Μποτίλια Στον Άνεμο: Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο Τσε της Ποίησης — Ομιλία στο STUDIO για τα 56 χρόνια από τη δολοφονία του μεγάλου Επαναστάτη Ποιητή από τη CIA (12 Οκτ. 2023) — 2 ποιήματα του Τσε, 1 ποίημα της Μίρτα Αγίρε, 2 κείμενα του Εδουάρδο Γκαλεάνο

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο Τσε της Ποίησης – Ομιλία για τα 56 χρόνια από τη δολοφονία του μεγάλου Επαναστάτη Ποιητή από τη CIA, στην εκδήλωση της New Star, STUDIO, Τετάρτη, 12 Οκτ. 2023 (βλ. και στο τέλος)

Αφιερώνεται στον μαρτυρικό λαό της Παλαιστίνης

Σήμερα, αυτές τις μέρες, ο νους και η καρδιά όσων θέλουμε να λεγόμαστε ακόμα άνθρωποι, δεν μπορεί παρά να βρίσκεται και να χτυπάει εκεί όπου Του Ισραήλ τα Άουσβιτς Καπνίζουν πάντα, εκεί όπου οι ιουδαιοναζί —όπως αποκαλούσε εαυτόν και ομοίους του ο χασάπης Αριέλ Σαρόν— πάνω από μισόν αιώνα τώρα, μακελεύουν έναν περήφανο λαό και με την συνενοχή των υπανθρώπων (το ι με υ και με η) της ΕΕ. Και να φωνάξουμε: Ναι, είμαι η οργή και η ξυπόλυτη κραυγή της Παλαιστίνης.

Και να πούμε με τη φωνή του Τσε, από το ποίημά του Ύμνος στον Νείλο, όταν κατά την Κρίση του Σουέζ (1956) το Ισραήλ, συνασπισμένο με την Αγγλία και τη Γαλλία, θα εισβάλει στη χερσόνησο του Σινά, και θα βομβαρδιστεί η Διώρυγα:

και σ’ αγαπώ, γιατί αδέρφια είναι η δική μου χαραυγή και η χαραυγή σου
και μπήγονται και στη δική μου σάρκα οι άγριες δαγκωματιές
από τα αποικιοκρατικά σαγόνια
(τα διεφθαρμένα αρπαχτικά σαγόνια του Ισραήλ)

Ο Τσε της Ποίησης

Μετάφραση ποιημάτων και κειμένων – Παρουσίαση

ΜπάμπηςΖαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Ο Τσε λοιπόν είναι ο Ποιητής των Ποιητών, αφού, εκτός του ότι τα ποιήματά του έχουν μεγάλη λογοτεχνική αξία και ο ίδιος είναι αναμφισβήτητα ο Μεγάλος Ποιητής της Επανάστασης, περισσότεροι από 200 ποιητές τού έχουνε αφιερώσει στίχους τους ή και ολόκληρες ποιητικές τους συλλογές⸱ ποιητές βραβευμένοι με τα μεγαλύτερα βραβεία της χώρας τους, ανάμεσά τους και 3 νομπελίστες: ο Χιλιανός Πάμπλο Νερούδα (1973), ο Ισπανός Βιθέντε Αλεϊχάντρε (1977), Ντέρεκ Γουώλκοτ (1992) από την Αγία Λουκία των Δυτικών Ινδιών, που το 2006 αναγορεύθηκε και επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Περί τα 200 επίσης είναι και τα τραγούδια - ποιήματα που έχουνε γραφτεί για τον αθάνατο Κομαντάντε.

Κι αν λογαριάσουμε και τις κινηματογραφικές ταινίες που έχουν γυριστεί γι’ αυτόν —(55 έχουνε προβληθεί από αυτό το STUDIO), τα διηγήματα (π.χ. Κορτάσαρ), τα ποιητικά κείμενα (Χοσέ Λεσάμα Λίμα, Αλέχο Καρπεντιέρ, Ίταλο Καλβίνο κ.α.π.) τότε σίγουρα ο τίτλος του Ποιητή των Ποιητών δεν είναι καθόλου σχήμα λόγου.

