Ντάσιελ Χάμετ: Ο Κόκκινος Θερισμός και οι επιρροές του από τον Κουροσάβα μέχρι τον ΣΥΡΙΖΑ

Ντάσιελ Χάμμετ (Samuel Dashiell Hammett)
27 Μαΐου 1894, Μέρυλαντ, ΗΠΑ - 10 Ιανουαρίου 1961, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 10.I.2016 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

*

Πρώτη δημοσίευση

Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Και τα τέσσερα μέρη:

Ρετροσπεκτίβα (4)

*

Ο κομμουνιστής

Dashiell Hammett, 1894-1961

Ο Χάμμετ από τον Ντέηβιντ Λεβίν (6/2/1975)

Ο Ντάσιελ Χάμμετ γεννήθηκε στο Μέριλαντ των ΗΠΑ το 1894. Γιος του Ρίτσαρντ Χάμμετ και της Άνι Μποντ Ντάσιελ, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο στα δεκατέσσερά του, προκειμένου να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του.

Θα κάνει διάφορες δουλειές και θα καταλήξει να εργάζεται ως ιδιωτικός ντετέκτιβ στο Πρακτορείο Πίνκερτον. Κατατάχτηκε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ως μέλος του μηχανοκίνητου σώματος πρώτων βοηθειών, αλλά προσβλήθηκε από φυματίωση. Κατά τη νοσηλεία του στο νοσοκομείο Cushman Hospital, στην Τακόμα της Ουάσινγκτον, γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, νοσοκόμα Josephine Dolan, με την οποία απέκτησε δύο κόρες.

Η πρώτη του αστυνομική ιστορία, την οποία υπέγραψε με το ψευδώνυμο Πίτερ Κόλινσον, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Black Mask" τον Οκτώβριο του 1923. Πρωταγωνιστής των αστυνομικών μυθιστορημάτων του που ακολούθησαν (Ο "Κόκκινος θερισμός"/"Red Harvest", 1927, σε τέσσερις συνέχειες στο περιοδικό "Black Mask", και το 1929 σε μορφή βιβλίου, "Η κατάρα των Ντέιν"/"The Dain Curse", 1929) ήταν ο Κοντινένταλ Οπ, ένας αρχετυπικός ντετέκτιβ.

Το 1930 ο Χάμμετ θα δημιουργήσει έναν νέο ήρωα, τον Σαμ Σπέιντ, τον πρωταγωνιστή του θρυλικού "Γερακιού της Μάλτας" ("The Maltese Falcon").

Χιούστον - Χάμμεττ - Μπόγκυ  Αφίσα από τη συλλογή της Μποτίλιας

"Το γεράκι της Μάλτας", συνάρπασε πολλές γενιές αναγνωστών. Μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1931 από τον Roy del Ruth, το 1936 από τον William Dieterle και το 1941 από τον Τζον Χούστον (στην πιο γνωστή μεταφορά με πρωταγωνιστές τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και τη Μαίρη Άστορ).

Στη μεγάλη οθόνη μεταφέρθηκαν και τα μυθιστορήματά του "Ο κόκκινος θερισμός" [σημ. Μπ.: βλέπε πιο κάτω] και "Το γυάλινο κλειδί"/"The Glass Key" (1931), ενώ τα άλλα δύο μυθιστορήματα, από τα πέντε που έγραψε συνολικά, "Η κατάρα των Ντέιν" και "Ο αδύνατος άντρας"/"The Thin Man" (1934), διασκευάστηκαν για την τηλεόραση.

Lillian Hellman, 1939 (20.6.1905-30.6.1984)

Έχοντας χωρίσει από τη γυναίκα και την οικογένειά του, εν μέρει λόγω της φυματίωσης, το 1931 γνώρισε τη θεατρική συγγραφέα Λίλιαν Χέλμαν (σ. Μπ. Η συγγραφέας του –και θεατρικού– αντιναζιστικού έργου, Φρουρά στο Ρήνο), με την οποία δημιούργησε τριαντάχρονη ερωτική σχέση.

Ο Ντάσιελ Χάμετ με τη Λίλιαν Χέλμαν, του αντιναζιστικού θεατρικού Φρουρά στον Ρήνο

Μετά το 1934 δεν δημοσίευσε κανένα άλλο μυθιστόρημα, συνέχισε, όμως, να δημοσιεύει συγκεντρωτικές εκδόσεις των περισσότερων από πενήντα αστυνομικών διηγήματων του, και έγραψε τέσσερα σενάρια για τον κινηματογράφο (το ένα ήταν η διασκευή του "Γυάλινου κλειδιού")

Φρουρά Στο Ρήνο: Καλύτερη ταινία του 1943 από την Ένωση Κριτικών Νέας Υόρκης. Όσκαρ: Α’ Ανδρικού Ρόλου - Πωλ Λούκας.
Υποψηφιότητες: Καλύτερης Ταινίας – Χαλ Ουόλις, Β’ Γυναικείου Ρόλου – Λουσίλ Γουότσον, Διασκευασμένου Σεναρίου – Ντάσιελ Χάμετ.
Το Όσκαρ Β' Ρόλου κερδίζει η Κατίνα Παξινού στο Για Ποιον Χτυπά Η καμπάνα

Την εποχή εκείνη ασχολήθηκε κυρίως με τον πολιτικό ακτιβισμό και το 1937 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ως μέλος (και πρόεδρος, το 1941) της Λίγκας Αμερικανών Συγγραφέων [League of American Writers], υποστήριξε τη φιλειρηνική της καμπάνια, "Keep America Out of War".

Μετά την επίθεση του Χίτλερ στη Σοβιετική Ένωση, όμως, με παραβίαση του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ (Μοτίλια: Οι ολοκληρωτισμοί είναι δύο... o εξής κομμουνισμός), η στάση του άλλαξε και κατατάχτηκε και πάλι στον στρατό, για να υπηρετήσει ως λοχίας στα Aleutian Islands (Αλεούτιες Νήσους) του Ειρηνικού.

Στην Αλάσκα (1944-1945)

Μετά το τέλος του πολέμου, επέστρεψε στον ακτιβισμό και το 1946 εκλέχτηκε πρόεδρος του Κοινοβουλίου Πολιτικών Δικαιωμάτων [Civil Rights Congress, CRC], ενός οργανισμού που την επόμενη χρονιά χαρακτηρίστηκε "ανατρεπτικός, κομμουνιστικός οργανισμός" από τον Γενικό Εισαγγελέα των ΗΠΑ. 

1953. Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών (Πρώτο πλάνο το κεφάλι του Μακάρθυ)

Ως αποτέλεσμα, το 1951 κλήθηκε να αποκαλύψει τους χρηματοδότες και τους συμπαθούντες του ενώπιον του δικαστή Συλβέστερ Ράιαν, πράγμα που αρνήθηκε να κάνει, επικαλούμενος την Πέμπτη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ, και φυλακίστηκε. 

1953. Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών

Την ίδια στάση κράτησε ο Χάμμετ όταν παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών του γερουσιαστή Μακάρθι, το 1953, με αποτέλεσμα να μπει οριστικά στη "μαύρη λίστα" των κομμένων συγγραφέων και σεναριογράφων.

Λονδίνο, 8 Φλεβάρη 1945

Με την υγεία του σοβαρά επιβαρυμένη από το αλκοόλ και το κάπνισμα, ζώντας τα τελευταία χρόνια του σαν ερημίτης, σύμφωνα με τη Λίλιαν Χέλμαν, πέθανε στη Νέα Υόρκη, στις 10 Ιανουαρίου του 1961.

Πηγή βιογραφικού: βιβλιοnet
(Φωτό, σύνδεσμοι, επισημάνσεις: Μπ. Ζ. - Μποτίλια Στον Άνεμο) 

* * *

Ο Ντάσιελ Χάμμετ, ο Κόκκινος Θερισμός

και ο ΣΥΡΙΖΑ

Και τα δυο από τη Σύγχρονη Εποχή, 1990 και 1988, σε μετάφραση Νίκου Σαραντάκου (του γνωστού μας)

Μπ. Ζ.
Πρώτη δημοσίευση, Ιανουάριος 2015:

Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Και τα τέσσερα μέρη:

Ρετροσπεκτίβα (4)

Εδώ, με  αναδιάταξη των ενοτήτων, τη μικρή προσθήκη για τον Χάμμετ του Βέντερς και καινούργιο φωτογραφικό υλικό

Δυο λόγια για την υπόθεση

Λίγο πριν το μεγάλο Κραχ. Personville (πόλη του ενός προσώπου) ή Poisonville (πόλη δηλητήριο) με τον τοπικό μεγαλοεκδότη, ο οποίος εκτός των εφημερίδων ελέγχει πλήρως τράπεζες, ορυχεία, λοιπές επιχειρήσεις και όλη την πολιτική ηγεσία της Πολιτείας. L' Etat c' est moi. Αυτός είναι το κράτος. Η Πέρσονβιλ αυτοπροσώπως.

Οι τράπεζες και τα μονοπώλια, το ορυχείο χαλκού Ανακόντα, οι απεργίες και οι τραμπούκοι-απεργοσπάστες, πληρωμένοι δολοφόνοι του μεγαλοϊδιοκτήτη της πόλης, που καταστέλλουν με δολοφονίες τη συνδικαλιστική δράση, οι εκκαθαρίσεις των ενοχλητικών και οι διεφθαρμένοι αστυνομικοί είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο οι αυτονομημένες εν τέλει (όπως εξ ανέκαθεν συμβαίνει, άλλωστε) συμμορίες των τραμπούκων διεκδικούν την κυριαρχία τους στο παιγνίδι της εξουσίας.

Ο ντετέκτιβ του Χάμμετ –έχει κληθεί από τον άρχοντα της πόλης για να εξιχνιάσει και τη δολοφονία του γιου του–, συμμαχώντας με όλους (πότε με τη μια συμμορία, πότε με την άλλη) θα στρέψει του πάντες κατά πάντων, οδηγώντας στον Κόκκινο Θερισμό του τίτλου –«Η Πόιζονβιλ είναι ώριμη για θερισμό. Μ' αρέσει ο θερισμός»– και η τάξη θα αποκατασταθεί με τον πλήρη έλεγχο της πόλης από το στρατό!

Ο Κόκκινος Θερισμός είναι πάνω απ' όλα ένα βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα.

*

Ο Κόκκινος Θερισμός γράφτηκε με αφορμή τη δολοφονία του συνδικαλιστή των IWW, Frank LItle.

Το 1917 άρπαξαν βίαια τον Λίτλ από το σπίτι του στο Μπιουτ της Μοντάνας και τον κρέμασαν με τον νόμο του Λυντς από ένα σιδηροδρομικό ικρίωμα.

Το 1906, είχε οργανώσει τους ανθρακωρύχους, τους ξυλοκόπους, και τους εργαζόμενους στον τομέα του πετρελαίου, και κατά τη δολοφονία του ήταν μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ένωσης και είχε εργαστεί για την οργάνωση των εργατών στο γειτονικό ορυχείο χαλκού Ανακόντα.

Ως εκτελεστές του αναφέρονται άντρες του μεγάλου πρακτορείου των ιδιωτικών αστυνομικών Πίνκερτον, οι οποίοι, με την άνοδο του Συνδικαλιστικού Κινήματος, αρχές του 1900, από διώκτες του εγκλήματος μεταμορφώθηκαν σε πράκτορες και τραμπούκους των εγκληματιών εργοδοτών.

Την εποχή της δολοφονίας του Λιτλ, ο Χάμμετ εργάζεται για τους Πίνκερτον ως ιδιωτικός ντετέκτιβ και ως εκ τούτου η δράση του Θερισμού έχει στηθεί σε γνώριμο έδαφος.

*
Ο Κουροσάβα, ο Χάμμετ, ο… αριστερός σαμουράι του ΣΥΡΙΖΑ...

Ο Κόκκινος Θερισμός είναι ένα μυθιστόρημα αναφοράς της νουάρ-πολιτικής λογοτεχνίας –ο "Φιλοκτήτης" κομμουνιστής συγγραφέας Αντρέ Ζιντ (1859-1961) θα πει ότι είναι "ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα, η επιτομή της αγριότητας, του κυνισμού και της φρίκης"– με βαθιά τα ίχνη του και στον κινηματογράφο.

Ακίρα Κουρισάβα
23 Μαρτίου 1910, Τόκιο, Ιαπωνία - 6 Σεπτεμβρίου 1998, Σεταγκάγια, Τόκιο, Ιαπωνία

Έπειτα από μια ανεπιτυχή απόπειρα μεταφοράς του στην οθόνη με την ταινία Roadhouse Nights (1930), και με αγνώριστα σχεδόν τα πρόσωπα και την πλοκή του (θεωρείται πρωτότυπο το σενάριο του Μπεν Χεχτ, και ο Χάμμετ δεν αναφέρεται πουθενά), δεν έγινε ποτέ άλλοτε ταινία, ενώ έχει μεγάλη ιστορία στις ταινίες που κινούνται με αφετηρία την ιδέα του Θερισμού.

Πρώτη και καλύτερη εκδοχή είναι αυτή του Κουροσάβα με το Γιοζίμπο (1961). 

Με δυο λόγια: Ιαπωνία, 19ος αιώνας. Ο Σαντζούρο, ένας φτωχός ρόνιν (άνθρωπος των κυμάτων κυριολεκτικά, αλήτης μεταφορικά, περιπλανώμενος), ένας σαμουράι χωρίς αφέντη, θα εκμεταλλευτεί δυο αντίπαλες οικογενειακές συμμορίες που λυμαίνονται ένα φτωχοχώρι και ταλαιπωρούν τους κατοίκους του.

Ο Κουροσάβα, ως πηγή έμπνευσής του αναφέρει το The Glass Key (1942) (ελληνικός τίτλος: Γιατί εσκότωσα), από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντάσιελ Χάμμετ, γραμμένο το 1931. Ωστόσο το Γιοζίμπο συγγενεύει περισσότερο, όπως άλλωστε και πολλοί κριτικοί υποστηρίζουν, με το Red Harvest.

Για Μια Χούφτα Δολάρια

Στον Θερισμό, μέσω Γιοζίμπο βέβαια, εδράζεται και η μεγάλη εποποιία των σπαγκέτι, και η φήμη του σπουδαίου σκηνοθέτη και μεγάλου στυλίστα Σέρτζιο Λεόνε με το Για μια χούφτα δολάρια (1964), αλλά και Ο Τελευταίος Επιζών (1996),του Γουώλτερ Χιλ, ένα κακό ρημέικ, με έναν επαναλαμβανόμενο Μπρους Γουίλις.

Στα δυο σχετικά βιβλία του Χάμμετ (Κόκκινος Θερισμός και Το Γυάλινο Κλειδί) βασίζεται (άτυπα) και η πολύ καλή ταινία των Αδελφών Κοέν, Το Πέρασμα του Μίλερ (1990) –Το "πηγαινέλα" του τζογαδόρου (Γκάμπριελ Μπερν) από τον αρχιμαφιόζο-αφεντικό του (έναν καταπληκτικό Άλμπερτ Φίνευ) στην αντίπαλη συμμορία. 

Ένα σχέδιο του Μπερτολούτσι (1970), μέσα από την προσωπική του ιδιαίτερη πολιτική ματιά, και με Ρόμπερτ Ρέντφορντ, Τζακ Νίκολσον ή Κλιντ Ήστγουντ, για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Κοντινένταλ Οπ, κατά νου του, δεν τελεσφόρησε.

Και δεν θα παραλέιψουμε βέβαια την πολύ καλή ταινία μυθοπλασίας του Βιμ Βέντερς, Ιδιωτικός Ντετέκτιβ Χάμμετ ‒Hammett (1982), σε παραγωγή Κόπολα, με ήρωα τον ίδιον τον Χάμμετ, που μπλέκει σε μια σκοτεινή και χαοτική υπόθεση στην Τσαινατάουν, λίγο πριν εγκαταλείψει το επάγγελμά του για να αφοσιωθεί στο γράψιμο, με Φρέντερικ Φόρεστ στον κεντρικό ρόλο, Πίτερ Μπόιλ, Μαριλού Χένερ, ενώ σε μια μικρή χαρακτηριστική εμφάνιση βλέπουμε τον παλαίμαχο σκηνοθέτη και ηθοποιό Σάμουελ Φούλερ (1912-1997), φετίχ του Βέντερς (μα και του Σκορσέζε και του Καουρισμάκι στη Μποέμικη Ζωή, 1992), σε τρεις ακόμα ταινίες του: την ίδια χρονιά (1982) Κατάσταση Των Πραγμάτων, πιο πριν (1977) Ένας Αμερικάνος Φίλος, και στο τέλος της ζωής του (1997) με Το Τέλος Της Βίας.

*

...και ο Υπηρέτης Δυο Αφεντάδων

Κάθε ομοιότητα με τον αριστερό σαμουράι του ΣΥΡΙΖΑ ‒αυτός έχει αφέντες την ΕΕ και το ΝΑΤΟ‒, που παίζει σε δυο ταμπλώ, ήτοι ανάμεσα στις δυο γνωστές πολιτικές οικογένειες της χώρας, και μπορεί να κάνει τα πάντα για μια χούφτα ευρώ, οφείλεται στη φαντασία της... πραγματικότητας.

Και οι τρείς όμως ταινίες, τέσσερεις (4) με την ελληνική κατάμαυρη (νουάρ) εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, βασίζονται στον Υπηρέτη Δύο Αφεντάδων του Γκολντόνι (!!)

Μπ. Ζ.

Ιανουάριος 2015

(Εδώ, με  αναδιάταξη των ενοτήτων, τη μικρή προσθήκη για τον Χάμμετ του Βέντερς και καινούργιο φωτογραφικό υλικό)

_________________________

Σημείωση της παρούσας έκδοσης

Η "προσαρμογή" στην καθ’ ημάς πολιτική πραγματικότητα οφείλεται και στο ότι το κείμενο γράφτηκε πριν από έναν ακριβώς χρόνο (15/1/2015) για το Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο. Τότε δέκα μόλις μέρες πριν την εκλογική "αριστερή" νίκη του Υπηρέτη των δύο Αφεντάδων, σημειώναμε:

«Εν όψει δε και των επικείμενων εκλογών της 25 Γενάρη, μας προέκυψε ο τίτλος (Κόκκινος Θερισμός) του παρόντος Δ' Μέρους».

Δυστυχώς, τα γεγονότα δεν μας διέψευσαν.

(Μπ. Ζ. Ιανουάριος 2016)

*

Μποτίλια Στον Άνεμο: Πρόσωπα

***

*

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας