Μπάμπης Ζαφειράτος: Οι (δια)χωρισμοί του Ασγκάρ Φαραντί (5 ταινίες)

Ο σκηνοθέτης σκάβει το σκληρό περίβλημα της χώρας του, αποκαλύπτοντας ανθρώπους ευάλωτους και οικείους, που ξεπερνούν τα γεωγραφικά τους όρια, αντλώντας τα θέματά του από τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας: διαζύγιο, μετανάστευση, στέγη, ανεργία, δομές υγείας, υπόγεια ενδοοικογενειακή βία, ταξικοί δια-χωρισμοί.

Τι Απέγινε Η Έλι. Ταρανέχ Αλιντοστί (Έλι)

*

Με αφορμή την παρουσίαση της ταινίας Ένας Χωρισμός στην

Κινηματογραφική Λέσχη Καισαριανής, Σκοπευτήριο 24 Μαΐου 2017,

συμπληρωμένη ειδικά για την Κατιούσα.
(Εδώ με διορθωμένες κάποιες μικρές αβλεψίες)

Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Με τα Πυροτεχνήματα την Τετάρτη (2006) ξεχώρισε, με το Τι απέγινε η Έλι (2009) καθιερώθηκε, με το Ένας Χωρισμός ( 2011) κέρδισε τα 53 από τα 71 βραβεία για τα οποία προτάθηκε, και το 2013, αποκτώντας τη γαλλική βίζα παραγωγής για το Παρελθόν, εδραιώνει το λαμπρό του μέλλον, πριν καλά καλά συμπληρώσει τα σαράντα του χρόνια (γεν. το 1972).

Ωστόσο, ο Φαραντί έχει δείξει από νωρίς, στα 14 του ακόμη, την κλίση του για τον κινηματογράφο με μικρού μήκους φιλμ, φοιτώντας στη Σχολή Κινηματογραφίας Νέων του Ισφαχάν. Το 1998 ολοκληρώνει τις θεατρικές του σπουδές στη Δραματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης και στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού του, σκηνοθετεί έξι μικρού μήκους ταινίες και δυο τηλεοπτικές σειρές.

Ένας Χωρισμός, Βερολίνο 2011. Σαρέχ Μπαγιάτ (Ραζιέ), Σαρίνα Φαραντί (Τερμέ) και ο πατέρας της, Ασγκάρ Φαραντί

Το 2001 πρωτοπαρουσιάζεται με τον καταξιωμένο συμπατριώτη του, σκηνοθέτη του πολεμικού κινηματογράφου, Ιμπραχίμ Χαταμίκια, γράφοντας μαζί του το σενάριο για το Low Heights (Ertefae Past, 2002)· μια πολιτική φάρσα στο Νοτιοδυτικό Ιράν, μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Η ταινία θα τύχει ευρείας αποδοχής από κοινό και κριτικούς.

Το 2003 κάνει το ντεμπούτο του με το Χορεύοντας στη σκόνη. Κεντρικό πρόσωπο ένας άντρας που παίρνει διαζύγιο και κυνηγάει φίδια στην έρημο, για να εξοφλήσει τα χρέη του (της προίκας πιθανόν) στα πεθερικά του. Τότε κερδίζει την αναγνώριση στο Διεθνές Φεστιβάλ Μόσχας, με Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας, ενώ το 2004 με την Όμορφη πόλη –θέμα της η καταδίκη σε θάνατο ενός 16χρονου– παίρνει το Μέγα Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βαρσοβίας.

Ο Ασγκάρ Φαραντί κατάφερε να δώσει συνέχεια στο σπουδαίο ιρανικό σινεμά. Προχωράει πέρα από το λυρισμό του Ματζίντ Ματζιντί, τον νεορεαλισμό του Τζαφάρ Παναχί, τη στοχαστική «αγγελοπουλική» ματιά του Αμπάς Κιαροστάμι και τη σατιρική διάθεση της συνομήλικής του Μαργιάν Σατραπί, κατακτώντας εξέχουσα θέση στη χορεία των σημαντικών δημιουργών της έβδομης τέχνης.

Ο Φαραντί σκάβει το σκληρό περίβλημα της χώρας του αποκαλύπτοντας ανθρώπους ευάλωτους και οικείους, που ξεπερνούν τα γεωγραφικά τους όρια, αντλώντας τα θέματά του από τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας: διαζύγιο, μετανάστευση, στέγη, ανεργία, υπόγεια ενδοοικογενειακή βία, δομές υγείας, ταξικοί δια-χωρισμοί.

