Κώστας Γουλιάμος: Περί μετανθρωπισμού ξανά — Οι νέοι ωρολογοποιοί και η βαρβαρότητα του καπιταλισμού

Transhumanism by Cameron Gray 2024
For more art by Cameron Gray, please visit ParableVisions.com and Facebook.com/CameronGrayTheArtist

* * *

Κώστας Γουλιάμος

Επανέρχομαι στο περί μετανθρωπισμού ζήτημα

*

Ας ληφθούν υπόψη και τα ακόλουθα:

Κώστας Γουλιάμος: Ο homo technicus, η σοσιαλδημοκρατική εκδοχή του μετανθρωπισμού και η μηχανή της καπιταλιστικής ανάπτυξης (19/7/2023)

Κώστας Γουλιάμος: Για το ζήτημα του μετανθρωπισμού — Η κεφαλαιοκρατική εκμετάλλευση των μηχανών — Ημερίδα ΚΝΕ, 30/4/2024 (20/4/2024)

*

Συνήθως η ανάλυση που υπερασπίζεται το μετασχηματισμό της φυσιολογίας του Homo Sapiens με τεχνολογικά ενθέματα διατυπώνει θέσεις ad placitum οι οποίες —σε συνάρτηση με τις μεταφυσικές αντιλήψεις ή/και προσεγγίσεις περί της ιδιόμορφης όσο κι επιβεβλημένης σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και το ψηφιακό/κβαντικό σύστημα τεχνολογίας—, διαμορφώνουν μια sui generis ερμηνευτική αποπλάνηση.

Ειδικότερα, τα χαρακτηριστικά αυτής της ερμηνείας προσπαθούν να εδραιώσουν δοξασίες μετανθρωπιστικού διαφωτισμού, εστιάζοντας σε προτάγματα μεταφυσικής επιστημολογίας αλλά και στρεβλώνοντας, μεταξύ άλλων, τον Αριστοτέλειο υλομορφισμό.

Ωστόσο το πιο σημαντικό είναι πως η εν λόγω ερμηνεία δεν κατανοεί τη διαλεκτική, κι έτσι ipso facto εξάγει συμπεράσματα και απόψεις που εκτοπίζουν τον άνθρωπο από την προσέγγιση στην αντικειμενική πραγματικότητα.

Το γενικό συμπέρασμα, στο οποίο οδηγείται κανείς με βάση αυτή την ανάλυση και ερμηνεία, είναι το γεγονός πως συνειδητά έχουν αποκλεισθεί η κριτική της πολιτικής οικονομίας, ενώ συνειδητά επιχειρείται η διαμόρφωση μιας συνείδησης του μετανθρωπισμού.

Αλλά όπως σημείωνε ο Μάρξ

«…δεν μπορούμε να κρίνουμε και μια εποχή μετασχηματισμού από τη συνείδησή της, αλλά, απεναντίας, αυτή η συνείδηση πρέπει να εξηγηθεί από τις αντιφάσεις της υλικής ζωής, από τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις {…} Δεν είναι η συνείδηση που καθορίζει την ύπαρξη των ανθρώπων, αλλά η κοινωνική τους ύπαρξη καθορίζει τη συνείδησή τους» (Συμβολή στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας).

Επομένως όταν κανείς επιχειρεί ανάλυση του μετανθρωπισμού είναι αναγκαίο να συμπεριλάβει κι εξετάσει τις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις.

Εν προκειμένω, δεν μπορεί —και δεν πρέπει— ν’ αγνοηθούν, για παράδειγμα, τρία τεράστια ερευνητικά έργα, άμεσα συνδεδεμένα με τις επιταγές του μονοπωλιακού κεφαλαίου και της “οικονομίας πολέμου”:

1. Το «Ερευνητικό Έργο Ανθρώπινου Εγκεφάλου» της ΕΕ, ύψους 1 δισ. Ευρώ.

2. Η κρατική πρωτοβουλία των ΗΠΑ υπό τον τίτλο «The Brain Initiative» για τον ανθρώπινο εγκέφαλο που συν τοις άλλοις περιλαμβάνει την «προώθηση της νευροεπιστήμης με πρωτοπόρες τεχνικές καταγραφής και διέγερσης» του εγκεφάλου, με 5+ δισ. δολάρια χρηματοδότηση.

3. Ο εκ των ΗΠΑ ερευνητικός φορέας των Ενοπλων Δυνάμεων DARPA, που προωθεί «μακροπρόθεσμες έρευνες» τύπου cyborg στρατιωτών, με νευρική διασύνδεση, ρομποτικό εξωσκελετό και ιατρικές εφαρμογές που θα ολοκληρωθεί πριν το 2050.

Πέραν τούτων, μια ακόμα εξέλιξη που σαφώς συνδέεται με τα όσα αναπτυξιακά διαδραματίζονται στο πεδίο του μετανθρωπισμού, είναι η πλέον μόνιμη και ολοένα αυξανόμενη καταγραφή δεδομένων της ανθρώπινης δραστηριότητας με ενσωματωμένους αισθητήρες στα λεγόμενα “έξυπνα” ρολόγια, “έξυπνα” υποδήματα, “έξυπνα” ρούχα, “έξυπνα” δωμάτια ή γραφεία κλπ.

Πρόδηλα, τα δεδομένα και η επεξεργασία τους χαρακτηρίζονται ως παγκόσμιο «νόμισμα», ενώ για την Ε.Ε «τα δεδομένα αποτελούν γνώση».

Τον περασμένο χρόνο διάβαζα στην ΚΟΜΕΠ ένα άρθρο της Όλγας Κολιούση πως

«Παγκόσμια, η αγορά των ψηφιακών κέντρων υπολογιζόταν στα 263,34 δισ. $ το 2022. Με προσδοκώμενο ρυθμό ανάπτυξης 10,9% την περίοδο 2022-2030, αναμένεται να φτάσει τα 602,76 δισ. $ το 2030. Σε επίπεδο ΕΕ υπολογίζεται ότι μέχρι το 2025 θα δημιουργηθεί όγκος δεδομένων 175 Zb που ισοδυναμεί με το περιεχόμενο 175 τρισεκατομμύριων USB στικ χωρητικότητας 1Gb το καθένα ή 7,5 τρισεκατομμύρια αρχεία ήχου (MP3)».

Αλήθεια, ποιος διαφωνεί με τη θέση πως η τάση του κεφαλαίου να (κατα)μετρά, χαρακτηρίζει την εποχή που ζούμε;

Η χρονική καταγραφή κρατά μεν σε ρυθμό την καθημερινή ζωή όμως, ταυτόχρονα, την δυναστεύει μέσω εργασιακής πειθαρχίας και διαρκούς ελέγχου —ο κατά Michel Foucault πανοπτισμός.

Ας αναλογιστούμε την (κατα)μέτρηση από χιλιάδες κέντρα επεξεργασίας δεδομένων και, ταυτόχρονα, τη χρονομέτρηση ως πυλώνα λειτουργίας των υπολογιστών υψηλής ταχύτητας.

Μολονότι υπάρχουν πολιτισμοί που ακόμη πορεύονται με διαφορετικούς ρυθμούς (κατα)μετρώντας το χρόνο κάπως διαφορετικά, εντούτοις με το ρολόι οι άνθρωποι αντάλλαξαν τον συνεχή χρόνο με τον τμηματικό.

Αυτό το τμηματικό του χρόνου απασχολούσε τον Lewis Mumford (1895-1990).

Ανακαλώντας σελίδες της ιστορίας, γνωρίζουμε πως για πάνω από 300 χρόνια (μεταξύ 1300-1650) υπήρξαν μεταβολές στον τρόπο αντίληψης που είχαν οι άνθρωποι για το χρόνο.

Ο Christian Huygens (1629-1695), Ολλανδός μαθηματικός,  έφτιαξε μια νέα θρησκεία. O σκοπός του βέβαια δεν ήταν αυτός, όταν πριν από τρεις αιώνες κατασκεύασε ένα εκκρεμές ρολόι το οποίο, για πρώτη φορά στην ιστορία, έδινε την δυνατότητα στους ανθρώπους να παρακολουθούν με ακρίβεια τις ώρες και τα λεπτά.

Ο Jacques Le Goff (1914-2014) έχει από το 1963 αναφερθεί στη διαφορά της αστικής οργάνωσης του χρόνου των εμπόρων από το χρόνο της Μεσαιωνικής Εκκλησίας.

Οι δε ωρολογοποιοί υπερηφανεύονταν επειδή συνέβαλαν αποφασιστικά στην πρόοδο της πρώιμης βιομηχανικής επανάστασης.

Στην (κατα)μέτρηση λοιπόν κατέφευγε ο βιομηχανικός καπιταλισμός.

Κι` αυτό γίνεται πιο εντατικά και πιο εκτατικά στην εποχή μας που με βάση τις νέες ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας (κατ)μετράται ακόμα και η προσοχή μας μέσω εγκεφαλικών σημάτων, συστημάτων νευροανάδρασης για επίδραση στην ψυχολογική κατάσταση και πάει λέγοντας.

Πρόκειται για διαδικασίες στην κατεύθυνση της απόλυτης υπαγωγής των νέων τεχνολογιών και της εργασίας στο κεφάλαιο.

Ακόμα και ο λεγόμενος “ελεύθερος” χρόνος έχει πλέον καταληφθεί από την ψηφιακή τεχνολογία, εξυπηρετώντας τους ρυθμούς βαρβαρότητας του καπιταλισμού.

Γιατί για τον καπιταλισμό, κυρίαρχη μορφή εξαναγκασμού είναι η οικονομική, και αυτή τη θεμελιώδη διάσταση αποφεύγουν όσοι υπερασπίζονται άκριτα και αντιστορικά το ζήτημα του μετανθρωπισμού.

Μποτίλια Στον Άνεμο Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης Λέσχη Ανάγνωσης Καλαμάτας Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής

*

Κώστας Γουλιάμος fb

*

Ο Κώστας Γουλιάμος είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, πρώην πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιητής, συγγραφέας.

Ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ (Μάιος – Ιούνιος 2023).

Πρόσφατα τιμήθηκε με το Βραβείο “εξαιρετικής προσφοράς στη γενική εκπαίδευση”.

Υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ στις εκλογές Ιουνίου 2024.

Τον Δεκ. 2023 Το International Research Institute for Economics and Management (IRIEM) θέσπισε ετήσιο «Βραβείου Κ. Γουλιάμου για Διδακτορικό Ερευνητή»

Ο Κώστας Γουλιάμος από την Μποτίλια Στον Άνεμο

________

* * *