*
Από Μποτίλια Στον Άνεμο:
*
Η New Star καλεί την Τρίτη 7 Φεβρουαρίου στις 20:00 σε μια μοναδική οπτικοακουστική εμπειρία. Η συγκλονιστική δημιουργία του Σεργκέι Αϊζενστάιν, «Ποτέμκιν», με συνοδεία ζωντανής μουσικής από τους «Don Quijote»
Το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» είναι μια ιστορική ταινία, που αναφέρεται στην εξέγερση των ναυτών του ομώνυμου θωρηκτού στην Οδησσό, το 1905, την εποχή του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου. Αφορμή της εξέγερσης, κατά την ταινία, ένα κομμάτι σάπιο κρέας. Οι πολίτες της Οδησσού συνδράμουν τους εξεγερθέντες, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η επέμβαση των Κοζάκων και η περίφημη σκηνή της σφαγής των αμάχων στις σκάλες της Οδησσού. Στο τέλος το Ποτέμκιν συμπαρασύρει σε εξέγερση και τον υπόλοιπο στόλο.
Η «Γκερνίκα» του κινηματογράφου
Μία από τις καλύτερες ταινίες από δημιουργίας κινηματογράφου
Ο φόρος τιμής του Σεργκέι Αϊζενστάιν στους πρώτους Ρώσους επαναστάτες. Θεωρείται ευρέως ως αριστούργημα του διεθνούς κινηματογράφου.
ΠΟΤΕΜΚΙΝ
Σκηνοθεσία: Σεργκέι Αϊζενστάιν
Σενάριο: Nina Agadzhanova, Σεργκέι Αϊζενστάιν
Παραγωγή: Jacob Bliokh
Πρωταγωνιστούν: Αλεξάντρ Αντόνοφ, Βλαντιμίρ Μπάρξυ. Γρηγόρη Αλεξάντροφ
Μουσική: Edmund Meisel, Νικολάι Κριούκοφ, Chris Jarrett (1985 soundtrack), Eric Allaman, Neil Tennant και Chris Lowe, Michael Nyman, Edison Studio
Εταιρεία παραγωγής: Mosfilm
Ημερομηνία κυκλοφορίας: 21 Δεκεμβρίου 1925
Διάρκεια: 75 λεπτά
Χώρα: Σοβιετική Ένωση
Γλώσσες: Βωβή ταινία, Ρωσικοί μεσότιτλοι, Ελληνικοί Υπότιτλοι
Τρίτη 7 Φεβρουαρίου 2023, στις 20:00
Το αριστούργημα «ΠOTEMKIN» του ΣΕΡΓΚΕΙ ΑΪΖΕΝΣΤΑΙΝ (1925) συνοδεία ζωντανής μουσικής από τρεις εξαιρετικούς μουσικούς
Ερμηνεύουν:
Κοντραμπάσο, φλάουτο: Ηλίας Αλγκάερ
Τύμπανα: Βασίλης Ντοροβάτας
Πιάνο, φλάουτο: Juan Angel Pastor
Ο Ηλίας Αλγκάερ κατάγεται από την Ρωσία και έχει σπουδάσει κοντραμπάσο και φωνή. Σε αυτήν την ταινία έρχεται με το νεοσύστατο τρίο του, «Don Quijote» να δώσουν τις μουσικές πινελιές στη «Γκερνίκα» του κινηματογράφου, ΠΟΤΕΜΚΙΝ.
Τρίτη 07/02/2023 στις 20.00
Γενική είσοδος 7 ευρώ
διάρκεια: 71 λεπτά
STUDIO new star art cinema:
ΣΠΑΡΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 33 ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗΣ
Τηλ 210-8640054 –6932479731
*
Τις επόμενες Μουσικές Τρίτες του Φλεβάρη ακολουθούν
Τρίτη 14 Φεβρουαρίου στις 20:00
Η αριστουργηματική ταινία «Η ΜΑΝΑ» 1926 του ΒΣΕΒΟΛΟΝΤ ΠΟΥΝΤΟΒΚΙΝ, συνοδεία ζωντανής μουσικής από δύο εκπληκτικούς μουσικούς.
Ερμηνεύουν:
κιθάρα: Πτολεμαίος Αρμάος
Φλάουτα: Κωνσταντίνος Μάργαρης
*
Τρίτη 21 Φεβρουαρίου στις 20:00
Η
κορυφαία ταινία «Η ΓΗ» 1930 του ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΝΤΟΒΖΕΝΚΟ
συνοδεία ζωντανής μουσικής από τρεις μοναδικούς μουσικούς.
Ερμηνεύουν:
πιάνο: Μυρτώ Ακρίβου
synthesizer-samplers: Γιάννης Σφυρής
τσέλο: Βαρβάρα Τσότρα
*
Τρίτη
28 Φεβρουαρίου στις 20:00
Από τα διαμάντια του Σοβιετικού κινηματογράφου
«Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ» 1929
του DZIGA VERTOV
συνοδεία ζωντανής μουσικής από δύο θαυμάσιους μουσικούς.
Ερμηνεύουν:
άρπα: Λίλια Εσίποβα
βιολί: Τζέκι Γιώργο Σουλκούκη
*
«ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ»
Η «Γκερνίκα» του κινηματογράφου
Η συγκλονιστική δημιουργία του Σεργκέι Αϊζενστάιν
Το 1898 στο Νικολάγιεφ της Ρωσίας έγινε η καθέλκυση ενός νέου πολεμικού καραβιού, κλάσης θωρηκτού , με την ονομασία «Πρίγκιπας Ποτέμκιν της Ταυρίδας». Για την κατασκευή του εφαρμόστηκαν όλες οι νέες τεχνικές της εποχής και θεωρούνταν το πλέον σύγχρονο και δυνατό πολεμικό πλοίο της κατηγορίας του. Εντάχθηκε στο στόλο της Μαύρης Θάλασσας και - κατ' επέκταση - στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς της τσαρικής Ρωσίας. Συνεπώς, κανείς από τους αριστοκράτες αξιωματικούς του δε θα πίστευε ποτέ, ότι το «καμάρι» του τσαρικού στόλου θα έμενε στην ιστορία για πολύ διαφορετικούς λόγους από αυτούς για τους οποίους νόμιζαν.
Το 1905 ήταν η χρονιά που θα
δοκιμαζόταν για πρώτη φορά η «έφοδος στον ουρανό» των εργατών και αγροτών της
Ρωσίας. Ο γιγαντισμός της στρατιωτικής μηχανής της παραπαίουσας αυτοκρατορίας
ήταν ένα δεδομένο που δε θα μπορούσε ποτέ να αγνοηθεί από τις επαναστατικές
δυνάμεις. Η σοσιαλδημοκρατική οργάνωση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας (στην
ηγεσία της οποίας ήταν πολλοί μπολσεβίκοι) προετοίμαζε την εξέγερση, η οποία
όμως ήρθε λίγο νωρίτερα από την προγραμματισμένη ημερομηνία και με αυθόρμητο
τρόπο.
Θωρηκτό Potemkin , Russian Bronenosets Potyomkin , σοβιετική βωβή ταινία , που κυκλοφόρησε το 1925, σε σκηνοθεσία του Σεργκέι Αϊζενστάιν. Ο φόρος τιμής του Σεργκέι Αϊζενστάιν στους πρώτους Ρώσους επαναστάτες και θεωρείται ευρέως ως αριστούργημα του διεθνούς κινηματογράφου.
