Τι είδους κοινωνία θέλουμε, λοιπόν;

«Η αδυναμία, όπως πάντα, βρίσκει καταφύγιο στα θαύματα» Καρλ Μαρξ το ερωτημα παλιό. Σήμερα όμως (με την απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών Απασχόλησης, για την κατάργηση του 48ώρου) εμφανίζεται επίμονο, αφού είναι άρρηκτα δεμένο με την ποιότητα ζωής μας και τις δυνατότητες βελτίωσής της. κι αν είναι απαντημένο γι αυτούς που νομοθετούν, κι αν για τα φερέφωνά τους και την κάθε Πετραλιά είναι ανύπαρκτο, για μας τους υπόλοιπους, που βλέπουμε να συρρικνώνεται η ζωή μας, είναι ανάγκη να απαντηθεί χωρίς καθυστέρηση. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ βέβαια γίνονται πάντα. Αλλά, κάθε φορά τα ερωτηματικά-τσιγκέλια είναι αμείλικτα. Και δεν θα πάψουν να μας βασανίζουν αν δεν απαντήσουμε σε ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα: Τι είδους συμμετοχή θέλουμε, λοιπόν; ΕΝΕΡΓΟ ή αδιάφορη; Ουσιώδη ή τυπική; Διαρκή ή περιστασιακή; Σταθερή ή ταλαντευόμενη; Πραγματική ή εικονική; Συλλογική ή ατομική; ΚΙ ΕΔΩ αρχίζουν τα δύσκολα, αφού στην αφασική κοινωνία μας η μη συμμετοχή στα κοινά θεωρείται μέγιστος εκσυγχρονισμός κι η «απελευθερωμένη» χωρίς συμβάσεις δουλεία προβάλλεται ως η αναγέννηση των εργασιακών σχέσεων. ΟΤΑΝ τα δύο μεγάλα κόμματα υπόσχονται καλύτερες μέρες, και μάλιστα χωρίς τη δική μας κοπιαστική συμμετοχή (κι αυτό μας βολεύει), τότε προς τι η αγωνία μας; ΚΙ ΟΤΑΝ εμείς πολίτες-πελάτες καλούμαστε να «παίξουμε» -και παίζουμε- στο (χωρίς πόδια) τραπέζι της πολιτικής ρουλέτας, ποντάροντας ανάμεσα στο κόκκινο της νεοφιλελεύθερης ασυδοσίας και στο μαύρο του ασύδοτου νεοφιλελευθερισμού, τότε προς τι τα μεταφυσικά ερωτήματα; ΑΦΟΥ έχουμε ήδη απαντήσει. Ή ΜΑΛΛΟΝ συμβαίνει κάτι χειρότερο: Συνειδητοποιώντας τον αυτοεγκλωβισμό μας κι έχοντας ξεπεράσει τον Μαρξ, πιστεύουμε πλέον τους θαυματοποιούς. ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΟΥΜΕ ολοταχώς την απόσταση που οδηγεί από τον πλούτο της κοινωνικής συμμετοχής στην ένδεια της ιδιώτευσης· κι από ’κει στην έρημο του ατομοκεντρισμού μας.

Πρωτομαγιά

Επειδή έχουμε μνήμη «Από την 1η του Μάη η εργατική μέρα θα διαρκεί μόνο 8 ώρες» Αμερικάνικη Ομοσπονδία Εργασίας, Σικάγο, 1886 Κι εκείνη την Πρωτομαγιά, στην απεργία με τους 350.000 εργάτες, «Το αιμα έρρευσεν άφθονον εις τας οδούς». Και το 1889, στο Παρίσι, το 2ο Διεθνές Εργατικό Συνέδριο καθιερώνει την Πρωτομαγιά ως παγκόσμια ημέρα απεργίας. Τέσσερα χρόνια μετά, στις 2 Μαΐου 1893, Κυριακή, «όπου (λόγω της εργασίας του Σαββάτου) οι εργάται θα δυνηθώσι να λάβωσι μέρος σ' αυτήν», οργανώνεται στη χώρα μας η πρώτη ενωτική Εργατική Πρωτομαγιά από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη. Από τότε: 1909, Θεσσαλονίκη-Φεντερασιόν· 1912, Αθήνα, για 8ωρο, με συλλήψεις· 1924, Αθήνα πάλι, η πρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά· 1933, Ηλεκτρικός Σταθμός Καλλιθέας με τραυματίες και συλλήψεις· 1936, ο Επιτάφιος του Ρίτσου στη Θεσσαλονίκη· 1944, Κατοχή, και οι 200 εκτελεσμένοι στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής... Τι θέλουμε τώρα με τα φαντάσματα του παρελθόντος; Ούτε Βούλγαρους στη Θεσσαλονίκη έχουμε, ούτε και βασιλεία των Γλύξμπουργκ(!), ούτε τον παππού Πάγκαλο υπουργό Δημόσιας Τάξης (γελοιοδέστερος ο εγγονός, αντί για φούστες μέτραγε... τρίχες στην εποχή του –αν θυμόσαστε), ούτε Μεταξάδες και Κατοχές... Σήμερα είναι αλλιώς τα πράγματα. Εκτός αυτού, τι σχέση έχουμε με όσους κι εφέτος –από τη Ρώμη, τη Ζυρίχη και τη Ρωσία μέχρι το Σίδνεϋ και το Χονγκ Κονγκ– γιορτάζουν την Πρωτομαγιά με τεράστιες συγκεντρώσεις; Ούτε Λεπέν, εμείς, ούτε και Μπερλουσκόνι· ούτε λευκά κελιά και ορδές νεοναζιστών· ούτε δικτατορίες κορεάτικες. Μια χούφτα χρυσαυγίτες έχουμε και δυο τρεις νοσταλγούς της χούντας. Τι φοβόμαστε λοιπόν; Γιατί να βγαίνουμε την 1η του Μάη στους δρόμους; Μα ακριβώς για να μην έχουμε αυτά που δεν έχουμε. Κι επειδή: Η απαξίωση του πολίτη και η υπεραξία των αγορών, η αβεβαιότητα στην απασχόληση και οι απασχολήσιμοι, οι ευέλικτες μορφές εργασίας και η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η σταδιακή κατάργηση του ασφαλιστικού συστήματος, οι άθλιες συντάξεις και ο «πυλώνας» των ασφαλιστικών εταιρειών, η εμπορευματοποίηση της υγείας, της παιδείας, του νερού, της ενέργειας οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σ' αυτά που δεν έχουμε και δεν θέλουμε να έχουμε. Επειδή το νέο πρόσωπο του ολοκληρωτισμού πλανιέται πάνω απ' την Ευρώπη. Και επειδή έχουμε μνήμη. Γιατί χωρίς μνήμη, δηλαδή χωρίς παρελθόν, βουλιάζουμε σ' ένα άθλιο παρόν· και προδιαγράφουμε για τα παιδιά μας το πιο ζοφερό και επικίνδυνο μέλλον. Πρωτομαγιές Σικάγο 1886 1. Οι μάρτυρες του Σικάγου: οι Parsons, Engel, Spies και Fischer κρεμάστηκαν, ο Lingg (στο κέντρο) αυτοκτόνησε στη φυλακή. 2. Ξυλογραφία εποχής από την κηδεία των τεσσάρων. Θεσσαλονίκη, 1936 Κοντά στην Εγνατία δολοφονείται ο Τάσος Τούσης. Οι σύντροφοί του τον ξαπλώνουν σε μια πόρτα. Η φωτογραφία με το θρήνο της μάνας του είναι η πιο γνωστή εικόνα της εξέγερσης και εμπνέει τον Γιάννη Ρίτσο για τον συγκλονιστικό του «Επιτάφιο». Πρωτοδιμοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ, φύλλο 4, Μάιος 2002

Τσέρνομπιλ: 22 χρόνια μετά

Μαύρο Χορτάρι Έβαλε ιδρώτα και δουλειά προσωπική ­Κάποια φορά πριν από κάμποσους αιώνες Έστησε μια βιοτεχνία τοπική Πούλαγε ρόπαλα παλούκια και σφεντόνες Τράβηξε ζόρια όμως δόξα σοι ο θεός Στρώνει το πράμα κι αρχινάνε οι κονόμες Μεγάλα ανοίγματα ταμπέλα «& ΥΙΟΣ» Με διπλοβάρδιες όλες κάλυψε τις νόρμες Σιγά σιγά «ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ- ΕΞΑΓΩΓΕΣ» Να σου τον φίρμα και βαρβάτη «κομπανία» Πάντα με άρτιες τεχνικά εφαρμογές Το μικρομάγαζο βαριά βιομηχανία Η εξέλιξή του διαρκώς ανοδική (Είναι οι πατέντες μα μετράει και η πείρα) Κολοσσιαία είναι πια πολυεθνική Έχει για έμβλημα έναν μαύρο αντιδραστήρα Μα μιαν αυγή −δεν το περίμενε κανείς− Με ένα "κραχ" σκάει γιγάντιο μανιτάρι Βαθιά ερημιά σε λίγο πέφτει επί σκηνής Πνοή καμιά μονάχα μαύρο το χορτάρι .......................................... Τα χρόνια έρημα συντρίμμια και γυαλιά Περνάνε πάλικάτι αμέτρητοι αιώνες Κι αυτός γυμνός σε μια πρωτόγονη σπηλιά Να φτειάχνει ρόπαλα παλούκια και σφεντόνες... (Τσερνόμπιλ = Μαύρο χορτάρι) Οι στίχοι γράφτηκαν στο Πήλιο δυο μέρες μετά την καταστροφή, στις 28/4/1986 (25/04/01) Φωτ: ΕΥΡΩΚΙΝΗΣΗ, πηγή forthnet

Με τα λόγια του Ελύτη (2003-2008, Πέντε χρόνια μετά)

Χρόνους πολλούς μετά την αμαρτία που την είπαν αρετή μέσα στις εκκλησιές και την ευλόγησαν.	Λείψανα παλιών άστρων και γωνιές αραχνιασμένες τ’ ουρανού σαρώνοντας η καταιγίδα που θα γεννήσει ο νους του ανθρώπου.
Και των αρχαίων Κυβερνητών τα έργα πληρώνοντας η Χτίσις, θα φρίξει.	Ταραχή θα πέσει στον Άδη, και το σανίδωμα θα υποχωρήσει από την πίεση τη μεγάλη του ήλιου.

Που πρώτα θα κρατήσει τις αχτίδες του, σημάδι ότι καιρός να λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση.

Και μετά θα μιλήσει να πει: εξόριστε ποιητή στον αιώνα σου, λέγε, τι βλέπεις;

–Βλέπω τα έθνη, άλλοτες αλαζονικά, παραδομένα στη σφήκα και στο ξινόχορτο.

–Βλέπω τα πελέκια σκίζοντας προτομές Αυτοκρατόρων και Στρατηγών

–Βλέπω τους εμπόρους να εισπράττουν σκύβοντας το κέρδος των δικών τους πτωμάτων.

–Βλέπω την αλληλουχία των κρυφών νοημάτων.

Αλλά πριν, ιδού θα περάσουν γενεές το αλέτρι τους πάνω στη στέρφα γης.	Και κρυφά θα μετρήσουν την ανθρώπινη πραμάτεια τους οι Κυβερνήτες, κηρύσσοντας πολέμους.
Όπου θα χορτασθούνε ο χωροφύλακας και ο στρατοδίκης.	Και θα ’ρθουνε χρόνια χλωμά και αδύναμα μέσα στη γάζα.
Αλλά πριν, ιδού θα στενάξουν οι νέοι και το αίμα τους αναίτια θα γεράσει.	Κουρεμένοι κατάδικοι θα χτυπήσουν την καραβάνα τους πάνω στα κάγκελα.
Και τον πρώτο λόγο του ο στερνός των ανθρώπων θα πει...	Και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση,

και θα σπείρουνε γενεές στους αιώνες των αιώνων!

• • •

Αποσπάσματα από το ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΝ του ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ. (ΙΚΑΡΟΣ, 1959).

"Εικονογράφηση": Μπάμπης Ζαφειράτος
Φωτογραφίες: Αρχείο «ΠΑΛΜΟΥ»