Κώστας Γουλιάμος
Στην περίοδο των Χριστουγέννων επιβεβαιώνεται πιο εμφατικά αυτό που σχολίαζα πριν από λίγες μέρες (βλ. κάτω )για την μικροαστική λογοτεχνική εμποροπανήγυρη. Αναφέρομαι στο είδος μιας προμελετημένης δημοσιότητας-αγοραλογίας (marketing) ως εργαλείο χειραγώγησης, επιβολής, πυγμής ή κύρους. Κάθε άλλο παρά κοινωνικό ή πολιτιστικό σύμπτωμα συγκροτεί όλη αυτή η κατάσταση.
Τουναντίον, αποτελεί δομικό-συστημικό στοιχείο ενός συστήματος που εκκολάπτει μια πλασματική θέση ή/και ψευδή συνείδηση για τη λογοτεχνία. Όπου η δημοσιότητα που καλλιεργείται μεθοδικά γι’ ασήμαντα ή χαμηλής ποιότητας λογοτεχνικά έργα -και συνακόλουθα επιβάλλεται από διάφορα είδη αυτοπροβολής και, κυρίως, από μηχανισμούς μεσιτείας-, αποκτά πλέον διαστάσεις πολιτιστικής επιδημίας. Παραπέμπει μάλιστα στα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας: φυτρώνουν επτά για κάθε ένα που εξαφανίζεται.
Από την άλλη, οι ενορχηστρωμένες ψευδο-κριτικές , οι εμπορο-συνεντεύξεις, οι επινοημένα αγοραίες υποδείξεις τι να διαβάσεις Χριστούγεννα, Πάσχα και Καλοκαίρι, η κατασκευή των ευπώλητων, οι εκ προθέσεως και εκ συμφερόντων συναναστροφές και... πάει λέγοντας, δημιουργούν ένα χείμαρρο εργαλειακής δράσης τόσο μεγάλο και σαρωτικό ώστε η διαστροφή και η μωρολογία αποκτούν διαστάσεις πλέον προνομιακού πεδίου.
Παλιά, στο μεσαίωνα λογουχάρη, αγόραζαν τίτλους ευγενείας για κοινωνική καταξίωση και αναβάθμιση τάξης. Σήμερα αγοράζουν χώρο -έντυπο ή ψηφιακό-, ανταλλάσσουν έπαθλα-αντίδωρα, προσκλήσεις, μηχανισμούς μεσιτείας και διαμεσολάβησης στοχεύοντας στην πολιτιστική επιφάνεια.
Πρόκειται για φαινόμενο μικροαστισμού, που στ’ όνομα της ελευθεριότητας (ανα)παράγει ένα γενικευμένο εκχυδαϊσμό και, συνάμα, έναν απόλυτο κυνισμό που, ως τέτοιος, ποδοπατεί με αδιαφορία. Που αγνοεί με αδιαφορία. Που με παγερή αδιαφορία επικροτεί ή/και βραβεύει τη διάβρωση. Διόλου τυχαία η τυποποίηση και ομοιομορφία γλώσσας-περιεχομένου-αισθητικής σε έργα που αν δεν προλάβουν να επιβραβευθούν από τους διαβόητους μηχανισμούς των εν αφθονία λογοτεχνικών μεσιτειών (θεσμικών και μη), επιβραβεύονται από τα εφήμερα συναισθήματα του διαδικτύου.
Το είχε διατυπώσει εύστοχα και θαρραλέα η μ. Ελένη Νικοδήμου στο βιβλίο της “Ταξίδι στη Βροχή» (εκδόσεις Κουκίδα-Αιγαίο, 2023): “... Άλλωστε, έχουν μπλεχτεί τόσο πολύ πια τα πράγματα, έχουν χαθεί τα όρια μεταξύ των τεχνών και των ατεχνιών, που λίγο-πολύ είσαι ό,τι δηλώσεις, φτάνει να έχεις τις κατάλληλες διασυνδέσεις- συνήθως αυτές τις έχουν οι ατάλαντοι, αυτοί διαθέτουν άπειρο χρόνο για καφέδες, φιλοφρονήσεις, γλειψίματα και όλα τα συναφή… η τέχνη σήμερα αποσκοπεί… στο ν’ αυτοδοξαστεί μέσα στον αυτιστικό της κόσμο.”
*
Λογοτεχνικός Μικροαστισμός ή, άλλως, η διαρκής Εμποροπανήγυρη
Οι ραγδαίες κοινωνικές ανακατατάξεις των ψηφιακών χρόνων δεν έχουν αφήσει ανεπηρέαστο το λογοτεχνικό γίγνεσθαι. Η κατίσχυση των αποκαλούμενων κοινωνικών δικτύων και, συνάμα, ο πληθωρισμός αμφίβολης ποιότητας εκδόσεων που, συνεκδοχικά εκτρέφει ένα ολόκληρο μηχανισμό διαμεσολάβησης (μεσιτείας), έχουν μετατρέψει το λογοτεχνικό γίγνεσθαι σε μια εμποροπανήγυρη.
Η ιστορία βέβαια έχει δείξει ότι το λογοτεχνικό γίγνεσθαι επαναλαμβάνεται με άλλες κάθε φορά αισθητικές και νοηματοδοτικές μορφές και υπό άλλες συνθήκες. Ποτέ ωστόσο στο παρελθόν δεν υπήρξε τέτοιας μορφής κι έκτασης εξαμβλωματικό και, πάντως, πραγμοποιημένο λογοτεχνικό γίγνεσθαι.
Η υλικότητα αυτής της παρακμιακής κατάστασης ενισχύεται από και αναδύεται μέσω ιεροποιημένων μηχανισμών μεσιτείας και, από την άλλη, μέσω συνειδητών πράξεων, όσο κι επιλεγμένων πληροφοριών αυτοπροβολής. Εν τοιαύτη περιπτώσει, όλο αυτό το φαινόμενο αποκτά άκρως επικίνδυνες διαστάσεις, καθότι (α) εκκολάπτει κι εμπεδώνει το κυρίαρχο πολιτιστικό αφήγημα, (β) αναδεικνύει ως υπόδειγμα τον μικροαστικό χαρακτήρα, και (γ) εντείνει κι εκτείνει το πελατειακό σύστημα στο λογοτεχνικό χώρο. Και οι τρείς περιπτώσεις οδηγούν σε “τερατογενετικά” και “ιλαροτραγικά” μορφώματα.
Λογουχάρη, τα κατά “πόλη και χωριό βραβεία”, οι εσκεμμένες ανακηρύξεις, οι άσκοπες συνεντεύξεις και τα σκόπιμα αφιερώματα και…. πάει λέγοντας, αναδεικνύονται σε χρυσόμαλλο δέρας της μικροαστικής λογοτεχνικής συμβατικότητας.
Εδραιώνεται έτσι μια μικροαστική νοοτροπία φαντασιώσεων και κλασαυχενισμού, που αναπαράγεται μέσα από το παιχνίδι των διαπροσωπικών δικτύων, των ημετέρων κύκλων και των αγοραίων διαπροσωπικών -και μη- σχέσεων.
Δεν είναι υπερβολή αν συνδέσουμε το λογοτεχνικό μικροαστισμό με το kitsch, αφού αυξάνεται ραγδαία ο τυποποιημένος κι` εύπεπτος λόγος που εγκλωβίζεται σε παρωχημένες μορφές έκφρασης κι` αισθητικής που, ως τέτοιες, στερούνται αυθεντικότητας και βάθους.
Ο διάχυτα ευδιάκριτος λογοτεχνικός μικροαστισμός -πέρα από τον συντηρητισμό σκέψης, έκφρασης κι αισθητικής- αδυνατεί να συλλάβει την κοινωνία ως ολότητα. Εξαντλείται στο “φαίνεσθαι”, στον κτητικό ατομικισμό, στην κοινωνική-πολιτιστική άνοδο, αποφεύγοντας τη ρηγμάτωση και χειραφέτηση. Υιοθετεί το αφήγημα και τα πρότυπα του ηγεμονικού λόγου.
Και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που συνδέεται με την αισθητική της επιδεικτικής δράσης και κατανάλωσης, όπου στο πλαίσιο της “πολιτιστικής βιομηχανίας” λογοτεχνία και τέχνη μετατρέπονται σε εμπόρευμα, αναπαράγοντας έτσι την παθητικότητα. Όμως η λογοτεχνία (όπως και η τέχνη), δεν είναι διακόσμηση, αλλά ένα πεδίο ρηγμάτωσης. Η δε αξία της κρίνεται από το κατά πόσο καταφέρνει να αποσυνθέσει τις κυρίαρχες αυταπάτες λόγου κι αισθητικής.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ:
“Οι Μικροαστοί” του Maxim Gorky αποτελεί έργο οξείας πολιτικής και κοινωνικής κριτικής της ρωσικής κοινωνίας λίγο πριν την επανάσταση του 1905. Το κεντρικό μήνυμα εστιάζει στην παρακμή της μικροαστικής τάξης, στηλιτεύοντας την πνευματική “ύπνωση” της εποχής. Ο Gorky υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαμορφώνεται μέσα από την αντίσταση και όχι μέσω της υποταγής.
Εταιρεία Συγγραφέων - Hellenic Authors Society Ένωση Μεσσήνιων Συγγραφέων Τεύκρος Ανθίας Πολιτιστικός Όμιλος Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης
*
Ο Κώστας Γουλιάμος είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, πρώην πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιητής, συγγραφέας.
Ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ (Μάιος – Ιούνιος 2023).
Ιούλιος 2025: Distinguished Fellow (Διακεκριμένο Μέλος) του International Engineering and Technology Institute (IETI)
Οκτ. 2024 Βραβείο Φιλίας από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας
Σεπ. 2023 Βραβείο “εξαιρετικής προσφοράς στη γενική εκπαίδευση”.
2021 Πανελλήνιο βραβείο ποίησης «Jean Moreas» στον Κώστα Γουλιάμο
*
Υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ στις εκλογές Ιουνίου 2024.
Ο Κώστας Γουλιάμος από την Μποτίλια Στον Άνεμο
________
*
* * *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.