Ας διατρέξουμε όμως, με χρονολογική σειρά, τις πέντε δημιουργίες του –στις επτά συνολικά που απαρτίζουν το σημαντικό του έργο–, έχοντας υπόψη ότι είναι ταυτόχρονα συγγραφέας και σεναριογράφος των πρωτότυπων ιστοριών που μας αφηγείται.

Σημείωση: Κατά την παρουσίαση, γίνεται προσπάθεια να μην αποκαλυφθούν βασικά σημεία της πλοκής, που θα αφαιρούσαν το στοιχείο της έκπληξης και θα μείωναν το ενδιαφέρον του θεατή.

*
 

Πυροτεχνήματα Την Τετάρτη (2006)

(Fireworks Wednesday / Chaharshanbe-soori)

Συγγραφείς: Ασγκάρ Φαραντί, Μανί Χαγκιγκί

Φωτογραφία: Χοσεΐν Τζαφαριάν, Μοντάζ: Χαγιεντέ Σαφί-Γιαρί, Μουσική: Πεϊμάν Γιαζντανιάν, Ιράν, Έγχρ. 102'

Ηθοποιοί: Χεντί Τεχρανί (Μοϊζέ), Ταρανέχ Αλιντοστί (Ρούχι), Χαμίντ Φαροχνεζάντ (Μορτέζα), Παντέα Μπαχράμ (Σιμίν).

Πρώτο βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σικάγου.

Η Ρούχι, μια νεαρή κοπέλα της εργατικής τάξης, ετοιμάζεται να παντρευτεί. Θέλοντας να εξασφαλίσει τα απαραίτητα γαμήλια έξοδα, θα προσληφθεί σαν καθαρίστρια στο σπίτι ενός υπό διάλυση ευκατάστατου ζευγαριού, που βασανίζεται από τις υποψίες της συζύγου για τις απιστίες του άντρα με μια γειτόνισσά τους, προερχόμενη και αυτή από την εργατική τάξη.

Χεντί Τεχρανί (Μοϊζέ)

Η Ρούχι, στην προσπάθειά της να συγκολλήσει τα σπασμένα κομμάτια της ζωής των αφεντικών της, θα οδηγηθεί σε μικρά αθώα ψέματα. Όμως, τα πυροτεχνήματα, οι φωτιές και το ξεφάντωμα της τελευταίας Τετάρτης του χρόνου θα φωτίσουν το κατεστραμμένο σπιτικό και τις δικές της αλήθειες. Σβήνοντας, θα αφήσουν πίσω τους σκοτάδια κι αποκαΐδια μαζί με τις σβησμένες ζωές των πρωταγωνιστών, σε έναν υπό κατάρρευση κόσμο.

Ας σημειωθεί ότι το έργο έχει γυριστεί ένα χρόνο μετά την ήττα του προοδευτικού Μοχάμεντ Χαταμί (είχε κάνει βήματα για την αλλαγή του προηγούμενου χομεϊνικού καθεστώτος) και την ανάληψη εξουσίας (τότε) από τον συντηρητικό Αχμαντινετζάντ. (Τον διαδέχτηκε ο σημερινός –επανεξελέγη στις 19 Μαΐου του 2017– μετριοπαθής Χασάν Ρουχανί).

Τι Απέγινε Η Έλι (2009)

(About Elly / Darbareye Elly)

Σενάριο: Ασγκάρ Φαραντί, Πρωτότυπο έργο - Συγγραφή: Ασγκάρ Φαραντί, Αζάντ Τζαφαριάν, Φωτογραφία: Χοσεΐν Τζαφαριάν, Μοντάζ: Χαγιεντέ Σαφί-Γιαρί, Ιράν, Έγχρ. 119'

Ηθοποιοί: Σαχάμπ Χοσεϊνί (Αχμάντ), Ταρανέχ Αλιντοστί (Έλι), Γκολσιφτέ Φαραχανί (Σεπιντέ).

Με την τέταρτη ταινία του, ένα αριστούργημα, όπως το χαρακτήρισε ο θεωρητικός και ιστορικός του κινηματογράφου Ντέιβιντ Μπόρντγουελ, κέρδισε την Ασημένια Άρκτο στο 59^ο Φεστιβάλ του Βερολίνου και το βραβείο καλύτερης φωτογραφίας στο Tribeca Film Festival του Μανχάταν –ένας νέος σχετικά θεσμός, από το 2002, με συνιδρυτή τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο– και ήταν η επίσημη υποβολή του Ιράν για το ξενόγλωσσο Όσκαρ εκείνης της χρονιάς.

Γκολσιφτέ Φαραχανί (Σεπιντέ), Ταρανέχ Αλιντοστί (Έλι)

Και πάλι η μεσαία τάξη: Τρία ζευγάρια, παλιοί συμφοιτητές διοργανώνουν μια 3ήμερη εκδρομή με τα παιδιά τους στην Κασπία, με αφορμή την άφιξη του μόλις χωρισμένου κοινού τους φίλου, Αχμάντ. Μαζί τους και η Έλι του τίτλου, δασκάλα της κόρης του ενός ζευγαριού, με απώτερο σκοπό της παρέας να ανθίσει ένα ειδύλλιο ανάμεσα στους δυο τους.

Η διασκέδαση ξεκινάει, το ειδύλλιο φαίνεται να βρίσκει έδαφος, ως τη στιγμή που η Έλι θα χαθεί σαν να μην υπήρξε ποτέ πριν.

 

Τι απέγινε άραγε; Έφυγε, πνίγηκε στην προσπάθειά της να σώσει ένα παιδί από πνιγμό, ή αυτοκτόνησε; Και ποια ήταν η Έλι; Είχε οικογένεια; Τηλέφωνο; Διεύθυνση; Τι γνώριζαν γι αυτήν και τι δεν γνώριζαν ο ένας για τον άλλον, για τον φίλο, το σύζυγο, τον εαυτό τους;

Κι εδώ, οι μισές αλήθειες, τα καλά κρυμμένα μυστικά και η χειραφέτηση της γυναίκας, οι επιφανειακές φιλίες, ο γάμος, μέσα από φευγαλέα βλέμματα και ανείπωτα λόγια, θα ξεβραστούν από την μανιασμένη θάλασσα στη φαινομενικά ανέμελη κι ευτυχισμένη στεριά της παρέας, σαν το τυμπανιαίο πτώμα της σύγχρονη (ιρανικής) κοινωνίας.

Ένας Χωρισμός (2011)

(Φωτό 9)

(A Separation / Jodaeiye Nader az Simin)

Συγγραφέας - Σενάριο: Ασγκάρ Φαρχαντί, Φωτογραφία: Μαχμούντ Καλαρί, Μοντάζ: Χαγιεντέ Σαφιγιάρι, Ιράν, Έγχρ. 123'

Ηθοποιοί: Λεϊλά Χατάμι (Σιμίν), Πέιμαν Μοάντι (Ναντέρ), Σαχάμπ Χοσεϊνί (Χοτζάτ), Σαρέχ Μπαγιάτ (Ραζιέ), Σαρίνα Φαραντί (Τερμέ).

Χρυσή Άρκτος στο Βερολίνο και Αργυρές Άρκτοι για τις τρεις ανδρικές και τις τέσσερεις γυναικείες ερμηνείες. Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

Λεϊλά Χατάμι (Σιμίν), Πέιμαν Μοάντι (Ναντέρ)

Τεχεράνη. Η Σιμίν και ο Ναντέρ, ένα αγαπημένο ζευγάρι μεσοαστών, έχουν συμφωνήσει να φύγουν για το Παρίσι με τη 14χρονη κόρη τους. Μετά από ένα χρόνο τρεχάματα, αντί για την πολυπόθητη αναχώρηση, θα βρεθούν «ενώπιόν μας» με μια αίτηση συναινετικού διαζυγίου. Αιτία, η αλλαγή στάσης του Ναντέρ, αφού τώρα νοιώθει υποχρεωμένος να μείνει δίπλα στον πάσχοντα από Αλτσχάιμερ πατέρα του. Όμως η «μοιραία –με τον άνεργο άντρα– γυναίκα», που θα προσληφθεί για να προσέχει τον γέρο, θα διαταράξει ακόμη περισσότερο την ήδη δοκιμαζόμενη οικογένεια.

Σαρέχ Μπαγιάτ (Ραζιέ)

Μια συνηθισμένη εν πολλοίς ιστορία, ένα δυνατό, πολυεπίπεδο δράμα για την υπευθυνότητα και τη θυσία, την ειλικρίνεια και την αγάπη, την αλήθεια και το ψέμα, την οικογένεια και τη θρησκεία, τη θέση της γυναίκας και του άντρα, τις ταξικές συγκρούσεις στον φονταμενταλιστικό ιστό του σύγχρονου Ιράν. Με τον θεατή στο ρόλο του ενόρκου, στον οποίον επαφίεται ουσιαστικά η έκδοση της τελικής απόφασης.

Εδώ δεν πρόκειται για το χωρισμό δυο ατόμων μόνο· είναι και ένα σχόλιο για την αποξένωση του πολίτη από την κοινωνία και τον συνεπαγόμενο από αυτήν αγεφύρωτο ταξικό διαχωρισμό.

Πέιμαν Μοάντι (Ναντέρ), Αλί Ασγκάρ Φαχμπάζι (πατέρας)

Από εκεί, άλλωστε, πηγάζουν η χαμένη αξιοπρέπεια του γέρου πατέρα, η ανάγκη μετανάστευσης, η αναζήτηση μιας εργασίας ημιπαράνομης –με κόστος πολλές φορές την ίδια μας τη ζωή–, η αποξένωση δυο ανθρώπων που κατά βάθος αγαπιούνται –η Σιμίν θα συμπαρασταθεί στον Ναντέρ–, η κλονισμένη εμπιστοσύνη των παιδιών προς στους γονείς τους, η σπάθη της ισλαμικής νομοθεσίας, τα ψέματα μέσα στα οποία θα αναγκαστούν να ζήσουν την υπόλοιπη ζωή τους.

Το Παρελθόν (2013)

(Le passé)

Συγγραφέας: Ασγκάρ Φαραντί

Φωτογραφία: Μαχμούντ Καλαρί, Μοντάζ: Ζουλιέτ Γουέλφλινγκ, Ιράν - Γαλλία, Έγχρ. 130'

Ηθοποιοί: Μπερενίς Μπεζό (Μαρί), Αλί Μοσάφα (Αχμάντ), Ταχάρ Ραχίμ (Σαμίρ), Ελιές Αγκουίς (Φουάντ).

Ο Ιρανός Αχμάντ και η Γαλλίδα Μαρί είναι τέσσερα χρόνια χωρισμένοι. Ο Αχμάντ θα γυρίσει στο Παρίσι για να επισημοποιήσει το διαζύγιό τους. Η Μαρί ζει με τα δυο κορίτσια της από τον πρώτο της γάμο, και με το μικρό γιο του Άραβα Σαμίρ (καινούργια της σχέση), από τον οποίον είναι έγκυος, αλλά δεν του το έχει πει ακόμη, και του οποίου η γυναίκα βρίσκεται σε κώμα μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας.

Πολύπλοκες σχέσεις, με τον Αχμάντ να τρέφει την ελπίδα της επανένωσης, να αντιμετωπίζει πατρικά τον πιτσιρικά που ενοχλείται από την παρουσία του και να προσπαθεί να διευθετήσει τη διαταραγμένη σχέση της Μαρί με τη μεγάλη της κόρη.

Ταχάρ Ραχίμ (Σαμίρ), Αλεξάνδρα Κλεμπάνσκα (Σελίν)

Και σε αυτήν την ιστορία, επίσης, τα πράγματα έχουν τη δική τους σκοτεινή πλευρά και οι συγκρούσεις κρύβουν αλήθειες πέρα από τα συνηθισμένα εφηβικά προβλήματα.

Κάποιοι, όπως ο Αχμάντ, θέλουμε να κοιτάξουμε στο παρελθόν μας, κάποιοι άλλοι, όπως η Μαρί, δεν θέλουμε να υπάρχει καν, αλλά αυτό θα εκτείνεται και θα στοιχειώνει αμετάκλητα τον παρόντα μας χρόνο.

Βραβείο ερμηνείας στις Κάννες, για τη γνωστή μας από το Αρτίστα (2011) καταπληκτική Μπερενίζ Μπεζό (Μαρί), σε έναν ρόλο που προοριζόταν για την Μαριόν Κοτιγιάρ.

Ο Εμποράκος (2016)

(The Salesman / Forushande)

Συγγραφέας: Ασγκάρ Φαραντί, Φωτογραφία: Χοσεΐν Τζαφαριάν, Μοντάζ: Χαγιεντέ Σαφιγιάρι, Μουσική: Σατάρ Οράκι, Ιράν - Γαλλία, Έγχρ. 124'

Ηθοποιοί: Σαχάμπ Χοσεϊνί (Εμάντ), Ταρανέχ Αλιντοστί (Ράνα), Μπαμπάκ Καρίμι (Μπαμπάκ).

Ο Εμάντ (καθηγητής σε σχολείο) και η Ράνα, ένα ζευγάρι της μεσαίας τάξης, ζευγάρι και στο ερασιτεχνικό θέατρο, ενώ ετοιμάζονται να ανεβάσουν το Θάνατο του Εμποράκου του Άρθουρ Μίλερ (1949) –σκηνές του παρακολουθούμε κατά την εξέλιξη της ταινίας– θα αναγκαστούν να μετακομίσουν άρον άρον, αφού η πολυκατοικία τους βρίσκεται υπό κατάρρευση, «θύμα» της ταχείας οικοδομικής ανάπτυξης της Τεχεράνης.

Στο καινούργιο σπίτι, όπου πριν κατοικούσε μια πόρνη, το βίαιο περιστατικό μιας επίθεσης θα κλυδωνίσει τη σχέση του ζευγαριού, όπως κλυδώνισαν οι εκσκαφείς το κτήριο που έχουν μόλις εγκαταλείψει. Ο Εμάντ θα πιέσει τη Ράνα να «αποκαταστήσει» τον πληγωμένο του αντρικό εγωισμό, η αμοιβαία μέχρι εκείνη τη στιγμή αγάπη θα φτάσει στα όρια της διάλυσης.

Ταρανέχ Αλιντοστί (Ράνα), Σαχάμπ Χοσεϊνί (Εμάντ)

Η Ράνα αποξενώνεται, ο Εμάντ σχεδιάζει την προσωπική του αντιμετώπιση στα γεγονότα, και τα πράγματα να οδηγηθούν στα άκρα, όταν θα πρέπει να αποφασίσουν για τη μοίρα ενός άλλου φουκαρά εμποράκου και της οικογένειάς του (όπως σημειώνει σε συνέντευξή του ο σκηνοθέτης), μέσα στο άδειο γεμάτο ρωγμές προηγούμενο σπίτι τους· μέσα στη γεμάτη ρωγμές καινούργια ζωή τους.

Ο Θάνατος του Εμποράκου του Μίλερ με ήρωα τον πλασιέ Γουίλυ Λόμαν (ανθρωπάκος) είναι ένα έργο–σχόλιο στο χωρίς ηθικούς φραγμούς καπιταλιστικό σύστημα και στη διάψευση του οποιουδήποτε ονείρου αυτό καλλιεργεί. Ο μη αποδοτικός (απανταχού της γης) εμποράκος ή θα προσαρμοστεί στις νέες οικονομικές συνθήκες ή θα απολυθεί από την ίδια του τη ζωή, εντέλει.

Στον Φαραντί, ένας άλλος ανθρωπάκος καλείται να αναμετρηθεί με τον υπό κατάρρευση εσωτερικό του κόσμο. Ή θα αποδεχτεί τα γεγονότα ή ο τελευταίος κραδασμός από τη σαρωτική του συμπεριφορά θα υποσκάψει το αξιακό του οικοδόμημα, παρασύροντας όχι μόνο τους αγαπημένους του αλλά και τον ίδιον.

Σοβαρά τώρα, κύριε, πώς μεταμορφώνεται κάποιος σε αγελάδα; Θα ρωτήσει τον Εμάντ ένας μαθητής του. Σταδιακά… Θα του απαντήσει εκείνος.

Ταρανέχ Αλιντοστί (Ράνα), Ασγκάρ Φαραντί

Ο Εμποράκος ήταν υποψήφιος για Χρυσό Φοίνικα και για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Απέφερε τελικά το δεύτερο βραβείο Όσκαρ για τον Φαραντί, αν και δεν παραβρέθηκε στην τελετή, αφού ο Τραμπ απαγορεύει την είσοδο στις ΗΠΑ σε κατοίκους του Ιράν και άλλων έξι μουσουλμανικών χωρών.

Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου και Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας στο Φεστιβάλ Καννών.

Η έρημος του Φαραντί

Ένα μικρό σχόλιο για το σύγχρονο Ιράν:

Κατέχει το 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και 15% του φυσικού αερίου. Είναι ο 4ος κατά σειρά εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο, με 13% ανεργία (35% στους νέους). Οι ιρανικές Αρχές σχεδιάζουν νέα αύξηση φορολογικών εσόδων κατά σχεδόν 15% (στοιχεία Μαΐου 2017).

Η Τεχεράνη έχει 16 εκ. πληθυσμό (το 1/5 του συνόλου της χώρας). 

Η αναφορά αυτών των στοιχείων είναι χρήσιμη, αφού ο σκηνοθέτης υπαινίσσεται πολλά περισσότερα από όσα μας δείχνει.

Ο Εμποράκος. Μπαμπάκ Καρίμι (Μπαμπάκ), Σαχάμπ Χοσεϊνί (Εμάντ)

Για το Θάνατο του Εμποράκου (του Μίλερ) θα πει:

Διάβασα το «έργο» όταν ήμουν ακόμη μαθητής. Με είχε συγκλονίσει, κυρίως για τις αναφορές στις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι ένα πολύ πλούσιο έργο που προσφέρεται για πολλές ερμηνείες. Η πιο σημαντική του διάσταση είναι η κοινωνική κριτική της περιόδου της ιστορίας που η ξαφνική μεταμόρφωση της αστικής Αμερικής προκάλεσε την καταστροφή μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Οι άνθρωποι που δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν στη μοντερνοποίηση καταστράφηκαν. Τα πράγματα αλλάζουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και η κατάσταση είναι «προσαρμόσου ή πέθανε». Η κοινωνική κριτική στην καρδιά του έργου ισχύει για τη χώρα μας σήμερα.

Κι αλήθεια, πώς μπορεί να εκφράζεται κάτω από την αυστηρή λογοκρισία της χώρας του;

Είναι σαν να ρωτάς κάποιον που ζει σε μια έρημο, πώς μπορεί να ζήσει, δεδομένης της ζέστης.

Το πνεύμα μου –συμπληρώνει– προορίζεται να παραμείνει στο Ιράν, ειδικά με το έργο που κάνω και με τη συναισθηματική σχέση που έχω με τη χώρα –με όλες τις δυσκολίες–, γι 'αυτό μένω.

Το θρίλερ των χωρισμών

Κάννες 2016. Ταρανέχ Αλιντοστί, Ασγκάρ Φαραντί, Σαχάμπ Χοσεϊνί

Ο Φαραντί είναι ένας μάστορας του σεναρίου και ένας οξυδερκής κοινωνικός παρατηρητής.

Μιλώντας για τη θεματική των ιστοριών του και την προσέγγισή τους, θα μπορούσαμε (ίσως) να διακρίνουμε τρία βασικά χαρακτηριστικά:

Πρώτο. Σε όλες τις ιστορίες του κυριαρχεί ένας επικείμενος ή συντελεσμένος χωρισμός.

Μέσα από τις συγκρούσεις των ζευγαριών παρακολουθούμε τις συγκρουσιακές καταστάσεις στο σύγχρονο Ιράν· διαφορετικά ίσως να ήταν πολύ δύσκολο να περιγραφούν και να γίνουν αντιληπτές στον «έξω» δικό μας κόσμο.

Με αφορμή το Χωρισμό ο σκηνοθέτης επισημαίνει:

Όταν στηρίζω μια ιστορία σε μια οικογένεια, μου δίνει μια μεγάλη δυνατότητα. Οι θεατές σε όλο τον κόσμο έχουν την εμπειρία των οικογενειών, έτσι ώστε να τους φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στις ταινίες μου.

Ο Εμποράκος. Ταρανέχ Αλιντοστί (Ράνα)

Δεύτερο. Οι ιστορίες του ξεδιπλώνονται με συνεχείς ανατροπές.

Σαν να παρακολουθείς θρίλερ, με την ένταση και την αγωνία του είδους, πολύ κοντά ουσιαστικά στους γεμάτους ένταση ρυθμούς και στις πικρές, οδυνηρές εκπλήξεις της ίδιας της ζωής· ιδιαίτερα σε ένα ασφυκτικό καθεστώς, όπως το ιρανικό, το οποίο επιβάλλεται τόσο με την καπιταλιστική του φύση, όσο και με τη θεοκρατική του αντίληψη. Μα, αυτά δεν είναι άλλωστε και τα «όπια» που γίνονται ένα εξαιρετικό χαρμάνι για τη νιρβάνα ή τον παράδεισο των λαών;

Το θρίλερ, με μια σε συνεχή κίνηση κάμερα, βοηθάει τον Φαραντί να μιλήσει για τον αγχωτικό ρυθμό ζωής (όχι μόνο στο Ιράν), με τρόπο έμμεσο, όμως σαφή και αποτελεσματικό.

Ένας Χωρισμός. Σαχάμπ Χοσεϊνί (Χοτζάτ)

Τρίτο χαρακτηριστικό. Το φινάλε στις ιστορίες του αφήνει πάντα μια πικρή γεύση, αφού, όπως θα πει ο Αχμάντ στο Τι Απέγινε Η Έλι: Ένα πικρό τέλος είναι πολύ καλύτερο από μια πίκρα δίχως τελειωμό.

Οι άνθρωποι του Φαραντί χωρίζουν, από ό,τι τους δένει στη ζωή, με μια βία αόρατη, χωρίς κραυγές, και κυρίως χωρίς τη δυνατότητα επανασυγκόλλησης.

Ένας Χωρισμός. Σαρίνα Φαραντί (Τερμέ)

Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι και οι λόγοι για τους οποίους καταξιώνεται στα μάτια κριτικών και κοινού· ένας όχι και τόσο συνηθισμένος συγκερασμός στην εποχή μας, από μια τέχνη εμπορευματοποιημένη, περιορισμένη στον τομέα της τεχνικής, μια τέχνη που προωθείται και συντηρείται με τεράστιους διαφημιστικούς προϋπολογισμούς.

Ο Φαραντί καταφέρνει να κάνει τον θεατή συμμέτοχο και συμπάσχοντα με τους ήρωές του, ενώ την ίδια στιγμή τον θέτει σε απόσταση από αυτούς, με θαυμαστή δεξιοτεχνία, μετατρέποντάς τον σε έναν ψύχραιμο κριτή.

Ένας Χωρισμός. Πέιμαν Μοάντι (Ναντέρ), Σαρίνα Φαραντί (Τερμέ)

Είναι η ειδοποιός διαφορά από τα επιφανειακά, χολιγουντιανού τύπου οικογενειακά δράματα. Η διαφορά του τεχνίτη από τον αληθινό δημιουργό.

Δεν ξέρω γιατί, έρχονται στο νου μου οι στίχοι του Μπρεχτ (και αφορούν βέβαια όλων των ειδών τις αποκοπές, διαπροσωπικές και κοινωνικές):

Το κομμένο σχοινί

μπορείς να το ξαναδέσεις

θα κρατήσει, ωστόσο

θα ‘ναι κομμένο.

Ίσως πάλι ν’ ανταμώσουμε

μα εκεί που μ’ άφησες

δεν πρόκειται ποτέ

να με ξαναβρείς.

Ο Φαραντί αφηγείται την ιδιωτική και δημόσια περιπέτεια απλών, καθημερινών και την ίδια στιγμή σύνθετων χαρακτήρων, επιτυγχάνοντας εξαιρετικές πάντα ερμηνείες από τους σχεδόν μόνιμους ηθοποιούς του.

Πρόκειται για έναν παρατηρητή του μικροαστικού μουσουλμανικού τοπίου, έναν σκηνοθέτη με κινηματογραφικό φακό μικροσκοπίου πάνω από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.

Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

22 Μαΐου και 20 Ιουνίου 2017

***

Με αφορμή την παρουσίαση της ταινίας Ένας Χωρισμός στην

Κινηματογραφική Λέσχη Καισαριανής, Σκοπευτήριο 24 Μαΐου 2017,

συμπληρωμένη ειδικά για την Κατιούσα.

Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Προηγούμενες παρουσιάσεις του Μπ. Ζ.
Στην Κινηματογραφική Λέσχη Καισαριανής «Σκοπευτήριο»,
στην Αλκυονίδα, στην ΟΓΕ Χολαργού - Παπάγου:
Μποτίλιες στο Σκοπευτήριο, στην ΟΓΕ και στην Αλκυονίδα

*
Βλέπε και 

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας