Μπάμπης Ζαφειράτος: Έλα Να Δεις - Το Κατίν και η Αποκάλυψη του καπιταλισμού από τον Έλεμ Κλίμοφ (VIDEO)

Δυο (ακόμα) Μποτίλιες στην Κινηματογραφική Λέσχη Καισαριανής
Παρουσίαση των ταινιών
Έλα Να Δεις

(17/2/2016)
και
Αποκάλυψη Τώρα!

(4/3/2016)

Μπάμπης Ζαφειράτος

«Μποτίλια Στον Άνεμο»

*

Μια δεύτερη παρουσίαση της ταινίας (11/5/2016)
με περισσότερα στοιχεία, που περιλαμβάνονται πλέον στο κείμενο που ακολουθεί, έγινε και στην

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ, στις 11/5/2016 (εδώ)
του
 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΝΩ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ
(www.anoampelokipi.gr και Facebook)

*

__________________________________________________

Οι άλλες παρουσιάσεις στην Καισαριανή

(Αφιέρωμα Μετανάστες – Πρόσφυγες)
14/1/2016: Άκι Καουρισμάκι: Ένας Ελληνοφινλανδός στο Λιμάνι της Χάβρης (δημοσίευση, 22/1/2016)
και

20/1/2016: BIUTIFUL: Η ανορθόγραφη ζωή μας(δημοσίευση, 24/1/2016)

*
Βλέπε και

2/3/2016: Αποκάλυψη Τώρα: Από τον Τζόζεφ Κόνραντ στον Χο Τσι Μινχ (δημοσίευση, 11/3/2016. Το πλήρες κείμενο της παρουσίασης με Σημειώσεις και Παράρτημα)

*

Παρουσίση στην ΟΓΕ Χολαργού - Παπάγου

28/2/2016: Οι Διασταυρούμενες Ζωές μας στην παγίδα του καπιταλισμού - Νέα παρουσίαση της ταινίας, με αφορμή τα 17 χρόνια από το ιμπεριαλιστικό έγκλημα των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ, το 1999 (δημοσίευση, 7/3/2016)

______________________________________________________________

*

Έλα Να Δεις

Η παρουσίαση της ταινίας βιντεοσκοπημένη, με λίγο διαφορετικό μοντάζ από το κείμενο που ακολουθεί.
Ευχαριστίες στον σύντροφο Στέργιο Β. από το μπλογκ Αριστερά και Πολιτική: «Έλα να Δεις»… το τέρας του φασισμού! και STERGIOS SASTINAP

1/3

2/3

3/3

*

Αφιέρωμα ΠΟΛΕΜΟΣ & ΦΑΣΙΣΜΟΣ
(12 Φεβρουαρίου - 9 Μαρτίου 2016)

5 ταινίες
Το Πρόγραμμα

*

Έλα Να Δεις

(Το κείμενο της παρουσίασης συμπληρωμένο, και δύο Επίμετρα)

Πρόλογος

Η απλή τέχνη και η μεγάλη τέχνη

Πρόθεση αυτών των παρουσιάσεων είναι, μέσω του συγκεκριμένου δημιουργού, να γνωρίσουμε και άλλους δημιουργούς, ίσως όχι μόνο του σινεμά, αλλά και της λογοτεχνίας ‒άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους τέχνες, όπως η μουσική κι η ποίηση‒ και με αφορμή την ταινία να μιλήσουμε για θέματα επίκαιρα, αφού η μεγάλη τέχνη ‒από τον Όμηρο μέχρι τον Ρίτσο, και από τον Αϊζενστάιν μέχρι τον Αγγελόπουλο και τον σημερινό μας Κλίμοφ‒ μιλάει και για τις εποχές που θά ‘ρθουν, και είναι τέχνη απλή και κατανοητή, που δεν απαιτεί λυσάρια και βαθυστόχαστους αναλυτάδες.

Η εικόνα μιλάει και γράφει στο πανί του μυαλού και της ψυχής μας, αρκεί να κρατάμε τα μάτια μας ανοιχτά.

Ο Κλέφτης Ποδηλάτων (1948) του Ντε Σίκα δεν συγκαταλέγεται στις 50 καλύτερες ταινίες από καταβολής κινηματογράφου επειδή κάποιοι μας τον έκαναν λιανά. Η απλή τέχνη είναι ο ορισμός της μεγάλης τέχνης· και τούμπαλιν.

Μιλώντας λοιπόν για σινεμά, για ταινίες, κι όχι μόνο για μια ‒τη συγκεκριμένη‒ ταινία, μέσα από εικόνες που πατάνε στο έδαφος (όχι του ρεαλισμού ντε και καλά) μας δίνεται η ευκαιρία να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα, και στη συνέχεια, μπροστά στο μαγικό λευκό πανί να ταξιδέψουμε μαζί της. Με μια προϋπόθεση: Έτσι όπως είναι

«Κομπάρσοι οι πρωταγωνιστές

Θεοί εμείς απ’ την πλατεία

Να ξαναγίνουμε θνητοί

Κι επαναστάτες με αιτία».

