τη σταματήσει. Η εκτέλεση διακόπηκε», γράφει η Shik. «Εγώ θα πεθάνω σαν ηρωίδα και εσύ σαν σκύλος», είπε η Zimetbaum στον SS σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες. Την πήρανε με ένα καρότσι στο νοσοκομείο του στρατοπέδου για να σταματήσει να αιμορραγεί –προκειμένου να συνεχίσουν την εκτέλεση όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί.

ΠΗΓΗ: https://israelstories.wixsite.com/mysite/post/jakubowska

 

TO BFI ΓΡΑΦΕΙ

Το The Last Stage προβλήθηκε ευρέως αμέσως μετά την κυκλοφορία του. Το 1948 έκανε πρεμιέρα στο Παρίσι, προτάθηκε για Μεγάλο Διεθνές Βραβείο στο Φεστιβάλ Βενετίας και κέρδισε την Κρυστάλλινη Σφαίρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Κάρλοβι Βάρι. Την επόμενη χρονιά, η Times Film Corporation το κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου κέρδισε το Βραβείο του Κύκλου Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Και το 1950, βραβεύτηκε με Bafta για την καλύτερη ταινία από οποιαδήποτε πηγή. Στη λίστα της Πολωνίας με τις εισπρακτικές επιτυχίες μεταξύ 1945 και 2000, το The Last Stage βρίσκεται στην 30η θέση. Το είδαν περισσότεροι από 7,8 εκατομμύρια άνθρωποι εκεί.

Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, η ταινία “γλίστρησε” στην αφάνεια. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γιατί: εμφανίστηκε δεκαετίες πριν υπάρξει εκτεταμένο ενδιαφέρον για τις απεικονίσεις του Ολοκαυτώματος, ήταν μια ταινία με επίκεντρο τις γυναίκες σε μια εποχή που γιορταζόταν ο ηρωισμός των ανδρών, ήταν μια ρητά φιλοκομμουνιστική ταινία που κυκλοφόρησε στην αρχή του Ψυχρού  πόλεμου.

Για περισσότερα από 50 χρόνια, τα φαντάσματα του The Last Stage εμφανίστηκαν σε άλλες ταινίες. Στο Night and Fog (1955) του Alain Resnais και στο The Diary of Anne Frank (1959) του George Stevens, παρετέθησαν αποσπάσματα από αυτό, χωρίς πιστοποίηση, με υπονοούμενο ότι ήταν πλάνα ντοκιμαντέρ. Το Sophie's Choice (1982) του Alan J. Pakula, το Schindler's List και το The Pawnbroker του Sidney Lumet (1964) περιλαμβάνουν απόηχους των απεικονίσεων του στρατοπέδου συγκέντρωσης της Jakubowska.

ΠΗΓΗ: https://www.bfi.org.uk/sight-and-sound/features/last-stage-masterpiece-early-holocaust-cinema

*

Wanda Jakubowska

«Είμαι μια άγρια και αδυσώπητη κομμουνίστρια. Κοίτα με, είμαι, δεν ντρέπομαι. Είμαι κομμουνίστρια».

Γουάντα Γιακούμποφσκα

Η σκηνοθέτρια Wanda Jakubowska που αποκαλείται «η γιαγιά του πολωνικού σινεμά» και «η μητέρα των ταινιών του Ολοκαυτώματος», γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1907. Ως παιδί μετανάστευσε με τους γονείς της στη Ρωσία αλλά επέστρεψαν στην Πολωνία το 1922. 

Αφού ανακάλυψε την αγάπη της για τον κινηματογράφο, ίδρυσε μια λέσχη ταινιών που έδειχνε κορυφαίες σοβιετικές ταινίες της εποχής όπως το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» και το «Θύελλα στην Ασία», και αργότερα ξεκίνησε να φτιάχνει ταινίες η ίδια. Η πρώτη της ταινία, «Η Θάλασσα», προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης μικρού μήκους ταινίας το 1933.

Ως παθιασμένη (μη-Εβραία) κομμουνίστρια που ήταν, η Jakubowska συνελήφθη από την Γκεστάπο και στάλθηκε στη διαβόητη φυλακή του Pawiak στη Βαρσοβία για έξι μήνες. Μέσα από τα παράθυρα του κελιού της έβλεπε το γκέτο να φλέγεται κατά τη διάρκεια της περίφημης εξέγερσης του γκέτο της Βαρσοβίας την Άνοιξη του 1943.

Τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς στάλθηκε στο Άουσβιτς. Όταν άκουσε τις πόρτες να κλείνουν πίσω της, είπε σε μια φίλη της να καταγράψει αυτό τον ήχο. «Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι ήθελα να φτιάξω ένα φιλμ για το Άουσβιτς», θα έλεγε αργότερα.

Δούλεψε σα φωτογράφος στο εργοστάσιο ενός στρατοπέδου-δορυφόρου του Άουσβιτς όπου οι κρατούμενες ήταν υποχρεωμένες να φτιάχνουν λάστιχα οχημάτων για τον πόλεμο.

Όπως ανακαλούσε μια άλλη κρατούμενη του στρατοπέδου αργότερα «στο σκοτεινό κελί που τοποθετήθηκε η Wanda Jakubowska μαζευόμασταν οι γυναίκες, όταν μπορούσαμε να ξεφύγουμε από τα μάτια των επιστατών μας. Με το κόκκινο φως της μηχανής διαβάζαμε τα άρθρα γερμανικών εφημερίδων που έφταναν σε εμάς από το στρατόπεδο των ανδρών».

Το σοβιετικό πρακτορείο ειδήσεων Novosti έγραψε το 1965: «Η Jakubowska ορκίστηκε πως αν επιζούσε, θα έφτιαχνε μια ταινία για τον τρόμο του Άουσβιτς και έτσι προέκυψε η τρομακτική αλήθεια της ταινίας της, «Το Τελευταίο Στάδιο».

Η Jakubowska είπε αργότερα ότι επιβίωσε από το Άουσβιτς λόγω της φλόγας που ήταν μέσα της ζωντανή να κάνει μια ταινία για το στρατόπεδο.

Επιβίωσε, καθώς ο Κόκκινος Στρατός προσέγγιζε το Άουσβιτς, μολονότι στάλθηκε και η ίδια με πορεία θανάτου στο στρατόπεδο γυναικών του Ravensbrück στη Γερμανία.

Αμέσως μετά τον πόλεμο ξεκίνησε να γράφει το σενάριο του «Τελευταίου Σταδίου» μαζί με την Γκέρντα Σνάϊντερ (Gerda Schneider), μια πολιτική κρατούμενη από τη Γερμανία, επίσης κομμουνίστρια, την οποία γνώρισε στο Άουσβιτς.

ΠΗΓΗ: https://israelstories.wixsite.com/mysite/post/jakubowska

 

ΤΟ ΥΛΙΚΟ

Το υλικό αντλήθηκε από τις δικές της εμπειρίες, από ιστορίες που άκουσε στο στρατόπεδο και από συνεντεύξεις με επιζώντες κρατούμενους και Γερμανούς που υπηρέτησαν εκεί. Οι δύο γυναίκες συνέχισαν να δουλεύουν πάνω στο σενάριο όταν η Σνάϊντερ γύρισε στη Γερμανία και συναντήθηκαν εκ νέου στο Βερολίνο. Ένας από τους πρώτους υποψήφιους τίτλους για την ταινία ήταν «Το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Γυναικών του Άουσβιτς».

Πριν την ταινία της Jakubowska σκηνές από το Άουσβιτς είχαν τραβηχτεί από τον Κόκκινο Στρατό. Σε κάποιες περιπτώσεις τραβήχτηκαν αναπαραστάσεις του, μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου, χρησιμοποιώντας πρώην κρατούμενους ή Πολωνούς κομπάρσους. Αλλά η Jakubowska ήταν η πρώτη που χρησιμοποίησε το στρατόπεδο ως πλατό για μια ταινία. Το καστ της ταινίας το αποτελούσαν Πολωνές ηθοποιοί και κομπάρσοι, συμπεριλαμβανομένων πρώην κρατουμένων και κατοίκων της διπλανής πόλης του Oswiecim. Η ομάδα της παραγωγής σημείωσε αργότερα ότι υπήρχε ένα ορισμένο πλεονέκτημα με όλο αυτό – όχι μόνο γιατί το καστ γνώριζε ήδη πολύ καλά την τοποθεσία αλλά και επειδή έπαιζαν τις κρατούμενες «και έκαναν τα πάντα με έναν αυτόματο τρόπο γιατί τα ήξεραν όλα από τη δική τους εμπειρία, ως πρώην κρατούμενες. Ήταν τρομακτικό.»

Η ομάδα της παραγωγής μίλησε αργότερα και για κάποια περίεργα περιστατικά κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του «ημι-ντοκιμαντέρ», όπως το χαρακτήρισε η σκηνοθέτριά του. Ένα παράδειγμα ήταν η συνάντηση ανάμεσα σε ένα γυναικείο μέλος του καστ, που φορούσε ακόμα τη στολή των SS κατά τη διάρκεια του διαλείμματος από το γύρισμα, με πραγματικούς Γερμανούς κρατούμενους –Αιχμαλώτους Πολέμου. Μια άλλη στιγμή ήταν όταν Εβραίοι που είχαν επισκεπτεί το στρατόπεδο πάγωσαν με το που τους χαιρέτισαν μονάδες των SS που είχαν μαζί τους σκυλιά –στην πραγματικότητα βέβαια ηθοποιοί.

Σοβιετικοί στρατιώτες επίσης πήραν μέρος στην ταινία ως κομπάρσοι. «Είχα όλο τον Κόκκινο Στρατό της Πολωνίας στη διάθεσή μου. Ήταν πολύ εύκολο για μένα να κάνω την ταινία. Ήταν εκπαιδευμένοι και πειθαρχημένοι», έλεγε η Jakubowska. Τα ρούχα και άλλα αντικείμενα στην ταινία –βαλίτσες, παπούτσια, σκεύη– ήταν αυθεντικά. Η ατμόσφαιρα ήταν τόσο παρόμοια με αυτήν κατά τη διάρκεια του πολέμου που η ομάδα παραγωγής έπρεπε να σταματήσει κάποιες φορές το γύρισμα όταν τους πλημμύριζαν τα δάκρυα.

ΠΗΓΗ: https://israelstories.wixsite.com/mysite/post/jakubowska