Η πίπα του Αλαδδίνου: Για τον Θάνο, τη Μαρία, τον Ναζίμ και τα τραγούδια τους...

Θάνος Μικρούτσικος: Γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα – 28 Δεκεμβρίου 2019, στην Αθήνα
Ναζίμ Χικμέτ: 15 Ιανουαρίου 1902, Θεσαλονίκη – 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα
Μαρία Δημητριάδη: Αθήνα, 11 Απριλίου 1950 – 6 Ιανουαρίου 2009
Σχέδιο – Σύνθεση, Μπαμπης Ζαφειράτος, 10.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

 

ΝαζίμΧικμέτ

[Τα τραγούδια]

 

Τα τραγούδια των ανθρώπων είναι πιο όμορφα απ’ τους ίδιους

                                                         πιο βαριά από ελπίδα

                                                         πιο λυπημένα

                                                         πιο διαρκή

 

Πιότερο απ’ τους ανθρώπους, τα τραγούδια τους αγάπησα.

Χωρίς ανθρώπους μπόρεσα να ζήσω

                                             όμως ποτέ χωρίς τραγούδι·

μού ’τυχε ν’ απιστήσω κάποτε

                                            στην πολυαγαπημένη μου,

όμως ποτέ μου στο τραγούδι που τραγούδησα γι’ αυτήν·

ούτε ποτέ και τα τραγούδια μ’ απατήσανε.

 

Όποια κι αν είναι η γλώσσα τους

            πάντοτε τα τραγούδια τα κατάλαβα.

 

 Σ’ αυτόν τον κόσμο τίποτα

απ’ όσα μπόρεσα να πιω

και να γευτώ

απ’ όσες χώρες γνώρισα

απ’ όσα μπόρεσα ν’ αγγίξω

και να νιώσω

                            τίποτα, τίποτα

δε μ’ έκανε έτσι ευτυχισμένον

                           όσο τα τραγούδια...

 

 

                                                      20 Σεπτεμβρίου 1960

 

 

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ

ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ, 1970 (σελ. 96)

(Α΄ έκδοση 1966)

 

Για την Πίπα του Αλαδδίνου βλέπε:

Επίγραμμα Για τον Θάνο Μικρούτσικο

Θάνος Μικρούτσικος: Ο Χικμέτ στη μουσική μου και ο Μάνος Λοΐζος (VIDEO)

Θάνος Μικρούτσικος: 13 Απρ. 1947, Πάτρα – 28 Δεκ. 2019, Αθήνα

Θάνος  Μικρούτσικος

Αν δεν καώ εγώ
αν δεν καείς εσύ
αν δεν καούμε εμείς
πώς θα γενούνε
τα σκοτάδια
λάμψη;

Ναζίμ Χικμέτ

*

Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Από Κατιούσα, 29/12/2019

*

Ο ΧΙΚΜΕΤ στη μουσική του ΘΑΝΟΥ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΥ

 

Θάνος Μικρούτσικος: Γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα – Συμπληρώνεται στο σκίτσο και η ημερομηνία της αθανασίας του: 28 Δεκεμβρίου 2019, στην Αθήνα
Ναζίμ Χικμέτ: 15 Ιανουαρίου 1902, Θεσαλονίκη – 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα
Μαρία Δημητριάδη: Αθήνα, 11 Απριλίου 1950 – 6 Ιανουαρίου 2009.
Σχέδιο – Σύνθεση, Μπαμπης Ζαφειράτος, 10.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο ειδικά για τη συναυλία του, το Σάββατο, 16 Μάη 2015, 20:00, στην αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ στον Περισσό, με μελοποιημένη ποίηση Ναζίμ Χικμέτ από τον ίδιον και τον Μάνο Λοΐζο. Το διάβασε ο συνθέτης. Δημοσιεύτηκε στον Ρίζο της Κυριακής, 10.5.2015.

Η αναδημοσίευση αυτού του γεγονότος από τον Ρίζο στην Μποτίλια Στον Άνεμο στάθηκε η αφορμή για τη σύνθεση του παραπάνω σκίτσου την ίδια μέρα, με... μοντέλο τη γνωστή φωτογραφία του Θάνου με την αιώνια πίπα του. (Μπ. Ζ.)

Ο ΧΙΚΜΕΤ στη μουσική του ΘΑΝΟΥ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΥ

Και ο Μάνος Λοΐζος

Το κείμενο αναφέρεται στην επαφή και γνωριμία του συνθέτη με τα έργα του ποιητή, για το τι είναι αυτό που κρατά την ποίηση του Χικμέτ ζωντανή κι επίκαιρη, αλλά και για τον αξέχαστο Μάνο Λοΐζο και την ιδανική ερμηνεύτρια του Θάνου, τη Μαρία Δημητριάδη.

Μάνος Λοΐζος - Ναζίμ Χικμέτ - Γιάννης Ρίτσος: Αυτός ο τρόπος που είχε η τέχνη τους, όλον τον κόσμο μέσα της να κλείνει

Μάνος Λοΐζος

22 Οκτ. 1937, Αλεξάνδρεια - 17 Σεπ. 1982, Μόσχα.
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 17.IX.2020 (Μολύβι σε χαρτί ακουαρέλας, 21χ29 εκ.)

 

Μάνος Λοΐζος - Ναζίμ Χικμέτ - Γιάννης Ρίτσος
Αυτός ο τρόπος που είχε η τέχνη τους, όλον τον κόσμο μέσα της να κλείνει

*

Όμορφο που ’ναι να σε συλλογιέμαι

XXII

Τι όμορφο που ’ναι να σε συλλογιέμαι
Μες από τους θορύβους του θανάτου και της νίκης
Να συλλογιέμαι εσένανε μες απ’ τη φυλακή
Κι έχοντας περασμένα τα σαράντα.
Τι όμορφο που ’ναι να σε συλλογιέμαι.
Να το ’να χέρι σου σ’ ένα ύφασμα γαλάζιο ξεχασμένο
Και να μες στα μαλλιά σου
Η ραθυμιά η περήφανη της Ιστανμπούλ της γης μου
Σαν ένας άλλος άνθρωπος μέσα σε μένα
Είναι η ευτυχία να σ’ αγαπώ.

Τι όμορφο που ’ναι να σε συλλογιέμαι
Να γράφω όλο για σένα
Να σε κοιτάζω πλαγιασμένος έτσι ανάσκελα
Μες στο κελί μου
Μια λέξη που ’χες πει την τάδε μέρα
Στο τάδε μέρος, όχι η λέξη η ίδια
Μα αυτός ο τρόπος που είχε, μέσα της να κλείνει όλο τον κόσμο.

Τι όμορφο που ’ναι να σε συλλογιέμαι
Για σένα θα σκαλίσω ακόμη τόσα πράματα
Θα φτιάξω ένα μικρό κουτί, ένα δαχτυλίδι
Θα υφάνω τρεις οργιές μετάξι
Και ξαφνικά
Πετιέμαι ορθός
Τρέχοντας να χουφτώσω του παραθυριού τα κάγκελα
Και να φωνάξω στο γαλάζιον ουρανό της λευτεριάς
Όλα μου τα τραγούδια που ’γραψα για σένα.

Τι όμορφο που ’ναι να σε συλλογιέμαι
Μες από τους θορύβους του θανάτου και της νίκης
Να συλλογιέμαι εσένανε μες απ’ τη φυλακή
Κι έχοντας περασμένα τα σαράντα.

Επιστολές και Ποιήματα (1942 ‒ 1946)

 

Ναζίμ Χικμέτ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ,
Πρόλογος και Απόδοση
Γιάννης Ρίτσος.
Κεδρος, Β΄ έκδοση, 1970 (σσ. 65-66)
[Α΄ έκδοση 1966]

 

Σκαλισμένο δαχτυλίδι για την Πιραγιέ, 3x36x29 εκ.

*

«Ακόμη τόσα πράματα σκαλισμένα» του Χικμέτ από την Μποτίλια:

Ναζίμ Χικμέτ Ραν: Ζωγραφική, χειροτεχνήματα και ποίηση από τις φυλακές (Αφιέρωμα - 47 έργα)

***

Πητ Σίγκερ: Μια φουχτίτσα στάχτη − 6 και 9 Αυγούστου 1945

Pete Seeger
I come and stand at every door (1962)

I come and stand at every door
But no one hears my silent tread
I knock and yet remain unseen
For I am dead, for I am dead.

Ναζίμ Χικμέτ: Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος

Ναζίμ Χικμέτ
15 Ιανουαρίου 1902, Θεσαλονίκη - 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα 

Θάνος Μικρούτσικος
13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα
Μαρία Δημητριάδη
Αθήνα, 11 Απριλίου 1950, 6 Ιανουαρίου 2009
Σχέδιο - Σύνθεση, Μπαμπης Ζαφειράτος, 10.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Αυτό είναι

Πολιτικά τραγούδια (1975)

Ναζίμ Χικμέτ

Μετάφραση: Γιώργος Παπαλεονάρδος

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος

Μαρία Δημητριάδη

Είμαι μέσα στο φως που προχωρεί
Tα μάτια μου είναι πλημμυρισμένα από πόθους
Ειν’ ωραίος ο κόσμος
Ειν’ ωραίος ο κόσμος

Τα μάτια μου δεν κουράζονται να βλέπουνε τα δέντρα
Τα δέντρα τα τόσο γεμάτα από ελπίδα
Τα δέντρα τα τόσο πράσινα

Ένα μονοπάτι ηλιόλουστο τραβάει μέσα απ’ τις μουριές
είμαι στο παράθυρο του νοσοκομείου
Δε νιώθω τη μυρωδιά των γιατρικών
Κάπου πρέπει ν’ ανθίζουν τα γαρούφαλα
Δε νιώθω τη μυρωδιά των γιατρικών

Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος
Το να μην παραδίνεσαι αυτό είναι

Περισσότερα από Μποτίλια
Χικμέτ
και

Μποτίλια Στον Άνεμο: Πρόσωπα δια χειρός

Ναζίμ Χικμέτ: Ο αδερφός μας με τα γαλάζια μάτια

Ναζίμ Χικμέτ
15 Ιανουαρίου 1902, Θεσσαλονίκη - 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα

Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 5.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

«Είμαι κομμουνιστής

Είμαι αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια,

αγάπη θα πει βλέπω, σκέφτομαι, κατανοώ,

αγάπη θα πει το παιδί που γεννιέται, το φως που πλημμυρίζει

αγάπη θα πει να δέσεις μια κούνια στ’ άστρα

αγάπη θα πει να χύνεις το ατσάλι μ’ απέραντο μόχθο

Είμαι κομμουνιστής.

Είμαι αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια…»

Ναζίμ Χικμέτ, ΟΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ

Μαρία Δημητριάδη: Μικρή καντάτα για μεγάλη φωνή (VIDEO)

Ναζίμ Χικμέτ
15 Ιανουαρίου 1902, Θεσαλονίκη - 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα 

Θάνος Μικρούτσικος
13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα
Μαρία Δημητριάδη
Αθήνα, 11 Απριλίου 1950, 6 Ιανουαρίου 2009
Σχέδιο - Σύνθεση, Μπαμπης Ζαφειράτος, 10.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Η ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Μια σπάνια συνεργασία της Ευγενίας Συριώτη με τη Μαρία Δημητριάδη

Ποίηση: Ναζίμ Χικμέτ.
Μετάφραση: Γιώργος Παπαλεονάρδος.
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος.

Θα γελάσεις απ' τα βάθη των χρυσών σου ματιών
Είμαστε μες στο δικό μας κόσμο

Η πιο όμορφη θάλασσα
είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει
Τα πιο όμορφα παιδιά δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα
Τις πιο όμορφες μέρες μας
δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα

Κι αυτό που θέλω να σου πω
το πιο όμορφο απ' όλα
δε στο 'χω πει ακόμα

*

ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ

Φωνή που νίκησε το χρόνο και το θάνατο

Οκτώ χρόνια απουσίας της αγαπημένης ερμηνεύτριας

 
Έβαλε το στίγμα της στο πολιτικό τραγούδι, ερμηνεύοντας μοναδικά στίχους κορυφαίων ποιητών και δημιουργίες μεγάλων Ελλήνων συνθετών.

Στρατεύτηκε στο κομμάτι εκείνο της τέχνης που αφουγκράζεται, οραματίζεται, αντιστέκεται στην εκμετάλλευση και το σκοτάδι της καταπίεσης.

Το ήθος, η ποιότητα, η αξιοπρεπής και αγωνιστική στάση της σφράγισαν τη ζωή της ασυμβίβαστης τραγουδίστριας με την υπέροχη φωνή, η οποία «έφυγε» πρόωρα από τη ζωή (7/1/2009).

Ανα-μαινόμενοι Κατρούγκαλοι: Προκλητικοί ψεύτες με κοινωνικά μοντελάκια − Για να μην πάρει τέλος τ’ όνειρο κάθε εμπόρου

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ 
Για τα χέρια σας και για την ψευτιά

Τα χέρια σας σοβαρά σαν τις πέτρες

θλιμμένα σαν εκείνα τα τραγούδια

που τραγουδάν στη φυλακή

βαριά, χοντροκομμένα σάμπως ζώα για χαμαλίκι

τα χέρια σας που μοιάζουν μανιασμένα πρόσωπα

πεινασμένων παιδιών!

Τα χέρια σας ανάλαφρα, επιδέξια σαν τις μέλισσες

ολόγιομα σάμπως μαστοί ξέχειλοι γάλα

ατρόμητα καθώς η φύση

τα χέρια σας που κάτω απ’ το σκληρό πετσί τους

φυλάνε πάντα τη στοργή και τη φιλία.

Ναζίμ Χικμέτ: ¡No Pasarán!

Ναζίμ Χικμέτ
15 Ιανουαρίου 1902, Θεσαλονίκη - 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα 

Θάνος Μικρούτσικος
13 Απριλίου 1947, Πάτρα
Μαρία Δημητριάδη
Αθήνα, 11 Απριλίου 1950 - 6 Ιανουαρίου 2009
Σχέδιο - Σύνθεση, Μπαμπης Ζαφειράτος, 10.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

ΧΙΟΝΙΖΕΙ ΜΕΣ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ

Ούτε ν’ ακούς μια φωνή απ’ τον άλλο κόσμο

Ούτε να βάζεις μες στο υφάδι των στίχων

                               πράματα αμύθητα

Ούτε ν’ αναζητάς τη ρίμα σάμπως χρυσικός

Ούτε όμορφα λόγια, ούτε μεγάλη πένα.

Τούτο το βράδυ ‒ευλογημένος να ’ναι ο Θεός ‒

                      είμαι πιο πάνου

                               πολύ πιο πάνου απ’ όλα τούτα.

Τούτο το βράδυ

            ένας τραγουδιστής είμαι των δρόμων

            είναι γυμνή η φωνή μου δίχως μπιχλιμπίδια

Γυμνή φωνή που τραγουδάει για σένα

            ένα τραγούδι που δε θα τ’ ακούσεις.

