Κώστας Γουλιάμος: Προκατειλημμένη άγνοια — Οι σοφιστές, ο Πλάτωνας κι η αριστοκρατία του καπιταλισμού

 

Κώστας Γουλιάμος

Προκατειλημμένη άγνοια

Έχω κατ’ επανάληψη αναφερθεί σε προηγούμενα σχόλια για συγγραφείς που αποδίδουν εννοιολογήσεις και όρους σε λάθος στοχαστές ή/και αγνοούν ολόκληρες σχολές σκέψης. (βλ. και εδώ).

Πριν από λίγες μέρες ολοκλήρωσα το πόνημα του Jean-François Lyotard με τίτλο «Το Απάνθρωπο ‒ Κουβέντες για τον χρόνο» (2019, ελληνική έκδοση).

Ο Γάλλος διανοητής αναγνωρίζεται διεθνώς για το πολυσχιδές έργο που άφησε στα φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά πεδία του 20ου αιώνα.

Στο συγκεκριμένο βιβλίο που αναφέρομαι, ο Lyotard στο κεφάλαιο «Το υψηλό και η αβανγκάρντ» —μιλώντας για τον Μπουαλώ και τη μετάφρασή του «Περί Ύψους» του Λογγίνου—, διατείνεται (με βάση τον Λογγίνο) πως «...μετά τον Αριστοτέλη, τον Κικέρωνα, τον Κοϊντιλιανό, η διδακτική της ρητορικής είναι μέρος της παράδοσης» (σελίδα 151).

Πρόδηλα ο Lyotard αγνοεί, με τρόπο αν όχι προκλητικό τουλάχιστον πρωτόγνωρο, την σοφιστική κίνηση που γεννήθηκε μαζί με την ρητορική.

Ας σημειώσουμε πως σημαντικό μέρος του αποκαλούμενου «δυτικού κόσμου» έχει επηρεαστεί από τον Πλάτωνα, ο οποίος δηκτικά υποτιμούσε τους σοφιστές.

Κατ’ ουσίαν, ο Πλάτωνας δεν μπορούσε να δεχτεί την κριτική στάση που ασκούσαν οι σοφιστές απέναντι στο δίκαιο, την κοινωνία, την ηθική ή/και τη θρησκεία (και όχι μόνο).

Να υπογραμμιστεί πάντως πως η σοφιστική κίνηση συνδέεται με την περίοδο κλονισμού των πολιτικών και ιδεολογικών δομών της αριστοκρατίας.

Παρά την επαφή του μέσω Κρατύλου με τις Ηρακλείτειες θεωρήσεις, ο Πλάτων προτάσσει την «ηθική» της αριστοκρατίας.

Αλήθεια, τι άλλο μπορεί να είναι μεταξύ άλλων γραπτών, η Επιστολή Ζ΄; Εξού και η με ανοίκειο τρόπο επίθεση αλλά και ο αήθης χλευασμός του Πλάτωνα προς τους σοφιστές.

Καθώς λοιπόν το πλατωνικό πνεύμα κυριάρχησε στην «Δύση», αυτή η σφοδρή επίθεση επηρέασε, μπόλιασε την «δυτική» σκέψη πολλών στοχαστών: του Kant, για παράδειγμα, του E. Levinas και άλλων.

Από αυτή την οπτική δεν ξέφυγε ο Lyotard. Μόνο που αντί της επίθεσης, φαίνεται να προτιμά στην προσέγγισή του το είδος που αποκαλώ «προκατειλημμένη άγνοια».

Και αυτή η άγνοια δεν είναι μόνο ταυτόσημη του αποκλεισμού, είναι και βαθιά αντικοινωνική, ανιστορική και αντι-επιστημονική.

Τελικά σε μια εποχή —όπως η δική μας— πολλαπλασιάζονται τέτοιες ή/και αντίστοιχες-ανάλογες υποτροπές.

Κοντολογίς οι σοφιστές δεν μπορεί —και δεν πρέπει— ν’ αποτελούν φιλοσοφικό και κοινωνικό στίγμα, επειδή ο ηγεμονικός λόγος του κεφαλαιοκρατισμού συντηρεί με διάφορες μορφές ή όψεις αλλά και αστικές ιδεολογικές συγκλίσεις, την πολιτική διαθήκη του πλατωνικού αριστοκρατικού προτάγματος.

(Φωτο: Mario Giacomelli)

Μποτίλια Στον Άνεμο Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης Θεατρικός Όμιλος Λυκείου Μεσσήνης Τεύκρος Ανθίας Πολιτιστικός Όμιλος Λέσχη Ανάγνωσης Καλαμάτας Ποιείν / Poiein.gr

*

Κώστας Γουλιάμος fb

*

Ο Κώστας Γουλιάμος είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, πρώην πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιητής, συγγραφέας.

Ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ (Μάιος – Ιούνιος 2023).

Πρόσφατα τιμήθηκε με το Βραβείο “εξαιρετικής προσφοράς στη γενική εκπαίδευση”.

Υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ στις εκλογές Ιουνίου 2024.

Τον Δεκ. 2023 Το International Research Institute for Economics and Management (IRIEM) θέσπισε ετήσιο «Βραβείου Κ. Γουλιάμου για Διδακτορικό Ερευνητή»

Ο Κώστας Γουλιάμος από την Μποτίλια Στον Άνεμο

________

* * *