Μποτίλια Στον Άνεμο: Μπάμπης Ζαφειράτος: Νικολάς Γκιγιέν (10.7.1902-16.7.1989)

Άγαλμα (από όπου και η λεπτομέρεια της κορυφής) σε φυσικό μέγεθος του εθνικού ποιητή της Κούβας, Νικολάς Γκιγιέν, στην Αλαμέδα δε Πάουλα, έναν από τους πιο παλιούς περίπατους με θέα το λιμάνι της Αβάνας. Εδώ του άρεσε να κάθεται και να κοιτάει αυτή “Τη Μαύρη Θάλασσα”, έτσι όπως την είπε και την τραγούδησε σε ένα αγαπημένο σον του. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 2019, στα 117 χρόνια από το θάνατο του ποιητή και στα 30 από τη γέννησή του. Γλύπτης: Enrique Angulo (Ενρίκε Ανγκούλο, Σάνκτι Σπίριτους 1947). [Πηγή φωτό]

Νικολάς Γκιγιέν (10.7.1902-16.7.1989): Ελεγεία για τον Έμετ Τιλ

Ένα νεγράκι σκοτωμένο κι ολομόναχο,
γιατί ένα ρόδο αγάπης
πέταξε σ’ ένα λευκό κορίτσι που περνούσε.

Εισαγωγή – Μετάφραση – Σημειώσεις
Μπάμπης Ζαφειράτος

Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 14 Νοε. 2016

Εδώ και στην Κατιούσα, ξανακοιταγμένο

Νικολάς Γκιγιέν: 10 Ιουλίου 1902, Καμαγουέι – 16 Ιουλίου 1989, Αβάνα. Εθνικός ποιητής της Κούβας.

Το 1953, μετά το Κίνημα της 26 Ιούλη (Μ-26-7), σε περιοδεία του στο Σαντιάγο της Χιλής (Ηπειρωτική Διάσκεψη για τον Πολιτισμό), στο Ρίο ντε Τζανέιρο και το Σάο Πάολο τάσσεται με τους επαναστάτες του Φιντέλ και διοργανώνει συγκεντρώσεις υποστήριξης και συζητήσεις.

Του απαγγέλλεται η κατηγορία του κομμουνιστή και του απαγορεύεται η επιστροφή στην πατρίδα.

Το 1954 στο Παρίσι, σε πολλές πόλεις της Ιταλίας (Ρώμη, Νάπολη, Βενετία, Τορίνο, Μιλάνο, Μπολόνια, Φλωρεντία) και στο Μεξικό, στη Γουατεμάλα, στην Κεντρική Αμερική εξακολουθεί να διοργανώνει συναυλίες και συνέδρια μιλώντας για το Κίνημα της 26 Ιουλίου.

Ακολουθούν η Στοκχόλμη, στο Συνέδριο Ειρήνης, η Βαρσοβία και η Μόσχα όπου θα λάβει μαζί με τον Μπρεχτ το Βραβείο Στάλιν για την Ειρήνη ‒μετέπειτα Λένιν.

Ας σημειωθεί εδώ ότι είχε προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας και είναι μεταφρασμένος σε πάνω από 30 γλώσσες.

Το 1956 παίρνει μέρος στο Συνέδριο Ειρήνης στο Βερολίνο, επισκέπτεται όλες τις πόλεις της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας και επιστρέφει στο Παρίσι.

Εκεί θα μάθει για την άγρια δολοφονία του 14χρονου Έμετ Τιλ, στις 28 Αυγούστου του 1955, και θα γράψει μια από τις οκτώ συνολικά μεγάλες ελεγείες του (βλ. στο τέλος).

Πρόκειται για μια δολοφονία που συγκλόνισε τον κόσμο και ήταν ο καταλύτης στο αναδυόμενο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων.

Ελεγεία για τον Έμετ Τιλ

Νικολας Γκιγιέν

Το ακρωτηριασμένο σώμα του δεκατετράχρονου
Έμετ Τιλ, από το Σικάγο του Ιλινόις, ανασύρθηκε
απ’ τον ποταμό Ταλαχάτσι, κοντά στο Γκρήνγουντ,
στις 31 Αυγούστου, τρεις μέρες μετά την απαγωγή
του από το σπίτι του θείου του, από ομάδα λευκών
οπλισμένων με τουφέκια…

Η Κρίση, Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1955.

Στη Βόρεια Αμερική
το νότιο πέταλο του Ρόδου των Ανέμων
είναι βαμμένο κόκκινο στο αίμα.

Κυλάει ο Μισισιπής,
ω, γεροπόταμε των νέγρων αδερφέ!
Με φλέβες ανοιχτές μες στο νερό,
κυλάει ο Μισισιπής.
Ακούγετ’ ένας στεναγμός απ’ το φαρδύ του στήθος
κι από τον άγριο ήχο της κιθάρας του,
κυλάει ο Μισισιπής
και κλαίει με μαύρο δάκρυ.

Κυλάει ο Μισισιπής
και βλέπει ο Μισισιπής όπως κυλάει
δέντρα βουβά
απ’ τα κλαδιά τους κρέμονται ώριμες κραυγές,
κυλάει ο Μισισιπής,
και βλέπει ο Μισισιπής όπως κυλάει
πύρινους απειλητικούς σταυρούς,
κυλάει ο Μισισιπής,
κι άνθρωποι απ’ το φόβο τους ουρλιάζουν,
κυλάει ο Μισισιπής,
και στη νυχτερινή πυρά
στο ανθρωποφάγο φως της
χορεύουν άνθρωποι λευκοί,
και στη νυχτερινή πυρά
ο αιώνια λαμπαδιασμένος νέγρος,
ένας νέγρος κρεμασμένος
τυλιγμένος στους καπνούς, ξεκοιλιασμένος,
με τα χυμένα σπλάχνα του,
με το κυνηγημένο φύλο,
εκεί στο Νότο τον αλκοολικό,
εκεί στο Νότο του μαστιγίου και της ντροπής,
κυλάει ο Μισισιπής.

Και τώρα, ω, Μισισιπή,
ω, γεροπόταμε των νέγρων αδερφέ!
Τώρα ένα παιδάκι αδύναμο,
μικρό λουλούδι απ’ τις όχθες σου,
ούτε καν ρίζα απ’ τα δέντρα σου,
ούτε απ’ τα δάση σου κορμός,
ούτε και πέτρα απ’ την κοίτη σου,
ούτε αλιγάτορας απ’ τα νερά σου:
ένα παιδάκι μόλις,
ένα μικρό παιδί νεκρό, σφαγμένο, έρημο,
νεγράκι.

Ένα παιδάκι με τη σβούρα του,
με την παρέα του, και με τη γειτονιά του,
με το καλό πουκαμισάκι του,
με το εισιτήριό του για τον σινεμά,
με το θρανίο του και με το μαυροπίνακά του,
και με το μελανοδοχείο του,
με το γαντάκι του τού μπέιζμπολ,
και με το πρόγραμμά του για το μποξ,
και με του Λίνκολν το πορτρέτο,
με την βορειοαμερικανική σημαία του,
νεγράκι.

Ένα νεγράκι σκοτωμένο κι ολομόναχο,
γιατί ένα ρόδο αγάπης
πέταξε σ’ ένα λευκό κορίτσι που περνούσε.

