Μπάμπης Ζαφειράτος: Πάμπλο Νερούδα - Πετώντας με τα πουλιά - 90 φωτό των φτερωτών συντρόφων του (3 ποιήματα)

Ο κόσμος είναι μια σφαίρα μαγική
που πάει του χαμού αν δεν πετάξει ο άνθρωπος
αν δεν μπορεί να δει το διάφανο αστραφτερό γυαλί της.

O  Πάμπλο Νερούδα, γεννημένος στις 12 Ιούλη 1904, στο Παράλ της Χιλής, έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για τα πουλιά· και είναι βαθιά η τρυφερότητα με την οποία αυτός ο Γίγαντας της Ποίησης τα κατονομάζει, περιγράφει τα παραδείσια χρώματά τους, τα καλεί, συνομιλεί μαζί τους, ακολουθώντας τα στις εντυπωσιακές πτήσεις τους με το μαγικό φτερό του, με την ανεξάντλητη πένα του —pluma: φτερό και πένα.

*

Πάμπλο Νερούδα

Τρία ποιήματα για τα πουλιά

Μετάφραση – Σημειώσεις – Σχέδιο – Ο Νερούδα πετώντας – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

(Πρώτη δημοσίευση: Κατιούσα, 12 Ιουλ. 2020)

*

Και δεν πετάνε μόνο τα πουλιά στους στίχους του. Αλλά και… γάτες, άλογα, βόδια, ελέφαντες, τίγρεις, σκύλοι, μέδουσες, σαλιγκάρια, κοχύλια, ψάρια, φάλαινες…

Ωστόσο, ο Νερούδα, μόνο στα πουλιά έχει αφιερώσει μια ολόκληρη συλλογή. Πρόκειται για την Τέχνη των Πουλιών (1966), αποτελούμενη από 52 ποιήματα, όπου εκτός από 5 [Πρόλογος, Ιντερμέδιο –Η πτήση (βλ. κάτω), Το πουλί εκείνη —για την αγαπημένη του σύντροφο Ματίλντε Ουρούτια, την Τσασκόνα του ^[1]— Το πουλί Εγώ και Ο ποιητής αποχαιρετά τα πουλιά], τα υπόλοιπα 47 υμνούν ισάθμους φτερωτούς συντρόφους του της Λατινικής Αμερικής και τιτλοφορούνται με τα όνοματά τους.

Στο παραθαλάσσιο σπίτι του, στην Isla Negra (όπως ο ίδιος είχε βαφτίσει το ένα από τα τρία «καταφύγιά» του), πέρναγε ώρες ατελείωτες παρατηρώντας τα πουλιά, και εξασκούσε το πάθος του για την ορνιθολογία.

Θα αναρωτιούνται, ενδεχομένως, γιατί υπάρχουν τόσα πολλά βιβλία για τα ζώα και τα φυτά. Η απάντηση βρίσκεται στην ποίησή μου. Επιπλέον, αυτά τα βιβλία ζωολογίας και βοτανολογίας, ανέκαθεν με εντυπωσίαζαν. Παρέτειναν την παιδική μου ηλικία. Έφερναν κοντάμου τον απέραντο κόσμο, τον ατελείωτο λαβύρινθο της φύσης. Αυτά τα βιβλία για την εξερεύνηση της Γης είναι τα αγαπημένα μου και σπανίως κοιμάμαι χωρίς να κοιτάξω τις εικόνες με τα υπέροχα, αξιολάτρευτα πουλιά ή τα εκθαμβωτικά και περίπλοκα, σαν τα ρολόγια, έντομα.

[Πάμπλο Νερούδα: Γεννήθηκα για να γεννηθώ –Μεταθανάτια έκδοση, 1978, σ. 392)].

Γεννήθηκε για να μας αναγεννήσει με τη σπουδαία επική, λυρική, ερωτική, ταξική του ποίηση. Και στις 23 Σεπ. 1973, στο Σαντιάγο, με τα φτερά του ξέφυγε απ’ το θάνατο.

[Σημείωση: Τα πουλιά στη Λατινική Αμερική —πέρα από την προαιώνια, «Ικάρεια» γοητεία που ασκούν στον άνθρωπο— περιβάλλονται και με ιδιαίτερη αίγλη· κουβαλάνε τη λάμψη, την ακτινοβολία, το μεγαλείο, τη δόξα και τους μύθους των αυτοχθόνων ^[2], και αντιμετωπίζονται με μεγάλο σεβασμό, όπως συμβαίνει και στην ποίηση του μεγάλου Νικαραγουανού Ερνέστο Καρδενάλ ^[3], που τον Νερούδα πολύ εθαύμαζε].

Χαρακτικό έργο του Χόρχε Σότο Βεράγουα (Βλ. στο τέλος)

*

Τα ποιήματα που ακολουθούν προέρχονται από τις συλλογές:

Κάντο Χενεράλ (1950), Επικό Τραγούδι (1960), Τέχνη των Πουλιών (1966)

*

III

Έρχονται τα Πουλιά

Πάμπλο Νερούδα

Τα πάντα ήταν ιπτάμενα στη γη μας.
Στάλες από φτερά και αίμα
στραγγίζανε οι καρδινάλιοι
το αυγινό του Ανάουακ ^[4] χρώμα.

Γλυκούλι το τουκάν σαν δίσκος
φρεσκοζωγραφισμένων φρούτων,
το κολιμπρί πέταγε σπίθες
από αρχαία αστροπελέκια,
κι έκαιγε ο ασάλευτος αγέρας
στις τοσοδούλες πυρκαγιές του.

Λαμπύριζαν οι παπαγάλοι
βαθιά στις φυλλωσιές κρυμμένοι,
ράβδοι από πράσινο χρυσάφι,
φρεσκοβγαλμένοι απ’ του βάλτου
την αγιασμένη κολυμπήθρα,
και τα ολοστρόγγυλά τους μάτια,
δυο χρυσές βέρες που κοιτούσαν
παλιές σαν τα ορυκτά τ’ αρχαία.

Όλοι οι αετοί οι ουρανοβάτες
θρέφανε μια αιμοβόρα ράτσα
μες στο ακατοίκητο γαλάζιο·

και με φτερούγες σαρκοβόρες
πάνω από τον κόσμο έγραφε κύκλους
ο κόνδορας, φονιάς και ρήγας,
ένας ουράνιος ερημίτης,
μαύρο στο χιόνι φυλαχτάρι,
ίδιος τυφώνας γερακάρης.

Έχτιζε ο φούρναρης ο ορνέρο,
τρανός μηχανικός, με λάσπη
ευωδιαστή τα θέατρά του,
θέατρα ηχητικής εξαίσιας,
κι εκεί έπαιζε τις άριές του.

Διάβαινε ο αταχακαμίνος
κι άκουγες την υγρή στριγκλιά του
στης σέλβας τις μικρές σενότες ^[5].

Η αραουκάνικη τρυγόνα

στις λόχμες σε φωλιά απ’ αγκάθια

βασιλικά άφηνε δώρα

χρυσά μεταλλικά τ’ αυγά της.

Η λόικα η μικρή του Νότου,
αυτή η γλυκιά ξυλοτεχνήτρα,
μες στη χινοπωριάτικη ώρα
πρόβαλε τ’ όμορφο στηθάκι
μ’ άλικα αστέρινα πλουμίδια,

κι έπαιζε ο ανταρκτικός σπουργίτης
το φλάουτό του το φερμένο
απ’ τη νερένια αθανασία.

Άνοιγε νούφαρο δροσάτο
τις δυο του πόρτες το φλαμίνγκο,
σαν ροζ καθεδρικός ναός,
όπως η αυγή που φτερουγίζει
μακριά απ’ το πνιγερό ρουμάνι,

εκεί όπου κρέμονται πετράδια
από κετσάλ που σαν ξυπνάνε
σαλεύουνε, γλιστράνε, λάμπουν,
κι αιωρούνται σαν παρθένες φλόγες.

Πλανάρει ένα όρος πελαγίσιο
για τα νησιά, κι ένα φεγγάρι
από πουλιά τραβάει στο Νότο,
και πλέει για τα γουανονήσια ^[6]
του Περού.

Σαν ολοζωντανό ποτάμι
από σκιές και σαν κομήτης
απ’ αναρίθμητες καρδούλες
της γης τον ήλιο σκοτεινιάζει,
παλλόμενο άστρο που η ουρά του
μες στ’ αρχιπέλαγο φουντάρει.

Κι εκεί στο τέρμα του οργισμένου
πελάγου, σε βροχή ωκεάνια,
του άλμπατρος τα φτερά προβάλλουν
σαν δυο πηγές ζωογόνο αλάτι,

και θεμελιώνουν στη γαλήνη,
μες σε αφρισμένους καταρράχτες,
στη χαλαρή τους ιεραρχία,
της μοναξιάς μια νέα τάξη.

Πάμπλο Νερούδα: Κάντο Χενεράλ (1950)

Το ποίημα ΙΙΙ, από το Κάντο I.─ Η Λάμπα στη Γη

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Αύγουστος 2019

Μίκης Θεοδωράκης

[XXVII]

Πουλιά της Καραϊβικής

Πάμπλο Νερούδα

Κι εδώ σ’ αυτό το ξέσπασμα γιορτάζω,
καλώντας τα πουλιά, χωρίς ανθρώπους:
πετροχελίδονα, σαΐτες του ανέμου,
πυρακτωμένα εξαίσια τουκουσίτο,
και κολιμπρί που σκίζουν τα ουράνια,
κι ακόμα βλοσυρούς γαραπατέρος,
ωσότου του λυκόφωτος η ύλη
θα υφάνει χρώμα απ’ τα νυχτοπούλια.

Πουλιά των Αντιλλών, ω, σπάνιοι λίθοι,
κετσάλ, γαμήλιες λάμψεις παραδείσιες,
της φυλλωσιάς πετράδια και του ανέμου,
πουλιά του κεραυνού, πλασμένα
με κίτρινες και τυρκουάζ σταγόνες,
με πυρκαγιές κατακλυσμιαίων πόθων:

Μες στο μικρό τραγούδι μου ανεβαίνουν
κορυδαλλοί και τουρπιάλ νερένια
και τσίχλες θαυμαστές στο πέταγμά τους,
αηδόνια από μια χώρα ζωοδότρα,
από χρυσό κι αιθέρα μπαλαρίνες,
με ανταύγιες βιολετί και ουρές μετάξι,
των Άνδεων πετεινοί, πουλιά με ομπρέλες,
συντρόφια όλοι εσείς, κρυφοί μου φίλοι,
πώς τ’ άνθος σας η πένα μου ν’ αγγίξει;

Μάσκα χρυσή, γενναίε δρυοκολάπτη,
αλήθεια, πώς μπορώ να τραγουδήσω
στη Βενεζουέλα, δίπλα στις φωλιές σας,
σινιάλα του γλαυκού αστραποβόλα,
αλκυόνες που ψαρεύετε στην πάχνη,
με τη μουντή φωνή μου απ’ του Νότου
τα πέρατα, απ’ το ζόφο της ψυχής μου,
κι αφού των Αντιλλών δεν είμαι η άμμος
παρά μια πέτρα που ’ρθε από το κρύο;

Με τι φωνή λοιπόν να τραγουδήσω
το φτέρωμα, το φως, τη δύναμή σας,
δύσπιστος που σας είδα να πετάτε
σας άκουα και δεν πίστευα στ’ αφτιά μου;
Είναι που οι κόκκινοι ερωδιοί πετάνε:
με διαπερνούν σαν πορφυρό ποτάμι
κόντρα στη λάμψη της Βενεζουέλας
στον μπλε της ήλιο, ίδιο φλεγόμενο ζαφείρι
βγαλμένο από μιας έκλειψης το θαύμα:
τελετουργία στων πουλιών την πτήση.

Άμα τις ρουμπινί ίβιδες δεν είδες
τα σμήνη τους αβέβαια κρεμασμένα
να κόβουνε το φως σαν το δρεπάνι,
να σειέται ο ουρανός στο πέταγμά τους,
το άλικο φτέρωμά τους να διαβαίνει,
όπως της αστραπής η λάμψη, κι άμα
της Καραϊβικής δεν είδες τον αέρα
δίχως λαβωματιά να στάζει αίμα,
δεν ζεις την ομορφιά αυτού του κόσμου,
δεν ξέρεις μες στον κόσμο πως υπάρχεις.

Και να γιατί ιστορώ και τραγουδάω
και για όλους τους ανθρώπους ζω και βλέπω:
χρέος μου να σου λέω τι δεν γνωρίζεις,
μα κι ό,τι ξέρεις να το λέω μαζί σου:
τα μάτια σου θα τα ’χω συνοδιά μου
κι ο λόγος μου βγαλμένος απ’ το στάρι
πετάει με τα φτερά της Καραΐβας
ή μάχεται ενάντια στους εχθρούς σου.

Έχω πολλά να κάνω, σύντροφέ μου,
άλλο τραγούδι πιάνω και σ’ αφήνω.

Επικό Τραγούδι, Εθνικό Τυπογραφείο Κούβας, 1960

Πρώτη ελληνική έμμετρη μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 4 Φεβ. 2017.

Δημοσιεύτηκε στην Μποτίλια, 23 Σεπ. 2017. Ξαναδουλεμένο, Ιούλιος 2019

Pablo Neruda Las aves del Caribe

Intermedio

Η Πτήση

Πάμπλο Νερούδα

Ψηλά πετάω
με τα χέρια μου:
φόρο αποτίνω στα ουράνια, διαπερνάει
το πουλί
το διάφανο διάστημα, δίχως τη μέρα να λεκιάζει.

Διασχίζει την ανατολή, σάμπως καρδιά που φτερουγάει και πάει
σκαλί σκαλί μέχρι τη γύμνια του γλαυκού
κι ολόκληρος ο ουρανός είναι το κάστρο του,
στο πέταγμά του όλο το σύμπαν εξαγνίζεται.

Ακόμα κι όταν στην παράφορη την πτήση του
αποζητάει αίμα το πουλί μέσα στο ροδαλό διάστημα
εδώ πάνω στη γη στηρίζεται:
σαΐτα κι άνθος είναι το πουλί στο πέταγμά του
και μες στο φως ενώνονται
οι φτερούγες του, η αύρα κι τη αγνότητα.

Ω εσείς φτερά που δεν προορίζεστε
για δέντρο, για χορτάρι ή
για τη μάχη,
ούτε για κάποια φριχτή περιοχή της γης,
ούτε για τα γεμάτα ιδρώτα εργαστήρια,
παρά μόνο για ’κει που βρίσκεται, για ’κει που καταχτιέται
ο διάφανος καρπός!

Γιορτάζω το μπαλέτο σας στα ύψη
και τις χιονένιες φορεσιές
του γλάρου, του θαλασσοβάτη,
σάμπως εγώ να ήμουν
ο αιώνιος καλεσμένος σας:
μπαίνω μες στο χορό
στις πιρουέτες και στα ακίνητα φτερά,
στις σιωπές και στις νιφάδες του χιονιού που στροβιλίζονται.

Κι εκείνο που πεταρίζει εντός μου φωνάζει από χαρά
μες των φτερών του την ιπτάμενη εξίσωση.

Ω, αγέρα φορτωμένε το σιδερένιο
πέταγμα του μαύρου κόνδορα που σκίζει την ομίχλη!

Αγέρα, εσύ που κουβαλάς τον ήρωα σφυρίζοντας,
μα και το φονικό του γιαταγάνι·
εσύ σαν πανοπλίας άγγιγμα
το δυνατό του πέταγμα φυλάς
κι εκεί στα ουράνια αντιβουίζεις τη φοβέρα του
ώσπου τα πάντα ξαναγίνονται γλαυκά.

Ω, αιθέριο πέταγμα σαΐτας που εκτοξεύτηκε
απ’ την αποστολή της κάθε γκολοντρίνας,
κι εσύ αηδόνι που πετάς με τις σονάτες του
και κακατούη μου ψιττακέ με το λοφίο σου!

Τα κολιμπρί χορεύουνε μέσα σε έναν κρύσταλλο
και τα σμαράγδια φλεγόμενα δακρύζουνε
και συνταράζει η πέρδικα
την πράσινη καρδιά
της μέντας μες στις δροσοσταλιές πετώντας.

Εγώ που έχω μάθει να πετάω, με το φτερούγισμα όλων των πουλιών
από τρανούς δασκάλους
μέσα στα δάση, μέσα στη θάλασσα, μέσα στις
λαγκαδιές, πάνω στης άμμου το κορμί
ή μέσα στα όνειρα,
έμεινα εδώ, αγκυρωμένος
στις ρίζες,
στο μαγνητισμό της μάνας γης,
να κοροϊδεύω τον εαυτό μου
και μοναχός
εντός μου μόνο να πετώ,
μες στα σκοτάδια μόνος.

Πεθαίνει το φυτό και ξαναθάβεται
τα πόδια του ανθρώπου επιστρέφουνε
στη γη,
μονάχα τα φτερά ξεφεύγουνε απ’ το θάνατο.

Ο κόσμος είναι μια σφαίρα μαγική
που πάει του χαμού αν δεν πετάξει ο άνθρωπος
αν δεν μπορεί να δει το διάφανο αστραφτερό γυαλί της.

Γι’ αυτό κι εγώ διαλαλώ
αυτή την καθαρότητα που ούτε στιγμή δε φυλακίζεται
κι έμαθα απ’ τα πουλιά
τη διψασμένη ελπίδα,
τη σιγουριά και την αλήθεια του πετάγματος.

Arte de pájaros [1961-1965], A΄ Έκδοση 1966
Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιούνιος 2020

Ángel Parra & Pablo Neruda, 1966 - Arte de pájaros

Σημειώσεις

[1] Για την Τσασκόνα του Νερούδα:

Πάμπλο Νερούδα: Η γη μοιράζεται με το ντουφέκι – 5 ποιήματα από το Canto General

[2] Για τα πουλιά του Ερνέστο Καρδενάλ και του Νερούδα βλ. σημ. [29] στο:

Ερνέστο Καρδενάλ: Σαντίνο, Ώρα 0 (56 Φωτό)

[3] Για το μύθο του ηγέτη των Μάγια, Tecún Umán, που πολέμησε τους κονκισταδόρες, έχοντας το κεφάλι του στολισμένο με τα φανταχτερά φτερά του πουλιού κετσάλ (quetzal), βλ. τη σχετική σημείωση στο:

 Τσε Γκεβάρα: Ο αρχαιολόγος, ο φωτογράφος, ο ποιητής

[4] Ανάουακ (Anáhuac): Πόλη του Μεξικού, το όνομα της οποίας προέρχεται από τη γλώσσα Νάουατλ των Αζτέκων και σημαίνει «πόλη δίπλα στο νερό»

[4] Σενότες (cenotes): λάκκοι, καταβόθρες. Μικρές φυσικές δεξαμενές νερού (λιμνούλες), που συνδέονται με υπόγεια ποτάμια, και αποτελούν σπουδαία οικοσυστήματα. Οι Μάγια  έκαναν εκεί τις θυσίες τους.

[5] Τα γουανονήσια του Περού. Τα νησιά Μπαγέστας στο Παράκας του Περού, που κατοικούνται αποκλειστικά από πουλιά, τα οποία με τις κουτσουλιές τους παράγουν το γουάνο, που μετατρέπεται σε πρώτης τάξεως λίπασμα, καύσιμη ύλη και... χρήμα· εξού και γουάνο στη αργκό είναι το χρήμα· το παραδάκι, το μαλλί, που λέμε.

Κάτω: Νησάκι στα Μπαγέστας, σκεπασμένο από πουλιά. Γουάνο... με ουρά.

Ένα νησί από πουλιά. Νησιά Μπαγέστας, τα γουανονήσια του Περού.

• 1879-1883, μεταξύ Χιλής, Βολιβίας - Περού, έγινε ο Πόλεμος του Νιτρικού Καλίου, γνωστότερος ως  Πόλεμος για το Γουάνο και το Νίτρο (Guerra del Guano y el Salitre), με 23.000 νεκρούς. Η Βόρεια Χιλή ήταν τότε ένα τεράστιο βρετανικό εργοστάσιο, εξού και η βαθιά σχέση της Θάτσερ με τον Πινοστέτ (Νικολάς Γκιγιέν: Γκεβάρα, ο Γκάουτσο).

Γενικά:

Πάμπλο Νερούδα  και Επικό Τραγούδι

Επικό Τραγούδι από Μποτίλια

***

Επίμετρο - Τα ονόματα

(Η ταυτοποίηση των πουλιών και η πλειονότητα των φωτογραφιών –εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά– προέρχονται από Avibase – he World Bird Database)

Πάμπλο Νερούδα – Ρικάρδο Ελιέσερ Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο (Pablo Neruda – Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto). Χιλή, Παράλ, 12 Ιουλίου 1904 – Σαντιάγο, 23 Σεπτεμβρίου 1973. Σχέδιο (1^ο από 2 του Νερούδα), Μπάμπης Ζαφειράτος, 23.XII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

I. Έρχονται τα Πουλιά

1. Kαρδινάλιοι. Cardenales. Northern Cardinal (Cardinalis cardinalis). Μεξικό, Μπελίσε, Γουατεμάλα, Χαβάη.

2. Τουκάν. Tucán. Κολομβία, Κόστα Ρίκα (επάνω).

3. Κολιμπρί. Colibri mexicano. Το μικρότερο κολιμπρί της Κούβας έχει μέγεθος εντόμου. Μεξικό, Κεντρική και Βόρεια Αμερική, ΗΠΑ, Καναδάς.

Limpiacasa / Phaethornis augusti - Sooty-capped Hermit ή Ermitaño limpiacasa (είδος κολιμπρί με μακριά διχαλωτή ουρά). Κολιμπρί Ερημίτης (Sooty capped Hermit –Κολιμπρί).

4. Παπαγάλοι. Loros. Amazona nuquigualda. Παπαγάλος Αμαζονίου. Πράσινος παπαγάλος με μάτια κίτρινα (Loro verde, ojos amarillos). Αμερική, Αφρική, Νέα Ζηλανδία, Ασία, Ωκεανία (από Αυστραλία μέχρι Πολυνησία).

Κόνδορας και Αετός των Άνδεων σε κοινή πτήση.

5. Αετός των Άνδεων. Águila Andino.

6. Κόνδωρ των Άνδεων με το χαρακτηριστικό λευκό κολάρο. Condor Andino. Vultur gryphus (στο ποίημα Η Πτήση εικονίζεται νεαρός κόνδορας). Εμβληματικό πουλί των Άνδεων. Στο ποίημα Η Πτήση εικονίζεται νεαρός κόνδορας.
Ο κόνδορας εμφανίζεται στα εθνόσημα της Βολιβίας, της Χιλής, της Κολομβίας, του Εκουαδόρ, του Περού, της Βενεζουέλας, αλλά και σε θυρεούς και νομίσματα πολλών χωρών της Λατινικής Αμερικής.
Στο Εκουαδόρ από το 2009, η 7 Ιουλίου έχει καθιερωθεί ως Εθνική Ημέρα του Κόνδορα των Άνδεων.

7. Ορνέρο, ο φούρναρης. Rufous hornero. Furnarius rufus y su nido. Brazil.

8. Aταχακαμίνος. Atajacaminos, Nyctiphrynus ocellatus. Γιδοβυζάτρα. Γνωστό και ως νυχτογέρακο. Αργεντινή, Βολιβία, Βραζιλία, Κολομβία, Κόστα Ρίκα, Εκουαδόρ, Ονδούρα, Νικαράγουα, Παραγουάη, Περού.

9. Τρυγόνα. Torcaza (τορκάσα): Torcaza Zenaida auriculata. Ουρουγουάη, Βραζιλία, Παραγουάη, Βολιβία Χιλή.

10. Λόικα. Loica, pechο colorado (η λόικα με το κόκκινο στηθάκι). Βραζιλία, Περού, Εκουαδόρ, Παραγουάη, Ουρουγουάη, Αργεντινή.

11. Σπουργίτης Chingolo. Από το Μεξικό μέχρι τη Γη του Πυρός.

12. Φλαμίνγκο. Το φλογερό πουλί. Flamenco: το πουλί με το χρώμα της φλόγας. Καραϊβική, Λατινική Αμερική, Αφρική, Ευρώπη, Ελλάδα.

13. Κετσάλ. Quetzal. Από τη γλώσσα Νάουατλ των Αζτέκων, που σημαίνει «το μεγάλο λαμπερό φτερό της ουράς». Της οικογένειας των τρωγωνιδών.

14. Άλμπατρος: Το μεγαλύτερο όλων των πτηνών. Το γένος Diomedea, έχει άνοιγμα πτερύγων 3,4 μέτρα. Οι δεσμοί μεταξύ των ζευγαριών δημιουργούνται με «τελετουργικούς χορούς», κάποιοι από οποίους διαρκούν για όλη τη ζωή τους.

II. Πουλιά της Καραϊβικής

1. Πετροχελίδονο· vencejo: η μαυροσταχτάρα

2. Τουκουσίτο· Κολιμπρί: Tucusito Cabeza Azul (το τουκουσίτο με το γαλάζιο κεφάλι). Violet-headed Hummingbird – κολιμπρί.

3. Κολιμπρί: limpiacasa· είδος κολιμπρί με μακριά διχαλωτή ουρά. limpiacasa / Phaethornis augusti - Sooty-capped Hermit ή ermitaño Κολιμπρί Ερημίτης. Στη Βενεζουέλα: Limpiacasa.

4. Γαραπατέρο - Kροτοφάγος· garrapatero: Guardacaballo στο Περού· Matacaballo στη Χιλή. Anó de Pico Surcado στην Αργεντινή· Αγγλία: Smooth-billed Ani. Γαραπατέρο, γενικά, σε Κολομβία, Κόστα Ρίκα, Κούβα, Μεξικό, Νικαράγουα, Βενεζουέλα. (avibase)

5. Nυχτοπούλια· aguaitacaminos: Νυχτογέρακο το κοινό (common nighthawk). Δεν είναι γεράκι· πρόκειται για άλλη οικογένεια.

Spot-tailed Nightjar στη Βενεζουέλα. Aguaitacamino Migratorio στην Κολομβία. Αταχακαμίνο με την πιτσιλωτή ουρά (atajacaminos cola manchada) στην Παραγουάη: (avibase)

6. Τουρπιάλ νερένια (ικτεροκέφαλος)· turpial de agua. Επάνω το Βενεζολάνικο Turpial.

7. Κορυδαλλός· perdigón sencillo: Eastern Meadowlark.

8. Τσίχλες· paraulatas: Ίδιο γένος με τη δική μας τσίχλα της οικογένειας των κιχλιδών (Βικιπαίδεια).

9. Αηδόνι· Chocorocay: Τόσο στην πρωτότυπη έκδοση όσο και όπου αλλού συνάντησα το ποίημα, έτσι είναι γραμμένο· αλλά και με τη φωνή του Νερούδα έτσι ακούγεται. Ωστόσο, με όλο το ψάξιμο, πουλί με αυτό το όνομα δεν βρέθηκε. Αντίθετα ένα ενδημικό πουλί της Βενεζουέλας είναι το chocorocοy: Troglodytes aedon. (avibase). Φωτό: Evi Meyer, 2013.

Στο ποίημα Η Πτήση παρεισέφρησε… τιμής ένεκεν το ελληνικό αηδονάκι, ο γαλολαίμης.

10. Των Άνδεων πετεινοί· Περού: Gallo de rocas. Rupicola peruviana

11. Πουλιά με ομπρέλες - Κεφαλόπτερα πουλιά με ομπρέλες pájaro paraguas.

12. Κετσάλ· quetzal (τρωγωνίδες). Quetzal (avibase)

13. Δρυοκολάπτης με τη χρυσή μάσκα· Carpintero Real: Ενδημικό πουλί της Κούβας. El carpintero elegante: Κολομβία, Βενεζουέλα, Γουιάνα, Εκουαδόρ, Βολιβία, Βόρεια Βραζιλία, Τρινιδάδ.

14. Aλκυόνες ψαράδες· martines pescadores. Οι φωτό του ψαρέματος, στο ποίημα και εδώ, είναι του Alan McFadyen- Flickr.

15. Kόκκινοι ερωδιοί ή ρουμπινί ίβιδες· carmín del corocoro.

16. Kόκκινος ερωδιός, ρουμπινί ίβιδα· carmín del corocoro. Eudocimus ruber: corocoro rojo, ibis escarlata, corocoro colorado, corocora, garza roja.

ΙΙΙ. Η Πτήση

Κόνδορας των Άνδεων.

1. Κόνδωρ· Condor Andino.

2. Γκολοντρίνα. Golondrina común o andorina (Hirundo rustica). Tο χελιδόνι με τη μεγαλύτερη περιοχή διανομής στον κόσμο: Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Αμερική.
Στο ποίημα Η Πτήση εικονίζεται η χιλιανή χελιδόνα (golondrina chilena) στα μητρικά της καθήκοντα (Φωτό).

3. Παπαγάλος κακατούης· Cacatua Abanderada, Cacatua leadbeateri.

4. Πέρδικα· Perdiz (περδίς). Σε κάποιες χώρες της Νότιας Αμερικής είναι γνωστή και σαν η κοκκινομάλλα πέρδικα —perdiz colorada. Σε Αργεντινή, Ουρουγουάη, perdiz real.

Ειρήσθω εν παρόδω: Η λέξη perdiz - πέρδιξ ετυμολογείται από τον μυθικό Πέρδικα (Πέρδιξ), που ταυτίζεται με τον χάλκινο γίγαντα (ρομπότ) Τάλω ή Κάλω, ανιψιό του Δαίδαλου (γιος της αδερφής του, ονόματι Πέρδικας, επίσης), που δούλευε βοηθός στο εργαστήρι του θείου του, ήταν φοβερός τεχνίτης (καλύτερος από το δάσκαλό του) και εφευρέτης του πριονιού και του διαβήτη. Σε μια έκρηξη ζηολοφθονίας, ο Δαίδαλος τον γκρέμισε από την Ακρόπολη, αλλά η Παναγία-Αθηνά (βοήθειά μας) έβαλε το χέρι της και τον έκανε πέρδικα. Κατά μία άλλη πιο πεζή εκδοχή, η λέξη ετυμολογείται από το ρήμα πέρδομαι, λόγω του χαρακτηριστικού θορύβου των φτερών του πουλιού. Διαλέχτε!

5. Κολιμπρί· Colibri mexicano.

Χαρακτικό έργο του Χόρχε Σότο Βεράγουα (Βλ. στο τέλος)

Η εικόνα της κορυφής: Ο Νερούδα έρχεται πετώντας

Σχέδιο – μακέτα – ιδέα (επάνω και κάτω ολόκληρη η εικόνα) του Χιλιανού γραφίστα και χαράκτη Χόρχε Σότο Βεράγουα (Jorge Soto Veragua, Σαντιάγο, 1949), καλλιτεχνικού διευθυντή της πειραματική θεατρικής εταιρείας La Patogallina (Παπιόκοτα, ας πούμε, με δραστηριότητες από το 1996 στο θέατρο δρόμου), για εκδήλωση προς τιμή του ποιητή, που έγινε στις 26 και 27 Δεκ. 2015.

Στην πολιτιστική αυτή δράση, υπό την αιγίδα του Υπουργού Πολιτισμού, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 20.000 άνθρωποι, μια γιγάντια φιγούρα του Νερούδα, μήκους 22 και ύψους 4 μέτρων, διέσχισε τους δρόμους του Σαντιάγο, όπου σε 15 σταθμούς παρουσιάστηκαν μουσικά, θεατρικά και ποιητικά δρώμενα από το έργο του μεγάλου βάρδου της Χιλής. (Πηγή: biobiochile.cl).

[Σημ. Μπ. Ζ: Ο τίτλος της παρέλασης, Ο Νερούδα έρχεται πετώντας, προέρχεται από θεατρικό του 1991, με κείμενα του σπουδαίου Χιλιανού θεατρικού συγγραφέα Χόρχε Δίας (1930-2007) και στοιχεία από τη βιογραφία του ποιητή. Στο έργο τέσσερεις ηθοποιοί που συνυπάρχουν στη σκηνή υποδύονται τον Νερούδα σε τέσσερεις διαφορετικές ηλικίες του, με άξονα τις γυναίκες που αγάπησε].

*

Ο Νερούδα καβάλα στον κόκορα είναι επίσης έργο του Χόρχε Σότο Βεράγουα.

*

Ο Νερούδα - κλουβί ανήκει στον Χιλιανό καλλιτέχνη και σκιτσογράφο της εφημερίδας El Mercurio, Φρανσίσκο Χαβιέρ Ολέα (Francisco Javier Olea). Πηγή έργου: cclaridad.blogspot.com.

Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιούλιος 2020