6 και 9 Αυγούστου 1945: Από Τη Σιωπή (μας) Στην Έκρηξη

Ανδρέας Ζαφειράτος: Ο Δόμος της Χιροσίμας
Εικόνα του κόμικ Στιγμές: Από Τη Σιωπή Στην Έκρηξη (1998)
[Βλέπε κάτω]

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ

ΤΡΑΓΟΥΔΙ

(Απόδοση: Γιάννης Ρίτσος)

Εγώ είμαι, εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας

Εδώ ή αλλού, χτυπάω όλες τις πόρτες

Ω, μην τρομάζετε καθόλου που ’μαι αθώρητη

Κανένας μια μικρή νεκρή δε μπορεί νά’ιδει.

Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα

Στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε

Κι είμαι παιδί, τα εφτά δεν τα καλόκλεισα,

Μα τα νεκρά παιδιά δε μεγαλώνουν.

Ναζίμ Χικμέτ - Τζόαν Μπαέζ - Πητ Σίγκερ - Γιάννης Ρίτσος: Εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας ‒ Επίμετρο: Πωλ Ρόμπσον, Χάουαρντ Φαστ, Ντάλτον Τράμπο, Στηβ Μακουίν, Ναζίμ Χικμέτ

 


Kiz Cocugu - Joan Baez (Nazım Hikmet)
Μουσική: Ζουλφί Λιβανελί

Η απαγγελία του Τραγουδιού με τη φωνή του Χικμέτ, από ηχογράφηση του 1950

KIZ ÇOCUĞU
(Μικρό Κορίτσι)
 

Kapıları çalan benim,
Kapıları birer birer.
Gözünüze görünemem,
Göze görünmez ölüler.

Hiroşima 'da öleli,
Oluyor bir on yıl kadar.
Yedi yaşında bir kızım.
Büyümez ölü çocuklar.

Saçlarım tutuştu önce,
Gözlerim yandı kavruldu
Bir avuç kül oluverdim.
Külüm havaya savruldu.

Benim sizden kendim için
Hiçbir şey istediğim yok.
Şeker bile yiyemez ki
kaât gibi yanan çocuk.

Çalıyorum kapınızı,
Teyze,amca bir imza ver.
Çocuklar öldürülmesin
Şeker de yiyebilsinler.

Ναζίμ Χικμέτ Ραν: Ζωγραφική, χειροτεχνήματα και ποίηση από τις φυλακές (Αφιέρωμα - 47 έργα)

Αυτοπροσωπογραφία, παστέλ σε χαρτόνι, Τσάνγκιρι, 1940
22 x 34 εκατοστά

Μεταφράσεις, σημειώσεις, λοιπά, μεταγραφή ποιημάτων, επιμέλεια αφιερώματος: Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Ν Α Ζ Ι Μ   ΧΙ Κ Μ Ε Τ

«Ο κομμουνισμός είναι η νειότη του κόσμου

προετοιμάζει τις αυριανές μέρες που τραγουδούν».

Γκαμπριέλ Περί

ΚΥΡΙΑΚΗ

(Απόδοση: Γιάννης Ρίτσος)

Σήμερα ημέρα Κυριακή.

Και σήμερα πρώτη φορά

μ’ αφήκαν να ’βγω στη λιακάδα

κι εγώ

πρώτη φορά στη ζωή μου

κοίταξα, ασάλευτος τον ουρανό.

Πόσο μακριά από μένανε είναι

πόσο γαλάζιος είναι

πόσο απέραντος.

Κάθουμαι καταγής

γιομάτος σεβασμό

τη ράχη μου στον άσπρο τοίχο αποκουμπώντας.

Όχι δεν είναι τούτη τη στιγμή

για να ριχτώ στα κύματα.

Όχι ο αγώνας τούτη τη στιγμή

Ούτε κι η λευτεριά κι ούτε η γυναίκα.

Η γης, ο ήλιος κι η αφεντιά μου.

Είμαι ένας άνθρωπος ευτυχισμένος.

1938

(Σ. Μπ.: Γραμμένο στις Φυλακές Τσάνγκιρι)