Ω, γέρο μου Μισισιπή,
Ω βασιλιά, κι ω ποταμέ με τα βαριά σου πέπλα!
σταμάτα εδώ την αφρισμένη λιτανεία σου,
και τη γαλάζια νεκροφόρα σου που πάει για τον ωκεανό:
κοίταξ’ ετούτο τ’ αλαφρύ κορμάκι,
παλληκαρόπουλο άγγελος
καλά καλά δεν έκλεισαν
στους ώμους του οι ουλές
εκεί που άλλοτε φυτρώναν τα φτερά του·
κοίταξε αυτό το πρόσωπο με το ανύπαρκτο προφίλ,
που πέτρα πέτρα αποκολλήθηκε,
με το μολύβι και την πέτρα,
με τις βλαστήμιες και την πέτρα·
κοίταξε αυτό το ανοιγμένο στήθος,
εκεί που άλλοτε έτρεχε η ζωή, τώρα πηγμένο το αίμα.
Έλα, και μες στη φωτισμένη νύχτα
από φεγγάρι της καταστροφής,
στην αξημέρωτη των νέγρων νύχτα,
με τους υπόγειους φωσφορισμούς,
έλα, και μες στη φωτισμένη νύχτα
απάντησέ μου εσύ Μισισιπή,
αν το μπορείς να φανταστείς, εσύ με τα τυφλά
νερένια μάτια σου
και με τα μπράτσα ενός αδέκαστου τιτάνα,
αυτόν εδώ το θρήνο, ετούτο το χαμό
αυτόν τον ανεκδίκητο μικρό νεκρό
ετούτο το αγνό θεόρατο κουφάρι:
Έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
εσύ φτιαγμένος με γροθιές και με πουλιά,
με όνειρα και μέταλλα,
έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
ω, γεροπόταμε των νέγρων αδερφέ,
έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
απάντησέ μου, εσύ Μισισιπή…

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος

(Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 14 Νοε. 2016. Εδώ ξανακοιταγμένο).

ELEGÍA A EMMETT TILL

Nicolas Guillen

El cuerpo mutilado de Emmett Till,
catorce años, de Chicago, Illinois,
fue extraído del río Tallahatchie,
cerca de Greenwood, el 31 de agosto,
tres días después de haber sido raptado
de la casa de su tío, por un grupo de blancos
armados de fusiles...

The Crisis, New York, octubre de 1955.

En Norteamérica,
la Rosa de los Vientos
tiene el pétalo sur rojo de sangre.

El Mississippi pasa
¡oh viejo río hermano de los negros!,
con las venas abiertas en el agua,
el Mississippi cuando pasa.
Suspira su ancho pecho
y en su guitarra bárbara,
el Mississippi cuando pasa
llora con duras lágrimas.

El Mississippi pasa
y mira el Mississippi cuando pasa
árboles silenciosos
de donde cuelgan gritos ya maduros,
el Mississippi cuando pasa,
y mira el Mississippi cuando pasa
cruces de fuego amenazante,
el Mississippi cuando pasa,
y hombres de miedo y alarido
el Mississippi cuando pasa,
y la nocturna hoguera
a cuya luz caníbal
danzan los hombres blancos,
y la nocturna hoguera
con un eterno negro ardiendo,
un negro sujetándose
envuelto en humo el vientre desprendido,
los intestinos húmedos,
el perseguido sexo,
allá en el Sur alcohólico,
allá en el Sur de afrenta y látigo,
el Mississippi cuando pasa.

Ahora ¡oh Mississippi,
oh viejo río hermano de los negros!,
ahora un niño frágil,
pequeña flor de tus riberas,
no raíz todavía de tus árboles,
no tronco de tus bosques,
no piedra de tu lecho,
no caimán de tus aguas:
un niño apenas,
un niño muerto, asesinado y solo,
negro.

Un niño con su trompo,
con sus amigos, con su barrio,
con su camisa de domingo,
con su billete para el cine,
con su pupitre y su pizarra,
con su pomo de tinta,
con su guante de béisbol,
con su programa de boxeo,
con su retrato de Lincoln,
con su bandera norteamericana,
negro.
Un niño negro asesinado y solo,
que una rosa de amor
arrojó al paso de una niña blanca.

¡Oh viejo Mississippi,
oh rey, oh río de profundo manto!,
detén aquí tu procesión de espumas,
tu azul carroza de tracción oceánica:
mira este cuerpo leve,
ángel adolescente que llevaba
no bien cerradas todavía
las cicatrices en los hombros
donde tuvo las alas;
mira este rostro de perfil ausente,
deshecho a piedra y piedra,
a plomo y piedra,
a insulto y piedra;
mira este abierto pecho,
la sangre antigua ya de duro coágulo.
Ven y en la noche iluminada
por una luna de catástrofe,
la lenta noche de los negros
con sus fosforescencias subterráneas,
ven y en la noche iluminada,
dime tú, Mississippi,
si podrás contemplar con ojos de agua ciega
y brazos de titán indiferente,
este luto, este crimen,
este mínimo muerto sin venganza,
este cadáver colosal y puro:
ven y en la noche iluminada,
tú, cargado de puños y de pájaros,
de sueños y metales,
ven y en la noche iluminada,
oh viejo río hermano de los negros,
ven y en la noche iluminada,
ven y en la noche iluminada,
dime tú, Mississippi...

Nicolas Guillen

Δυο λόγια

Έμετ Τιλ: (25 Ιουλ. 1941 – 28 Αυγ. 1955)

Έμμετ Τιλ.28 Αυγούστου 1955.

Το έγκλημα του μικρού Έμετ ήταν ότι στις 24 Αυγούστου 1955, αγοράζοντας αναψυκτικά με την παρέα του μετά από μια σκληρή μέρα στα μπαμπακοχώραφα, «πείραξε» την 21χρονη υπάλληλο του καταστήματος. Τα αγόρια της παρέας ήταν κατηγορηματικά στο ότι δεν συνέβη τίποτα απολύτως.

Τέσσερεις ημέρες αργότερα, 28 Αυγούστου, στις 2:30 τα ξημερώματα, ο Roy Bryant, σύζυγος της υπαλλήλου, και ο ετεροθαλής αδελφός του J.W. Milam απήγαγαν το αγόρι.

Μετά τον άγριο ξυλοδαρμό και ακρωτηριασμό του (ένα του μάτι είχε ξεριζωθεί) τον έσυραν στην όχθη του ποταμού Tallahatchie (παραπόταμος του Μισισιπή), τον πυροβόλησαν στο κεφάλι, τον έδεσαν με αγκαθωτό σύρμα σε έναν μεγάλο μεταλλικό ανεμιστήρα (για να ισχυριστούν αργότερα ότι τον είχε κλέψει) και έσπρωξαν ό,τι είχε απομείνει από το σώμα του στο νερό.

Σεπ. 1955. Μπράιαν και Μίλαμ, οι δολοφόνοι στη δίκη παρωδία που ακολούθησε. (Φωτό)

(Πηγές: http://www.biography.com/people/emmett-till-507515 και http://www.history.com/this-day-in-history/emmett-till-murderers-make-magazine-confession)

Περισσότερα σε λίγες μέρες (στις 25 Ιουλίου) με τη… μαρτυρία του Μπομπ Ντύλαν.

Βλέπε και από πρώτη δημοσίευση.

Το Ρόδο των Ανέμων

Rosa de los Vientos: Το Ρόδο των Ανέμων ή Ανεμολόγιο ή πυξίδα ή μπούσουλας ή κουμπάσο.

____________________________________

Η εισαγωγή βασίζεται στο βιβλίο του Μπάμπη Ζαφειράτου, Νικολάς Γκιγιέν: Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (μαζί με άλλα ποιήματα), Εκδόσεις ΚΨΜ, Απρίλης 2018

Βλέπε και: Βιβλιοπωλείο Πολιτεία

Μια ακόμα μεγάλη ελεγεία του Νικολάς Γκιγιέν με αναφορά και στις άλλες επτά:

Νικολάς Γκιγιέν: West Indies Ltd. (Δυτικές Ινδίες ΕΠΕ) - Γουαδελούπη Δ. Ι. ─ Μια κριτική παρουσίαση - Σημειώσεις

Ο Επαναστατικός Κήπος του Νικολάς Γκιγιέν (29 φωτό)

Όλες οι αναρτήσεις για τον ΝικολάςΓκιγιέν

Και ειδικά

Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος

Από Κατιούσα

Νικολάς Γκιγιέν: Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (Προδημοσίευση)

και

Νικολάς Γκιγιέν

Ειδικά