ΕΛΕΜ (Ενγκελς-ΛΕνιν-Μαρξ) ΚΛΙΜΟΦ

(1933-2003)

Ο Αποκαλυπτικός ποιητής του κινηματογράφου

Ο Κλίμοφ γεννήθηκε στο Στάλινγκραντ στις 9/7/1933 και πέθανε στη Μόσχα στις 26/10/2003. Οι γονείς του ήταν αφοσιωμένοι κομμουνιστές και το Έλεμ είναι αρκτικόλεξο από τα ονόματα των Ένγκελς-ΛΕνιν-Μαρξ. Κατά τη διάρκεια της μάχης του Στάλινγκραντ, ο 9χρονος Έλεμ με τη μητέρα του και με τον αδελφό του μωρό εγκατέλειψαν το σπίτι τους, διασχίζοντας με ένα πλοιάριο τον Βόλγα. Αργότερα θα περιγράψει αυτές τις εμπειρίες, σε συνέντευξή του για το Έλα να δεις:

«Μας θυμάμαι ‒διηγείται‒ να διασχίζουμε τον Βόλγα και να περνάμε τα Ουράλια, η μητέρα μου, ο αδερφός μου βρέφος κι εγώ. Ήταν Οκτώβρης του 1942. Καθόμαστε κάτω από ένα υπόστεγο στο πλοιάριο. Το Στάλινγκραντ εκτεινόταν στα δεξιά του ποταμού. Ήταν μια μακριά –σαν σωλήνας– πόλη, είχε μήκος ατέλειωτα χιλιόμετρα και στο βάθος του ορίζοντα άρχιζε η στέπα και τα βουνά. Η πόλη ολόκληρη είχε τυλιχτεί στις φλόγες... ακόμα και το ποτάμι καιγόταν! Η φωτιά απλωνόταν 1,5 χλμ. Είχαν βομβαρδίσει έναν πετρελαϊκό σταθμό που έπεσε στο ποτάμι και το νερό πήρε φωτιά. Μας βομβάρδιζαν συνεχώς, το νερό έβραζε...».

«Οι μανάδες κάλυπταν τα παιδιά με τα κορμιά τους. Έριχναν πάνω μας κουβέρτες, μαξιλάρια ό,τι έβρισκαν. Και τους εαυτούς τους, πάνω απ' όλα αυτά. Εγώ κρυφοκοιτούσα, ήμουν περίεργος. Ο πατέρας μου είχε μείνει στο Στάλινγκραντ να πολεμήσει. Είμαι φορτισμένος με ανεξίτηλες αναμνήσεις από κείνη την κόλαση. Γιατί, ήταν μια εκδρομή στην κόλαση! Μέσα μου μένει πάντα ζωντανή! Αυτή, η προσωπική μου μαρτυρία, ήταν ο κύριος λόγος που με ώθησε να γυρίσω μια ταινία για τον πόλεμο».

Το 1957 αποφοίτησε από το Ανώτερο Ινστιτούτο Πολιτικής Αεροπορίας της Μόσχας. Εργάζεται για το  Ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τη Φιλαρμονική. Το 1964 παίρνει το δίπλωμά του από το Κρατικό Πανεπιστήμιο Κινηματογράφου Γκερασίμωφ (VGIK). Εκεί γνωρίζει και τη μετέπειτα σύζυγό του, τη σπουδαία επίσης σκηνοθέτιδα, αλλά και ηθοποιό και συγγραφέα, Λαρίσα Σέπιτκο (6 Ιαν. 1938 - 2 Ιουλ. 1979) ‒μαθήτρια του μεγάλου Αλεξάντερ Ντοβζένκο (1894-1956): Δάσκαλος, φυσικός επιστήμων και ζωγράφος, προσωπικός φίλος του Στάλιν‒, η οποία το 1979, στα 41 της χρόνια, πεθαίνει σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, έχοντας προλάβει όμως μέχρι τότε να κάνει 5 ταινίες, με την τελευταία της, την Ανάβαση (1977) ‒μια, κατά τον Κλίμοφ, «εκπληκτική ταινία, ένα πραγματικό αριστούργημα», που καταγράφει το οδοιπορικό μιας ομάδας ανταρτών στη Λευκορωσία το ζοφερό χειμώνα του 1942‒, να κερδίζει τη Χρυσή Άρκτο στο 27ο Φεστιβάλ Βερολίνου.

Ένα χρόνο μετά το θάνατό της (1980), ο Κλίμοφ γυρίζει το 25λεπτο αφιερωματικό του φιλμ, Λαρίσα.

Το 1974, ολοκληρώνει την ημιτελή ταινία «Και όμως πιστεύω...» τού μεγάλου δασκάλου του Μιχαήλ Ρομ (11 Ιαν. 1901 - 1 Νοε. 1971)· θα τον γνωρίσουμε στην επόμενη ταινία τού αφιερώματος, από το αντιφασιστικό του ντοκιμαντέρ-αναφοράς «Ο Αληθινός Φασισμός» (1965).

Από τις 7 συνολικά, ταινίες τού Κλίμοφ, τρεις (με τη σημερινή) είναι οι σημαντικότερες. Αγωνία και Αποχαιρετισμός οι άλλες δύο:

• O Rasputin, πραγμ. τίτλος Αγωνία (Agoniya, 1975) δεν είναι μια βιογραφία του Γκριγκόρι Εφίμοβιτς Ρασπούτιν (1871-1916), ούτε περιγράφει την αγωνία του φοβερού μουζίκου κατά τον τελευταίο χρόνο της ζωής του. Μιλάει για την αγωνία ολόκληρου του ρωσικού λαού και για τις συνθήκες που θα τον οδηγήσουν στη μεγάλη επανάσταση του 1917.

