Μποτίλια Στον Άνεμο: Μπάμπης Ζαφειράτος: 64 χρόνια από την Κουβανική Επανάσταση — Τσε «εναντίον» Λεόν Φελίπε και η εργασία στην κομμουνιστική Κούβα (VIDEO)

CUBA. Santa Clara. 1959. ‘Castro and his people where coming in from the Sierra Mastre using any transport they could find including a tank that belonged to Batista’. (Burt Glinn-Magnum Photos).

Με αφορμή τα 64 χρόνια από το θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης, 1 Γενάρη 1959, ένας διάλογος ανάμεσα στον Τσε Γκεβάρα και στον φίλο του, τον μεγάλο Ισπανό ποιητή Λεόν Φελίπε (1884 – 1968), για το τι σημαίνει εργασία στην κομμουνιστική Κούβα και στον σοσιαλισμό.

64 χρόνια από την Κουβανική Επανάσταση

Ο Λεόν Φελίπε του Τσε, ο Τσε του Λεόν Φελίπε και η εργασία στην κομμουνιστική Κούβα

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση, Κατιούσα, 1/1/2023

Τα κείμενα που ακολουθούν προέρχονται από το υπό έκδοση βιβλίο, Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο Τσε της Ποίησης, με ποιήματα του Τσε, ποιήματα άλλων για τον Τσε, ποιήματα από την προσωπική, χειρόγραφη Ανθολογία του Τσε κλπ. Βλέπε σχετικά και στο τέλος σε Επίγραμμα για τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, το βίντεο από την ομιλία μου στην εκδήλωση για τα 55 χρόνια από την αθανασία του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, STUDIO, 8/10/2022.

Ο Λεόν Φελίπε του Τσε

Λεόν Φελίπε, 11 Απρ. 1884, Τάβαρα, Θαμόρα, Ισπανία – 18 Σεπ. 1968, Πόλη του Μεξικού. Φωτό: Απρίλης του 1944. (Πηγή: https://www.lagaceta.com.ar)

Λεόν Φελίπε

Το ρόδο από αλεύρι

ΟΜΩΣ ο άνθρωπος είναι ένα παιδί εργατικό και ανόητο
που έχει κάνει το παιχνίδι μια μέρα γεμάτη ιδρώτα.
Την μπαγκέτα του τύμπανου
την έκανε αξίνα
κι αντί να παίζει πάνω στη γη ένα τραγούδι χαράς
έχει βαλθεί να τη σκάβει.
Ω, αν ξέραμε να περπατάμε κάτω απ’ των άστρων το χειροκρότημα
και να κάνουμε ένα σύμβολο ποιητικό της κάθε εργάσιμης μέρας μας!
Παναπεί πως κανένας δεν ξέρει στο ρυθμό του ήλιου να σκάβει
και πως κανένας δεν έχει κόψει ακόμα ένα στάχυ
από χαρά κι από έρωτα.
Ετούτος ο φούρναρης, για παράδειγμα, γιατί ετούτος ο φούρναρης
να μη βάλει ένα ρόδο από άσπρο ψωμί στο πέτο
εκείνου του πεινασμένου ζητιάνου;

La rosa de harina. Από τη συλλογή El Ciervo (Το Ελάφι, 1958)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 10 Ιουλ. 2022

La rosa de harina

Pero el hombre es un niño laborioso y estúpido
que ha hecho del juego una sudorosa jornada.
Ha convertido el palo del tambor
en una azada,
y en vez de tocar sobre la tierra una canción de júbilo
se ha puesto a cavarla.
¡Si supiésemos caminar bajo el aplauso de los astros
y hacer un símbolo poético de cada jornada!
Quiero decir que nadie sabe cavar al ritmo del sol
y que nadie ha cortado todavía una espiga
con amor y con gracia.
Ese panadero, por ejemplo, ¿por qué ese panadero
no le pone una rosa de pan blanco a ese mendigo hambriento
en la solapa?

Ο Τσε του Λεόν Φελίπε

Η αφιέρωση του Φελίπε στη συλλογή ποιημάτων του «Το Ελάφι» προς τον Τσε, λίγο μετά το Θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης

«Στον Δρ. Τσε Γκεβάρα, εξαιρετικό στρατιώτη υπερασπιστή της ελευθερίας της Κούβας. Με τους χαιρετισμούς του φίλου του, Λεόν Φελίπε. Μεξικό, Ιαν. ’59».
Πηγή φωτό: Sitio web official “CHE 80, Che por siempre en la memoria”, για τα 80 χρόνια από γέννηση του Τσε (http://www.che80.co.cu).

Ο Τσε στον Λεόν Φελίπε

Αβάνα, 21 Αυγούστου 1964
Έτος της Οικονομίας
Κύριo Λεόν Φελίπε
Editorial Grijalbo, S.A.
Avenida Granjas, 82
México 16, D.F.