Θωρηκτό Ποτέμκιν
Η ταινία βασίζεται στην ανταρσία των Ρώσων ναυτικών εναντίον των τυραννικών ανωτέρων τους στο θωρηκτό Ποτέμκιν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1905 . Ωστόσο, η νίκη τους ήταν βραχύβια, καθώς κατά τη διάρκεια των προσπαθειών τους να κάνουν τον πληθυσμό της Οδησσού (τώρα στην Ουκρανία) να ξεκινήσει μια μαζική επανάσταση, οι Κοζάκοι έφτασαν και ερήμωσαν τους εξεγερμένους, πυροδοτώντας έτσι τους ανέμους του πολέμου που τελικά θα οδηγούσαν σε άνοδο του κομμουνισμού και στην Επανάσταση του 1917 .
Αν και ταραχώδης μέχρι τον πυρήνα, το Θωρηκτό Ποτέμκιν είναι ένα έργο εξαιρετικής εικαστικής ομορφιάς και εξαιρετικής κομψότητας. Χωρίζεται συμμετρικά σε πέντε κινήσεις ή πράξεις. Στο πρώτο από αυτά, «Άνδρες και Μαγκότ», καταδεικνύεται η κατάφωρη κακομεταχείριση των ναυτικών στα χέρια των αξιωματικών τους, ενώ το δεύτερο, «Δράμα στο Quarterdeck», παρουσιάζει την πραγματική ανταρσία και την άφιξη του πλοίου στην Οδησσό. Η «Έκληση από τους νεκρούς» καθιερώνει την αλληλεγγύη των πολιτών της Οδησσού με τους στασιαστές.
Είναι η τέταρτη σεκάνς, «Τα βήματα της Οδησσού», που απεικονίζει τη σφαγή των πολιτών, που ώθησε τον Αϊζενστάιν και την ταινία του στην ιστορική υπεροχή που κατέχουν και οι δύο σήμερα. Είναι αναμφισβήτητα η πιο διάσημη σεκάνς του είδους της στην ιστορία του κινηματογράφου και ο Αϊζενστάιν επιδεικνύει τη θρυλική του ικανότητα να μεταφέρει σκηνές δράσης μεγάλης κλίμακας. Το πλάνο του καροτσιού του μωρού που πέφτει στη μακριά σκάλα έχει ξαναδημιουργηθεί σε πολλές ταινίες, συμπεριλαμβανομένης της ταινίας The Untouchables (1987) του Brian De Palma . Η ισχύς της σεκάνς είναι τέτοια που το συμπέρασμα της ταινίας , «Συνάντηση με τη Μοίρα», στο οποίο ο Ποτέμκιν σε μια επίδειξη αδελφοσύνης επιτρέπεται να περάσει από τη μοίρα σώος, είναι αντικλιμακτικό.
Τα «Βήματα της Οδησσού»
ενσαρκώνουν τη θεωρία της διαλεκτικής μοντάζ που ο Αϊζενστάιν εξέθεσε αργότερα
στα συγκεντρωτικά του γραπτά, The
Film Sense (1942) και Film Form (1949). Ο Eisenstein πίστευε ότι το νόημα στις
κινηματογραφικές ταινίες δημιουργείται από τη σύγκρουση των αντίπαλων πλάνων.
Βασιζόμενος στις ιδέες του σοβιετικού θεωρητικού κινηματογράφου Lev Kuleshov , ο Eisenstein υποστήριξε ότι το μοντάζ
λειτουργεί σύμφωνα με το μαρξιστικόθεώρηση της ιστορίας ως μια αέναη σύγκρουση
στην οποία μια δύναμη (θέση) και μια αντίθετη δύναμη (αντίθεση) συγκρούονται
για να δημιουργήσουν ένα εντελώς νέο και μεγαλύτερο φαινόμενο (σύνθεση).
Συνέκρινε αυτή τη διαλεκτική διαδικασία στο μοντάζ ταινιών με «τη σειρά
εκρήξεων ενός κινητήρα εσωτερικής καύσης, που οδηγούν προς τα εμπρός το
αυτοκίνητο ή το τρακτέρ του». Η δύναμη του «The Odessa Steps» προκύπτει όταν το μυαλό του θεατή
συνδυάζει μεμονωμένα, ανεξάρτητα πλάνα και σχηματίζει μια νέα, ξεχωριστή
εννοιολογικήεντύπωση που ξεπερνά κατά πολύ την αφηγηματική σημασία των πλάνων.
Μέσα από τους επιταχυνόμενους χειρισμούς του κινηματογραφικού χρόνου και χώρου
από τον Αϊζενστάιν, η σφαγή στα πέτρινα σκαλοπάτια -όπου εκατοντάδες πολίτες
βρίσκονται παγιδευμένοι ανάμεσα στην κατερχόμενη τσαρική πολιτοφυλακή από πάνω
και στους Κοζάκους από κάτω- αποκτά ένα ισχυρό συμβολικό νόημα. Με την προσθήκη
μιας συγκλονιστικής επαναστατικής παρτιτούρας από τον Γερμανό μαρξιστή συνθέτη Edmund Meisel, η ταραχή του Θωρηκτού Ποτέμκιν έγινε
σχεδόν ακαταμάχητη. όταν η ταινία εξήχθη στις αρχές του 1926, έκανε τον
Αϊζενστάιν παγκοσμίως γνωστό. Κατά ειρωνικό τρόπο, η ταινία τελικά απαγορεύτηκε
από τον Σοβιετικό ηγέτηΟ Ιωσήφ Στάλιν φοβάται ότι θα μπορούσε να υποκινήσει μια
εξέγερση ενάντια στο καθεστώς του.
Με τα χρόνια, το Battleship Potemkin έχει παρουσιαστεί με διάφορα μουσικά
κομμάτια ήχου. Όπως σημείωσε ο κριτικός κινηματογράφου Roger Ebert , η δύναμη της ταινίας συχνά
επηρεάζεται άμεσα από την καταλληλότητα της μουσικής.
Εν μέσω της Ρωσικής Επανάστασης του 1905, το πλήρωμα του θωρηκτού Ποτέμκιν ανταρσίασε ενάντια στο βάναυσο, τυραννικό καθεστώς των αξιωματικών του σκάφους. Η διαδήλωση που προέκυψε στην Οδησσό προκαλεί αστυνομική σφαγή.
Όταν τους ταΐζουν ταγγισμένο κρέας, οι ναύτες του Ποτέμκιν επαναστατούν ενάντια στις σκληρές συνθήκες τους. Με επικεφαλής τον Vakulinchuk (Aleksandr Antonov), οι ναύτες σκοτώνουν τους αξιωματικούς του πλοίου για να αποκτήσουν την ελευθερία τους. Ο Βακούλιντσουκ σκοτώνεται επίσης και οι κάτοικοι της Οδησσού τον τιμούν ως σύμβολο της επανάστασης. Φτάνουν τσαρικοί στρατιώτες και σφαγιάζουν τους αμάχους για να καταπνίξουν την εξέγερση. Μια μοίρα πλοίων αποστέλλεται για να ανατρέψει τον Ποτέμκιν, αλλά τα πλοία τάσσονται υπέρ της εξέγερσης και αρνούνται να επιτεθούν.
Θωρηκτό Ποτέμκιν ( ρωσικά : Бронено́сец «Потёмкин» , Bronenosets Potyomkin ), μερικές φορές αποδίδεται ως Θωρηκτό Ποτύμκιν , είναι μια σοβιετική βωβή δραματική ταινία του 1925 που παρήχθη από τη Mosfilm . [1] Σε σκηνοθεσία και σενάριο από τον Σεργκέι Αϊζενστάιν , παρουσιάζει μια δραματοποίηση της ανταρσίας που συνέβη το 1905 όταν το πλήρωμα του ρωσικού θωρηκτού Ποτέμκιν επαναστάτησε εναντίον των αξιωματικών του.
Το 1958, η ταινία ψηφίστηκε νούμερο 1 στη λίστα των Βρυξελλών 12 στην Παγκόσμια Έκθεση του 1958. Το Θωρηκτό Ποτέμκιν θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών . [2] [3] [4] Στην πιο πρόσφατη δημοσκόπηση των κριτικών Sight and Sound το 2022, ψηφίστηκε ως η πεντηκοστή τέταρτη καλύτερη ταινία όλων των εποχών και τοποθετήθηκε στην πρώτη 10άδα σε πολλές προηγούμενες εκδόσεις
Θωρηκτό Ποτέμκιν Σύνοψη
Μέρος I: Άντρες και σκουλήκια
Οι ναύτες του θωρηκτού Ποτέμκιν γίνονται όλο και πιο ανήσυχοι καθώς ο πόλεμος και η επανάσταση συγκλονίζουν την πατρίδα τους τη Ρωσία. Ένας κοιμισμένος ναύτης γίνεται θύμα απρόκλητης εχθρότητας από έναν υπαξιωματικό που σκόπευε να τον χτυπήσει. Ναυτικός Βακούλιντσουκενθαρρύνει την επανάσταση ενάντια στο καταπιεστικό καθεστώς του Τσάρου προτρέποντας τους συναδέλφους του ναυτικούς να ενωθούν με τους απεργούς συντρόφους τους στην πατρίδα τους στη στεριά. Το πρωί, η κατάσταση επιδεινώνεται, καθώς οι ναυτικοί αντιδρούν με οργή στο κρέας που τους σερβίρουν. Ο γιατρός του πλοίου, Smirnov, επιθεωρεί το κρέας και το κρίνει κατάλληλο για κατανάλωση καθώς οι προνύμφες της μύγας μπορούν απλώς να ξεπλυθούν. Οι ανώτεροι αξιωματικοί διατάζουν τη διασπορά του ναυτικού προτού μπορέσουν να υποβληθούν περισσότερες διαμαρτυρίες. Όλοι εκτελούν ευσυνείδητα τις αναμενόμενες δουλειές τους χωρίς επεισόδια μέχρι το κάλεσμα για μεσημεριανό γεύμα, το οποίο απορρίφθηκε σχεδόν ομόφωνα, ενώ οι ναυτικοί επέλεξαν αντί για ψωμί και κονσέρβες από την αποθήκη. Οι αξιωματικοί είναι θυμωμένοι, αλλά δεν μπορούν να κάνουν λίγα για το μποϊκοτάζ.
Μέρος δεύτερο: Δράμα στο κατάστρωμα
Αξιωματικοί και πλήρωμα συγκεντρώνονται στο κατάστρωμα. Ο κυβερνήτης του πλοίου, Γκολίκοφ, διατάζει όσους είναι ικανοποιημένοι με το φαγητό του πλοίου να προχωρήσουν. Μόνο μια χούφτα κάνει και αυτό στέλνει τον Golikov σε οργή που καταλήγει σε μια απειλή για την εκτελεστική εξουσία των ανυπότακτων ναυτικών. Στη συνέχεια καλεί τους φρουρούς να πυροβολήσουν μια χούφτα από τους ναύτες ως παράδειγμα. Ένας από τους ναυτικούς σπάει την κατάταξη και προτρέπει τους υπόλοιπους να κινηθούν προς τους πυργίσκους του όπλου. Αυτό δημιουργεί μια τεταμένη αντιπαράθεση μεταξύ των φρουρών και των επαναστατημένων ναυτικών, ενώ οι αξιωματικοί γίνονται όλο και πιο ανήσυχοι. Ορθόδοξος ιερέας προσεύχεται για όσους καταδικάζονται να πεθάνουν και δίνεται η διαταγή στη φωτιά. Το εκτελεστικό απόσπασμα όμως δεν πυροβολεί. Δίνεται δεύτερη διαταγή για πυρκαγιά, αλλά ο Βακούλιντσουκ εμφανίζεται ξαφνικά και καλεί τους φρουρούς να συνειδητοποιήσουν ότι πυροβολούν τους συντρόφους και τα αδέρφια τους. Ενα ένα, η διμοιρία Πεζοναυτών κατεβάζει τα τουφέκια της. Οι ναύτες καταποντίζουν το πλοίο, ανατρέποντας τους αξιωματικούς και πετώντας τον Δρ Σμιρνόφ στη θάλασσα. Ωστόσο, ο Βακούλιντσουκ πυροβολείται και σκοτώνεται κατά τη διάρκεια του αγώνα και το σώμα του μεταφέρεται στην ακτή, όπου οι ναυτικοί χτίζουν ένα αυτοσχέδιο μνημείο στην προβλήτα της Οδησσού.
Μέρος τρίτο: The Dead Man Calls Out
Το μνημείο του Vakulinchuk τηρείται από τεράστια πλήθη ανθρώπων στην Οδησσό. Φέρει μια πινακίδα που γράφει «Για μια κουταλιά μπορς», που σημαίνει τα μικρά αλλά ουσιαστικά πράγματα για τα οποία αγωνίζονται οι ναυτικοί και ο λαός της Ρωσίας. Οι ναύτες πετυχαίνουν να κάνουν μάρτυρα και ήρωα τον πεσόντα σύντροφό τους καθώς οι κάτοικοι της Οδησσού φτάνουν για να καλωσορίσουν τους ναυτικούς στο σπίτι. Υπάρχει μια έντονη δημόσια συζήτηση μεταξύ του λαού για το πώς να ανταποκριθεί καλύτερα σε αυτά τα γεγονότα, οδηγώντας τελικά τον κόσμο να υποστηρίξει την επανάσταση. Κάνοντας αυτό, εφιστούν επίσης την ανεπιθύμητη προσοχή των αρχών.
Μέρος Τέταρτο: Τα βήματα
της Οδησσού Οι κάτοικοι της Οδησσού στέλνουν φρέσκα τρόφιμα και προμήθειες στον Ποτέμκιν ως ένδειξη συντροφικότητας. Μαζεύονται στην κορυφή της σκάλας της Οδησσού για να παρακολουθήσουν το πλοίο και να δείξουν την υποστήριξή τους στους ναυτικούς. Απέναντι σε αυτό το συναίσθημα της συντροφικότητας και της συντροφικότητας κρέμεται το άγρυπνο μάτι των στρατευμάτων του Τσάρου. Χωρίς προειδοποίηση, τα στρατεύματα επιτίθενται στο πλήθος και τους κυνηγούν στα σκαλιά της Οδησσού, ανοίγοντας πυρ εναντίον όλων των αμάχων—είτε άνδρας, γυναίκα είτε παιδί. Κοζάκοι καβαλημένοι σε άλογα περιμένουν στο κάτω μέρος της σκάλας και συμμετέχουν στην επίθεση, η οποία μετατρέπεται σε μια τρελή σφαγή αθώων. Μετά τη σφαγή, το πλήρωμα του Ποτέμκιν απαντά βομβαρδίζοντας το αρχηγείο των Τσαρικών στο θέατρο της Οδησσού.