Τον Ιούνιο του 1961, ο Τσε, όντας Υπουργός Βιομηχανίας, αποκάλυπτε στον Ιταλό δημοσιογράφο Ίγκορ Μαν (1922-2009):

«Ξέρω τον Νερούδα απέξω, και στο κομοδίνο μου έχω τον Μπωντλαίρ, που τον διαβάζω στα Γαλλικά» και αποκάλυψε πως το αγαπημένο του ποίημα του Νερούδα ήταν το «Νέο άσμα αγάπης για το Στάλινγκραντ».

Ο Νερούδα είναι ο ποιητής που τον έχει συνεπάρει από τα εφηβικά του χρόνια. Οι στίχοι του Χιλιανού, από τη δεύτερη ποιητική του συλλογή Είκοσι ερωτικά ποιήματα, και ένα τραγούδι απελπισμένο κυλάνε στις φλέβες του, απ’ όταν, 15 χρονών, νιώθει τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα για την κατά δύο χρόνια μικρότερη εξαδέλφη του. Είναι η Κάρμεν Κόρδοβα δε λα Σέρνα, La Negrita (1929-2011), ένα πολυτάλαντο πλάσμα που εξελίχθηκε σε μια σπουδαία αρχιτεκτόνισσα και μια από τις μεγάλες φυσιογνωμίες της Αργεντινής.

Ο Τσε —λέει η Νεγρίτα— μπορούσε να απαγγείλει τα Είκοσι ερωτικά ποιήματα, από το πρώτο έως το εικοστό, χωρίς να παραλείπει, βέβαια και το απελπισμένο τραγούδι.

(Βλέπε και από Μποτίλια: Μπάμπης Ζαφειράτος: Η κριτική του Τσε για το Canto General και ο Πάμπλο Νερούδα για τη συνάντησή του με τον Τσε).

Η Αλέιδα Μάρτς, η σύντροφός του, θυμάται:

«Διάβαζε όλες τις ώρες, σε οποιαδήποτε ελεύθερη στιγμή, ανάμεσα σε δύο συσκέψεις, ή στη διάρκεια των ταξιδιών του». Γνωστές οι φωτογραφίες του, που διαβάζει στη Σιέρα Μαέστρα, στο Κονγκό, στη Βολιβία…

(Aleida March, Evocación. Mi vida al lado del Che, Ocean Sur, 2011).

Όταν συλλάβανε τον Τσε, στο σακίδιό του βρεθήκανε 12 ρολά φιλμ, περίπου είκοσι χάρτες διορθωμένοι με χρωματιστά μολύβια, ένα φορητό ραδιόφωνο που είχε πάψει προ πολλού να λειτουργεί, μερικά ημερολόγια (ήταν το ημερολόγιο Βολιβίας) και ένα Πράσινο Σημειωματάριο. (El Cuaderno vedre del Che. Grupo Editorial Planeta, 2009. Prólogo, Paco Ignacio Taibo II).

Πρόκειται για την ιδιόχειρη ανθολογία του με 69 ποιήματα που ανήκουνε σε τέσσερεις μόνο ποιητές: 25 ποιήματα είναι του εθνικού ποιητή της Κούβας, Νικολάς Γκιγιέν (1902-1989), 18 του Σέσαρ Βαγιέχο (Περού, 1892 – Παρίσι, 1938)· 17 του Πάμπλο Νερούδα (Χιλή, 1904-1973) και 9 του Λεόν Φελίπε (Ισπανία, 1884 – Πόλη Μεξικού, 1968), ο οποίος ζούσε εξόριστος στο Μεξικό κι εκεί, το 1955, γνωρίστηκε με τον Τσε. Μόνο τον Βαγιέχο δεν είχε γνωρίσει, αφού όταν αυτός πέθανε ο Τσε ήταν 10 χρονών.

Το 1965, όταν ο έφυγε για το Κονγκό, άφησε στην Αλέιδα κάποιες μαγνητοταινίες, όπου απάγγελνε ποιήματα που φαίνεται πως τον συγκλόνιζαν και καθόριζαν ίσως τη σκέψη του. Το ντοκουμέντο πρωτοπαρουσιάστηκε στο βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Αργεντινού Τριστάν Μπαουέρ (γεν. 1959), Τσε. Ένας καινούργιος άνθρωπος (Che. Un hombre nuevo, 2010), που παίχτηκε πέρυσι εδώ στο STUDIO. Εκεί στις πρώτες σκηνές της ταινίας ακούμε τη φωνή του Τσε από μπομπίνα μαγνητοφώνου:

Αυτό είναι το μόνο, πολύ προσωπικό μου και πολύ γνώριμο στους δυο μας, που μπορώ να σου αφήσω τώρα.

Και ξεκινάει με το σημαδιακό ποίημα του Σέσαρ Βαγιέχο, Οι Μαύροι Κήρυκες, που είναι και ένα από τα 69 ποιήματα που κουβάλαγε μαζί του.

Υπάρχουνε χαστούκια στη ζωή, τόσο άγρια... κι εγώ δεν ξέρω!

Χαστούκια σαν από το μίσος του Θεού⸱ λες και μπροστά τους

κάθε στραπάτσο που είχαμε ως τότε

έχει στραγγίξει στο πηγάδι της ψυχής...

Τα ποιήματα του Τσε, 21 συνολικά μαζί και η κριτική του για το canto General του Νερούδα, γράφτηκαν την εποχή που βρισκόταν στη Γουατεμάλα, από τον Δεκ. 1953, έως και κατά την περίοδο του Μεξικού, από 21 Σεπ. 1954 μέχρι τις 25 Νοε. 1956, οπότε στα 28 του χρόνια, με το Granma θα ταξιδέψει προς την αθανασία. Έχει γράψει ακόμη και δύο καταπληκτικά διηγήματα στο Κονγκό. Και όχι μόνο, αφού —κατά την άποψή μου— το βιβλίο του Σκηνές του Επαναστατικού Πολέμου, εκτός από μαρτυρία, είναι και μια συλλογή εξαιρετικών διηγημάτων.

Ο Μεξικανός δημοσιογράφος Κάρλος Φράνκι που είχε σταλεί στο Μεξικό το 1956 από το κίνημα «26 Ιουλίου» για να έρθει σε επαφή με τον Φιντέλ θα πει για τον Τσε:

«Ο Γκεβάρα είχε τότε έναν αέρα μποέμικο, ένα χιούμορ προκλητικό και αργεντίνικο, γύρναγε χωρίς πουκάμισο, έδειχνε κάπως νάρκισσος, ήτανε μελαμψός, με μέτριο ανάστημα και δυνατούς μυς, με την πίπα του και το μάτε του, κάτι μεταξύ αθλητή και ασθματικού, εναλλάσσοντας τον Στάλιν με τον Μπωντλαίρ, την ποίηση με τον μαρξισμό».

(Carlos Franqui, El libro de los doce, 1968).

Ο Ποιητής Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

Ernesto Che Guevara
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας
Δεν πέθανε ποτέ
(Φωτό: Raúl Jiménez Lescas)

«Θα βρίσκομαι πάντα στο μέρος του λαού⸱ και ξέρω, γιατί το βλέπω χαραγμένο στη νύχτα, ότι εγώ, ο εκλεκτικός ανατόμος θεωριών και ψυχαναλυτής δογμάτων, ουρλιάζοντας σαν δαιμονισμένος, θα ξεχυθώ στα οδοφράγματα και στα χαρακώματα, θα βάψω το όπλο μου στο αίμα και, τρελός από οργή, θα σφάξω τον κάθε νικημένο που θα πέσει στα χέρια μου (…) Και να που νιώθω κιόλας διασταλμένα τα ρουθούνια μου να γεύονται την αψιά μυρωδιά του μπαρουτιού και του αίματος. Συσπάται τώρα το κορμί μου, έτοιμο για μάχη, και προετοιμάζω την ύπαρξή μου σαν τέμενος ιερό, για να αντηχήσει εντός του με νέους παλμούς και νέες ελπίδες η μεγαλειώδης κραυγή του θριαμβεύοντος προλεταριάτου».

Αυτές είναι οι τελευταίες γραμμές από τα Ημερολόγια Μοτοσικλέτας. Δεκ. 1951 – Ιούλ. 1952. Ο Τσε είναι μόλις 23 ετών.

Θα συνεχίσω με 2 χαρακτηριστικά ποιήματά του

Σκοτεινή Αυτοπροσωπογραφία

Από ένα έθνος νεαρό με ρίζες αγριοβότανων

(ρίζες που της Αμερικής τη λύσσα αντέχουν)

έρχομαι πλάι σας αδέρφια του βορρά.

Μ’ ένα φορτίο από κραυγές μελαγχολίας και πίστης

έρχομαι πλάι σας, αδέρφια του βορρά⸱

έρχομαι από κει που ερχόμαστε όλοι οι homo sapiens⸱

κατάπια χιλιόμετρα όπως τ’ αποδημητικά,

με το ασθματικό φορτίο μου, που σαν σταυρό το σέρνω,

και με μια νοσταλγία παράξενη από σκέψεις μπερδεμένες.

Ήταν ο δρόμος μου μακρύς και το φορτίο ασήκωτο⸱

ακόμα κουβαλάω απάνω μου το άρωμα από του πλάνητα το βήμα⸱

και μέσα απ’ το ναυάγιο της υπόγειας ύπαρξής μου

−όσο κι αν προμηνύονται κάποιες σωτήριες ακτές−

παλεύω απρόθυμα κόντρα στα άγρια ρεύματα,

διατηρώντας άθιχτο του ναυαγού το στίγμα.

Βρίσκομαι μόνος απέναντι στην αδυσώπητη νυχτιά

και στων εισιτηρίων τη γλυκερή βεβαιότητα.

Η Ευρώπη με καλεί σαν το παλιό κρασί,

με μια πνοή σάρκας ξανθής, με των μουσείων της τα εκθέματα.

Και στο αλέγρο σάλπισμα των νέων πατρίδων

νιώθω να ’ρχεται καταπάνω μου ο αχός

από του Μαρξ και του Ένγκελς το τραγούδι·

το παίζει ο Λένιν και το τραγουδάνε οι λαοί.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 28 Μαΐου 2018

Μετά την Επανάσταση, τον Αύγουστο του 1959, στο σύντομο πέρασμά του από την Αθήνα, ένιωσε μεγάλη απογοήτευση επειδή δεν πρόλαβε να επισκεφτεί την Ακρόπολη, που την ονειρευόταν από την εποχή του Μεξικού.

Το δεύτερο είναι ένα 14τράστιχο ποίημα, που θυμίζει σονέτο με ανατρεπτική δομή, αλλά και με απρόσμενη… μαθηματική γλώσσα [άτιτλο].

[Πεσμένη Μες Στο Δρόμο Ολόρθη Η Μνήμη Επιμένει]

Πεσμένη μες στο δρόμο η μνήμη ολόρθη επιμένει,
με δίχως παρελθόν κουράστηκε ξοπίσω μου να τρέχει,
σε ένα δέντρο του δρόμου ξεχασμένη.

Θα πάω εκεί όπου η μνήμη πάει για να πεθάνει
πάνω στις πέτρες μες στο δρόμο τσακισμένη⸱
είμαι οδοιπόρος που στο τέρμα του δεν φτάνει,
απ’ έξω γελαστός, μέσα ψυχή μαραγκιασμένη.

Αυτό το βλέμμα δυνατό ολόγυρά μου
σαν μαγική μουλέτα κυματίζει
κάθε σκοπό απ’ τους πόθους μου γκρεμίζει
γίνομαι βέλος πλάι σε τόξο τεντωμένο.

Και δεν κοιτώ, μήπως και δεν σε δω κοντά μου,
ρόδινε εσύ της ευτυχίας μου ταυρομάχε,
να με καλείς με νεύμα αδιάφορο και ξένο.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 8 Ιουνίου 2018

Αν και πεσμένη η μνήμη στη μέση του δρόμου, εξακολουθεί να παραμένει όρθια· να παραμένει ζωντανή. Να επιμένει. Ένα παράδοξο και αντιφατικό σχήμα, με σπάνια, όμως, ποιητική διάσταση.

μουλέτα: το κόκκινο πανί του ταυρομάχου.

γίνομαι βέλος πλάι σε τόξο τεντωμένο. Ο ισπανικός στίχος: convirtiéndome en vector de la tangente. (vector=διάνυσμα· tangente=εφαπτομένη) = γίνομαι (μετατρέπομαι σε) εφαπτομενικό διάνυσμα (καμπύλης), όπως λέγεται στη γεωμετρία του χώρου (σχήμα διπλα).

Ο Τσε, γιατρός όντας, εκφράζεται, βεβαίως, με όρους μαθηματικών και φυσικής. Η ταχύτητα π.χ. με την οποία ο Ερνέστο διασχίζει τη Λατινική Αμερική είναι διανυσματικό μέγεθος. Αλλά και η μνήμη: που τρέχει με ταχύτητα ηλικίας.

Στη μετάφραση επιλέχθηκε το βέλος και το τόξο για προφανείς λόγους, αποδίδοντας –πιστεύω– το εφαπτόμενο μεν, αλλά και σε «απόσταση» ευρισκόμενο από το κέντρο του στόχου του και του πόθου του διάνυσμα: βέλος πλάι σε τόξο τεντωμένο (!). Συσπάται το κορμί μου έτοιμο να ριχτεί σαν βέλος μες τη μάχη.

(Βλέπε και από Μποτίλια: Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο ποιητής Τσε Γκεβάρα - Σκοτεινή αυτοπροσωπογραφία με του Μαρξ και του Ένγκελς το τραγούδι ─ 5 ποιήματα ─ Μια κριτική προσέγγιση).

Κλείνω με ένα πολύ ιδιαίτερο ποίημα και ένα μικρό κείμενο για τον Μεγάλο Επαναστάτη

Μίρτα Αγίρε (1912-1980)

Ποιήτρια, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας. Με σπουδές Νομικής και διδακτορικό στο Αστικό Δίκαιο και με ειδικές σπουδές στη λογοτεχνία, στη μουσική και στη μαρξιστική φιλοσοφία. Η πρώτη γυναίκα που προσχώρησε στο Πρώτο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, το 1932 και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Χεράρδο Ματσάδο, έζησε εξόριστη στο Μεξικό. (Περισσότερα από Μποτίλια).

Ο Μπαγιάρδος στο ποίημα είναι ο Pierre Terrail seigneur de Bayard ο ξακουστός Γάλλος ιππότης που έζησε από το τέλος του Μεσαίωνα ως την αυγή της Αναγέννησης (περ. 1476 – 30 Απριλίου 1524, γνωστός ως Chevalier Bayard. Έμεινε στην Ιστορία σαν «ο ιππότης δίχως φόβο και δίχως ψεγάδι» (le chevalier sans peur et sans reproche). Ο ίδιος προτιμούσε το όνομα που του έδωσαν, για την ευγένεια και την καλοσύνη του, οι σύγχρονοί του, «le bon chevalier» (ο καλός ιππότης).

Παλιό Τραγούδι Για Τον Τσε Γκεβάρα

«Δίχως φόβο και δίχως ψεγάδι…»

—Πού να είσαι Μπαγιάρδο, γενναίε μου ιππότη
δίχως φόβο και δίχως ψεγάδι, που παντού σε ζητάω;
—Στις ριπές των ανέμων, κυρά μου, γυρνάω,

που της φλόγας μου άγρια σαρώνουν τη νιότη.

—Πού να βρίσκεσαι ιππότη εσύ ο αντρειωμένος,

ο αψεγάδιαστος κι άφοβος, να ’ρχόσουν μαζί μου;
―Στο ανθάκι που κάνω προσφορά στη ζωή μου:
στο αγριαγκάθι, κυρά, στο αγριαγκάθι ταγμένος.

—Πού να βρίσκεσαι ιππότη μ’ αυτό το όραμά σου,
πού σε πάει, πες μου ιππότη, αδυσώπητη μοίρα;
—Με μια σπάθα το δρόμο ανοίγω τριγύρα,
για το μέλλον, κυρά, για το μέλλον μπροστά σου.

—Πού να βρίσκεσαι ιππότη αγνέ, όλο λάμψη,
μες στους άλλους ιππότες εσύ ο πιο ωραίος;
— Του αντάρτικου ανάβω τη δάδα· έχω χρέος
το σκοτάδι, κυρά, το σκοτάδι να κάψει.

—Πού να βρίσκεσαι ιππότη, που δε σ’ έβαζε κάτου
κανείς, λαμπρέ ιππότη από αυγή φλογισμένη;
— Μες στο αίμα, στη σκόνη, ψυχή πληγωμένη,
στη σκιά του θανάτου, κυρά, του θανάτου.

—Πού να βρίσκεσαι ιππότη, πού πας, σε ποια μάχη,
έτσι ασάλευτος κι όμως κανείς δεν σε φτάνει;
—Πάω σ’ αυτόν που δικό του το γάντι μου κάνει
και την τύχη, κυρά, και την τύχη μου θα ’χει.

—Πού να βρίσκεσαι ιππότη, ποιας δόξας πορεία,

πρώτε ιππότη στους πρώτους, τραβάς; πες μου μόνο.

—Του δικού μου θανάτου τη σάγκα τελειώνω·

και γράφω ιστορία, κυρά, γράφω ιστορία.

Από το βιβλίο για παιδιά: Juegos y otros poemas (1974)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 1 Νοε. 2020

(Βλέπε και από Μποτίλια: Μπάμπης Ζαφειράτος: Μίρτα Αγίρε, Παλιό Τραγούδι για τον Τσε Γκεβάρα (14.6.1928 – 9.10.1967) - 3 VIDEO).

Και για το τέλος, ένα διαμάντι από τον οικουμενικό Εδουάρδο Γκαλεάνο (1940-2015) —αυτήν τη δυνατή, ποιητική, παλλόμενη φλέβα και πένα της Λ.Α.— επιλεγμένο από 31 συνολικά μικρά αριστουργήματα που κατά καιρούς έχει γράψει για τον Τσε, με τίτλο Πρώτη Εντύπωση από τον Τσε και προέρχεται από την επίσημη ιστοσελίδα: CHE 80, Για πάντα στη μνήμη – Μαρτυρίες (2008).

Να προσθέσω πως αυτό το Συμβούλιο είναι όργανο του αμαρτωλού ΟΑΚ (Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών), που είναι το ΝΑΤΟ της αμερικανικής ηπείρου. Ο Φιντέλ έχει χαρακτηρίσει τον ΟΑΚ Υπουργείο Αποικιών και Δούρειο Ίππο των Η. Πολιτειών.

Ο «δημοκράτης» πρόεδρος Κένεντυ, για να απομονώσει τους μπαρμπούδος, προσφέρει στους Λατινοαμερικάνους ποταμούς δωρεών, δανείων, επενδύσεων.

Ο Γκαλεάνο στο βιβλίο του Μνήμη της Φωτιάς γράφει:

1961 Πούντα δελ Έστε – Αποχωρητηριοκρατία

Μετά το φιάσκο της απόβασης των μισθοφόρων στην Κούβα, οι Ενωμένες Πολιτείες ανακοινώνουν μια τεράστια απόβαση δολαρίων στη Λατινική Αμερική.

Ο πρόεδρος Κένεντυ, για να απομονώσει τους μπαρμπούδος, προσφέρει στους Λατινοαμερικάνους ποταμούς δωρεών, δανείων, επενδύσεων:

—Η Κούβα είναι η κότα με τα χρυσά αυγά, αποφαίνεται ο Τσε Γκεβάρα στην Παναμερικανική Συνδιάσκεψη της Πούντα δελ Έστε.

Ο Τσε καταγγέλλει αυτό το σχέδιο δωροδοκίας σαν ένα χοντροκομμένο χωρατό. Για να μην αλλάξει τίποτα επιστρατεύεται η ρητορική της αλλαγής. Αριθμούν το μισό εκατομμύριο οι σελίδες των επίσημων αναφορών της συνδιάσκεψης, και δεν υπάρχει σελίδα που να μην κάνει λόγο για επανάσταση, αγροτική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη. [Την ώρα που οι Ενωμένες Πολιτείες ρίχνουνε τις τιμές των προϊόντων της Λατινικής Αμερικής, υπόσχονται αποχωρητήρια στους φτωχούς, στους Ίντιους, στους νέγρους: ούτε μηχανήματα ούτε εξοπλισμό, μονάχα σποχωρητήρια:

—Για τους αξιότιμους τεχνικούς –καταγγέλλει ο Τσε– προγραμματισμός είναι ο προγραμματισμός των αποχωρητηρίων. Αν τους ακούγαμε, η Κούβα θα μπορούσε να είναι… o παράδεισος του αποχωρητηρίου!]

(1961 Punta del Este, La letrinocracia. Εδουάρδο, Memoria del fuego III. - El siglo del viento, p. 163)
[Στην ομιλία ακούστηκε μόνο το τμήμα μέσα στις αγκύλες].

Η ιστοσελίδα CHE 80 προτάσσει τη σημείωση:

(Το κείμενο είναι ειδικά γραμμένο για το Κέντρο Μελετών Τσε Γκεβάρα, σαράντα πέντε χρόνια μετά την ομιλία του Τσε στη διάσκεψη του Παναμερικανικού Κοινωνικο-Οικονομικού Συμβουλίου στις 8 Αυγούστου 1961 στην Πούντα δελ Έστε της Ουρουγουάης).

Πρώτη Εντύπωση Από Τον Τσε

Υπάρχουνε φυτά, όπως το κακάο, που μεγαλώνουνε στον ήλιο, όταν υπάρχει, κι αν δεν υπάρχει, μεγαλώνουνε στη σκιά. Άκουσα να λένε πως δεν χρειάζονται ήλιο γιατί ο ήλιος βρίσκεται μέσα τους.

Ο Τσε ήτανε ένα τέτοιο φυτό, γι’ αυτό και παραμένει ακόμα ζωντανός.

Από την πρώτη φορά που τον είδα στην Πούντα δελ Έστε, πάνε χρόνια από τότε, θυμάμαι εκείνη τη λάμψη. Φαντάζομαι, δεν ξέρω, πως ήτανε φως γεννημένο απ’ την πίστη. Και πως δεν ήτανε από την πίστη στους θεούς, αλλά από την πίστη σ’ εμάς, τ’ ανθρωπάκια, και στη γήινη ενέργεια που έχει τη δύναμη να κάνει το αύριο να μην είναι μια άλλη λέξη για το σήμερα.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 1 Σεπ. 2022

¡Hasta siempre Comandante!

¡Hasta la poesía de la revolución!

Μπάμπης Ζαφειράτος, STUDIO, 11 Οκτ. 2023

Άλλες ομιλίες του Μπάμπη Ζαφειράτου για τον Τσε και τον Φιντέλ

Το ποίημα του Τσε:

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ερνέστο Τσε Γκεβάρα – Μια θάλασσα ανυπότακτη – Ο αρχαιολόγος, ο φωτογράφος, ο ποιητής (6 ποιήματα)

και

Μπάμπης Ζαφειράτος: Je suis Χαντάλα - 20 χαϊκού για την ξυπόλυτη κραυγή της Παλαιστίνης

Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής της New Star με την ουσιαστική βοήθεια του εγγονού του, Ηρακλή Κοσσυβάκη