Δάσκαλε:
Πριν λίγα χρόνια, όταν πήρε την εξουσία η Επανάσταση, έλαβα το τελευταίο σας βιβλίο, με αφιέρωσή σας.

Δεν σας ευχαρίστησα ποτέ, αλλά το είχα πάντα κατά νου. Ίσως σας ενδιαφέρει να μάθετε ότι ένα από τα δύο ή τρία βιβλία που έχω στο προσκέφαλό μου είναι «Το Ελάφι»· σπάνια μπορώ να το διαβάσω γιατί ακόμα στην Κούβα το να κοιμάσαι, να αφήνεις χρόνο χωρίς να τον γεμίζεις με κάτι ή να ξεκουράζεσαι, είναι απλά το αμάρτημα μιας βλαβερής διαδικασίας.

Τις προάλλες παραβρέθηκα σε μια εκδήλωση μεγάλης σημασίας για μένα. Η αίθουσα ήταν γεμάτη με ενθουσιώδεις εργάτες και υπήρχε ο αέρας του νέου ανθρώπου. Μια σταγόνα του αποτυχημένου ποιητή που κουβαλάω μέσα μου βγήκε στην επιφάνεια και ανέτρεξα σε Σας, για να διαφωνήσω εξ αποστάσεως. Είναι ο φόρος τιμής μου. Σας παρακαλώ έτσι να το ερμηνεύσετε.

Αν σας εξάπτει η πρόκληση, ισχύει η πρόσκληση.
Με ειλικρινή θαυμασμό και εκτίμηση.

Κομαντάντε Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

Al Poeta León Felipe

La Habana, 21 de agosto de 1964

“Año de la Economía”

Sr. León Felipe

Editorial Grijalbo, S.A.

Avenida Granjas, 82

México 16, D.F.

Maestro:

Hace ya varios años, al tomar el poder la Revolución, recibí su último libro, dedicado por usted.

Nunca se lo agradecí, pero siempre lo tuve muy presente. Tal vez le interese saber que uno de los dos o tres libros que tengo en mi cabecera es “El ciervo”, pocas veces puedo leerlo porque todavía en Cuba dormir, dejar el tiempo sin llenar con algo o descansar, simplemente es un pecado de lesa diligencia.

El otro día asistí a un acto de gran significación para mí. La sala estaba atestada de obreros entusiastas y había un clima de hombre nuevo en el ambiente. Me afloró una gota del poeta fracasado que llevo dentro y recurrí a Ud. para polemizar a la distancia. Es mi homenaje; le ruego que así lo interprete.

Si se siente tentado por el desafío, la invitación vale.

Con sincera admiración y aprecio.

Cmdte. Ernesto Che Guevara

Τσε «εναντίον» Λεόν Φελίπε

Βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους

Ο Τσε είχε συνδεθεί φιλικά με το Λεόν Φελίπε από την εποχή του Μεξικού, το 1955.
Η αναφορά στον «γέρο ποιητή» είχε γίνει μια βδομάδα πριν την επιστολή, στις 15 Αυγούστου 1964, στην αρχή ομιλίας του Τσε προς τους βιομηχανικούς εργάτες, σε εκδήλωση στο Υπουργείο Βιομηχανίας κατά την Παράδοση Πιστοποιητικών Κοινωνικής Εργασίας.

Η αρχή της ομιλίας του Τσε στους βιομηχανικούς εργάτες

Τσε Γκεβάρα, 4 Ιουνίου 1928 – 9 Οκτωβρίου 1967. Φωτό από την ομιλία του Τσε στις 15 Αυγ. 1964. (Πηγή: https://brasil.elpais.com).

Σύντροφοι:

Πιστεύω πως σήμερα, με την ευκαιρία αυτή, για τον εορτασμό μιας πράξης ιδιαίτερης επαναστατικής σημασίας όπως η παρούσα, στην οποία το Υπουργείο Βιομηχανίας είναι ειλικρινά περήφανο που βρισκόταν πάντα στην πρώτη γραμμή, για την ενδυνάμωση της επαναστατικής συνείδησης, μέσα από τη συλλογική δουλειά με κοινωνική και εθελοντική εργασία, πρέπει να κάνουμε κάποιες απαραίτητες εκτιμήσεις σχετικά με το τι σημαίνει εργασία στον σοσιαλισμό.

Αν μου επιτρέπετε, θα σας «σπρώξω» ένα ποιηματάκι. Μην ανησυχείτε, γιατί δεν είναι δικής μου έμπνευσης, όπως λένε! Είναι ένα ποίημα —τίποτα περισσότερο από μερικούς στίχους ενός ποιήματος— κάποιου απελπισμένου ανθρώπου. Είναι ένα ποίημα γραμμένο από έναν γέρο ποιητή που πλησιάζει στο τέλος της ζωής του, αφού μετράει πάνω από 80 χρόνια, κάποιου που έχει δει την πολιτική υπόθεση για την υπεράσπιση της Ισπανικής Δημοκρατίας να καταρρέει πριν από χρόνια, και που έκτοτε ζει εξόριστος στο Μεξικό. Στο τελευταίο βιβλίο του που εκδόθηκε πριν λίγα χρόνια είχε μερικά ενδιαφέροντα σημεία. Έλεγε τα εξής:

ΟΜΩΣ ο άνθρωπος είναι ένα παιδί εργατικό και ανόητο
που έχει μετατρέψει τη δουλειά σε μια μέρα γεμάτη ιδρώτα.
Την μπαγκέτα του τύμπανου
την μετέτρεψε σε αξίνα
κι αντί να παίζει πάνω στη γη ένα τραγούδι χαράς
βάλθηκε να τη σκάβει.

Και μετά έλεγε —μέσες άκρες, γιατί δεν έχω πολύ καλή μνήμη:

Πάει να πει πως κανένας δεν μπόρεσε στο ρυθμό του ήλιου να σκάβει
και πως κανένας ακόμα δεν έχει κόψει ένα στάχυ
από χαρά κι από έρωτα.

Είναι ακριβώς η στάση των ηττημένων σε έναν άλλο κόσμο, έναν άλλο κόσμο που εμείς τον έχουμε αφήσει έξω απ’ τη δουλειά⸱ εν πάση περιπτώσει το όνειρό μας είναι να επιστρέψουμε στη φύση, να μετατρέψουμε την καθημερινότητά μας σε μια πυρκαγιά.

Ωστόσο, τα άκρα συναντώνται και γι’ αυτό ήθελα να σας παραθέσω αυτά τα λόγια, γιατί σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε σε αυτόν τον μεγάλο απελπισμένο ποιητή να έρθει στην Κούβα, να δει πώς ο άνθρωπος αφού έχει περάσει όλα τα στάδια της καπιταλιστικής αποξένωσης, και αφού έχει μελετήσει τον εαυτό του σαν ένα ζώο ζεμένο στο ζυγό του εκμεταλλευτή, έχει ξαναβρεί τη ρότα του και έχει ανακαλύψει πάλι το δρόμο του παιχνιδιού. Σήμερα στην Κούβα μας η δουλειά μέρα με τη μέρα αποκτάει καινούργιο νόημα, γίνεται με καινούργιο κέφι. […]

Τελικά από ό,τι φαίνεται ο Τσε είχε πολύ καλή μνήμη. Συγκρίνοντας με το ισπανικό κείμενο οι διαφορές είναι αμελητέες.

Μπάμπης Ζαφειράτος, 31/12/2022

Una actitud nueva frente al trabajo

Ernesto Che Guevara

Discurso pronunciado en la entrega de Certificados de Trabajo Comunista en el Ministerio de Industrias. 15 de Agosto de 1964

Compañeros todos:

Yo creo que hoy, en esta ocasión, en celebración de un acto de significación tan revolucionaria como éste, en el cual el Ministerio de Industrias tiene el sincero orgullo de haber estado siempre a la cabeza en la profundización de la conciencia revolucionaria por la vía del trabajo colectivo, del trabajo de naturaleza social y voluntaria, hay que hacer algunas consideraciones previas sobre lo que es el trabajo en el socialismo.

Si ustedes me permiten, les voy a «empujar» un pequeño versito. ¡No se preocupen, porque no es de mi propia inspiración, como se dice! Es un poema -nada más que unos párrafos de un poema- de un hombre desesperado; es un poema escrito por un viejo poeta que está llegando al final de su vida, que tiene más de 80 años, que vio la causa política que defendiera la República española caer hace años; que desde entonces siguió en el exilio, y que vive hoy en México. En el último libro que editó hace unos años tenía unos párrafos interesantes. Decía así:

… Pero el hombre es un niño laborioso y estúpido
que ha convertido el trabajo en una sudorosa jornada,
convirtió el palo del tambor
en una azada!
y en vez de tocar sobre la tierra una canción de júbilo,
se puso a cavar…

Y después decía -más o menos, porque no tengo muy buena memoria-:

Quiero decir que nadie ha podido cavar al ritmo del sol,
y que nadie todavía ha cortado una espiga
con amor y con gracia.

Es precisamente la actitud de los derrotados dentro de otro mundo, de otro mundo que nosotros ya hemos dejado afuera frente al trabajo; en todo caso la aspiración de volver a la naturaleza, de convertir en un fuego el vivir cotidiano.

Pero, sin embargo, los extremos se tocan, y por eso quería citarles esas palabras, porque nosotros podíamos decirle hoy a ese gran poeta desesperado que viniera a Cuba, que viera cómo el hombre después de pasar todas las etapas de la enajenación capitalista, y después de considerarse una bestia de carga uncida al yugo del explotador, ha reencontrado su ruta y ha reencontrado el camino del juego. Hoy en nuestra Cuba el trabajo adquiere cada vez más una significación nueva, se hace con una alegría nueva. [...]