Μέρος Πέμπτο: Ραντεβού με το Squadron
Στο πλοίο, οι πολίτες της Οδησσού καλούν τους ναύτες να συνεργαστούν με τον στρατό σε ενεργό και ανοιχτή εξέγερση ενάντια στον Τσάρο. Ωστόσο, η μοίρα του Ναυαρχείου έχει σταλεί μετά το Ποτέμκιν και έτσι οι ναύτες αποφασίζουν να κατευθυνθούν προς τη θάλασσα για να συμμετάσχουν στη μάχη εκεί. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, το πλοίο κατευθύνεται αργά προς τη μοίρα και όλοι οι ναύτες είναι εξαιρετικά τεταμένοι. Την επόμενη μέρα πλησιάζουν ο ένας τον άλλον, έτοιμοι να τσακωθούν. Οι ναυτικοί φαίνονται προετοιμασμένοι για τον επικείμενο πιθανό θάνατό τους. Όμως την τελευταία στιγμή, τα πληρώματα των εχθρικών πλοίων αρνούνται να ανοίξουν πυρ και όλοι οι ναύτες χαίρονται για την αμοιβαία συντροφιά τους καθώς το Ποτέμκιν περνά με ασφάλεια από τη μοίρα.
Σκηνοθεσία: Σεργκέι Αϊζενστάιν
Σενάριο : Nina Agadzhanova, Σεργκέι Αϊζενστάιν
Παραγωγή :Jacob Bliokh
Πρωταγωνιστούν : Αλεξάντρ Αντόνοφ, Βλαντιμίρ Μπάρξυ. Γρηγόρη Αλεξάντροφ
Μουσική : Edmund Meisel , Νικολάι Κριούκοφ ,Chris Jarrett (1985 soundtrack),Eric Allaman , Neil Tennant και Chris Lowe , Michael Nyman , Edison Studio
Εταιρεία παραγωγής : Mosfilm
Ημερομηνία κυκλοφορίας : 21 Δεκεμβρίου 1925
Διάρκεια : 75 λεπτά
Χώρα : Σοβιετική Ένωση
Γλώσσες : Βωβή ταινία, Ρωσικοί μεσότιτλοι
Ένα κομμάτι σάπιο κρέας
Οι συνθήκες στο «Ποτέμκιν » - όπως και συνολικά στο στράτευμα - ήταν απάνθρωπες για τους ναύτες. Την ώρα που οι αξιωματικοί τους έτρωγαν σε πορσελάνινα σερβίτσια, αυτοί προσπαθούσαν να επιβιώσουν με σαπισμένο κρέας. Επιπλέον, οι συνθήκες θύμιζαν γαλέρα, λόγω της σκληρότητας και της απανθρωπιάς των αξιωματικών. Στις 14 Ιούνη (27 Ιούνη με το νέο ημερολόγιο) οι ναύτες του «Ποτέμκιν » ξεσπούν. Εξοντώνουν τους πιο μισητούς αξιωματικούς και υψώνουν στο θωρηκτό την κόκκινη σημαία. Εκλέγουν επιτροπή, επικεφαλής της οποίας μπαίνει ο μηχανικός ναρκών Ματιουσένκο.
Το επαναστατημένο θωρηκτό πλέει προς την Οδησσό για να ενωθεί με τους εκεί εργάτες που είχαν κηρύξει γενική απεργία. Η ένωση των ναυτών και των εργατών όμως δε θα επιτευχθεί τότε. Στις 16 Ιούνη στέλνεται εναντίον του «Ποτέμκιν » ολόκληρος ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας με εντολή ακόμη και να το βυθίσουν. Ακολουθεί πραγματική ναυμαχία που αναγκάζει το στόλο να ξεμακρύνει στα ανοιχτά από το φόβο να μην εξαπλωθεί η εξέγερση. Τελικά, 11 μέρες μετά και ενώ είχαν εξαντληθεί πυρομαχικά, τρόφιμα και καύσιμα, οι ναύτες θα παραδώσουν το θωρηκτό στις ρουμανικές αρχές της Κωστάντζα. Για τον Λένιν, το «Ποτέμκιν » έμεινε «ένα ανίκητο έδαφος της επανάστασης και όποια και αν ήταν η τύχη του, έχουμε μπροστά μας ένα αναμφισβήτητο και σημαντικότατο γεγονός: την απόπειρα σχηματισμού ενός πυρήνα επαναστατικού στρατού». Εμελλε όμως να αποτελέσει «μνημείο» και για την ιστορία του κινηματογράφου.
Το 1925, ο μεγάλος Σοβιετικός θεωρητικός του κινηματογράφου και σκηνοθέτης, Σεργκέι Αϊζενστάιν, χρεώνεται από την «Γκοσκινό», την κρατική υπηρεσία κινηματογραφίας, να δημιουργήσει μια ταινία με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την επανάσταση του 1905. Ηδη έχει γυρίσει την «Απεργία» (1924) και διαφαίνεται η ανεξίτηλη σφραγίδα που θα άφηνε στην παγκόσμια τέχνη. Η ταινία που φανταζόταν ο Αϊζενστάιν ήταν σπονδυλωτή, με διάφορες ιστορίες που θα περιέγραφαν την πρώτη επανάσταση κάτω από τον τίτλο «1905». Το περιστατικό του «Ποτέμκιν » δεν ξεπερνούσε τις δύο σελίδες στο σενάριο που είχε μπροστά του. Σε αυτό το μικρό όμως κείμενο θα σταθεί ο μεγάλος δημιουργός, αντιλαμβανόμενος πως δεν έχει μπροστά του ένα απλό «περιστατικό», αλλά ένα ολοκληρωμένο έπος.
Από μια σελίδα σεναρίου
Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσει την - κατά γενική ομολογία - καλύτερη ταινία του, το «Θωρηκτό Ποτέμκιν », η οποία συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 σημαντικότερων ταινιών από καταβολής κινηματογράφου και θεωρείται - σε σπουδαιότητα - ισοδύναμη με την «Γκουέρνικα» του Πικάσο. Πρόκειται για ένα «ρεσιτάλ» σκηνοθεσίας και μοντάζ που διδάσκεται σε όλες τις κινηματογραφικές σχολές του κόσμου, ενώ ο ίδιος ο δημιουργός, μέσω του «Ποτέμκιν », θα προτείνει στην τέχνη του νέες τεχνικές και θα ανοίξει νέους δημιουργικούς δρόμους. Η πασίγνωστη σεκάνς (σ.σ. σύνολο σκηνών που παρουσιάζουν μια ενότητα χρόνου, χώρου ή δράσης) της ταινίας με τους στρατιώτες να κατεβαίνουν τα σκαλοπάτια της Οδησσού αποτελεί τη «βίβλο» των κινηματογραφιστών, αλλά και την πλέον τραγική αποτύπωση των συναισθημάτων που βρίσκονται στο εκρηκτικό τους απόγειο σε μια ιστορική στιγμή όπως αυτή της επανάστασης του 1905, για μας τους υπόλοιπους, το κοινό.
Ο Αϊζενστάιν εφαρμόζει με τον, ίσως, πιο πλήρη τρόπο στο «Ποτέμκιν » τη βασική του ιδέα για τη «μεταφορά» της διαλεκτικής στο μοντάζ και τη δημιουργία αυτού που έχει καταχωρηθεί ως τις μέρες μας ως «ιδεολογικό μοντάζ». Στο κλασικό του βιβλίο για τον κινηματογράφο «Η γλώσσα του κινηματογράφου» (σ.σ. στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Κάλβος»), ο Μαρσέλ Μαρτέν γράφει, μεταξύ πολλών άλλων, για το Σοβιετικό σκηνοθέτη: «Να γιατί πρέπει πάλι να επιμείνουμε στον αποφασιστικό ρόλο του Αϊζενστάιν στην ιστορία ανακάλυψης των μέσων κινηματογραφικής έκφρασης. Ασφαλώς, ο Γκρίφιθ ανακάλυψε το μοντάζ, αλλά μόνο το αφηγηματικό μοντάζ. Ο Αϊζενστάιν πήγε πολύ πιο μακριά, ανακάλυψε το ιδεολογικό μοντάζ: "Η αξία του Αϊζενστάιν", γράφει ο Γιούτκεβιτς, "είναι που πρόσφερε μια θεωρητική βάση με αντίληψη καθαρά τεχνική του μοντάζ και που θεώρησε το μοντάζ σαν αφετηρία ενός νέου συστήματος δραματουργίας" (...)».
Είναι πραγματικά δύσκολο να διακρίνει ένα απαίδευτο μάτι, αν το «Ποτέμκιν » είναι μυθοπλασία ή ντοκιμαντέρ, ή ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Στην πραγματικότητα αυτό έχει ελάχιστη σημασία για τους τελικούς αποδέκτες της ταινίας. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί ηθοποιούς, αλλά και τους ναύτες του Κόκκινου Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, όχι μόνο για να αναπαραστήσει, αλλά για να αποδώσει, να «μεταφέρει» τη φρίκη και το μεγαλείο, την απελπισία και την αγανάκτηση μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα. Αυτό το καταφέρνει μέσω του ιδεολογικού μοντάζ, το οποίο αποτελεί εφαρμογή του διαλεκτικού περάσματος από την ποσότητα στην ποιότητα. «Η αντιπαράθεση δύο τμημάτων ταινίας μοιάζει περισσότερο στο προϊόν τους παρά στο άθροισμά τους» γράφει ο Αϊζενστάιν (σ.σ. βλ. Μ. Μαρτέν «Η γλώσσα του κινηματογράφου» σελ. 206).
Άλλη μια γνωστή σκηνή από το «Ποτέμκιν » όπου ο σκηνοθέτης εφαρμόζει, μέσω του μοντάζ, την ψευδαίσθηση της κίνησης, είναι η παρακάτω, όπως την περιγράφει ο Μαρτέν: «τρία πέτρινα λιοντάρια τοποθετημένα κι ακίνητα σε διαφορετικές στάσεις (ξαπλωμένο, καθισμένο κι όρθιο) σ' αντιπαράθεση χρονική, δίνουν στο θεατή την εντύπωση ότι βλέπει ένα λιοντάρι κοιμισμένο που σηκώνεται με το θόρυβο του κανονιού».
Η ταινία καθιερώθηκε πολύ γρήγορα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Βραβεύτηκε το 1926 με το χρυσό μετάλλιο της Εκθεσης του Παρισιού και την ίδια χρονιά θεωρήθηκε ως η καλύτερη ταινία από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, η οποία απονέμει τα «Οσκαρ». Δεκαετίες αργότερα θα θεωρούνταν όπως είπαμε μεταξύ των 10 σημαντικότερων ταινιών όλων των εποχών. Μάλιστα, θεωρείται και η πρώτη «έγχρωμη», μερικώς, ταινία. Η κόκκινη σημαία που κυματίζει στο θωρηκτό , εμφανίζεται όντως κόκκινη στην πρώτη κόπια! Ο ίδιος ο Αϊζενστάιν την είχε χρωματίσει.
Όσο για το πλοίο «Πρίγκιπας Ποτέμκιν της Ταυρίδας»... Αφού πολέμησε στον Α' παγκόσμιο πόλεμο και στον εμφύλιο που ακολούθησε τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 (κατά διαστήματα στα χέρια των Λευκών), το θωρηκτό «έδεσε» στο λιμάνι της Σεβαστούπολης σε κατάσταση πλήρους διάλυσης. Το 1923 κόπηκε στη μέση. Η πλώρη στάλθηκε στο Πολεμικό - Ναυτικό Μουσείο του Λένινγκραντ και η πρύμνη στο Μουσείο της Οδησσού, όπου εκτίθενται μέχρι σήμερα.
Με το «Ποτέμκιν », ο Αϊζενστάιν θα εισαγάγει και θα εδραιώσει ένα νέο «ήρωα» στον κόσμο του κινηματογράφου: τον εξεγερμένο λαό!
Battleship Potemkin (1925) trailer
https://www.youtube.com/watch?v=x4opFQ7Drco
Κινηματογραφικη λεσχη Αθηνας Σεργκει Αιζενσταιν
Κινηματογραφικη λεσχη Αθηνας Σεργκει Αιζενσταιν | Facebook
https://www.imdb.com/title/tt0015648/
Battleship Potemkin - Wikipedia
*
ΒΙΟΓΡΑΦΙA Σεργκέι Αϊζενστάιν
- Ο Σεργκέϊ Αϊζενστάϊν (1898-1948) ήταν εβραϊκής καταγωγής ομοφυλόφιλος και επαναστάτης. Εγκατέλειψε τις σπουδές πολιτικού μηχανικού και κατατάχθηκε εθελοντής στον κόκκινο στρατό.
- Είναι ο δημιουργός που επινόησε το ”μοντάζ – ατραξιόν”, την προσπάθεια για εφαρμογή της διαλεκτικής στο χώρο του κινηματογράφου. Μια βασική αρχή της διαλεκτικής είναι ότι ”το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των επιμέρους τμημάτων”. Έτσι, ο Αϊζενστάϊν, συνδέοντας διαφορετικά, φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους πλάνα, κατάφερνε να παράγει ένα αποτέλεσμα που ξεπερνούσε κατά πολύ τη δύναμη του κάθε πλάνου ξεχωριστά.
- Η ανάπτυξη των τεχνικών του μοντάζ δεν υπήρξε απλώς μια θεωρητική σύλληψη: Υπαγορεύτηκε από τις συγκεκριμένες συνθήκες που επικρατούσαν στην μετεπαναστατική Ρωσία. Η έλλειψη ή η καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους του παλαιότερου κινηματογραφικού υλικού, οδήγησε στην ανάγκη δημιουργικής εκμετάλλευσης του εναπομείναντος υλικού μέσω της δημιουργικής χρήσης του μοντάζ.
- Η πρώτη του ταινία ήταν η ΑΠΕΡΓΙΑ (1924). Πρόκειται για την ιστορία μιας απεργίας που καταπνίγηκε ανελέητα από την εργοδοσία. Στην ταινία, το άτομο – πρωταγωνιστής έχει αντικατασταθεί από ανθρώπινους τύπους: Τα αφεντικά απεικονίζονται σαν καρικατούρες ενώ οι χαφιέδες έχουν παρατσούκλια όπως η Μαϊμού, η Αλεπού ή το Μπουλντόγκ.
- Η σημαντικότερη καινοτομία υπήρξε η μεταφορική χρήση του μοντάζ: Η σεκάνς της σφαγής των απεργών, που έχει γυριστεί χρησιμοποιώντας γενικά πλάνα, στη συνέχεια έχει μονταριστεί με κοντινά πλάνα από ένα σφαγείο. Ο λεμονοστίφτης χρησιμοποιείται για να απεικονίσει το στρίμωγμα και το πνίξιμο της απεργίας. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου που το μοντάζ έπαυε να χρησιμοποιείται απλώς για τη συγκόλληση των επιμέρους πλάνων αλλά ανυψωνόταν σε αυτόνομο εκφραστικό μέσο.
- Η επόμενη ταινία του ήταν το ”ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ” (1925).
Πρόκειται για την εξιστόρηση της ανταρσίας των ναυτών του θωρηκτού στο λιμάνι της Οδησσού, όταν οι ναύτες αρνήθηκαν να φάνε το σάπιο κρέας του συσσιτίου. Οι πρωταίτιοι της ανταρσίας καταδικάζονται σε τουφεκισμό, αλλά η ανταρσία απλώνεται στην πόλη όπου οι εργάτες κατεβαίνουν στο λιμάνι για να εμψυχώσουν τους ναύτες. Η αστυνομία επιτίθεται πυροβολώντας και σκοτώνοντας, ωστόσο οι ναύτες των υπόλοιπων τσαρικών πλοίων αρνούνται να χτυπήσουν τ’ αδέλφια τους.
- Πέρα απ’ το επαναστατικό της περιεχόμενο, η ταινία εξακολουθεί και σήμερα να διατηρεί τη δύναμη της εξαιτίας των μορφικών της αρετών. Πρόκειται για την πιο σημαντική ταινία του Αϊζενστάϊν όπου συμπυκνώνει και αναπτύσσει τις θεωρητικές του αντιλήψεις για το μοντάζ και την έλλειψη μεμονωμένων ηρώων. Από τις κλασικές πλέον σκηνές της ταινίας ξεχωρίζουν:
- Τα τρία πλάνα ενός πέτρινου λιονταριού που μοιάζει να σηκώνεται και να βρυχάται.
- Η ομίχλη που πέφτει σαν πέπλο πάνω στους εργάτες που θρηνούν το νεκρό τους ηγέτη και συμβολίζει την αβεβαιότητα των παραμονών της επανάστασης.
- Και βέβαια η σκηνή της σφαγής στα σκαλοπάτια της Οδησσού, με την αριστοτεχνική χορογραφία της αντίθετης κίνησης στρατιωτών – λαού.
Η ταινία, θεωρούμενη μία απ’ τις δέκα καλύτερες στην ιστορία του κινηματογράφου, αποτελεί το κινηματογραφικό ισοδύναμο μιας Γκουέρνικα.
- Η τρίτη του ταινία ήταν ο ”ΟΚΤΩΒΡΗΣ” (1927).
Η ταινία γυρίστηκε για τον εορτασμό της επετείου των 10 χρόνων της επανάστασης. Αναφέρεται στην περίοδο της πτώσης του Τσάρου μέχρι και το τέλος του Εμφυλίου.
- Η ταινία ξεκινάει με το γκρέμισμα του αγάλματος του Τσάρου. Αργότερα η ίδια σκηνή προβάλλεται σε αντίστροφη κίνηση, σχόλιο για την ατολμία της κυβέρνησης Κερένσκι. Ο ίδιος ο Κερένσκι γελοιοποιείται από τον Αϊζενστάϊν παρουσιάζοντάς τον σαν ένα παγώνι.
- Τα γυρίσματα της ταινίας ήταν επεισοδιακά, αφού για την αναπαράσταση της κατάληψης των χειμερινών ανακτόρων χρησιμοποιήθηκαν σαν κομπάρσοι ουσιαστικά οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές των ιστορικών γεγονότων. Λέγεται ότι περισσότερες καταστροφές στα Χειμερινά Ανάκτορα σημειώθηκαν κατά το γύρισμα της ταινίας από τους ένθερμους κομπάρσους, παρά στα ίδια τα γεγονότα της πραγματικής εφόδου και κατάληψης.
- Η ταινία βρισκόταν στο μοντάζ όταν ο Τρότσκι εξοριζόταν στην Άλμα-Άτα. Γι’ αυτό και δέχτηκε τις πιέσεις του Στάλιν για να κοπούν όλες οι σκηνές όπου στην ταινία εμφανιζόταν ο Τρότσκι. Ήταν η πίεση τόσο ισχυρή ώστε ο Αϊζενστάϊν αναγκάστηκε να διακόψει το μοντάζ και να στείλει επιστολή στον τύπο όπου διέψευδε ότι διατηρούσε στενές επαφές με τον Τρότσκι και την αντιπολίτευση.
- Ο ”Οκτώβρης” ολοκληρώνει την τριλογία και είναι η τρίτη και τελευταία ταινία που γύρισε στηριγμένος στις αρχές του Μοντάζ-Ατραξιόν. Ταυτόχρονα είναι η πρώτη φορά που ο Αϊζενστάϊν δέχεται επεμβάσεις όσον αφορά το περιεχόμενο της ταινίας του και στο εξής δεν θα γύριζε τίποτε άλλο στην Σοβ. Ένωση χωρίς να δεχτεί κρατικές ”νουθεσίες”.
- Ακολουθεί η ”ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ” (1928).
Μια νεαρή χωρική αντιδράει στην απάθεια που επικρατεί στο χωριό της και με τη βοήθεια των κομμουνιστών σχηματίζει ένα συνεταιρισμό. Το φιλμ όντας προπαγανδιστικό, έχει σαφώς πιο απλούς παραλληλισμούς απ’ ό,τι οι προηγούμενες ταινίες του Αϊζενστάϊν.
- Το σενάριο της ταινίας είχε γραφεί πριν από τον ”ΟΚΤΩΒΡΗ”, αλλά το γύρισμα της ταινίας συνέπεσε με μια αντιφατική περίοδο διαρκών ζιγκ-ζαγκ του Στάλιν στον τομέα της αγροτικής πολιτικής. Συγκεκριμένα ενώ το 1928 ισχυριζόταν ότι η απαλλοτρίωση των κουλάκων (πλούσιων αγροτών) είναι τρέλα, το 1929 κήρυσσε την εξαφάνιση των κουλάκων σαν τάξη και την έναρξη εφαρμογής της πολιτικής αναγκαστικής κολλεκτιβοποίησης. Είναι προφανές ότι, σε μια τέτοια περίοδο αντιφατικών αποφάσεων, ήταν αδύνατον να γυριστεί ταινία που να συμβαδίζει με την κομματική γραμμή γι’ αυτό και ο σκηνοθέτης δέχτηκε την κριτική του Στάλιν και άλλαξε τον τίτλο κάνοντάς τον ”ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ”.
- Το 1929, στην πρεμιέρα της ταινίας, ο Αϊζενστάϊν έχει φύγει απ’ τη Σοβ. Ένωση ξεκινώντας μια περιοδεία στην Ευρώπη για να καταλήξει στην Αμερική όπου είχε δεχτεί πρόταση συνεργασίας από την United Artists.
- Ο ίδιος ενδιαφερόταν επιπλέον να αποκτήσει γνώσεις πάνω στην καινούργια εφεύρεση του ομιλούντα κινηματογράφου.
- Η άφιξή του συνοδεύτηκε από αντικομμουνιστικές διαδηλώσεις. Έμεινε στις ΗΠΑ 6 μήνες και υπέβαλε διαδοχικά 5 σενάρια για χρηματοδότηση. Όλα απορρίφθηκαν και αντιπροτάθηκαν ανώδυνες και εύπεπτες ιστορίες.
- Λίγο πριν εγκαταλείψει τις ΗΠΑ δέχθηκε την πρόταση του συγγραφέα Upton Sinclair να γυρίσει ταινία στο Μεξικό με τη χρηματοδότηση της γυναίκας του.
- Υπέγραψε συμβόλαιο το 1930 και ζήτησε την παραχώρηση των δικαιωμάτων της ταινίας του στο Σοβιετικό κράτος.
- Στο Μεξικό έμεινε συνολικά 1 ½ χρόνο, παραβιάζοντας οποιοδήποτε χρονοδιάγραμμα και γυρίζοντας αμέτρητα χιλιόμετρα φιλμ. Το 1931 ο Σίνκλερ τηλεγραφεί στον Στάλιν. Λαμβάνει την λακωνική απάντηση ότι ”ο Αϊζενστάϊν έχει χάσει την εμπιστοσύνη της Σοβιετικής κυβέρνησης – τον θεωρούμε αποστάτη”.
- Εν τέλει διακόπτεται η χρηματοδότηση εφόσον ο προϋπολογισμός ξεπεράστηκε κατά πολύ και ο Αϊζενστάϊν αναγκάζεται να φύγει με τη συνεννόηση ότι οι κόπιες θα στέλνονταν στην Σοβ. Ένωση για να τις μοντάρει – δεν τις έλαβε ποτέ.
- ΄Οταν ο Αϊζενστάϊν επέστρεψε στην Σοβ. Ένωση το 1932, διαπίστωσε ότι τα πράγματα είχαν αλλάξει δραματικά:
- Η καλλιτεχνική ελευθερία των πρώτων χρόνων της επανάστασης είχε αντικατασταθεί από το δόγμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού: Πρόκειται για παιδαριώδεις, προπαγανδιστικές δημιουργίες που εξυμνούσαν την φωτισμένη ηγεσία του Στάλιν και τους στόχους που αυτός κάθε φορά έθετε, είτε αυτά λέγονταν 5χρονα πλάνα, είτε επιμέρους ζητήματα. Η εφαρμογή του δόγματος του σοσιαλ. ρεαλισμού στην Αρχιτεκτονική σήμανε τη στροφή σε πομπώδη, κλασσικά οικοδομήματα ενώ στη Ζωγραφική την επιστροφή του γαλλικού ακαδημαϊσμού.
- Το 1932, η καταχώρηση για τον Αϊζενστάϊν στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια έγραφε:
”Στα έργα του ΟΚΤΩΒΡΗΣ και ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ, παρά την μεγάλη του ικανότητα, δεν κάνει κάποια βαθειά ανάλυση των σταδίων της Σοσιαλιστικής Επανάστασης και εμφανίζει μια τάση φορμαλιστικού πειραματισμού. Ο Αϊζενστάϊν εκφράζει το επαναστατικό τμήμα της μικροαστικής διανόησης”.
- Ο Μαγιακόφσκι είχε ήδη αυτοκτονήσει το 1930, μετά από μια περίοδο νευρικής κατάρρευσης. Στο ιδιόχειρο σημείωμά του μεταξύ άλλων έγραφε: ”Συγχωρέστε με, ξέρω ότι αυτό που κάνω δεν είναι η λύση, αλλά δε μου μένει τίποτ’ άλλο”. Ο Ερμίλοφ, ένας κριτικός της Ένωσης Προλετάριων Συγγραφέων είχε γράψει προηγουμένως στην ΠΡΑΒΔΑ ότι ο Μαγιακόφσκι έπαιζε το παιχνίδι της Τροτσκιστικής αντιπολίτευσης – η ίδια κατηγορία που είχε αντιμετωπίσει και ο Αϊζενστάϊν.
- Αυτό ήταν το κλίμα (που υπογραμμιζόταν με διαρκείς επιθέσεις για ”φορμαλισμό”, ”αριστερισμό”) που αντιμετώπισε και ο Αϊζενστάϊν με μια ολόκληρη φημολογία για την υποτιθέμενη αποστασία του, για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις.
- Ωστόσο, 6 μήνες αργότερα, εξαιτίας της παγκόσμιας πλέον φήμης του διορίζεται Διευθυντής στο Κέντρο Κινηματογραφίας.
- Το 1934 παντρεύεται εσπευσμένα την Πέρα Αττάσεβα, με την οποία διατηρούσε μια πλατωνική, φιλική σχέση. Ήταν η περίοδος (το 1933) που άλλαξε η νομοθεσία για την ομοφυλοφιλία, που τιμωρούνταν πλέον με 5 χρόνια φυλακή. Μπορεί κανείς να φανταστεί τι σήμανε στην κοινωνία αυτή η αλλαγή της νομοθεσίας αν ο ίδιος ο Αϊζενστάϊν αναγκάστηκε να καταφύγει στη λύση του λευκού γάμου.
- Το 1936 γυρίζει το ”ΛΙΒΑΔΙ ΤΟΥ ΜΠΕΖΙΝ”: Ένα νεαρό αγροτόπαιδο δολοφονείται από τους συγγενείς του γιατί είχε καταγγείλει τον πατέρα του για κερδοσκοπία στο τοπικό Σοβιέτ.
- Η ταινία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ γιατί συνάντησε το βέτο του υπεύθυνου λογοκρισίας Μπόρις Σουμιάτσκι, που τον κατηγόρησε άλλη μια φορά για ”φορμαλισμό” (υπερβολική ενασχόληση με τη μορφή εις βάρος του περιεχομένου).
- Κάτω απ’ την απειλή σύλληψης γράφει στην ΠΡΑΒΔΑ ένα κείμενο αυτοκριτικής με τίτλο ”Τα λάθη στο Λιβάδι του Μπεζίν”, που όσοι τον γνώριζαν αντιλήφθηκαν ότι ήταν τόσο υπερβολικό που καταντούσε ειρωνικό.
- Το 1937 του ζητήθηκε από την ΠΡΑΒΔΑ να γράψει ένα άρθρο εκφράζοντας τη γνώμη του για τις (στημένες) δίκες των ”Τροτσκιστών”. Η τυχόν σιωπή του θα καταδίκαζε και τον ίδιο. Επέλεξε να στείλει 6 λέξεις: ”Ντροπή στους προδότες και τους δολοφόνους”, χωρίς να διευκρινίζει σε ποιούς αναφερόταν...
- Μετά τη διακοπή των γυρισμάτων της ταινίας ”Λιβάδι του Μπεζίν”, απολύθηκε από τη θέση του στο Κέντρο Κινηματογραφίας και έφτασε να αντιμετωπίζει οικονομικό πρόβλημα επιβίωσης.
- Αποφασίζει να γράψει ένα γράμμα οξείας διαμαρτυρίας στον Στάλιν, αλλά χάρις στις παραινέσεις του φίλου του συγγραφέα Isaak Babel, ρίχνει τους τόνους και ζητάει από τον Στάλιν απλώς να του επιτρέψει να συνεχίσει να γυρίζει ταινίες.
- Έπειτα ο Babel τον συμβουλεύει να εξαφανιστεί γιατί υπήρχε κίνδυνος να συλληφθεί από τη μυστική αστυνομία. Αναχωρεί για τον βόρειο Καύκασο.
- Αμέσως μετά ο Babel συλλαμβάνεται, τα έγγραφά του κατάσχονται και ο ίδιος πεθαίνει σ’ ένα Γκούλαγκ το 1941.
- Ο σεναριογράφος στο ”Λιβάδι του Μπεζίν” συλλαμβάνεται κι’ αυτός και πεθαίνει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
- Ο βοηθός οπερατέρ στον Οκτώβρη και τη Γενική Γραμμή στέλνεται κι’ αυτός σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
- Ωστόσο ο Αϊζενστάϊν επιβιώνει. Οι αιτίες:
• Η παγκόσμια φήμη του.
• Οι επιστολές αυτοκριτικής του τόσο στον ίδιο το Στάλιν όσο και στην ΠΡΑΒΔΑ.
- Το 1938 θα γυρίσει τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΝΙΕΦΣΚΙ.
- Η ταινία γυρίζεται υπό τον στενό έλεγχο της Μυστικής Αστυνομίας, πανταχού παρούσας μέσα στο στούντιο.
- Περιγράφει τη νίκη του Πρίγκηπα Αλέξανδρου Νιέφσκι ενάντια στο Γερμανικό στρατό.
- Είναι το λιγότερο πειραματικό και εντελώς γραμμικό φιλμ του Αϊζενστάϊν, που είχε σύμφωνα με την περιγραφή του ίδιου ”συμφωνική δομή”, χάρη στη στενή συνεργασία του με τον Προκόφιεφ.
- Στη διάρκεια του μοντάζ ο Στάλιν ζήτησε να δει το φιλμ, αλλά όταν επιστράφηκε πίσω έλειπε μία μπομπίνα. Το τελικό φιλμ έλαβε την έγκριση.
- Ακολουθεί η δημοσίευση επιστολών του Αϊζενστάϊν στον τύπο που σε πατριωτικό τόνο εξυμνεί τη μεγάλη σοβιετική πατρίδα και τον ηγέτη της Στάλιν, σε τόνους εντελώς διαφορετικούς από τις σημειώσεις και τις μαρτυρίες των ανθρώπων του περιβάλλοντός του.
- Το 1939 λαμβάνει το βραβείο Λένιν.
- Ωστόσο τον Αύγουστο του ’39 υπογράφεται το σύμφωνο Ρίπεντροφ – Μολότωφ, σύμφωνο μη επίθεσης και εμπορικών σχέσεων μεταξύ Σοβ, Ένωσης – χιτλερικής Γερμανίας. Τώρα ο εχθρός είναι πλέον η Δύση (μέχρι τα μέσα ’41) και η ταινία αποσύρεται σιωπηρά απ’ την κυκλοφορία.
- Το 1941 ξεκινάει το σενάριο του ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ Νο1 – ταινία που ολοκληρώνει το ’44 παρουσιάζοντας μια μνημειακή εξιστόρηση χωρίς βέβαια μορφικούς πειραματισμούς, ενώ το 1946 ολοκληρώνει τον ΙΒΑΝ Νο2.
- Παρά τις προειδοποιήσεις γνωστών και φίλων ο Αϊζενστάϊν φτιάχνει έναν Ιβάν νευρασθενικό, γεμάτο αβεβαιότητα σαν τον Άμλετ, και παρουσιάζει τους συνεργάτες του σαν μέλη της Κου-Κλουξ-Κλαν.
- Θα συναντηθεί με τον Στάλιν που θα του ζητήσει εκτεταμένες τροποποιήσεις, τις οποίες ο Αϊζενστάϊν βαριά άρρωστος δεν θα κάνει ποτέ.
- Το 1947 δημοσιεύει για άλλη μια φορά μια επιστολή αυτοκριτικής στον τύπο.
- Πεθαίνει από καρδιακή προσβολή το 1948 σε ηλικία 50 χρονών. Ο ΙΒΑΝ Νο 2 πρωτοπροβλήθηκε το 1958.
- Μέσα στην πορεία των γεγονότων υποχρεώθηκε να κάνει μια σειρά συμβιβασμούς χωρίς ποτέ να προσχωρήσει στα δόγματα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, κάνοντας ταινίες όσο μπορούσε πιο κοντά στα πιστεύω του και στο τέλος συνειδητά ρίσκαρε τη ζωή του για να δείξει στο ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ Νο2 τον εκφυλισμό του Στάλιν και της γραφειοκρατίας.
- Ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς του 20ου αιώνα, ένα πνεύμα δημιουργικό και ελεύθερο δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει τα δόγματα και τις ντιρεκτίβες του Στάλιν για την τέχνη. Ο Αϊζενστάϊν υπήρξε ένας σύγχρονος Γαλιλαίος, διατυπώνοντας το δικό του ”Και όμως γυρίζει” με τις ταινίες του και ιδιαίτερα το ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ Νο 2. Μέχρι το τέλος του έμεινε πιστός στις αρχές της καλλιτεχνικής ελευθερίας και της ανθρώπινης απελευθέρωσης.
Ο Αϊζενστάιν αναφέρεται σε πέντε διαφορετικούς τύπους μοντάζ.
«Μετρικό» χαρακτηρίζεται το μοντάζ όταν το μήκος των κομματιών ή ο αριθμός των κάδρων δημιουργεί ίσα ή ρυθμικά χτυπήματα.
Το «ρυθμικό» μοντάζ παίρνει υπόψη τόσο τη διάρκεια της εικόνας όσο και το περιεχόμενο – ποιοτικές και ποσοτικές ιδιότητες. Παράδειγμα, η σεκάνς με τη σκάλα της Οδησσού στο «Θωρηκτό Ποτέμκιν», όπου το ρυθμικό «τύμπανο», ο βηματισμός των στρατιωτών που κατεβαίνουν τα σκαλιά, παραβιάζει όλες τις μετρικές απαιτήσεις.
Το «τονικό» μοντάζ συνίσταται στην κίνηση τόσο μέσα στο κάδρο, όσο και στην κίνηση της κάμερας, σε σχέση με το αντικείμενο.
Το «υπερτονικό» μοντάζ διαφέρει από τα παραπάνω γιατί δεν βασίζεται σε μεμονωμένα κυρίαρχα στοιχεία, αλλά ισούται με ολόκληρο το φάσμα των συνιστωσών έκφρασης.
Και φθάνουμε τέλος στο περίφημο «διανοητικό» ή «ιδεολογικό» μοντάζ.
Το κοινό βομβαρδίζεται με εντυπώσεις, έννοιες, χαρακτηριστικές εικόνες ή σύμβολα που θα το ωθήσουν προς μια αυξημένη διανοητική δραστηριότητα.
Με το «διαλεκτικό μοντάζ» ενισχύεται το νόημα μιας εικόνας, με την αντιπαράθεση μιας άλλης, που δεν ανήκει αναγκαστικά στο ίδιο επεισόδιο.
Ο Αϊζενστάιν έγραψε ότι η παράθεση δύο κομματιών ταινίας μοιάζει πιο πολύ με το γινόμενο παρά με το άθροισμά τους ως προς το ότι το αποτέλεσμα διαφέρει ποιοτικά από την παράθεση και την πρόσθεση του καθενός από τα συστατικά, παρμένα χωριστά.
Η κλασική σκηνή στην «Απεργία» συνιστά παράδειγμα όπου πλάνα της σφαγής των εργατών από τον τσαρικό στρατό παραλληλίζονται με εικόνες από τη σφαγή ενός ταύρου…
Γραφείο Τύπου NEW STAR
Phone: 2108220008, 2108220023
E-mail: newstarcine@gmail.com
W: http://newstarartcinema.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.