Η απώλεια της Λαρίσα αφήνει βαθιά ίχνη στην επόμενη ταινία του, τον «Αποχαιρετισμό» ‒που βασίζεται στο ημιτελές σενάριό της, Αποχαιρετισμός του Ματιόρα, για το οποίο δούλευε τη χρονιά του θανάτου της.

• Στον Αποχαιρετισμό (Proshchanie, 1983) ένα παραδοσιακό χωριό της Σιβηρίας θα αποτεφρωθεί για να κατασκευαστεί ένα φράγμα. Οι νέοι εγκαταλείπουν ευτυχισμένοι τον τόπο τους, οι γέροι θα σβήσουν μαζί με τη γη των προγόνων τους, αποχαιρετώντας τα σπίτια τους και τους νεκρούς τους, σε σκηνές καθαρής ποίησης, θρηνώντας μεν τον παλιό κόσμο που χάνεται, «χωρίς όμως ‒όπως γράφει ο Ραφαηλίδης‒ να μεμψιμοιρούν για τον κόσμο που έρχεται». Ο Αποχαιρετισμός είναι ένα αριστούργημα διαλεκτικής σκέψης, μακριά πολύ από α-φύσικες οικολογικές απλουστεύσεις. «Η φύση ‒θα γράψει πάλι ο Ρ.‒ είναι μόνο για τους ποιητές και τους χωρικούς. Μόνο όποιος μπορεί να πεθάνει φυσικά, μπορεί και να ζήσει φυσικά».

Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ (1991) ‒κι αφού το 1988 έχει παραιτηθεί από γραμματέας της Ένωσης Κινηματογραφιστών‒ μέχρι και το θάνατό του, η ζωή του κυλάει στη σιωπή.

Το 2001, δυο χρόνια πριν πεθάνει, θα απαντήσει σε σχετική ερώτηση: «Έχω χάσει πια το ενδιαφέρον να κάνω ταινίες... Πιστεύω πως ό,τι μπορούσε να ειπωθεί, το έχω ήδη πει».

Το «Έλα Να Δεις» και το κτήνος του φασισμού

Το Έλα να δεις (1985), το κύκνειο αριστουργηματικό άσμα του Κλίμοφ, βασίζεται στο βιβλίο «Η Ιστορία του Κατίν (1971, γράφτηκε 1966-71), του Λευκορώσου συγγραφέα, κριτικού Λογοτεχνίας και διδάκτορα φιλοσοφίας, Άλες Αντάμοβιτς (1927-1994), που εκτιμάται ιδιαίτερα για τη βαθιά ανθρώπινη αντιπολεμική, ασυμβίβαστη στάση του και το ψυχικό του σθένος, και ο οποίος καταθέτει την προσωπική του εμπειρία, ως αγγελιοφόρος και αντάρτης μαχητής, κατά τη διάρκεια του πολέμου, και έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις, μεταξύ άλλων με το Μετάλλιο «Παρτιζάνων του Πατριωτικού Πολέμου» και το Μετάλλιο «Για τη νίκη επί της Γερμανίας στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο 1941-1945».

Το Έλα να δεις φέρνει ακόμα πιο βαθιά τα ίχνη της Λαρίσα, αφού όπως και η Ανάβασή της (που προαναφέραμε), σε σενάριο, του μεγαλύτερου ίσως Λευκορώσου συγγραφέα (δυο φορές υποψήφιου για νόμπελ ‒δυστυχώς στη χώρα μας δεν έχει μεταφραστεί κανένα βιβλίο του) και μαχητή του Κόκκινου Στρατού, Βασίλι Μπίκοφ (1924-2003), εξελίσσεται στην ίδια περιοχή, την ίδια περίοδο (1943)· και πριν ο Κλίμοφ διαβάσει το βιβλίο του Αντάμοβιτς ‒με τον οποίο θα συγγράφει το σενάριο‒ τον Μπίκοφ είχε κατά νου. Κι αυτή η εμβληματική φυσιογνωμία, έχει γράψει:

«Η ιστορία του Κατίν: Μια παρακαταθήκη που ενσωματώνεται στις μνήμες του πολέμου, μια αφυπνιστική προειδοποίηση. Το βίωμα όσων επέζησαν του πολέμου, δεν μπορεί να χαθεί μάταια· διδάσκει στην ανθρωπότητα την πιο μεγάλη αλήθεια: μόνο όταν δίνεις τη ζωή σου μπορείς να υπερασπιστείς την ελευθερία και να νικήσεις τον εχθρό. Πολύ περισσότερο, έναν τόσο διεστραμμένο εχθρό, όπως ήταν ο γερμανικός φασισμός».

Το Κατίν είναι ένα βιβλίο που μιλάει για την 3χρονη Γερμανική Κατοχή στη Λευκορωσία (22/6/1941, με την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, μέχρι τις 8/7/1944) ‒υπό κατοχή την ίδια περίοδο βρίσκεται η Πολωνία και η Ουκρανία‒, όπου στο βάναυσο καθεστώς που επιβάλλεται: 380.000 άνθρωποι απελαύνονται για καταναγκαστική εργασία, εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι δολοφονούνται, 5.295 οικισμοί καταστρέφονται από τους Ναζί, και 628 χωριά αφανίζονται από το χάρτη, αφού πυρπολούνται, και οι ηλικιωμένοι μαζί με τα γυναικόπαιδα καίγονται ζωντανοί. Ένα από τα 628 χωριά είναι και το Κατίν (Σμολένσκ).

Αυτή η θηριωδία είναι μέρος μόνο των βιαιοπραγιών και των εγκλημάτων, που οδήγησαν στο θάνατο 2.230.000 ανθρώπους, το 1/4 του πληθυσμού της χώρας, όπως επισημαίνει κι ο Κλίμοφ:

«Δεν γνώριζα τον Αντάμοβιτς όταν διάβασα την Ιστορία του Κατίν. Υλικό εξαίρετο, λόγω της ζωντανής αφήγησης και της επιδεξιότητας στην περιγραφή της ναζιστικής κατοχής στη Λευκορωσία και της γενοκτονίας του πληθυσμού.

Ξέρετε, στην ουσία, τα Λευκορωσικά γονίδια θυμούνταν το ολοκαύτωμα. Γιατί το ένα τέταρτο του πληθυσμού πέθανε εκεί!

Οι φασίστες διέπραξαν πάρα πολλές φρικαλεότητες εκεί. Η ψυχή μας βάζει ένα όριο σ' αυτά τα πράγματα». Όλοι οι Λευκορώσοι θυμούνται τα πάντα! Άλλος ήταν παιδί τότε, άλλος είχε ακούσει την ιστορία από τους γονείς του. Δε χρειάζεται να εξηγήσει κανείς στους Λευκορώσους τι συνέβη και πώς. Οι αμυντικοί μηχανισμοί δεν τους επέτρεπαν να τα υποδυθούν όλα αυτά. Αυτό ακριβώς έκανε ο Άλες Αντάμοβιτς στο πλατό της ταινίας».

Να θυμηθούμε εδώ ότι αναλόγου μεγέθους σφαγές είχαμε και στη χώρα μας, όπου όχι μόνο το Δίστομο και τα Καλάβρυτα, αλλά πάνω από 90 πόλεις και χωριά γνώρισαν τη μαζική ναζιστική θηριωδία π.χ. Ελειός Κεφαλονιάς, Δοξάτο Δράμας, Δομένικο και Τσαριτσάνη Ελασσόνας, Βιάννος στην Κρήτη… (Βλέπε ΕΠΙΜΕΤΡΟ 2)

[Παρένθεση: 13 Απριλίου 1943, δύο μήνες μετά τη συντριβή της φασιστικής στρατιωτικής μηχανής στο Στάλινγκραντ, η ναζιστική Γερμανία ανακοινώνει ότι ανακάλυψε τους μαζικούς τάφους 3.739 Πολωνών αξιωματικών σε μια περιοχή στο δάσος του Κατίν, κοντά στο Σμολένσκ (τρεχάτε ποδαράκια τους να μη σας χέσει ο κώλος τους, σκάβανε και για κάναν ομαδικό) και το έγκλημα αποδίδεται στους Εβραιομπολσεβίκους». Στη συνέχεια τα θύματα έγιναν 15.000, αργότερα έφτασαν στις 21.857 και σήμερα (σύμφωνα με τη «Μαύρη Βίβλο του Κομμουνισμού»!) έχουν ανέβει αισίως στις 25.700!

Δεν θα πούμε για το ότι ενώ η δολοφονία τοποθετείται χρονικά, από τους ίδιους τους Γερμανούς, την Άνοιξη του 1940, πάνω σε πτώματα βρέθηκαν έγγραφα με ημερομηνία 20 Οκτωβρίου 1941, (γερμ. κατοχή), ούτε για το πώς σκηνοθετήθηκε η ιστορία από το Γιελτσινικό καθεστώς, κατά τη δίκη του ΚΚΣΕ.

Θα πούμε μόνο ότι στο Ημερολόγιο του Γκαίμπελς, στις 4/4/1943 διαβάζουμε για το Κατίν: «Έδωσα οδηγίες να γίνει η ευρύτερη δυνατή εκμετάλλευση αυτού του προπαγανδιστικού υλικού». Και, στις 8/5/1943, γράφει τα εξής: «...δυστυχώς στους τάφους του Κατίν βρέθηκαν γερμανικές σφαίρες... Είναι απαραίτητο αυτή η πληροφορία να παραμείνει άκρως απόρρητη. Αν ποτέ ερχόταν εν γνώσει του εχθρού, η όλη υπόθεση του Κατίν θα κατέρρεε»...

Είναι ακριβώς ο αντιπερισπασμός που χρειάζεται για να εξαφανίσει τα 2.230.000 θύματα της φασιστικής φρικαλεότητας, ώστε αυτό το ολοκαύτωμα να ξεχαστεί για πάντα. Κλείνει η παρένθεση].

Αφίσα εμπνευσμένη από την Αποκάλυψη του Ντύρερ
Four Horsemen of the Apocalypse
by Albrecht Dürer (German, 1471–1528)
1497–98 / Woodcut

Το «Έλα Να Δεις» και η καπιταλιστική Αποκάλυψη

Λευκορωσία 1943. Ο 12χρονος Φλιόρα ξεθάβει ένα όπλο, και κατατάσσεται στο Ρωσικό στρατό για να γίνει αντάρτης και να ζήσει ηρωικά κατορθώματα.

Όμως, μπαίνοντας στην καρδιά του σκοταδιού το μόνο που θα δει, είναι το άλλο πρόσωπο του καπιταλισμού, το φριχτό πρόσωπο του πολέμου, που μέσα από τη ναζιστική του κτηνωδία, αποτυπώνεται στο δικό του πρόσωπο με τον πιο αμείλικτο κι ανεξίτηλο τρόπο.

Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, όταν κάθε φορά που το Αρνίον (ο αμνός του θεού) ανοίγει μια από τις εφτά σφραγίδες επαναλαμβάνεται η φράση Έλα να δεις (Έρχου και βλέπε).

«Να σας πω πώς σκέφτηκα τον τίτλο της ταινίας. Η πρώτη εκδοχή στο σενάριο ‒μας πληροφορεί ο Κλίμοφ‒ έφερε τον τίτλο "Σκότωσε τον Χίτλερ". Μετά την πάροδο εφτά ετών, όταν τελικά μάς επετράπη να ασχοληθούμε με την ταινία, ανέφεραν ότι η λέξη "Χίτλερ" έπρεπε να κοπεί. Όταν όμως λέω, "Σκότωσε τον Χίτλερ" δεν εννοώ συγκεκριμένα τον Χίτλερ, το λέω γενικά. Ο τίτλος όμως, έπρεπε να αλλάξει (δεν έπρεπε να αναφέρεται το όνομα του Χίτλερ) και ζήτησα από τον αδελφό μου να στραφεί στην Καινή Διαθήκη. Ήμασταν καθ' οδόν για το Γκοσκίνο και ξεφύλλιζε την Αποκάλυψη του Ιωάννη και βρήκε το απόσπασμα: "το Αρνίον άνοιξε μια από τις σφραγίδες, άκουσα 1 από τα 4 ζώα σαν με φωνή βροντής να λέει: Έλα να δεις". Αυτό επαναλαμβάνεται, αρκετές φορές».

Αλλά με το άνοιγμα των τεσσάρων πρώτων σφραγίδων βγαίνουν οι τέσσερεις ιππότες της Αποκαλύψεως: Ο Ιμπεριαλισμός, ο Πόλεμος, ο Λιμός κι ο Θάνατος καβάλα πάνω σε άσπρο, κόκκινο, μαύρο και χαλκοπράσινο άλογο αντίστοιχα, και γίνεται το… έλα να δεις!, που λέμε:

«Και όταν [το Αρνίον] άνοιξε την τέταρτη σφραγίδα, άκουσα τη φωνή τού τέταρτου κτήνους που έλεγε: Έλα να δεις. Και κοίταξα, και ιδού χαλκοπράσινος ίππος· και του καβαλάρη του το όνομα Θάνατος· σέρνοντας την Κόλαση πίσω του. Κι είχαν [οι 4] την εξουσία να εξολοθρέψουν το 1/4 του πληθυσμού της γης, με το σπαθί και με την πείνα, και με το θανατικό, κι άλλοι βορά να δοθούν σε όλα τα άγρια θηρία της γης» (Μτφρ: Μπ.Ζ.).

Όμως τα κτήνη, κι ο θάνατος που σπέρνουν, κι η κόλασή που φέρνουν, δεν βρίσκονται σε εσχατολογικά κείμενα και μακριά από μάς, αλλά εντός της καπιταλιστικής κοινωνίας, που στο ανώτατό της ιμπεριαλιστικό στάδιο, οδηγεί στα Έλα να δεις των στρατοπέδων συγκέντρωσης (εργασίας σωστότερα), στις ναπάλμ και στις σφαγές των Βιετνάμ με τα Μάι Λάι (500 περίπου άτομα, στις 16 μαρτίου 1968), στα πετρέλαια του Ιράκ και στους τζιχαντιστές, στις Συρίες και στους πνιγμένους πρόσφυγες, αποκτηνώνοντας τον άνθρωπο, όπως συμβαίνει και στη μεθεπόμενη ταινία (θα τα ξαναπούμε ελπίζω), την Αποκάλυψη Τώρα (1979) του Κόπολα, βασισμένη στο απαράμιλλο μυθιστόρημα Καρδιά του Σκοταδιού (1899) του Πολωνού Τζόζεφ Κόνραντ (1857-1924). Κι αυτό το απελπιστικό σκοτάδι δεν αντιμετωπίζεται με τις προσευχές και τα ψυχοσάββατα των χριστιανών, αλλά με την έλλογη σκέψη και την ταξική πάλη των κομμουνιστών.

Το «Έλα Να Δεις» και η ναζιστική συντέλεια του κόσμου

Το «Έλα να δεις» είναι η Αποκάλυψη όχι μόνο Τώρα, μα και πάντα, που συντελείται μέσα στην καρδιά ενός παιδιού, στη συγκλονιστικότερη και πληρέστερη αντιπολεμική και αντιφασιστική ταινία όλων των εποχών «για την ποιότητα της ανθρωπιάς της» (Σον Πεν, βλ. κάτω), με το βρετανικό Chanel 4 να την κατατάσσει το 2008 στη «Λίστα με τις 50 ταινίες που πρέπει να δείτε πριν πεθάνετε (21^η θέση)», αλλά και τον Σπήλμπεργκ να έχει μελετήσει λεπτό προς λεπτό την ταινία πριν κάνει τη Λίστα του Σίντλερ (1993) και τον Στρατιώτη Ράιαν (1998). [Δείτε στο Επίμετρο 1 περισσότερες κρίσεις για την ταινία].

Ο Ραφαηλίδης, που θεωρεί τον Κλίμοφ «έναν από τους μεγαλύτερους κινηματογραφιστές του καιρού μας», στις 23/4/1989, κλείνοντας την κριτική του, θα γράψει, σχεδόν προφητικά (ειρωνικά):

«Προσέξτε το φινάλε: με μια εκπληκτική αναστροφή στο χρόνο μέσα από χιτλερικά ντοκουμέντα, το φιλμ τελειώνει με τον Χίτλερ βρέφος στην αγκαλιά της μάνας του. Όλα τα βρέφη είναι αθώα. Ο Χίτλερ δε γεν­νήθηκε κτήνος, έγινε κτήνος. Γιατί; Το φιλμ δε θέλει να δώσει απάντηση. Περιγράφει μό­νο το τελευταίο στάδιο της απόλυτης κτηνωδίας. Προς γνώσιν και συμμόρφωσιν; Δεν νομίζω...»

Το «Έλα να δεις», μια παραγωγή για την 40ή επέτειο της μεγάλης σοβιετικής νίκης επί του Ναζισμού, σάρωσε όλα τα πρώτα βραβεία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας, και Βραβείο κριτικών FIPRESCI, στο ίδιο φεστιβάλ και επιλέχθηκε ως η Σοβιετική εκπροσώπηση για την Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία στα βραβεία Όσκαρ 1986· αλλά η υποψηφιότητα δεν έγινε δεκτή!

[Όσκαρ: Αυτό το παιχνίδι σε νηπιαγωγεία για τα πρωινά της Κυριακής», που λέει κι ο Καουρισμάκι].

Η ταινία ξαναπροβλήθηκε στη χώρα μας το Γενάρη του 2009, ταυτόχρονα με ένα άλλο Κατίν, το «Κατίν» (2007) του Βάιντα, ο οποίος έχει υμνήσει τον Βαλέσα. Μόνο που εδώ πρόκειται για το Κατίν του Γκαίμπελς και των… Εβραιομπολσεβίκων. Πες, πες… Κατίν θα μείνει!

Όποιος ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του Κλίμοφ και δεν βλέπει μόνο ανιστόρητα και πολυδιαφημισμένα από τα αστικά μέσα «δράματα», μπορεί να δει και να διαπιστώσει –όσο προκατειλημμένος κι αν είναι– τη διαφορά ανάμεσα σε έναν αληθινό δημιουργό και στα «δημιουργημένα» αποκυήματα της αντικομουνιστικής προπαγάνδας.

Το ίδιο μπορεί να κάνει και τώρα. Ποτέ δεν είναι αργά. Αρκεί να «βλέπει».

Γιατί, μπορούμε –δική μας άλλωστε υπόθεση– να κρύψουμε στις τσέπες μας το φονικό που μας παιδεύει.

Μα είναι αδύνατο να κρύψουμε απ’ τα μάτια μας

αυτούς τους άταφους νεκρούς

που περιφέρονται όρθιοι.

Και μαρτυράνε στη σιωπή τους

πως πλήθυναν οι ζωντανοί

ανάμεσά μας.

Μόνο «βλέποντας», αποτρέπουμε τη ναζιστική συντέλεια του κόσμου.

Καλή σας θέαση.

Μπάμπης  Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο, Αθήνα 13/2/2016

(Παρουσίαση στην Κινηματογραφική Λέσχη Καισαριανής «Σκοπευτήριο», 17/2/2016)

 

*

Ο Σον Πεν για το «Ελα να δεις»

Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Σον Πεν ξεχωρίζει σε διαδήλωση κατά του πολέμου στο Ιράκ, που έγινε στην Ουάσινγκτον

 

«Πριν από μερικά χρόνια, μου τηλεφώνησε ο πατέρας μου και μου είπε ν αφήσω ό,τι κι αν έκανα και να πάω στο πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες, Καλιφόρνια (UCLA). Κάποιο τμήμα είχε προγραμματίσει προβολή μιας σοβιετικής ταινίας, ενός σκηνοθέτη ονόματι Klimov (Κλίμοφ) και δεν έπρεπε να τη χάσω.

Βετεράνος σε πάνω από 36 αποστολές στο Βερολίνο, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο πατέρας μου ποτέ δεν υπήρξε ένθερμος θαυμαστής των ταινιών που αναφέρονται στον πόλεμο, αντιλαμβανόμενος είτε τις ανακρίβειες, είτε την τάση της ρομαντικής θέασης των μαχών. Αυτή η ταινία ήταν το "Ελα να δεις", μια εξαιρετική αντιπολεμική ταινία.

Χαίρομαι που έφτασα ως εκεί, εκείνη την ημέρα γιατί ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΔΑ ΘΑ ΜΕΙΝΕΙ ΧΑΡΑΓΜΕΝΟ ΜΕΣΑ ΜΟΥ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ, ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ»!

 

*

Βλέπε και από Ριζοσπάστη

«ΕΛΑ ΝΑ ΔΕΙΣ»
«Εκδρομή» στην κόλαση του πολέμου
Ο σπουδαίος Σοβιετικός σκηνοθέτης Ελεμ Κλίμοφ μιλά για το αριστούργημά του σε μια από τις τελευταίες - όσο και σπάνιες - συνεντεύξεις που έδωσε πριν το θάνατό του το 2003

 

*

*
Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας
και
Μποτίλια Στον Άνεμο: Πρόσωπα

*

*

Από Μποτίλια Στον Άνεμο, 12/12/2013
Φωτογραφίες, όλο το κείμενο της συνέντευξης του Κλίμοφ για την ταινία, 3 βίντεο με αγγλικούς υπότιτλους, μαζί με την κριτική του Βασίλη Ραφαηλίδη
Για την μπαρόκ φρίκη του πολέμου και το αμακιγιάριστο πρόσωπο του φασισμού:
ΕΛΑ ΝΑ ΔΕΙΣ: Στα πλαίσια της Οικονομικής Εξόρμησης του ΚΚΕ, το αντιπολεμικό-αντιφασιστικό αριστούργημα του Ελεμ Κλίμοφ. Δείτε την ταινία οπωσδήποτε! – «Βλέποντας», αποτρέπουμε τη ναζιστική συντέλεια του κόσμου

*

ΕΛΑ ΝΑ ΔΕΙΣ (IDI I SMOTRI, 1985)

Σκηνοθεσία : Έλεμ Κλίμοφ

Πολεμικό δράμα, 1985 | Έγχρωμο | Διάρκεια: 142 λεπτά

Σενάριο: Ales Adamovich (1927–1994) και Elem Klimov

Μουσική: OlegYanchenko (–2002)

Φωτογραφία: Αλεξέι Ροντιόνοφ

Μοντάζ: Βαλέριγια Μπέλοβα

Παίζουν: Αλεξέι Κραβσένκο, Ολγα Μιρόνοβα, Λιουμπομίρας Λαουσιαβίσιους, Βλάντας Μπαγκντόνας, Γιούρι Λουμίστε, Βλάντας Μπαγκντόνας, κ.ά.

Παραγωγή: Μπέρο Μπέγιερ, Ζακ Μπιντού, Μαριάν Ντουμουλίν, ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ (1985)

Διανομή: New Star

*

Φιλμογραφία (13 τίτλοι)

1985 Come and See (as E. Klimov)
1983 Proshchanie (as E. Klimov)
1980 Larisa (Short)
1975 Rasputin 
1974 I vsyo-taki ya veryu... (Documentary) (as E. Klimov, completion)
1970 Sport, sport, sport (Documentary)
1968 Novogodnaya skazka (TV Movie)
1965 Pokhozhdeniya zubnogo vracha 
1964 Tous les enfants du monde (Short) (segment "'Regarde le ciel'")
1964 Welcome, or No Trespassing 
1962 Smotrite, nebo! (Short) 
1960 Zhenikh (Short)

*

Βλέπε επίσης από Μποτίλια:

Αλεξάντερ Ντοβζένκο (1894-1956)
Δάσκαλος, φυσικός επιστήμων και ζωγράφος, προσωπικός φίλος του Στάλιν (ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω ήταν φανατικός κινηματογραφόφιλος) και σταλινικότερος από… τον ίδιο (Τζαίη Λέυντα, Κίνο)

Ουκρανία: Το Οπλοστάσιο (Άρσεναλ) – Μια σημερινή ταινία του 1929 – Δείτε την από εδώ και καλή Επ-Ανάσταση

*

Μιχαήλ Ρομ (11 Ιαν. 1901 - 1 Νοε. 1971)

Ο Αληθινός Φασισμός

*

ΕΠΙΜΕΤΡΟ 1

 

α) Η μουσική του Έλα Να Δεις

Το πρωτότυπο soundtrack είναι ρυθμικά άμορφο με  μουσική του Oleg Yanchenko.

Σε κάποια καίρια σημεία στην ταινία η μουσική αναμειγνύεται με τη μουσική του Johann Strauss του νεώτερου.

Στο τέλος, κατά τη διάρκεια του μοντάζ, θα προστεθεί η μουσική του Βάγκνερ, (Tannhäuser Overture και η εισαγωγή από τις Die Walküre ‒πιο πριν την έχει χρησιμοποιήση και ο Κόπολα στην Αποκάλυψή  Τώρα, στη σκηνή της επίθεσης με τα ελικόπτερα).

Στο φινάλε χρησιμοποιείται η Lacrimosa από το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ, ενώ στη σκηνή της ομαδικής φωτογράφισης ακούγεται το τραγούδι «Ο Ιερός Πόλεμος».

Τέλος, κατά τη διάρκεια της σκηνής όπου χορεύει η Γκλάσα, η μουσική υπόκρουση προέρχεται από το την ταινία του Γρηγόρη Αλεξαντρόφ, Circus (1936).

Ο Αλεξαντρόφ (1903-1983) έχει συνσκηνοθετήσει με τον μεγάλο Αϊζενστάιν τρεις ταινιές: Οκτώβρης: Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο (1928), Η γενική γραμμή (1929), Que Viva Mexico! (1932). Μεταξύ άλλων είναι ο σκηνοθέτης των ταινιών: Ο Λένιν στην Πολωνία (1961), και ο Ο Λένιν στην Ελβετία (1965), και το Πριν από τον Οκτώβρη (1965). Ανακηρύχθηκε Καλλιτέχνης του Λαού της ΕΣΣΔ το 1947, Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας το 1973 και τιμήθηκε με το βραβείο Στάλιν το 1941 και το 1950.

*

β) Κριτικές

Το βρετανικό περιοδικό Ο Λόγος έγραψε ότι το Έλα να δεις θεωρείται ως η καλύτερο πολεμική ταινία που έγινε ποτέ, αν και ενδεχομένως όχι από τους οπαδούς (πιστούς) της Μεγάλης Απόδρασης».

Ο Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Tim Lott έγραψε το 2009 ότι η ταινία «είναι για μένα η καλύτερη όλων των εποχών. ένα ρωσικό έπος που κάνει την Αποκάλυψη Τώρα να φαίνεται ανάλαφρη».

Ο Αμερικανός δημοσιογράφος και ιστορικός Elliott Stein περιέγραψε την ταινία «ένα εντυπωσιακό μείγμα λυρικής ποίησης και εξπρεσιονιστικού εφιάλτη».

Ο κριτικός (Φιλ ντε Semlyen) του Εμπάιρ λέει για το Έλα να δεις πως «Κανένα φιλμ, ούτε η Αποκάλυψη Τώρα, ούτε το Full Metal Jacket, δεν δείχνει την απανθρωπιά του πολέμου πιο έντονα και πιο άγρια... Πρόκειται για ένα ιμπρεσιονιστικό αριστούργημα».

Ο Geoffrey Macnab του Sight and Sound έγραψε (05/01/2006) ότι «η εκπληκτική πολεμική ταινία του Κλίμοφ συνδυάζει τον έντονο λυρισμό με τη βίαιη αιματοχυσία με τρόπο που θα έκανε ακόμη και τον Σαμ Πέκινπα να μείνει άναυδος».

* * *

ΕΠΙΜΕΤΡΟ 2

Για το Κατίν

 

Αριστερά και Πολιτική:

«Έλα να Δεις»… Το τέρας του φασισμού, το Κατίν και το κτήνος του καπιταλισμού!

*

  Το πραγματικό Κατίν του Γκαίμπελς: Οι σφαίρες που βρέθηκαν στον τόπο των εκτελέσεων είχαν παραχθεί στη Γερμανία, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις ημερολογιακές καταχωρίσεις του Γκέμπελς.

Αναστάσης Γκίκας: Το Κατίν, η προπαγάνδα και οι πρόθυμοι απολογητές των Ναζί

*

Ο Βίκτορ Λόρεντς (Γερμανός διοικητής) με τον βραδυκίνητο λόρις του

Μπογιόπουλος: «Κατίν»: Πες – πες κάτι θα μείνει...

*

Το ελληνικό Κατύν

*

 

Οι ναζιστικές σφαγές στην Ελλάδα: Το «Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών» κάνει λόγο για 90 πόλεις και χωριά που γνώρισαν τη μαζική ναζιστική θηριωδία. Αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο: Άγιος Δημήτριος Ιωαννίνων, Αγριά Μαγνησίας, Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας, Αετός Μαγνησίας, Αίγιο Αχαΐας, Αμφίπολις Σερρών, Άμφισσα Φωκίδας, Ανατολικό Σελίνου Χανίων, Ανώγεια Ρεθύμνου, Βέρμιο Κοζάνης, Βιάννος Ηρακλείου, Βουκόλια Χανίων, Γαλαξίδι Φωκίδας, Γραβιά Φωκίδας, Δίστομο Βοιωτίας, Δοξάτο Δράμας, Δράμα, Ελειός Προνών Κεφαλλονιάς, Ζάρος Ηρακλείου, Θεραπνά Λακωνίας, Ιεράπετρα Λασιθίου, Καλάβρυτα Αχαΐας, Κάνδανος Χανίων, Κάρλα Μαγνησίας, Κεντρικό Ζαγόρι Ιωαννίνων, Κλεισούρα Καστοριάς, Κομμένο Άρτας, Κουρήτες Ρεθύμνου, Κρούσωνας Ηρακλείου, Λάμπη Ρεθύμνου, Λεβίδιο Αρκαδίας, Λέχοβο Φλώρινας, Λιδωρίκιο Φωκίδας, Δήμος Μουσούρων Χανίων, Μήθυμνα Χανίων, Νίκαια Αττικής, Παραμυθιά Θεσπρωτίας, Παρνασσός Φωκίδας, Πέραμα Ιωαννίνων, Πέρασμα Φλώρινας, Ποταμιά Λάρισας, Σέρβια Κοζάνης, Συβρίτος Ρεθύμνου, Τριταία Αχαΐας, Τσαριτσάνη Λάρισας, Τυλισός Ηρακλείου, Τυμπάκι Ηρακλείου, Τυμφηστός Φθιώτιδας, Υπάτη Φθιώτιδας, Χορτιάτης Θεσσαλονίκης κ.λπ.

*

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας