Επίγραμμα
Για Τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής.
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας.
Δεν πέθανε ποτέ!
Με το ντουφέκι έγραψε ποιήματα
Και νότες με ήλιους, με φεγγάρια και με σφαίρες
Στη Βολιβία επέταξε με τα πουλιά 335 μέρες
Τι κι αν τον κέρδισε στο σκάκι η Σάντα Μουέρτε
Ο κόσμος πάντα τον γενναίο ιππότη θα θυμάται
Που εκεί στη μέση τ’ ουρανού με την Αθανασία πίνει μάτε.
Μπάμπης Ζαφειράτος, 7 Οκτωβρίου 2022
1. Στο Ημερολόγιό Βολιβίας ο Κομαντάντε καταγράφει όλο το τελευταίο του αντάρτικο, ανελλιπώς, και χωρίς ούτε ένα κενό, επί 335 ημέρες, από 7 Νοέμβρη 1966 μέχρι 7 Οκτώβρη 1967, συν τις 11 αναλύσεις του που ακολουθούν στο τέλος του κάθε μήνα και συνοψίζουν τα γεγονότα.
2. Σάντα Μουέρτε: Ο θάνατος στη Λ.Α. έχει γυναικεία μορφή και η Αγία Θάνατος (Nuestra Señora de la Santa Muerte, η Παναγία του Θανάτου, ας πούμε) είναι η θηλυκή θεότητα του θανάτου.
3. Σκάκι: Δεινός σκακιστής ο Τσε, με την εικόνα να παραπέμπει στη γνωστή σκηνή από την Έβδομη Σφραγίδα (1957) του Μπέργκμαν, όπου ο κεντρικός ήρωας – ιππότης αντιμετωπίζει τον θάνατο σε μια παρτίδα σκάκι.
4. Μάτε: Το εθνικό ρόφημα των Αργεντινών, στο οποίο είχε ιδιαίτερη προτίμηση ο Τσε.
Το Επίγραμμα, με ένα ακόμη δικό μου σονέτο για τον Τσε (στον σύνδεσμο με σημειώσεις, κάτω μόνο το σονέτο), και δυο ποιήματα του Τσε, παρουσιάστηκε στις
8/10/2022, στον κατάμεστο κινηματογράφο STUDIO, σε
ομιλία μου για τον Ποιητή Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (πιο κάτω βίντεο και κείμενο), στην εκδήλωση
που διοργάνωσε ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης της New Star για τα 55 χρόνια
από τη δολοφονία του Τσε, παρουσία της Αλέιδα Γκεβάρα Μαρτς. Απαγγέλθηκαν επίσης δυο ποιήματα για τον Τσε: του Βορειοαμερικανού Άλεν Γκίνσμπεργκ και του Ρώσου Γεβγκένι
Γεφτουσένκο.
(Μπ. Ζ.)
Κεντρική φωτό: Ο Τσε στη Νέα Υόρκη, στο δίκτυο της CBS, στις 13 Δεκ. 1964 / AP Photo. (Πηγή:https://www.thenation.com)
Όλα τα Επιγράμματα του Μπάμπη Ζαφειράτου
STUDIO, 8 Οκτ. 2022
Η Ομιλία του Μπάμπη Ζαφειράτου
Το κείμενο της Ομιλίας
Ο Ποιητής Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής. Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας. Δεν πέθανε ποτέ.
Να ευχαριστήσω τον Βελισσάριο για την τιμητική πρόσκληση σε αυτήν την τόσο σημαντική εκδήλωση και να εκφράσω τη βαθύτατη συγκίνησή που θα πω μιλήσω για τη μεγάλη μορφή του Τσε —για μια πτυχή του μόνο—παρουσία της σπουδαίας γιατρού και ακτιβίστριας Αλέιδα Γκεβάρα Μαρτς και του πρεσβευτή του Νησιού της Επανάστασης.
Πρέπει να γίνεις σκληρός, χωρίς όμως να χάσεις ποτέ την τρυφερότητά σου. (Τσε)
Σε αστικές περιόδους η τέχνη (η ποιητική, εν προκειμένω) και η ζωή κινούνται σε ράγες παράλληλες, οι οποίες ουδέποτε συναντώνται, όσο και αν τις προεκτείνουμε απ’ την Παταγονία μέχρι το άπειρο. Ταυτόχρονα, ανάμεσά τους παρεμβάλλεται και ένας διπλής όψεως καθρέφτης, με αποτέλεσμα η ζωή και η τέχνη να βλέπουνε το είδωλό τους, πιστεύοντας ότι βλέπουνε η μια την άλλη και ως εκ τούτου περιγράφουν, ερμηνεύουν και μεταβάλλουν τα κοινωνικά δεδομένα, για την εξύψωση του ανθρώπου.
Ο Τσε, στις λιγοστές απόπειρές του να εκφραστεί ποιητικά, αντιμετωπίζει τόσο την ασυμβατότητα στην πορεία της τέχνης και της ζωής, όσο και την ενδιάμεση –παραμορφωτική– πραγματικότητα, μιας κοινωνίας που οδεύει στο πουθενά. Και προσπαθεί να τις συγκεράσει. Ακόμα και στα πιο απλά του ποιήματα, «το λιβάδι γίνεται ολόκληρη ήπειρος» που «απλώνεται γλυκά κι ανεξίτηλα», ενώ η Μνήμη αν και «πεσμένη μες στο δρόμο επιμένει, παραμένοντας όρθια».
Η μνήμη του πλάνητα αναδύεται μέσα από τα ερείπια των Ίνκας και των Μάγια, (τα είχε επισκεφτεί) που αφανιστήκανε από τον ισπανικό και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Ο Τσε ταξιδεύοντας δεν υποφέρει τόσο από το άσθμα του, όσο αντικρύζοντας σε κάθε βήμα του τα ανθρώπινα ερείπια των θυμάτων της Γιουνάιτεντ Φρουτ (της μανάβισσας όπως την έλεγαν οι ντόπιοι), διαπιστώνοντας, κάθε στιγμή, τα φριχτά εγκλήματα των αμερικανοκίνητων γοριλλανθρώπων, και θέλει να παλέψει ώστε η μνήμη του παρόντος να μην πέσει σε λήθαργο.
Στο νοσοκομείο του Μεξικού, ξενυχτώντας δίπλα στον ανθρώπινο πόνο, και στην ύπαιθρο, που τη δρασκελίζει σπιθαμή προς σπιθαμή, κρατάει τη μνήμη του όρθια, σε μια προσπάθεια να αναστυλώσει τη διαλυμένη αυτοκρατορία της Σονόρας, να χτίσει πέτρα πέτρα με τα χέρια του τη μεγάλη αυτοκρατορία του Ανθρώπου, να εκδικηθεί για εκείνους που δεν έχουνε στον ήλιο μοίρα. Και τότε αυτός,
«ο τραγικός, ντελικάτος, ασθενικός, ποιητής», «με τον αχό από του Μαρξ και του Ένγκελς το τραγούδι», «σφίγγει στα νεανικά του χέρια την πέτρα την παλιά, δίνει το σφυγμό του στα κόκκινα παλλόμενα κοράλλια, στους μικροσκοπικούς κυματισμούς της κάθε μέρας». Κι ορκίζεται, πάση θυσία, «να γίνει ο ρωμαλέος ποιητής του λαού».
[Στίχοι από δύο ποιήματά του: Αποχαιρετισμός στον Τομάς (που ήταν ασθενής του), και Σκοτεινή αυτοπροσωπογραφία].
Ο γιατρός Τσε γνωρίζει πως αν θέλει να γιατρέψει, να απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο πρέπει να μετατρέψει τις χαίνουσες πληγές της Λατινικής Αμερικής, αυτού του κόσμου τις αιμάσσουσες πληγές, σε δροσερές πηγές. Κι έχει ήδη βρει από που θα αντλήσει το ελιξίριο. Η δική του Κασταλία πηγάζει από τα έγκατα της γης και του ανθρώπου. Και λέει στον Τομάς:
Σε καταλαβαίνω ακρωτηριασμένο μου χελιδόνι.
Θα ’θελα να σε πάω στην Κασταλία πηγή
ή να σου δώσω ένα, το ίδιο δυνατό ελιξίριο·
κι ας είμαι και γιατρός, κοιτάζοντας τα πράγματα
που δεν μπορώ να αλλάξω, που μόλις τα κατανοώ,
έχω κι εγώ τη μαγική μου συνταγή
―πιστεύω ότι την έφτιαξα σ’ ένα ορυχείο της Βολιβίας,
μπορεί και της Χιλής, του Μεξικού ή του Περού,
ή στο διαλυμένο βασίλειο της Σονόρας
ή σ’ ένα μαύρο πόρτο της αφρικάνικης Μπραζίλιας
ή ίσως σε όποιο μέρος με μια λέξη―.
Ο Τσε, καταδύεται και αναδύεται στον ρυθμό των κόκκινων παλλόμενων κοραλλιών, γι’ αυτό και διασχίζει δυο φορές μέσα σε μια πενταετία τις ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής.
Και βρίσκεται παντού, όπως έξοχα το έχει αποδώσει ο εθνικός ποιητής της Κούβας Νικολάς Γκιγιέν στο ποίημά του Τσε Κομαντάντε, που ξεκίνησε να γράφεται (σαν σήμερα), μια μέρα πριν από τη δολοφονία τού πολύτιμου φίλου, μόλις έφτασε το νέο της σύλληψής του, και διαβάστηκε στην Πλατεία της Επανάστασης, στις 18 Οκτωβρίου 1967:
ΕΙΣΑΙ παντού. Στον Ινδιάνο
τον από χαλκό και όνειρα πλασμένον. Κι είσαι στη μαύρη
εξεγερμένη, τρικυμισμένη λαοθάλασσα,
στου πετρελαίου τον εργάτη και του νίτρου
και στη φριχτή εγκατάλειψη
της μπανανοφυτείας, και στης μεγάλης πάμπας το πετσί
και στο αλάτι και στη ζάχαρη, και στις φυτείες του καφέ,
εσύ, φιγούρα αναδυόμενη απ’ το αίμα σου καθώς σωριάστηκες,
και ζωντανός, όπως δεν σε ήθελαν,
Τσε Κομαντάντε, φίλε.
Γιατί από την αρχή ο Τσε έχει ήδη διαλέξει: Προτιμάω ─είχε πει το 1952─ να είμαι αναλφάβητος Ινδιάνος παρά Αμερικανός εκατομμυριούχος.
Κι επειδή ο ιμπεριαλισμός δεν είναι τροπικό φρούτο της Λατινικής Αμερικής, ο Τσε εμπνέεται όχι μόνο από τον Ινδιάνο, αλλά ταυτίζεται και με τον Νείλο, κατά την Κρίση του Σουέζ (1956), στο ποίημά του Ύμνος στον Νείλο.
[...] και μπήγονται στη σάρκα μου οι άγριες δαγκωματιές
απ’ τα αποικιοκρατικά σαγόνια
(τα διεφθαρμένα αρπαχτικά σαγόνια του Ισραήλ)[...] Σήμερα η χώρα μου είναι σπαρμένη κόκαλα
και ετοιμάζω το όπλο μου για τις μικρές μου νίκες,
το έπος σου οδηγεί τα ιδανικά μου
κινεί η θύμησή σου τον αγώνα μου
σήμαντρο απ’ το μακρινό σου μεγαλείο.Αν η ορμή σου δεν φανεί στου Πλάτα εκεί τις όχθες
κι αν το παράδειγμά σου δεν καρπίσει για να τον βγάλει απ’ το λήθαργο,
θα έχω τις κόρες των ματιών μου φορτωμένες με το σπέρμα σου
για να το σπείρω στη γη την τσακισμένη. [...]
Εννοεί τον Ρίο δε λα Πλάτα της πατρίδας του. Κατά ποιητική σύμπτωση ο αγώνας μεταφέρθηκε, ξεκίνησε και καρποφόρησε σε έναν άλλον Πλάτα, στη νοτιοανατολική Κούβα, που πηγάζει από τη Σιέρα Μαέστρα.
Ο Τσε έχει ήδη αποφασίσει το διαρκές ταξίδι του μέχρι τα φαράγγια της Βολιβίας. Να βουτήξει στο κόκκινο ποτάμι της Επανάστασης: «Τεντώνω κιόλας το κορμί μου, έτοιμο για μάχη…»
Για τον Τσε η Τέχνη της Ζωής και η Ποιητική Τέχνη παύουνε να είναι ράγες ασύμβατες, μόνο σε επαναστατικές περιόδους.
Με τον εκτροχιασμό του τρένου στη Σάντα Κλάρα, έσπασε τον καθρέφτη ανάμεσα στις ράγες, τον καθρέφτη της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και τίναξε στον αέρα, ενώνοντας έτσι, τις γραμμές των παραλλήλων.
Κι έκανε την Ποίηση Επανάσταση και την Επανάσταση Ποίηση.
Τον κέρδισε η μια. Κατάκτησε όμως και τις δυο.
(Αυτή η μικρή εισαγωγή και τα ποιήματα που ακολουθούν είναι ένα ελάχιστο μόνο μέρος από βιβλίο μου υπό έκδοση)
Το πρώτο είναι και το πρώτο από τα 21 συνολικά ποιήματά του, όλα μεταξύ 1953-1956, στο δεύτερο ταξίδι του στη Λ.Α. Γράφτηκε με αφορμή τη 2 Αυγ. 1953, Μέρα των Ίντιων και της Αγροτικής Μεταρρύθμισης. Αναφορά στην Εξέγερση της 9 Απριλίου 1952. Έχει ρυθμό και κάποιες ομοιοκαταληξίες, στοιχεία που προσπάθησα να κρατήσω. Μελοποιήθηκε το 2011.
Στους Μεταλλωρύχους Της Βολιβίας
Στις 9 ενός Απρίλη
Είναι ο κεραυνός και ξεμπουκάρει
με το ασύγκριτό του το μουγκρητό
Μυριάδες κεραυνοί ξεσπάνε,
βαθύ τραγούδι σαν βογκητό.
Είναι οι μεταλλωρύχοι που καταφτάνουν
είναι οι μεταλλωρύχοι αυτού του κόσμου
άντρες που μένουνε θαμπωμένοι
σαν βγαίνουνε έξω στου ήλιου το φως,
αυτοί που εξουσιάζουνε τον κεραυνό
που της βροντής του λατρεύουνε το βρυχηθμό.
Τι κι αν τα θραύσματα τους θερίζουν
έτσι όταν σκάει
ο δυναμίτης
και τα κορμιά ανατιναγμένα
κομμάτια γίνονται φριχτά,
καθώς τους παίρνουνε μπάλα οι πέτρες
μες στις στοές τις πυριγενείς!
ΠΟΙΟΣ ΔΙΝΕΙ ΔΥΑΡΑ!
Είναι ο κεραυνός και ξεμπουκάρει
με το ασύγκριτό του το μουγκρητό
Μυριάδες κεραυνοί ξεσπάνε,
βαθύ τραγούδι σαν βογκητό.
Από του κεραυνού το στόμα
ακούς το θάρρος τους που φτερουγίζει
Είναι αυτοί οι μεταλλωρύχοι
λαός που ο πόνος του ξεχειλίζει.
Μέσα απ’ τις σήραγγες χιμάνε
τις κρεμασμένες απ’ τους γκρεμούς.
Σαν ένα σμάρι ασπαλάκων
που ίσια στο θάνατο τραβάνε
δίχως το φόβο των θραυσμάτων.
Θάνατος: αυτή η λέξη
είναι ο δικός τους προορισμός·
είναι ο θάνατος που σμπαραλιάζει
είναι ο θάνατος από πυριτίαση,
είναι ο θάνατος από αναιμία
ο αργός ο ρόγχος του θανάτου
στη γαλαρία που καταρρέει.
[1953]
Πρώτη ελληνική μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 2 Ιουνίου 2021
[Πρώτη δημοσίευση: Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο ποιητής Τσε Γκεβάρα - Στους μεταλλωρύχους της Βολιβίας (μετά μουσικής 3 VIDEO)]
Το δεύτερο είναι το τελευταίο ποίημα του Τσε. Το ποίημα-γράμμα προς την Αλέιδα Μαρτς, πριν φύγει για Βολιβία. Κρατάω την προσφώνηση όπως μας την έχει παραδώσει ο Ρίτσος στη μετάφραση των ποιημάτων του Χικμέτ. Είναι ο πρώτος στίχος του πρώτου ποιήματός απ’ το Επιστολές και Ποιήματα (1942-1946). Ο Τσε έχει ιδιαίτερη αγάπη στον Χικμέτ. Στις 6 Ιουλ. 1956 γράφει στους γονείς του: «Από δω και στο εξής δε θα θεωρούσα το θάνατό μου λόγο μεγάλης απογοήτευσης, αλλά, όπως λέει κι ο Χικμέτ: «Το μόνο που θα πάρω μαζί μου στον τάφο / θα είναι η θλίψη ενός ατέλειωτου τραγουδιού».
[Μονάκριβή μου εσύ στον κόσμο]
Μονάκριβή
μου εσύ στον κόσμο:
Κρυφά ξετρύπωσα απ’ το αρμάρι του Χικμέτ ετούτον τον μοναδικό ερωτευμένο στίχο,
για να δεις πόσο μεγάλη είν’ η αγάπη μου.
Ωστόσο,
στον πιο βαθύ λαβύρινθο της ύπαρξης
σμίγουνε και αποδιώχνονται της λογικής μου οι πόλοι:
εσύ και ΟΛΟΙ οι άλλοι.
Όλοι οι άλλοι μού ζητάνε να καταθέσω τα όπλα,
σε μια παράδοση άνευ όρων
και με τον ίσκιο μου το δρόμο να σκιάζω!
Όμως, και δίχως να περιγελώ τους νόμους του εξιδανικευμένου έρωτα,
σ’ έχω καλά φυλάξει στο δισάκι μου.
(Σε κουβαλώ μες στο δισάκι του αχόρταγου οδοιπόρου
σαν το καθημερνό μας το ψωμί).
Πάω να χτίσω τις εποχές της άνοιξης από αίμα και πηλό.
κι αφήνω στο κενό της απουσίας μου
ετούτο το φιλί αγνώστου διαμονής.
Μα δεν μου ανακοινώσανε αν έχω θέση ρεζερβέ
στη θριαμβική παρέλαση της νίκης
κι αυτό το μονοπάτι που οδηγάει στο δρόμο μου
έχει ένα φωτοστέφανο από δυσοίωνες σκιές.
Άμα με προορίζουνε για τα σκοτεινά θεμέλια του κόσμου
κρύψ’ το μες στο θαμπό αρχειοφυλάκιο της μνήμης·
κι έχε το για τις νύχτες των δακρύων και των ονείρων…
Αντίο, μονάκριβή μου εσύ,
μην τρέμεις μπρος στους πεινασμένους λύκους
ούτε στην παγωμένη στέπα της απουσίας·
σε κουβαλάω εδώ στο μέρος της καρδιάς
και θα τραβήξουμε μαζί μέχρι που η ρότα μας θα σβήσει…
(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 16 Ιουνίου 2018)
[Πρώτη δημοσίευση: Μπάμπης Ζαφειράτος: Ερνέστο Τσε Γκεβάρα – Μια θάλασσα ανυπότακτη – Ο αρχαιολόγος, ο φωτογράφος, ο ποιητής (6 ποιήματα)]
Του λέμε κι εμείς με τους στίχους του Νικολάς Γκιγιέν από το Τσε Κομαντάντε:
Γεια σου Γκεβάρα!
[…] Θέλουμε
να πεθάνουμε για να ζήσουμε όπως πέθανες εσύ,
να ζήσουμε όπως ζεις εσύ,
Τσε Κομαντάντε,
φίλε.
[Η ομιλία, μέρος μιας πληρέστερης εργασίας για τον Ποιητή Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, πρωτοδημοσιεύτηκε διαφοροποιημένη στην Μποτίλια Στον Άνεμο, στις 15/6/2018: Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο ποιητής Τσε Γκεβάρα – Σκοτεινή αυτοπροσωπογραφία με του Μαρξ και του Ένγκελς το τραγούδι ─ 5 ποιήματα ─ Μια κριτική προσέγγιση]
Μπάμπης Ζαφειράτος, 2018. STUDIO, 8/10/2022
Ποιήματα για τον Τσε
(Μετάφραση ποιημάτων στα Ελληνικά: Μπάμπης Ζαφειράτος)
Θα μπορούσε να ειπωθεί πως ο Τσε είναι ο ποιητής των ποιητών, αφού 250 περίπου ποιητές απ’ όλον τον κόσμο του έχουνε αφιερώσει στίχους ή και ολόκληρες ποιητικές συλλογές, ποιητές βραβευμένοι με τα μεγαλύτερα βραβεία της χώρας τους, ανάμεσά τους και 3 νομπελίστες: Πάβλο Νερούδα (1971), Βιθέντε Αλεϊχάντρε (1977), Ντέρεκ Γουώλκοτ (1992). Περί τα 200 είναι και τα τραγούδια που έχουν γραφτεί γι’ αυτόν. Χώρια οι 55 ταινίες που θα προβληθούν εδώ στο STUDIO.
*
Συνεχίζω
συμβολικά, λόγω των άγριων ημερών που ζούμε, με δυο ποιήματα που αποδεικνύουν
πως ο Τσε, σαν την αληθινή ποίηση, είναι μια μεγάλη πατρίδα δίχως
φράχτες.
Το πρώτο ποίημα ανήκει στον Αμερικανό Άλλεν Γκίνσμπεργκ (1926-1997), το τρομερό παιδί
της Beat Generation. Είχε πρωτοπάει στην
Κούβα το ‘53. Θαύμασε την Κουβανική Επανάσταση και ξαναπήγε τον Φλεβάρη του ’65.
Είχε έρθει στη χώρα μας το ’61 και έγραψε το ποίημα Η Ναυμαχία της
Σαλαμίνας έγινε έξω απ’ το Πέραμα, όπου σε μια
ταβέρνα το τζουκμπόξ παίζει την Αχάριστη του Τσιτσάνη κι
ο ποιητής θυμάται και τα «Μάμπο της Αβάνας».
(Μεταφρασμένο από το αγγλικό πρωτότυπο).
Ελεγεία Για Τον Τσε Γκεβάρα
Η φωτογραφία ενός παιδιού με μάτια διάπλατα,
αμούστακο λαμπερό παλληκάρι
χαμογελάει ξαπλωμένο κοιτώντας ψηλά
Ήρεμο λες και χείλη γυναικεία φιλάνε τα αόρατα μέλη του
Πρόωρα γερασμένο γαλήνιο αγγελικό αγορίστικο κορμί,
διορατικός Αργεντίνος Γιατρός, οξύθυμος Κουβανός Κομαντάντε
με μια αιώνια πίπα κράταγε ευλαβικά Ημερολόγιο
μες στα κουνούπια της Αμαζονίας
Κοιμάσαι σ’ ένα λόφο, τον βαρετό Θρόνο της Αβάνας απαρνήθηκες
Μάτια που πετάνε σπίθες πάνω απ’ το θάνατο των εφημερίδων
πιο ανοιχτά από τους ζωντανούς στις Αίθουσες του Κογκρέσου
απ’ όπου περνάνε στην TV γεμάτα κόκκους
τα άδεια γυαλιά του ΜακΝαμάρα, του Άλεν Ντάλες η γριά ζωή…
Εκείνες οι γυναίκες με τα μπομπέ καπέλα που κάθονται στις λασπογειτονιές
της Λα Πας στα 11.000 πόδια ψηλά στον ουρανό
πονοκεφαλιασμένες πουλώντας μαύρες πατάτες φερμένες από τη γη
με τις αχυροκαλύβες, μέσα απ’ τις χαράδρες του Πούνο
θα λατρεύανε τη λαχτάρα σου και θα γεμίζανε με φιλιά το Πρόσωπό σου
του νέου Χριστού
Τη μάσκα θα φορέσουνε του πολέμου με τα φλογερά κόκκινα μάτια
και τους μεγάλους κυνόδοντες για να τρομάξουνε
τους στρατιώτες-φαντάσματα
που ξεσκίσανε τα πνευμόνια σου
Απίστευτο! Ένα παιδί γύρισε την πλάτη του στα χειρουργεία
στη γιατρειά του ίκτερου της Πάμπας
Για να αντιμετωπίσει εμπόρους της Aluminum Company of America,
τους μυριάδες Χασάπηδες στο Συμβούλιο της United Fruit
Νεφελώδη Τραστ που λυμαίνονται τα κληροδοτήματα στο
Πανεπιστήμιο του Σικάγου
θανατερούς Σκιώδεις Δικηγόρους
τη Φίρμα Sullivan & Cromwell του Τζον Φόστερ Ντάλες,
το μουστάκι του Άτσεσον, το κοκκαλωμένο στέτσον του Τρούμαν
Οργισμένος μέσα στη ζούγκλα καβάλα σ’ ένα μουλάρι και μ’ ένα
ντουφέκι να σημαδεύει τον ΟΑΚ
τις εγωιστικές φιλοφρονήσεις του Ντην Ρασκ τις στρατοκρατικές
επιδείξεις στο Πεντάγωνο
το θράσος Διαφημιστών και ηλίθιων διανοούμενων
από το Time μέχρι τη CIA
Ένα παιδί ενάντια στο Χρηματιστήριο
με όλη τη Wall Street να τσιρίζει υστερικά
απ’ την εποχή που ο Νόρις έγραψε το The Pit
φοβισμένη που βρέχει δολάρια απ’ τον Εξώστη του Observer
σκασμένα στα γέλια τα μικρότερα αδέρφια,
Ενάντια στην Εταιρεία Κασσίτερου, ενάντια στα Πρακτορεία Ειδήσεων,
ενάντια στον Τηλεπαθητικό Καπιταλισμό
ενάντια στους τρελαμένους για χρήμα επιστήμονες
ενάντια στα εκατομμύρια Κολεγιόπαιδα τα χωμένα
στο Witchita Family βαθιά στο Άντρο της TV
Ένα λαμπερό οργισμένο πρόσωπο που αντιμετωπίζει
τα ηλεκτρονικά δίκτυα μόνο με ένα ντουφέκι.
Νοε. 1967—Βενετία, Ιταλία (Collected poems, 1947-1997)
Μετάφραση από το αγγλικό
πρωτότυπο: Μπάμπης Ζαφειράτος, 1 Σεπτεμβρίου 2022
[Πλήρες με σημειώσεις: Μπάμπης Ζαφειράτος: Άλλεν Γκίνσμπεργκ, Ελεγεία Για Τον Τσε Γκεβάρα — Γεβγκένι Γεφτουσένκο, Το Κλειδί Του Κομαντάντε]
Το δεύτερο είναι του Ρώσου αιρετικού Γεβγκένι Γεφτουσένκο (Σιβηρία, 1933-2017). Υπογράφει μεταξύ άλλων και το σενάριο στο ποιητικό ντοκιμαντέρ του Μιχαήλ Καλατόζοφ, Είμαι η Κούβα (Soy Cuba, 1964). (Μετάφραση από το ισπανικό πρωτότυπο).
Το Κλειδί Του Τσε Γκεβάρα
Τ’ άλογά μας καλπάζουνε / γραμμή για Ιγέρα.
Δεξιά μας η άβυσσος χάσκει, / ζερβά μας η άβυσσος πάλι.
Σαν σε σκέφτομαι Κομαντάντε / το φορτίο σου είναι ασήκωτη σφαίρα.
Κουβαλάω μια σιωπή σαν σεισμό / που μου σπάει το κεφάλι.
Για τους αντάρτες εδώ / δεν υπάρχουν μνημεία.
Τα μνημεία τους με τα λυπημένα / ανθρώπινα πρόσωπα είναι οι βράχοι.
Τα σύννεφα ακίνητα / σαν να σκέφτονται ανθρώποι μονάχοι
σαν να σκέφτεται το τοπίο / εδώ στην ορεινή Βολιβία.
Νιώθω ότι είμαι γεμάτος χαράδρες, /
όλος πέτρα σκληρή και τραχιά / σαν τα βράχια στην άγρια σιέρα.
Τα νεύρα μου τεντώνουνε⸱ χαλινάρι που το τραβάει με βία
/ καβαλάρης σε ατίθασο άτι.
Το ρυθμό μου σ’ ετούτο το ποίημα τον δίνουνε /
τα αλογοπέταλα πάνω την ξέρα
που παραπατάνε στις πέτρες / στο θανάσιμο αυτό μονοπάτι.
Κομαντάντε, η βιομηχανία θέλει / τ’ όνομά σου φτηνά να πουλήσει.
Με τ’ ακριβό όνομά σου / καινούργιους πελάτες να τραβήξει ζητά
Κομαντάντε, / όρκο παίρνω, / το πορτρέτο σου έχω δει στο Παρίσι,
σ’ αυτά τα μικρά τα σορτσάκια / που τα λένε καυτά.
Κομαντάντε, το πρόσωπό σου / σε μπλουζάκια το κοιτάω τυπωμένο.
Εσύ που ήσουνα φωτιά / καπνό να σε κάνουνε και αθάλη ζητάνε.
Σε σκοτώσανε· τα χαμόγελα που στάζουνε φαρμάκι /
σε θέλανε καιρό πεθαμένο
γιατί στην καταναλωτική κοινωνία τους / οι ιδέες σου αυτές δε χωράνε.
«Το κλειδί του σχολείου πού είναι;»
Όποιον χωριάτη ρωτάω / έχει χάσει θαρρείς τη μιλιά του.
Τριγύρω μου νιώθω / τη βαριά μυρωδιά του θανάτου.
Ο τοίχος λευκός σαν μιας βάρκας πανί / που ακυβέρνητη πάει.
Παγερή σιωπή. / Μονάχα ο γύπας πετάει.
Αντί για χρυσάνθεμα / τις κοπριές των αλόγων βαστάνε.
«Το κλειδί του σχολείου πού είναι;»
«Δεν έχουμε ιδέα σενιόρ, δεν έχουμε ιδέα...» /
με τα πολλά οι χωρικοί μού απαντάνε.
«Πού είναι το κλειδί / απ’ του Τσε Γκεβάρα το βαρύ πεπρωμένο;»
«Το κλειδί για το μέλλον πού είναι;»
Από φόβο μη δεν το βρω / ο πανικός μ’ έχει εδώ καρφωμένο.
Αδέρφια, είναι σκέτη αθλιότητα υποσχέσεις /
να δίνουμε και να μην τις κρατάμε
Το δικό μας παραπάτημα / είναι απάτη γι’ αυτούς που αγαπάμε
Να γιατί είμαι σίγουρος πως το κλειδί / βρίσκεται στα χέρια τα δικά μας.
Αριστερά, αδέρφια, / πάντα αριστερά να τραβάμε,
αλλά ποτέ πιο αριστερά / από κει που χτυπάει η καρδιά μας.
(Από τη συλλογή, «Αντίο Παντιέρα Ρόσα», 1997)
Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 10 Σεπτεμβρίου 2022
[Με σημειώσεις: Μπάμπης Ζαφειράτος: Άλλεν Γκίνσμπεργκ, Ελεγεία Για Τον Τσε Γκεβάρα — Γεβγκένι Γεφτουσένκο, Το Κλειδί Του Κομαντάντε]
Ας μου επιτραπεί τέλος, να αποδώσω και τον δικό μου φόρο τιμής με δύο μικρά ποιήματα. Το πρώτο γράφτηκε πριν δυο χρόνια, για την επέτειο γέννησης του Τσε, και το δεύτερο χτες.
Πώς να χωρέσεις στο μικρό σονέτο Τσε Γκεβάρα;
Εσύ είσαι ποίημα επικό με κόκκινη παντιέρα,
Η ελευθερία που πέταξε Ροσάριο – Σάντα Κλάρα,
Η ποδερόσα η καρδιά Αβάνα – Αγκόλα – Ιγέρα.
Συγχώρα με… Και στήσανε με τη μοιραία σφαίρα
Ένα βωμό οι φονιάδες σου, πάνω από αχό κι αντάρα,
Και ρίχνει φως, και πυρπολεί κάθε καινούργια μέρα,
Το ανέσπερο άστρο του μπερέ στην τρυφερή σου κάρα.
Και μες σ’ αυτήν την ταξική αιματοβαμμένη αρένα,
Μπροστά στα οδοφράγματα του προλεταριάτου,
Σύντροφος είσαι στων λαών την οργισμένη γέννα.
Λες και δε σ’ άγγιξε ποτέ το χνώτο του θανάτου
Τα όνειρά μας οδηγάς παράφορα και ω, Τσε, τα
Λόγια σου θεία μουσική από δίστομη ματσέτα.
(Μπάμπης Ζαφειράτος, 5 Ιουνίου 2020)
[Πρώτη σημοσίευση, 14 Ιουν. 2020: Μπάμπης
Ζαφειράτος: Ένα σονέτο για τον Τσε Γκεβάρα]
Επίγραμμα για τον Τσε Γκεβάρα
Με το ντουφέκι έγραψε ποιήματα
Και νότες με ήλιους, με φεγγάρια και με σφαίρες
Στη Βολιβία επέταξε με τα πουλιά 335 μέρες
Τι κι αν τον κέρδισε στο σκάκι η Σάντα Μουέρτε
Ο κόσμος πάντα τον γενναίο ιππότη θα θυμάται
Που εκεί στη μέση τ’ ουρανού με την Αθανασία πίνει μάτε.
(Μπάμπης Ζαφειράτος, 7 Οκτ. 2022)
[Πρώτη σημοσίευση, 9 Οκτ. 2022: Μπάμπης Ζαφειράτος: Επίγραμμα για Τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα]
¡Hasta siempre, Comandante!
¡Hasta La Poesía De La Revolución!
Μπάμπης Ζαφειράτος, STUDIO, 8/10/2022
Μπάμπης Ζαφειράτος, 2018. STUDIO, 8/10/2022
Ολόκληρη η εκδήλωση
Η Ομιλία του Μπ. Ζ. στο 57:23
Η Αλέιδα κλείνει τραγουδώντας «α καπέλλα» το τραγούδι του Σίλβιο Ροδρίγες «Όπλο ενάντια στο όπλο» (1:49:12)
*
Η Αλέιδα Γκεβάρα τραγουδάει
Η ομιλία του Βελισσάριου Κοσσυβάκη και η αποχαιρετιστήρια ομιλία της Αλέιδα (4:00) με το «α καπέλλα» τραγούδι (6:00) του Σίλβιο Ροδρίγες «Όπλο ενάντια στο όπλο» (γράφτηκε για τον Τσε το 1968), που μας αποκάλυψε την καταπληκτική φωνή της, ξεσηκώνοντας ένα θερμότατο χειροκρότημα.
Βλέπε και εδώ:
Μια ακόμη ομιλία του Μπ. Ζαφειράτου για τον Τσε με απαγγελίες ποιημάτων που γράφτηκαν γι' αυτόν, στην εκδήλωση Ο ΤΣΕ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ, στο σινέ Αλκυονίς, που διοργάνωσε ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης της New Star για τα 89 χρόνια από τη γέννηση του Κομαντάντε, στις 14 Ιουνίου 2017:
Studio, 8/10/2022: 55 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε
55 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε Aleida Guevara March Ernesto Che Guevara New Star Studio Αλέιδα Γκεβάρα Επίγραμμα Επίγραμμα Για τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα Ερνέστο Τσε Γκεβάρα Μπάμπης Ζαφειράτος Ποίηση Τσε Τσε Γκεβάρα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.