Μπάμπης Ζαφειράτος: Αρμενίζει η Κούβα στο χάρτη της

Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα, γνωστός και ως «Τσε»
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967 στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 28.VI.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Το σκίτσο του Τσε έγινε λίγο πριν την αναχώρησή μου για την Κούβα (4 Ιουλ., επιστροφή στις 27). Είναι αποτέλεσμα μιας και μοναδικής απόπειρας. Μου ξέφυγε το λακκάκι στο μάγουλο, που σχημάτιζε πάντα εκείνο το μοναδικό παιγνιδιάρικο χαμόγελό του. Δεν έκανα δεύτερη προσπάθεια. Και «άφησα» τον δικό μου Τσε να δείχνει λιγότερο χαμογελαστός, περισσότερο σκεφτικός ίσως ‒αν όχι ελαφρά λυπημένος. Τώρα, με την επιστροφή, συνειδητοποιώ το γιατί.

*

Σκέψεις και προβληματισμοί για την πορεία της σημερινής Κούβας


Εισαγωγή

Με μια τσεκουριά θα τελειώσει:
ρίχ’ της μια!
Μην την κλωτσήσεις γιατί θα δαγκώσει,
θα ξεφύγει αν της δώσεις κλωτσιά!

Η ψόφια οχιά φαΐ δε ζητάει·
η ψόφια οχιά δε σφυρίζει ξανά·
και δεν περπατάει,
ούτε σέρνεται πια.
Η ψόφια οχιά ξανά δεν κοιτάει·
η ψόφια οχιά δεν πίνει νεράκι·
δεν παίρνει ανάσα
δε χύνει φαρμάκι!

Νικολάς Γκιγιέν
Σενσεμαγιά
(Τραγούδι για να σκοτώσεις μια οχιά)
Μτφρ: Μπάμπης Ζαφειράτος

Επιστροφή στην ελληνική σκληρή σοσιαλδημοκρατική πραγματικότητα, μετά από 22 μέρες παραμονής στην Κούβα (4 στην Αβάνα) με την 45^η Μπριγάδα Χοσέ Μαρτί (6-22 Ιουλ. 2015), αποδελτιώνοντας εικόνες, πληροφορίες, εντυπώσεις, σκέψεις, προβληματισμούς…

«Αρμενίζει η Κούβα στο χάρτη της: μια μακριά πράσινη σαύρα με νερού και πέτρας μάτια», όπως λέει ο εθνικός ποιητής της Νικολάς Γκιγιέν ‒εκφραστής της ταξική συνείδησης του λαού της και δημιουργός μιας κοινωνικής, προλεταριακής, ανθρώπινης, με όλη τη σημασία των λέξεων ποίησης‒, αρμενίζει πάνω στην ταραγμένη τεκτονική πλάκα της Καραϊβικής.

Προς ποια κατεύθυνση αυτή τη φορά, άραγε;

Όπως και να ‘χει, ευχόμαστε το νέο ταξίδι ‒δυσκολότερο και πιο σκληρό από το δρόμο της επανάστασης του 1959‒ να έχει αίσιο τέλος.

Οι Κουβανοί το αξίζουν και το δικαιούνται.

***

Πρόλογος

«Σε κάμπο ανθισμένο κρατήσου,

εκεί που τις μάχες σου δίνεις·

για όσα ποτέ δεν προδίνεις

θα παίζεις διαρκώς τη ζωή σου».

Χοσέ Μαρτί

(Μετάφραση, Μπ. Ζ.)

Χοσέ Μαρτί, 28/1/1853 - 19/5/1895 
(José Julián Martí Pérez - Jose Marti)
Σχέδιο, Μπ.Ζ. (18.V.2015)

Οι προηγούμενες αράδες δημοσιεύτηκαν στην Μποτίλια στις 30/7/2015, με το σκίτσο μόνο, χωρίς τη (γνωστή από τον Κόρντα) φωτογραφία του Τσε, και χωρίς το βιντεάκι με τη φωνή του Νικολάς Γκιγιέν, υπό τον τίτλο Κούβα: Προσοχή! Ο Ιμπεριαλισμός έχει πολλά πρόσωπα! Ήταν η μικρή εισαγωγή σε ένα αδιαμόρφωτο ακόμα κείμενο από τις «σημειώσεις» μου των 22 ημερών στο νησί (4-25 Ιουλ), με την υπόσχεση πως θα τα ξαναπούμε.

*

«Στο είχε τάξει ο Μαρτί
στο είχε ο Φιντέλ ορκιστεί»

Και να που τα ξαναλέμε. Συμμαζεύοντας κάπως αυτές τις σημειώσεις, δεν θα αναφερθώ στην καθόλα εξαιρετική και συντροφική διαμονή μας στο καμπαμέντο του Καϊμίτο, που φέρει το όνομα του Χούλιο Αντόνιο Μέγια, από τα ιδρυτικά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας.

Campamento Internacional Julio Antonio Mella, 9/7/2015. (Φωτό: ΜΠ.Ζ.)

Εντυπώσεις από την 45^η Μπριγάδα «Χοσέ Μαρτί» έχουν ήδη αποτυπωθεί ‒με πρόλαβαν και μπορείτε να έχετε μια καλή εικόνα‒ από δυο κείμενα που προηγήθηκαν σε συντροφικούς ιστότοπους, από δυο γυναικείες φωνές:

‒Λουκία Κωνσταντίνου: 45η Ευρωπαϊκή Μπριγάδα ‘Χοσέ Μαρτί’ στην Κούβα

‒Νατάσσα Τερλεξή - Λουκία Κωνσταντίνου: Συμβολή στη συζήτηση των συμπερασμάτων από τη συμμετοχή στην 45η Ευρωπαϊκή Μπριγάδα «Χοσέ Μαρτί», 6-22 Ιουλίου, Κούβα

Δεν θα αναφερθώ ούτε στα επιτεύγματα και τις κατακτήσεις της Κουβανικής Επανάστασης, όπου μέσα στις δύσκολες συνθήκες της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας, αντιμετώπισε και έλυσε προβλήματα άλυτα για τους λαούς άλλων χωρών της Λατινικής Αμερι­κής (και όχι μόνο). Εκτός του ότι είναι γνωστά σε όλους (όσους ενδιαφέρονται πραγματικά για το νησί), έχουν προβληθεί εκτενώς και μέσα από αυτό το ιστολόγιο σε 73 (74 με το σημερινό) δημοσιεύματα και μεγάλα αφιερώματα, από τις 2/5/2013 (με το ξεκίνημα σχεδόν του δεύτερου ταξιδιού της Μποτίλιας) έως και σήμερα που γράφονται αυτές οι αράδες (ετικέτα: Κούβα).

Πρωτομαγιά 2013: ΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΣ
Δεν θα αναφερθούμε, αλλά: Ο λαός της Κούβας, με εξασφαλισμένη τη στέγη του και την τροφή του, διαθέτει το καλύτερο δημόσιο δωρεάν σύστημα Υγείας παγκοσμίως, ένα από τα καλύτερα συστήματα Παιδείας, ταυτόχρονα με την ελεύθερη πρόσβασή του σε πολιτισμό, άθληση και αναψυχή, συμμετέχει μαζικά στα λαϊκά όργανα, συζητά ο ίδιος τις κυβερνητικές αποφάσεις πριν εφαρμοστούν, εκλέγει τους εκπροσώπους του στα διάφορα κυβερνητικά αξιώματα.
Τη δεκαετία του '90, μετά τις ανατροπές των σοσιαλιστικών χωρών, κυρίως της Σοβιετικής Ένωσης, κατά τη λεγόμενη «ειδική Περίοδο», η σοσιαλιστική Κούβα έχασε το 80% των εμπορικών συναλλαγών της, με συνέπεια την καταστροφή των περισσότερων κλάδων της οικονομίας της, ιδίως στον αγροτικό τομέα, λόγω έλλειψης ανταλλακτικών και καυσίμων, και χιλιάδες εργαζόμενους χωρίς δουλειά.
Ωστόσο, κανένας δεν πετάχτηκε στο δρόμο. Οι άνεργοι Κουβανοί εξακολούθησαν να παίρνουν το 70% του μισθού τους.
Τα αδιαμφισβήτητα επιτεύγματα του σοσιαλισμού, μέσα σε ένα εντελώς εχθρικό περιβάλλον, δεδομένου και του 55χρονου εμπάργκο, άντεξαν. Μένει να τα περιφρουρήσει ο λαός, για να μην πληγωθεί η περηφάνια του.

Πρόθεση επίσης της Μποτίλιας δεν είναι να ασκηθεί «πολεμική» στο πολύπαθο νησί, ούτε να «ψέξει» τους κατοίκους του. Κάτι τέτοιο έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το θαυμασμό που τρέφει για την ιστορία της Κούβας· και μάλιστα όταν είναι η δεύτερη φορά μέσα σε 4 χρόνια (η πρώτη, Ιούλιο πάλι, το 2011) που την επισκέπτεται.

16 Απρίλη 1961. Μία μέρα μετά την επίθεση των ΗΠΑ. Συμβολή των οδών 23 και 12. Περιοχή Πλατεία της Επανάστασης. Απέναντι από τη νεκρόπολη Κολόν (το κοιμητήριο της Αβάνας και εθνικό μνημείο της Κούβας). Στη μεγάλη διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε για τις κηδείες των θυμάτων από τις αεροπορικές επιδρομές στην Πλάγια Χιρόν, ο Φιντέλ  διακηρύσσει το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης. Η απάντηση από τους ένοπλους Κουβανούς είναι ομόφωνη: «Πατρίδα ή Θάνατος»

Το παρόν σημείωμα θα προσπαθήσει να εκθέσει τον προβληματισμό του για τη σημερινή δύσκολη πορεία αυτής της πράσινης σαύρας, που συναντά ‒ή θα συναντήσει, κατά τη γνώμη μου πάντα‒ μεγάλα εμπόδια, κινδύνους σοβαρούς και ρίσκα, ως προς τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της Κουβανικής Επανάστασης. Και μπορεί, όπως σωστά γράφεται στο δεύτερο κείμενο που προαναφέρθηκε, «οι κίνδυνοι και τα ρίσκα (να) είναι δομικό στοιχείο κάθε επαναστατικής διαδικασίας», υπό την προϋπόθεση βέβαια, λέμε, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν ξεκινήσει στην κουβανική κοινωνία να καθορίζονται από μια τέτοια διαδικασία, ώστε μέσα από το σοσιαλιστικό σχεδιασμό να οδηγεί στην κομμουνιστική ολοκλήρωση.

Π.χ. Συνεχίζεται όντως η σοσιαλιστική πορεία για τον κουβανικό λαό;

Η άρση του αποκλεισμού είναι πράγματι ανάγκη επιτακτική; Με οποιοδήποτε κόστος;

Υπάρχει όντως διαρκής ιδεολογική, πολιτική και ταξική διαπάλη ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και στον εργαζόμενο λαό; Και πόσο κυρίαρχη τάξη είναι (κι αν είναι σήμερα, θα εξακολουθήσει να είναι) αυτός ο λαός;

Εξακολουθεί ο λαός να πιστεύει αυτό που για τον Τσε ήταν πεποίθηση; Ότι δηλαδή, ο μόνος δρόμος για την απελευθέρωση των λαών είναι η αταλάντευτη ταξική πάλη ενάντια στο μεγάλο κεφάλαιο και τους υπηρέτες του;

23 Ιουλ. 2015. Γωνία 23 και 12. Περιοχή Πλατεία της Επανάστασης.
Στη γιγαντοαφίσα του κτηρίου (διακρίνεται και στην προηγούμενη φωτογραφία), πάνω από τη μαρκίζα La Pelota (Η μπάλα) οι τρεις φωτογραφίες είναι σκηνές από τη μάχη της Πλάγια Χιρόν (όνομα του Γάλλου πειρατή Ζαν Ζιρόν), κατά την ιμπεριαλιστική απόβαση των ΗΠΑ στον Κόλπο των Χοίρων (Μπαΐα δε Κοτσίνος). Ανήκουν στον Κουβανό φωτογράφο Ερνέστο Φερνάντεζ, και παραπέμπουν στην βράβευσή του το 2011 με το Premio Nacional de Artes Plásticas -Εθνικό Βραβείο Εικαστικών Τεχνών. (Φωτό: ΜΠ.Ζ.)

Δεδομένου ότι μέχρι σήμερα ουσιαστικά δεν υπάρχει ταξικά διαρθρωμένη κοινωνία με τη μορφή που γνωρίζουμε σε άλλες χώρες, θα μπορέσει ο λαός να διευρύνει την κυριαρχία του με όπλο την ταξική του συνείδηση και να μην καλλιεργήσει αυταπάτες;

Πόσο, ας πούμε, οι συμμετοχικές διαδικασίες μπορούν να αποτρέψουν μια κυβέρνηση να επιβάλλει ένα άλλο οικονομικό μοντέλο το οποίο θα αποκλίνει από τον κεντρικό (σοσιαλιστικό) σχεδιασμό της;

Τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση ‒μέσα σε ένα παγκόσμιο καπιταλιστικό περιβάλλον σε βαθιά κρίση και εχθρικό‒ είναι τα αναγκαία;

Τι γίνεται ιδίως με το ειδικό (και επικίνδυνο) καθεστώς (θα αναφερθούμε στη συνέχεια) του Μαριέλ, «επίτευγμα» της τελευταίας 3ετίας;

Και πώς συμβαίνει να μην υπάρχει καμιά φωνή (από όσες ακούσαμε στα πλαίσια της μπριγάδας) που να στέκει ‒όχι αντίθετη‒ προβληματισμένη έστω σε αυτό το άνοιγμα;

Ποια τα συμπεράσματα, άραγε, της Κομμουνιστικής Νεολαίας, που είχε και το συνέδριό της τον Ιούλιο;

*
Συγκρατημένη ανησυχία

8 Ιανουαρίου του 1959. Ο Επαναστατικός Στρατός υπό την ηγεσία του Φιντέλ μπαίνει νικηφόρος στην Αβάνα.

Πολλά από αυτά τα ερωτήματα, συζητήθηκαν με αρκετούς από τους συντρόφους, φίλους, συναγωνιστές της ελληνικής αποστολής, κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής μας.

Ο προβληματισμός είναι έντονος και «φανερή» η συγκρατημένη ανησυχία για ένα εγχείρημα το οποίο αποδεικνύεται ‒όπως παρατηρούσα στις 30/7‒ δυσκολότερο και πιο σκληρό από το δρόμο της επανάστασης του 1959, κάτι που έχω επανειλημμένως εκφράσει σε σχετικούς δημόσιους χώρους, και πολύ καιρό πριν και από το πρόσφατο ταξίδι στην Κούβα.

Προσωπική μου άποψη είναι ότι το νησί της επανάστασης έχει μάλλον αλλάξει πλεύση.

Και δεν πιστεύω ότι μοναδική διέξοδός του είναι αυτός ο μονόδρομος.

Ίσα - ίσα, σήμερα και εν μέσω κρίσης, κατά την οποία αναδεικνύονται τα όρια του καπιταλισμού, όπου πολλά από τα «αδελφά» ΚΚ της Λατινικής Αμερικής (Βενεζουέλας, Μεξικού, Ουρουγουάης, Πουέρτο Ρίκο…), παλεύουν για την εθνική κυριαρχία των χωρών τους, φαίνεται ότι υπάρχουν (ή μπορεί να χαραχτούν) δρόμοι.

Η επαναστατική εργατική εξουσία μπορεί και πρέπει να στηριχτεί σε επαναστατικά λαϊκά κινήματα, όπου εκτός από το αντιαμερικανικό στοιχείο, μάχονται τόσο τον καπιταλισμό ‒μόνος στόχος του οποίου είναι η ανατροπή και ματαίωση αυτής ακριβώς της εξουσίας‒ όσο και τη σοσιαλδημοκρατική διαχείρισή του.

Η ένταση της πάλης ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και η αλληλεγγύη προς τους λαούς που αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους απειλές, επεμβάσεις και κατοχή, εμπεριέχει τις προϋποθέσεις για μια άλλη προσέγγιση.

Άλλωστε ο προλεταριακός διεθνισμός, για τον οποίον η Κούβα έχει θρηνήσει εκατοντάδες θύματα, είναι καθοριστικό στοιχείο του χαρακτήρα της Κουβανικής Επανάστασης.

*

Φοβού τους Δαναούς και... προσπαθώ να καταλάβω

Τον Δεκέμβρη του 2014, όταν ανακοινώθηκε η «εξομάλυνση των σχέσεων» ΗΠΑ-Κούβας, ο Ομπάμα δήλωσε:

‒«Σήμερα η Αμερική επιλέγει να σπάσει τα δεσμά του παρελθόντος, ώστε να προχωρήσει σε ένα καλύτερο μέλλον, για τον κουβανικό λαό (σ. Μπ.: αυτή τού το καθυ-στέρησε επί μισόν αιώνα, αυτή και του το εγγυάται!), για τον αμερικανικό λαό, για ολόκληρο το ημισφαίριό μας και για όλον τον κόσμο».

Ο ιμπεριαλισμός με τύψεις και ανθρώπινο πρόσωπο!

Τόσο ανθρώπινο, όσο το πρόσωπο του Κέρι, ο οποίος κατά την επίσημη τελετή επαναλειτουργίας της αμερικανικής πρεσβείας στην Κούβα (14/8/2015), δήλωσε:

«Παραμένουμε πεπεισμένοι πως ο λαός της Κούβας θα ωφεληθεί περισσότερο από μια αυθεντική δημοκρατία, όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να επιλέγουν τους ηγέτες τους, να εκφράζουν τις ιδέες τους και να ασκούν τη θρησκευτική τους πίστη, όπου η δέσμευση στην οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη υλοποιείται πληρέστερα, όπου οι θεσμοί λογοδοτούν σ' αυτούς τους οποίους υπηρετούν και όπου η κοινωνία των πολιτών είναι ανεξάρτητη και της επιτρέπεται να ανθίσει».

Στις σκέψεις που θα εκτεθούν στη συνέχεια «αποτυπώνονται» θέματα που  έχουν την αφετηρία τους ‒και κινούνται‒ στο αντίθετο ρεύμα από αυτό ενός καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης, και τα οποία ‒λίγο πολύ‒ ενδιαφέρουν όλους όσους είναι και αισθάνονται κομμουνιστές.

Και για να συνδεθούμε και με τα δικά μας ‒αφού η 45η Μπριγάδα συνέπεσε με το πλαστογραφημένο δημοψήφισμα των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ-ΕΕ, κι η σκέψη μας βρισκόταν μοιρασμένη σε δυο τόπους‒, ένα συντροφικό (μπριγαδίστικο) απορημένο η-μέιλ, δυο τρεις μέρες μετά την επιστροφή μας, παρατηρώντας μεταξύ άλλων και την απουσία του ΚΚ Κούβας (δεν είναι το μοναδικό βεβαίως, αλλά έχει τη σημασία του) στα 55 ΚΚ που στέκονται αλληλέγγυα στο ΚΚΕ, κατέληγε με τον προβληματισμό του για το πού πάνε τα πράγματα στην Κούβα.

Προσπαθώ πραγματικά να καταλάβω.

Προσοχή! Ο Ιμπεριαλισμός έχει πολλά πρόσωπα
Φιδέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους, 13 Αυγούστου 1926
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 3.V.2015 (Μελάνι, 21 χ 29 εκ. / Με κορνίζα 32 χ 41,5 εκ.)

Και κλείνω αυτόν τον πρόλογο με τα λόγια του Γκιγιέν, επίκαιρα πάλι:

Αχ, η όμορφή μου η παντιέρα,

η παντιερούλα μου η Κουβάνα,

καμιά δεν την διατάζει λέρα

απ' έξω, και καμιά ρουφιάνα

δεν την τσαλαπατάει μες στην Αβάνα!

Νικολάς Γκιγιέν
Τέρμα πια!
(Σε ρυθμό «Σον»)
(Μτφρ: Μπάμπης Ζαφειράτος)

***

Ο σφυγμός της Κούβας

Φοβάμαι ότι ο σφυγμός της Κούβας δεν χτυπά πλέον στα χωράφια, αλλά στο μεγάλο αστικό κέντρο της Αβάνας (2.141.993 κάτοικοι το 2009· σήμερα πρέπει να αγγίζουν τα 2,5 εκατ., πληθυσμός 5πλάσιος του Σαντιάγο, δεύτερης μεγαλύτερης πόλης), όπου το 1/5 του πληθυσμού της χώρας (11.210.064 εκ. το 2013) συνωστίζεται σε όχι καλές συνθήκες.

Στις 4 επιπλέον μέρες που έμεινα στην Αβάνα έκανα περί τα 40 και πλέον χλμ. και αυτό που διαφαίνεται, σε σχέση με το 2011, είναι ότι η ανισομετρία οξύνεται.

Σκηνές ανθρώπων πάνω απ' τους κάδους σκουπιδιών, είναι πλέον ορατές, αποτέλεσμα προφανώς των ανακατανομών στην οικονομία της Κούβας (2010) και του περιορισμού των θέσεων εργασίας στο Δημόσιο (κατά 500.000, όσο κι αν στη συντριπτική πλειοψηφία τους δεν έμειναν άνεργοι (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 15/9/2010), αλλά και της μείωσης των τροφίμων στη λιμπρέτα.

Δεκάδες μικροπωλητές (με πέντε μάνγκο ή μια πλεξούδα κρεμμύδια), γι αυτούς που θέλουν να συμπληρώσουν τη λιμπρέτα τους· βιτρίνες που δεν αναγράφουν τις τιμές στα είδη τους (παπούτσια, τσάντες)· άλλες με... άτιμα επίσης νυφικά, για γάμους που φωτογραφίζονται στο ξενοδοχείο Νασιονάλ· είσοδοι σπιτιών που έχουν μετατραπεί σε ψιλικατζίδικα, και τρύπες με παράνομα cd.

Λεωφόρος Αλιέντε. 25/7/2015, 08:27, 08:29, 08:30 (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Αλλά και πολυκαταστήματα στυλ «Νοτος Γκάλερυ», με τον κόσμο να περιμένει το πρωί, ουρά, για να ανοίξουν. Σίγουρα δεν απευθύνονται στον ίδιο πληθυσμό.

Λιμπρέτα. Αβάνα, Κέντρο. 25/7/2015 (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Παρένθεση (καθόλου άσχετη)‒. Λιμπρέτα, άλλως σιτηρέσιο: Κατάκτηση του σοσιαλισμού που κάποιοι στον κόσμο τους ονομάζουν περιφρονητικά «δελτίο», ταυτισμένο με το κατοχικό «δελτίο τροφίμων», ώστε εύκολα να οδηγείται κανείς στο γνωστό αντικομμουνιστικό συνειρμό των δύο άκρων.

Λιμπρέτα. Αβάνα, Κέντρο (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Είναι όλοι αυτοί οι ευρωκατευθυνόμενοι που ονομάζουν ανθρωπιστική(!) την καπιταλιστική κρίση. Αυτοί που θεωρούν κοινωνικό κεκτημένο τα συσσίτια των Καμίνηδων, και ύψιστο βαθμό αλληλεγγύης τις αγαθοεργίες των ΜΚΟ. Αυτοί που βάφτισαν φιλανθρωπία την ανθρωπιά, μετατρέποντας με την Πράσινη Βίβλο του κ. Ντελόρ (το 2001, ταυτόχρονα με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας), το «ξέπλυμα χρήματος» και την «καθάρση» των Επιχειρηματικών Ομίλων, σε Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη.

Μουσείο Χιρόν (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Είναι τέλος αυτοί που (καθ)οδηγούν τις μουνταρίες παραγωγών και τα κινήματα πατάτας, κι έπειτα διαμαρτύρονται για τη διανομή τροφίμων της Χρυσής Αυγής και για το «ανεξήγητο» φαινόμενό της. Όμως, αν έχεις κοινωνικό κράτος και «δελτίο τροφίμων», δεν ανησυχείς για την εκτίναξη του ΦΠΑ στο 23%. ‒Κλείνει η Παρένθεση.

Τα αυτοκίνητα (πολλά μεγάλου κυβισμού και 4κίνητα ‒τα είδαμε και σε μια από τις κοσμικότερες παραλίες της επαρχίας Χιρόν, την Καλέτα Μπουένα, με εισιτήριο all inclusive, 15 τουριστικά πέσος CUC για τους μεγάλους και 7,5 για τα παιδιά, αν και οι ντόπιοι έχουν ‒ως πότε;‒ πρόσβαση δωρεάν), όχι μόνο από το 2011, αλλά και από πέρυσι ακόμα (όπως μου επιβεβαίωσαν) έχουν πολλαπλασιαστεί, και συνυπάρχουν με τα κάρα-σεβρολέτ του '60, τα κάρα με το άλογο, και τα μόνιππα... ποδηλατοταξί. (Ο νόμος του 2011, για τις αγοραπωλησίες αυτοκινήτων, άλλαξε το 2013. Βλέπε ενότητα Γη και Ελευθερία).

Αβάνα, 23/7/2015 (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Έχω την αίσθηση ότι στην Κούβα μια καινούργια μεσοαστική τάξη αναδύεται σιγά σιγά μέσα από την παραοικονομία που ανθεί στις παρυφές του τουρισμού και στο μεταίχμιο των δυο νομισμάτων με την «επιτήδεια» τουριστική συμπεριφορά. (CUC τουριστικό με ισοτιμία $ = 24 CUP κουβανικά. «Πέσος» ονομάζονται και τα δυο, με σύμβολό τους -ίδιο- το «$»), που κατατρώνε τον σοσιαλιστικό ιστό και τις συνειδήσεις ‒φοροδιαφυγή από τα παλαδάρ (εστιατόρια), τα πειρατικά ταξί, την ενοικίαση στέγης….

Λεωφόρος Μπολίβαρ, 25/7/2015 (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Παρένθεση‒. Ο μέσος μηνιαίος μισθός στην Κούβα προξενεί... κατάπληξη: Τα 13 με 15 CUC (ενός εργαζόμενου στο καμπαμέντο) έως τα 32 με 35 περίπου (ο μισθός ενός γιατρού, όπως πληροφορηθήκαμε, μετά από σχετική ερώτησή μου, σε επίσκεψή μας στη Πολυκλινική της Πλάγια Λάργα της επαρχίας Χιρόν) με τα δικά μας δεδομένα είναι... μεροκάματο.

Αλλά για να φανεί τι σημαίνει μέχρι σήμερα παροχή και κοινωνικό κράτος εκεί, να αναφέρω χαρακτηριστικά κάτι ήδη γνωστό σε μένα από το προηγούμενό μου ταξίδι: Όταν το 2010 (μετά τις σχετικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες) σε κάποιους χώρους δουλειάς καταργήθηκε το παρεχόμενο μέχρι τότε μεσημεριανό φαγητό, οι εργαζόμενοι αποζημιώθηκαν μιάμιση φορά το μισθό τους! Και όταν 1 κιλό κρέας κοστίζει 25 σεντς (κουβανικά) και ντύνεσαι με ελάχιστες «μονέδες νασιονάλ», ε, τότε δεν επιβιώνεις απλώς!!

«Με το εμπάργκο μάς μάθανε να ζούμε με το τίποτα», μου είχε πει χαρακτηριστικά μια Κουβανή φίλη.

Κι αυτό το «τίποτα» των Κουβανών, που για μας εδώ στην άθλια την ελληνική πραγματικότητα θα σήμαινε «τα πάντα», είναι το μεγάλο επαναστατικό όραμα που πρέπει να διατηρηθεί. ‒Κλείνει η Παρένθεση.

Μέσα λοιπόν από αυτή τη μεσοαστική τάξη, μια νέα ‒κατά την άποψή μου‒ αστική τάξη αναδύεται, αν δεν έχει κιόλας αναδυθεί. Με τα μέλη του Κόμματος να μπορούν να έχουν επιχειρήσεις, όπως μας είπε η οικονομολόγος στη διάλεξή της, για τις "Σχέσεις Κούβας - ΕΕ", αλλά και με τους κάθε λογής διαπλεκόμενους ντόπιους (γιατί όχι το ένα ιδιωτικό παλαδάρ της Αρτεμίσα ‒βλέπε επόμενη ενότητα‒ να μην γίνει αλυσσίδα;) και ξένους επενδυτές, το κεφάλαιο περνάει σιγά σιγά στα χέρια των ιδιωτών. Κι ο ιδιώτης, μεγάλος ή μικρός, πορεύεται για την πάρτη του.

Κούβα, Καϊμίτο, 8/7/2015. Εργασία σε χωράφι παπάγιας (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Οι ομοιότητες της σημερινής Κούβας με την ΕΣΣΔ είναι μεγάλες.
Εκεί, μετά την κρουτσοφική αποσταλινοποίηση με τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ο λαός ούτε που πήρε χαμπάρι πώς η γκορμπατσοφική (διάβαζε «καπιταλιστική») περεστρόικα τον έστελνε κατευθείαν στην ασφυκτική αγκαλιά της Νέας Ρωσικής αστικής τάξης των κροίσων.

‒«Η αντεπανάσταση στην EΣΣΔ δεν προήλθε από ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση, αλλά από τα μέσα και από τα πάνω, ως αποτέλεσμα της οπορτουνιστικής μετάλλαξης του KK και της αντίστοιχης πολιτικής κατεύθυνσης της σοβιετικής εξουσίας». Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό (Aθήνα, 18 - 22 Φλεβάρη 2009).

Η Κούβα θα αποτελέσει εξαίρεση; Μακάρι!

Ο καπιταλιστής δεν είναι φιλάνθρωπος. Στα οικονομικά που έχω υπόψη μου (μαρξιστικά και μη) ο επιχειρηματίας επενδύει για δυο λόγους: είτε γιατί βρίσκει φτηνό εργατικό δυναμικό, είτε επειδή έχει μεγάλες φορολογικές απαλλαγές. Ή και για τα δυο! Κατά την προηγούμενη οικονομολόγο, οι επενδύσεις θα φέρουν άνοδο του βιοτικού επιπέδου, αφού οι εργαζόμενοι με την ενοποίηση του νομίσματος θα πληρωθούν, όπως μας είπε σε δολάρια(!). Και η απορία μου: Τότε ο επιχειρηματίας γιατί να επενδύσει στην Κούβα με τους υψηλούς μισθούς και την υψηλή φορολογία και να μην πάει στη γειτονική Αϊτή, ας πούμε; Και για του λόγου το αληθές: 30/3/2014, Άνοιγμα στις ξένες επενδύσεις κάνει η Κούβα -Ψηφίστηκε νόμος που δίνει ευέλικτο φορολογικό καθεστώς στις επιχειρήσεις

‒«H όλο και μεγαλύτερη ανάμειξη των στοιχείων της αγοράς στην άμεσα κοινωνική παραγωγή του σοσιαλισμού την αποδυνάμωνε: Οδήγησε σε πτώση της δυναμικής της σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Ενισχύθηκε το βραχυπρόθεσμο ατομικό και ομαδικό συμφέρον (με αύξηση της διαφοροποίησης του εργασιακού εισοδήματος μεταξύ των εργαζομένων σε κάθε επιχείρηση, αυτών και του μηχανισμού διεύθυνσης, μεταξύ διαφορετικών επιχειρήσεων) σε βάρος των γενικών κοινωνικών συμφερόντων. Δημιουργήθηκε στην πορεία το κοινωνικό έδαφος για να ανδρωθεί και να επικρατήσει, τελικά, η αντεπανάσταση με όχημα την περεστρόικα». (Απόφαση 18ου, ο.π.π.)

Κούβα, Καϊμίτο, 10/7/2015. Εργασία σε αγρόκτημα ημικρατικό (μαρούλια) (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Τα συνεταιριστικά αγροκτήματα ενέχουν παρόμοιους με εκεί (ΕΣΣΔ) κινδύνους:

‒«Με τις μεταρρυθμίσεις δημιουργήθηκε η δυνατότητα, ώστε χρηματικά ποσά που είχαν συσσωρευτεί με παράνομους κυρίως τρόπους (λαθρεμπόριο κ.λπ.), να επενδύονται στη "μαύρη" (παράνομη) αγορά. Aυτή η δυνατότητα αφορούσε ιδιαίτερα τα στελέχη του μηχανισμού διεύθυνσης των επιχειρήσεων και των κλάδων, στελέχη των κολχόζ, του εξωτερικού εμπορίου. Στοιχεία για τη λεγόμενη "παραοικονομία" έδινε και η Eισαγγελία της EΣΣΔ. Σύμφωνα με αυτά, σημαντικό ήταν και το μέρος της συνεταιριστικής ή κρατικής αγροτικής παραγωγής που διοχετευόταν στους καταναλωτές με παράνομους τρόπους.

Ενισχύθηκε η διαφοροποίηση των εισοδημάτων των ατομικών αγροτοπαραγωγών, των κολχόζνικων, η αντίθεσή τους προς την τάση διεύρυνσης του άμεσα κοινωνικού χαρακτήρα της αγροτικής παραγωγής. Ένα τμήμα των αγροτών και τα διευθυντικά στελέχη των κολχόζ που πλούτιζαν ισχυροποιήθηκαν ως στρώμα παρεμπόδισης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Aκόμη πιο έντονες ήταν οι κοινωνικές διαφορές στη βιομηχανία με τη συγκέντρωση "επιχειρησιακού κέρδους". Tο λεγόμενο "σκιώδες κεφάλαιο", αποτέλεσμα όχι μόνο πλουτισμού από το επιχειρησιακό κέρδος, αλλά και της "μαύρης" αγοράς, εγκληματικών πράξεων σφετερισμού του κοινωνικού προϊόντος, επεδίωκε τη νόμιμη λειτουργία του ως κεφάλαιο στην παραγωγή, δηλαδή την ιδιωτικοποίηση των μέσων παραγωγής, την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Oι κάτοχοί του αποτέλεσαν την κινητήρια κοινωνική δύναμη της αντεπανάστασης. Aξιοποίησαν τη θέση τους στον κρατικό και κομματικό μηχανισμό. Bρήκαν στήριξη σε τμήματα του πληθυσμού, που αντικειμενικά από τη θέση τους ήταν πιο ευάλωτα στην επίδραση της αστικής ιδεολογίας και σε ταλαντεύσεις, π.χ. σημαντικό τμήμα της διανόησης, αλλά και τμήματα της νεολαίας, όπως η σπουδάζουσα. Aυτές οι δυνάμεις, άμεσα ή έμμεσα, επέδρασαν στο Kόμμα, ενισχύοντας την οπορτουνιστική διάβρωση και τον αντεπαναστατικό εκφυλισμό που εκφράστηκε με την πολιτική της "περεστρόικα" και διεκδίκησε τη θεσμική κατοχύρωση των καπιταλιστικών σχέσεων. Aυτό επιτεύχθηκε μετά την περεστρόικα, με την ανατροπή». (Απόφαση 18ου, ο.π.π.)

Λεωφόρος Μπολίβαρ. Χώρος αυτοαπασχολούμενων (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Σε Παλαδάρ (εστιατόριο) αυτοαπασχολούμενων (το επισκεφτήκαμε στα πλαίσια της Μπριγάδας), στην πόλη Αρτεμίσα ‒μετά το άνοιγμα των επαγγελμάτων το 2010‒ μειώθηκε το 1/4 των θέσεων εργασίας. Από τους 24 κρατικούς εργαζόμενους απόμειναν οι 18 σήμερα, ως αυτοαπασχολούμενοι-εργαζόμενοι, οι οποίοι 3πλασίασαν ή 4πλασίασαν τα εισοδήματά τους, αφού εργάζονται από το πρωί μέχρι το βράδυ και μοιράζονται τους μισθούς των 6 λιγότερων, πιστεύοντας ταυτόχρονα πως επιτελούν κοινωνικό έργο (!). Όταν προκύψει ο ανταγωνισμός με το «απέναντι Παλαδάρ» και χρειαστούν προσλήψεις, πώς θα αμείβονται οι καινούργιοι; πώς θα αντιδράσει η εργοδοσία όταν αυτοί θα διεκδικήσουν αυξήσεις; με ποια κριτήρια θα κριθούν παραγωγικοί, τηρώντας το νόμιμο ωράριό τους, αφού τα αφεντικά θα σκοτώνονται στη δουλειά, δίνοντας το «καλό» παράδειγμα; Στη σχετική ερώτησή μου απαντήθηκε μόνο το πρώτο σκέλος (Συλλογικές Συμβάσεις).

***

Ειδική Οικονομική Ζώνη
ή
Κάθε λιμάνι και καημός

[...]
Ναύτης, Αμερικανάκι,
φίνα,
σ’ ενα καπηλειό στο πόρτο,
φίνα,
ναύτης Αμερικανάκι,
σήκωσε μακρύ χεράκι,
σήκωσε μακρύ χεράκι,
το πρωί το βρήκαν μόρτο,
φίνα,
το πρωί το βρήκαν μόρτο,
φίνα,
το πρωί το βρήκαν μόρτο
το φτωχό Αμερικανάκι,
σ’ ένα καπηλειό στο πόρτο
του το κόψαν το χεράκι,
φίνα!

Νικολάς Γκιγιέν
Γλυκιά η πατρίδα μου απ' έξω...(Μτφρ: Μπάμπης Ζαφειράτος)

Μαριέλ: Το λιμάνι της... αμαρτίας

Αρτεμίσα: Ένας δήμος «πρότυπο» και με ικανή αγροτική παραγωγή. Σε αυτόν τον Δήμο πέφτει πολύ κρατικό χρήμα. Ξενοδοχεία, γήπεδα μπέιζμπολ, δρόμοι, πάρκα..., κάτι που έρχεται σε μεγάλη αντίθεση ‒και με κίνδυνο αυτή η αντιθέση να οξυνθεί‒ με άλλους φτωχούς δήμους, όπως το Τρινιδάδ που έχουμε υπόψη μας από το 2011, στο οποίο ο τουρισμός συγκατοικεί με τη φτώχεια. Έργα παντού: Ήταν ορατά και μέσα από το πούλμαν, κατά τη μεταφορά μας από το μνημείο των πεσόντων-αγωνιστών (κατάληψη της Μονκάδα, 26/7/1953), σε επίσκεψη στην Εθνοσυνέλευση της Επαρχίας Αρτεμίσα και στη συνάντησή μας με εκπροσώπους, βουλευτές και με το Λαϊκό Συμβούλιο της πόλης.

Αρτεμίσα, 11/7/2015. Το Μαυσωλείο των πεσσόντων ηρώων, κατά την επίθεση στο στρατόπεδο της Μονκάδα (26/7/1953). Οι περισσότεροι κατάγονταν από την Αρτεμίσα (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Αυτός ήταν και ο λόγος ερώτησής μου, για το πώς και με ποια κριτήρια χρηματοδοτούνται οι δήμοι ‒γνωρίζοντας ήδη τη γεωγραφική θέση της Αρτεμίσα, που βρίσκεται στην περίφημη Ζώνη του Μαριέλ.

‒ΚΟΥΒΑ: Ψηφίστηκε νέος νόμος για τις ξένες επενδύσεις. Η Εθνοσυνέλευση της Λαϊκής Εξουσίας, η Βουλή της Κούβας ενέκρινε το περασμένο Σαββατοκύριακο το νέο νόμο για τις ξένες επενδύσεις στο νησί. Οπως σημειώνεται, η πολιτική για τις ξένες επενδύσεις εντάσσεται στις κατευθύνσεις της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής του Κόμματος και της Επανάστασης, που επικυρώθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο του ΚΚ Κούβας και «έχει δυνατές πολιτικές αναφορές, αφού συγκροτεί μια βαθιά επικαιροποίηση της διαδικασίας μετασχηματισμών που εξελίσσεται από την αρχή της Επανάστασης για να περάσουν τα βασικά μέσα παραγωγής στα χέρια του επαναστατικού κράτους». Επίσης, υπογραμμίζεται, ότι το νέο πλαίσιο για τις ξένες επενδύσεις «είναι σε αντιστοιχία με το σοσιαλισμό στην Κούβα και χαρακτηρίζεται από τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και ακεραιότητας των φυσικών πόρων, του περιβάλλοντος και της εθνικής κληρονομιάς». Βεβαιώνεται, επίσης, ότι «η συμμετοχή των ξένων επενδυτών στην οικονομία δε σημαίνει ότι θα επιστρέψουμε στο παρελθόν ή ότι θα παραδώσουμε τον πλούτο της χώρας».

Σύμφωνα με το σχεδιασμό, η Ειδική Ζώνη Ανάπτυξης του Μαριέλ είναι αυτή που θα εγκαινιάσει το νέο κύμα ξένων επενδύσεων, με μεγάλο ενδιαφέρον να έχουν δείξει βραζιλιάνικα και κινεζικά μονοπώλια. 

Οι τομείς που θα δοθεί προτεραιότητα για επενδύσεις είναι: Η αγροτική οικονομία, η διατροφική βιομηχανία, η Ενέργεια (έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), η βιομηχανία ζάχαρης, χαλυβουργία, χημική, ηλεκτρονική και ελαφριά βιομηχανία, το φάρμακο και η βιοτεχνολογία, το χονδρεμπόριο, η Υγεία (συνδεδεμένη με τον ιατρικό τουρισμό, όχι τις παροχές προς τους Κουβανούς), οι κατασκευές, ο τουρισμός και οι μεταφορές. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (14/2/2014)

Παρένθεση‒. Ως γνωστόν, στις ΕΟΖ (Ειδκή Οικονομική Ζώνη) «οι θέσεις απασχόλησης τελούν κάτω από ευνοϊκές φορολογικές και εργασιακές συνθήκες για τις ξένες επιχειρήσεις». Επακόλουθο αυτών των «ελεύθερων» ζωνών είναι οι ολέθριες συνέπειες για τους μισθούς και τα εργασιακά δικαιώματα ‒ο καπιταλιστής στην προσπάθειά του για το μέγιστο κέρδος δεν έχει στο νου του άλλο από το περίφημο «κόστος εργασίας»‒, όπως και η υπερφορολόγηση των πολιτών, για να ισοσταθμιστούν (τα γνωστά μας ισοδύναμα) οι φοροαπαλλαγές του επιχειρηματία. Και φυσική κατάληξη αυτών των «ελεύθερων» ζωνών είναι η γενίκευση ‒στο όνομα της ανταγωνιστικότητας πάντα‒ του δουλεμπορίου, αφού αυτό το μέτρο επεκτείνεται γρήγορα και στις επιχειρήσεις (υπό την πίεσή τους) που δεν μπορούν να ενταχθούν σε ένα τέτοιο καθεστώς. ‒Κλείνει η Παρένθεση.

H ερώτηση για τη χρηματοδότηση των δήμων έδωσε την ευκαιρία στον βουλευτή της περιοχής να μιλήσει διεξοδικά για όλα αυτά: Για το ότι η Αρτεμίσα βρίσκεται κοντά στον Παναμά και από εκεί θα έρθουν οι επενδύσεις, καταλήγοντας στη… γενναία απόφαση του ελληνικού λαού κατά το δημοψήφισμα του ΝΑΙΟΧΙΝΑΙ, και σε συγχαρητήριο μήνυμα προς την ελληνική κυβέρνηση.

Παρένθεση‒. Η αναφορά του ανάγκασε συμπριγαδίστα μας, γνωστό διαδικτυακό αρθρογράφο ‒ήταν η πολλοστή φορά που όταν μιλούσε ή ρωτούσε κάποιο μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας, οι Κουβανοί δεν παρέλειπαν να εκφράζουν και τον θαυμασμό τους στους Έλληνες και να μας συγχαίρουν για το κάλπηκο αποτέλεσμα‒ να παρέμβει και να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, ως προς το ποιόν και τον ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ. Η παρέμβαση αυτή συνοδεύτηκε από θερμά χειροκροτήματα, όχι μόνο από τους μπριγαδίστες, αλλά και από τους δημοτικούς συμβούλους της περιοχής. ‒Κλείνει η Παρένθεση.

Οι Κουβανοί ειδικοί (οι δυο κυρίες οικονομολόγοι που μας μίλησαν στην προαναφερθείσα διάλεξη "Σχέσεις Κούβας - ΕΕ", αλλά και σε άλλη με θέμα «Η κουβανική οικονομία. Η τελειοποίηση του κουβανικού οικονομικού μοντέλου ως στρατηγική για την ενίσχυση του Σοσιαλισμού») διατείνονται σε όλους τους τόνους ότι υπάρχει ο κεντρικός σχεδιασμός στη οικονομία και έχουν μετρήσει τα πάντα.

Κούβα, Μαριέλ (Φωτό, Ιούλ, 2014)

Υποστηρίζουν δε, ότι με το 51% δημόσιο/49% ιδιώτης θα έχουν το πάνω χέρι. Εκτός αυτού, όπως μας είπαν, το επίπεδο των εργαζομένων θα ανέβει, αφού θα πληρώνονται (από τους νέους επενδυτές) σε δολάρια και ταυτόχρονα θα ανέβει και η παραγωγικότητά τους, θα γίνουν ανταγωνιστικοί και η ανάπτυξη θεωρείται δεδομένη.

Οι αμοιβές όμως με «δολάριο» θα διευρύνουν το χάσμα των εισοδημάτων, αφού θα αυξήσουν τους προνομιούχους μισθωτούς, επιταχύνοντας έτσι την ανισόμετρη ανάπτυξη, η οποία εκτός των άλλων υπακούει και χορεύει πάντα στο ρυθμό της ισχυρότερης οικονομίας.

Ζητούμενο ακόμα είναι αν μπορούν να ελέγξουν τις αμοιβές σε καθεστώς «ευνοϊκών εργασιακών συνθηκών» και υπό την πίεση των εταιρειών-επενδυτών σε εποχές άκρατου καπιταλισμού. Εν μέσω μάλιστα μιας από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις, το «κυνήγι του μέγιστου κέρδους» (αυτό το σπορ δεν έχει απαγορευτεί ποτέ) με τη συμπίεση έως θανάτου του «μισθολογικού κόστους» αποτελεί το μοναδικό εργαλείο για την αύξηση ή την ανάκαμψη των επιχειρηματικών κερδών.

‒«Σημειώνεται ότι η συμμετοχή του κουβανικού κράτους θα είναι πλειοψηφική σε κοινές επιχειρήσεις που σχετίζονται με την εξόρυξη των φυσικών πόρων, την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, την ανάπτυξη της βιοτεχνολογία, το χονδρεμπόριο, τον τουρισμό. Επίσης, στις εταιρείες αυτές δε θα υπάρχει απευθείας μίσθωση εργατικής δύναμης αλλά μέσω εταιρείας που θα ελέγχει το κουβανικό κράτος, που θα καθορίζει τους μισθούς και τις συμβάσεις. Οι ξένες εταιρείες δε θα αποκτούν δικαιώματα αποκλειστικότητας στην εσωτερική αγορά, ενώ δε θα επιτρέπεται μεταβίβαση κρατικής περιουσίας. Σε ό,τι αφορά τη φορολογία, δημιουργούνται ιδιαίτερα ευνοϊκοί όροι, θα υπάρχει απαλλαγή του επενδυτή τα πρώτα 8 χρόνια και στη συνέχεια ο φόρος θα φτάνει στο 15%, ενώ στην περίπτωση που η επένδυση αφορά σε εξόρυξη φυσικών πόρων θα μπορεί να αυξηθεί κατά 50%. Επίσης, προβλέπεται η συμμετοχή των επιχειρήσεων στην τοπική ανάπτυξη. Όλα αυτά τα μέτρα, με δεδομένο και τον πολύμορφο αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ (σ.σ.: τότε δεν έχει εκδηλωθεί επισήμως η «άρση του εμπάργκο), μένει να φανεί πώς και αν θα λειτουργήσουν, ενώ οι κίνδυνοι για να αποδυναμωθούν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής είναι αντικειμενικά υπαρκτοί». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (14/2/2014)

Απ' την άλλη, η ανταγωνιστικότητα, ιδίως στις εποχές που ζούμε, υπόκειται σε μια αλληλουχία γεγονότων που ξεσπάνε με τη μορφή σαρωτικού τυφώνα: Μείωση ‒όπως ξανασημειώσαμε λίγο πιο πάνω‒ του περίφημου «κόστους εργασίας», στο οποίο εντάσσεται και ο εργαζόμενος-λάστιχο, μείωση και του «μη εργοδοτικού κόστους», που οδηγεί και στη συρρίκνωση των κοινωνικών δαπανών, ώστε να ελαφρυνθεί η επίσης περίφημη επιχειρηματικότητα από φόρους (ας θυμηθούμε ότι στη χώρα μας οι εφοπλιστάδες έχουν 72 ‒και λίγες λέμε‒ φοροαπαλλαγές!), με συνέπεια τον περιορισμό (έως αφανισμό) των δημοσίων εξόδων, και τη με μαθηματική ακρίβεια αναζήτηση στρατηγικών επενδυτών, μέχρι να  επέλθει η πλήρης εκποίηση αυτού που λέμε κοινωνικό κράτος (παιδεία – υγεία): πεδίο δόξης λαμπρό με τεράστιους τζίρους, αφού οι επιχειρήσεις πιέζουν διαρκώς, οδηγώντας σε όλο και μεγαλύτερη απελευθέρωση της αγοράς...

Τέτοια χαρακτηριστικά αρχίζουν να αχνοφαίνονται στην οικονομία της Κούβας.

Όσο για την ανάπτυξη αυτής της μορφής έχει επίθετο: Καπιταλιστική. 

«Και στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δρόμου, δε μπορεί να υπάρξει «αριστερή», σοσιαλδημοκρατική, ή άλλη κυβέρνηση που θα υλοποιήσει μια πραγματικά φιλολαϊκή πολιτική» (Δημ, Κουτσούμπας).

Τέλος, το 51/49, δεν συνιστά σοσιαλισμό. Είναι ιδιωτικοποίηση που αργά αλλά σταθερά γεννάει Λάτσηδες και Παναγόπουλους. Με λιγότερα ξεκίνησε το ΠΑΣΟΚ! Υπάρχει άραγε κομμουνιστής (πλην Λαφαζάνη) που να υποστηρίζει ανάλογο καθεστώς στον ΟΛΠ για το «δικό μας» λιμάνι της COSCO;

Μόνο επιχειρηματίες μπορούν να εύχονται κατι τέτοιο:

Εμπορικό Επιμελητήριο ΗΠΑ: Θέλει «νέο κεφάλαιο» στις σχέσεις με την Κούβα. ‒ Ο πρόεδρος του Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου Τόμας Ντόναχιου, συνοδευόμενος από μέλη του ΔΣ, επιχειρηματίες από διάφορες πολυεθνικές, ο οποίος σε δηλώσεις του υπογράμμισε για τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κούβας: «Για πολύ καιρό, η σχέση μεταξύ των εθνών μας καθορίστηκε από τις διαφορές μας. Έχει έρθει η ώρα τώρα για να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο».

[…] Ο Αμερικανός επιχειρηματίας μίλησε και στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, όπου σημείωσε ότι και πριν 15 χρόνια, που είχε επισκεφτεί την Κούβα, είχε υποστηρίξει την ανάγκη να διευρυνθούν οι διμερείς σχέσεις, ωστόσο επισήμανε ότι τώρα υπάρχουν καλύτερες προϋποθέσεις. Αναφέρθηκε ειδικά στο νόμο για τις ξένες επενδύσεις που ψηφίστηκε στα τέλη Μάρτη στην Κούβα, αλλά και το άνοιγμα της νέας Ειδικής Ζώνης Ανάπτυξης στο λιμάνι Μαριέλ. Τη συγκεκριμένη περιοχή μάλιστα επισκέφτηκε και ανέφερε ότι θεωρεί πως υπάρχουν σημαντικές «επιχειρηματικές ευκαιρίες» ενώ αυτή μπορεί να γίνει σημαντικό εμπορικό κέντρο στην Καραϊβική. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 31/5/2014

Το Μαριέλ είναι πολύ σοβαρή (καπιταλιστική) υπόθεση.  Δεν είναι παίξε - γέλασε.

Κι εκεί,

«Κανένας δεν θέλει να χάσει το τρένο», σχολίασε ο Χέρμαν Πορτοκαρέρο, ο πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κούβα (9/7/2015). […] Ιταλικές εταιρείες σχεδιάζουν 14 έργα στην κινεζικού τύπου ειδική οικονομική ζώνη της Κούβας, γύρω από νέο λιμάνι με υποδομές υποδοχής πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στο Μαριέλ. Η οικονομική ζώνη Μαριέλ είναι ιδιαίτερα ελκυστική για τους ξένους επενδυτές διότι επιτρέπει στις ξένες εταιρείες να επαναπατρίζουν τα κέρδη τους χάρη σ' ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς (…).

Στο τέλος της συζήτησης στην Αρτεμίσα με πλησίασε ο Μασούτ, ένας εξαιρετικός σύντροφος, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τουρκίας, λέγοντάς μου ότι υπάρχει τουρκικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον για το Μαριέλ, και με ρώτησε αν έχω υπόψη μου αντίστοιχο ελληνικό. Του απάντησα ότι δεν το γνωρίζω, αλλά το θεωρώ περισσότερο και από βέβαιο.

Ναι, σύντροφε Μασούτ, γράφοντας αυτές τις αράδες και σκαλίζοντας το διαδίκτυο (κι ας μη πει κανείς ότι κοπιάρω την αστική προπαγάνδα), δεν θα μπορούσε ‒όντως‒ να είναι αλλιώς:

Mariel Special Development Zone

(8/5/2015): Ελληνική ακτοπλοϊκή στην πρώτη σύνδεση ΗΠΑ - Κούβας ύστερα από μισό αιώνα. Ιδού πάλι το περήφανο ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο! Τελικά η ελληνική αστική τάξη εκτός από Βαλκάνια και Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, πάει παντού!

Επίσης:

«Υπενθυμίζεται ότι η ATTICA GROUP η μεγαλύτερη Ελληνική εταιρεία παροχής υπηρεσιών θαλασσίων επιβατικών μεταφορών και μέλος της Marfin Investment Group (MIG), έλαβε ειδική άδεια από το καθ' ύλην αρμόδιο U.S Department of the Treasury's Office of Foreign Assets Control (OFAC), για την παροχή υπηρεσιών μεταφορών με επιβατηγά πλοία ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και την Κούβα, μέσω της κατά 100% αμερικανικής θυγατρικής της Superfast Ferries (USA) LLC. Η ATTICA GROUP έχει ήδη ξεκινήσει τη διαδικασία υποβολής αίτησης προκειμένου να της χορηγηθούν οι απαραίτητες κανονιστικές και άλλες άδειες και από την κυβέρνηση της Κούβας. Κούβα: Έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον για τα λιμάνια της (10/7/2015).

Ακόμα:

«Mεγάλο επιχειρηματικό ενδιαφέρον υπάρχει για τη σύνδεση της Κούβας με την Αμερική με Ro-Ro οχηματαγωγά / Επιβατηγά πλοία (σ. Μπ.: μιλάμε για μεγαθήρια!) Ήδη έχουν δοθεί άδειες από την αμερικανική κυβέρνηση, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι έχουν αρθεί οι περιορισμοί για τους επιβάτες.

Τον περασμένο Μάιο (2014) η κυβέρνηση των ΗΠΑ χορήγησε τις πρώτες άδειες για την έναρξη δρομολογίων με επιβατηγά πλοία που θα συνδέουν τις ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας. Οι πρώτες ναυτιλιακές εταιρείες που έλαβαν άδεια ήταν οι, Havana Ferry Partners, Baja Ferries, United Caribbean Lines Florida και Airline Brokers Co. Ελληνικό ενδιαφέρον έχει η United Caribbean Lines, την οποία ίδρυσε ο Αλέξανδρος Περικλή Παναγόπουλος και στην οποία είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος. Επιβατηγά πλοία και Ro-Ro (29/7/2015).

Ένας ακόμα λόγος για το συγχαρητήριο τηλεγράφημα της κουβανικής κυβέρνησης στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.

***

Οικόπεδα με θέα το εμπάργκο

Αχ πατρίδα!

Στο μυαλό μου ο Μαρτί

που σε λάτρεψε· κι Εσύ!

Κι απαντάω στον Γιάνκη: No,

όταν μου τσιρίζει: Yes.

Του σπηκάρω: Cuba is free

(μη και δεν με αντιληφτεί)

Λεύτερη είναι· λέει: Νο!

‘κει που οι άλλοι είπαν «Yes»

                         ‒ Mister, No. 

Νικολάς Γκιγιέν
Mister, No!

(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος)

Η εξέδρα Σκαραβαίος 9, ανοιχτά του Κη Γουέστ

Σ’ αυτόν τον όμορφα πλασμένο καπιταλιστικό κόσμο μας, ιδιαίτερα σήμερα με την όξυνση των ανταγωνισμών, οι κινήσεις που γίνονται σε διπλωματικό επίπεδο διεξάγονται, φανερά πλέον, με τους όρους μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, εξού και οι ηγέτες των κρατών στις μεταξύ τους επισκέψεις συνοδεύονται πάντα από έναν εσμό επιχειρηματιών-πλουτοκρατών, που είναι ταυτόχρονα και οι επίσημοι χορηγοί των κυβερνήσεών τους. Άλλωστε, οι διπλωματικοί ακόλουθοι των πρεσβειών, έχουν πλέον αντικατασταθεί (αν δεν ήταν έτσι πάντα) από επιχειρηματικούς ακολούθους.

Και δεν υπάρχουν καλοί και κακοί πρόεδροι, όπως ειπε κάπου ο Ραούλ (βλέπε παρακάτω) για τον Ομπάμα. Μάλλον απίθανο λοιπόν ο Αμερικανός πρόεδρος να ανέβλεψε, να συγκινήθηκε και να μαλάκωσε.

Η μοναδική στιγμή  που ο καπιταλιστής=ιμπεριαλιστής συγκινείται και δακρύζει είναι σίγουρα την ώρα που σου «μπήγει το μαχαίρι». Όχι βέβαια γιατί τον πήρε ο πόνος, αλλά επειδή βλέπει ότι η επένδυσή του (αυτό ακριβώς το μαχαίρι) πουλιέται και είναι αποδοτική, αποφέροντάς του (σε πόλεμο και ειρήνη) το μέγιστο κέρδος.

Ο ιμπεριαλισμός=καπιταλισμός δεν κάνει κινήσεις χωρίς «διάφορο», όπως λέμε στο εμπόριο.

Πηγή: AFP/ Getty Images
O Ραούλ Κάστρο στην εισήγηση του 7ου Συνεδρίου του ΚΚ Κούβας, περί «επιτυχίας των διαδικασιών μεταρρύθμισης στην Κίνα».

Ήδη από το 2006, το εμπάργκο συζητιέται σοβαρά στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Δυο Ρεπουμπλικάνοι, έκαναν πρόταση στο Κογκρέσο για το εμπάργκο, σε σχέση με το πετρέλαιο της Κούβας. (Η υπεράκτια ανακάλυψη πετρελαίου της Κούβας θα σπάσει επιτέλους το εμπάργκο των ΗΠΑ;, Ιούλ. 2006).

Οι δυο ρεπουμπλικάνοι αναφέρουν: Η ανακάλυψη των πιθανών αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη βόρεια ακτή της Κούβας έχει μπει στο μάτι των ενεργοβόρων εθνών του κόσμου. (Σεπ. 2006).

Κι ακόμα από το ίδιο δημοσίευμα:

‒Έξι ξένες εταιρείες έχουν υπογράψει για 16 από τα οικόπεδα (μπλοκ), σύμφωνα με τον Fidel Rivero, γενικό διευθυντή της CUPET, της κρατικής εταιρείας πετρελαίου της Κούβας.

Στην καναδική εταιρεία Sherritt ανήκουν τα δικαιώματα για τέσσερα οικόπεδα και έχει ήδη εμπλακεί σε χερσαία παραγωγή πετρελαίου στην Κούβα, εκτός Βαραδέρο –το ίδιο συμβαίνει με την Κίνα.

Και πιο κάτω: "Είναι πραγματικά η πρώτη φορά στην ιστορία μεταξύ των ΗΠΑ και της Κούβας που υπάρχει ένα στρατηγικό κόστος από τη διατήρηση του εμπάργκο.

"Τα πετρέλαια της Κούβας θα πρέπει να εξερευνηθούν, και δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ ή θα τα μοιραστούν, ή θα διατηρήσουν το εμπάργκο και θα τα αφήσουν στην Κίνα, στην Ινδία, στη Νορβηγία."

Κάτι ανάλογο δηλαδή, με το βόρειο Αιγαίο, το Ιόνιο, τα νότια της Κρήτης και την Κύπρο: κι εδώ κι εκεί οικόπεδα τα λένε.

27/11/2014: Το παρατεινόμενο εμπορικό εμπάργκο των ΗΠΑ στην Κούβα περιπλέκει τα σχέδια γεωτρήσεων και thecubaneconomy.com

Μοιάζει με το χάρτη οικοπέδων της Κύπρου

Μποτίλια Στον Άνεμο (14/10/2014): Κυπριακό: Υδρογονάνθρακες ο θησαυρός. Και η μάχη για τα οικόπεδα και Μποτίλια Στον Άνεμο (13/10/2014): Αεροπλανοφόρο Κύπρος: Σε απόσταση αναπνοής οι Τούρκοι από το «οικόπεδο 9»

Και του Ιονίου

Μποτίλια Στον Άνεμο (17/10/2015): ΣΥΡΙΖΑ: Οι υδρογονάνθρακες στα μονοπώλια· οι άνθρακες στον λαό ‒ Στις 26 αντιπολίτευση ΚΚΕ

Στο περιοδικό Fortune (7/3/2007) διαβάζουμε: Εκδίκηση του Κάστρο: Κουβανική πετρελαϊκή σπουδή. Εβδομήντα μίλια από τη Φλόριντα, η Κούβα εντείνει τις ενέργειές της για το πετρέλαιο - Και οι εταιρείες των ΗΠΑ βρίσκονται στην απ’ έξω.

Και στις 13/5/2015: "Απόβαση" Ολάντ στην Κούβα για επενδύσεις και πετρέλαιο: «Λίγο μετά την άφιξή του στο νησί, η κουβανική τηλεόραση ανακοίνωσε μία συμφωνία-μαμούθ ανάμεσα στη γαλλική Total και στην κρατική πετρελαϊκή εταιρία Cupet, χωρίς όμως να δώσει περισσότερες πληροφορίες».

Επενδύσεις λοιπόν. Κι όπως με πίκρα παρατήρησε σύντροφος από τη Θεσσαλονίκη ‒σε συζήτηση που είχαμε με τους υπεύθυνους του καμπαμέντου, στη συνεδρίαση για την τελική αξιολόγηση της Μπριγάδας‒ πιο πολλές φορές ακούσαμε τη λέξη «επενδύσεις» από τη λέξη «σοσιαλισμός».

Φοβάμαι ότι από το ίδιο λιμάνι που το 1980 έφυγαν οι 125.000 Κουβανοαμερικάνοι εγκληματίες, οι marielitos, θα επιστρέψει η καπιταλιστική μαφία του Μαϊάμι (βλέπε και την αναφορά του Κέρι κατά τα εγκαίνια της πρεσβείας) με τάνκερ, κρουαζιερόπλοια και κανονιοφόρους για να γκρεμίσει τα μνημεία και να ελέγξει τα μέσα παραγωγής. Η Ειδική Οικονομική Ζώνη (ΕΟΖ) είναι έτοιμη.

***

Γη και Ελευθερία

Ζαχαροκάλαμο

Ο νέγρος
πλάι στα ζαχαροκάλαμα. 

Ο γιάνκης
πάνω απ' τα ζαχαροκάλαμα.

Η γη
κάτω απ’ τα ζαχαροκάλαμα.

Αίμα
που χάνουμε!

Νικολάς Γκιγιέν
(Μετάφραση, Μπάμπης Ζαφειράτος)

Αβάνα, Κέντρο, 25/7/2015 (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Ένας ακόμα ορατός κίνδυνος για συσσώρευση του πλούτου σε χέρια εχόντων είναι και οι αγοραπωλησίες κατοικιών  (βλέπε και εδώ: realigro.gr ), με νόμο που τέθηκε σε ισχύ από τις 10 Νοέμβρη του 2011 (7/11/2011). 

«Οι ιδιοκτήτες με το νέο καθεστώς θα έχουν το μέγιστο δύο κατοικίες –μία κύρια και μία εξοχική– και οι αγοραπωλησίες θα ελέγχονται τυπικά από την Κεντρική Τράπεζα της Κούβας, ενώ ο φόρος θα διαμορφωθεί στο 8 τοις εκατό και θα βαρύνει εξίσου τον αγοραστή και τον πωλητή. Διαφορετική άποψη έχουν ειδικοί μελετητές, που θεωρούν ότι ο πολυαναμενόμενος νόμος θα πυροδοτήσει ταχύτατες και καταλυτικές αλλαγές στην Κούβα, διότι η ελευθερία αγοραπωλησιών ανοίγει το δρόμο για την αγορά του επιχειρηματικού ρίσκου και των κερδών. "Αν έλεγα ότι αυτό είναι ένα τεράστιο βήμα, πάλι θα έλεγα μόνο τη μισή αλήθεια. Αυτός ο νόμος είναι το θεμέλιο, είναι ο τρόπος με τον οποίο χτίζεις μια καπιταλιστική αγορά, επιτρέποντας το ελεύθερο εμπόριο περιουσιακών αγαθών", υπογράμμισε ο Pedro Freyre, καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια και ειδικός στις Κουβανό-αμερικανικές σχέσεις.»

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πολλά σπίτια στην Αβάνα πωλούνται, βάφονται και ανακαινίζονται. Κάτι που δεν είχαμε δει στην πρώτη μας εκεί επίσκεψη, τον Ιούλιο του 2011. Κι αφού τα πωλητήρια ‒τα παρατήρησε φίλη συμπριγαδίστρια‒ φύονται και σε ημιερειπωμένες κατοικίες, μπορεί κανείς να προβλέψει τα επακόλουθα.

Αβάνα, ανακαίνιση (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Είναι μια εξέλιξη που σε μικρό χρονικό διάστημα μετατρέπει το δικαίωμα στέγης σε εμπόρευμα. Σπίτια αποκτώνται: ή από όσους έχουν ήδη χρήματα, ή από όσους μπορούν και δανείζονται από τις τράπεζες, ή και από τις ίδιες οι τράπεζες. Ως γνωστόν, οι αγοραπωλησίες κατοικίας και γης είναι από τις τεράστιες και ανεξάντλητες πηγές καπιταλιστικού κέρδους.

«Ο Κέρι (στα εγκαίνια της πρεσβείας) έθεσε το ζήτημα της άρσης του αποκλεισμού, αλλά και των αποζημιώσεων από τις ΗΠΑ για όλα αυτά τα χρόνια αποκλεισμού, που συνέδεσε με διαπραγματεύσεις για το ενδεχόμενο επιστροφής ιδιοκτησιών σε Αμερικάνους πολίτες».

Ας προστεθεί εδώ και η αλλαγή του νόμου για τις αγοραπωλησίες αυτοκινήτων (29/9/2001).

Η απελευθέρωση της αγοράς αυτοκινήτων είναι μια από τις τελευταίες μεταρρυθμίσεις για ενίσχυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που  προωθεί ο Ραούλ Κάστρο. Πλέον οι Κουβανοί δεν λαμβάνουν ειδική άδεια που τους χορηγούσε το κράτος ώστε να μπορούν να αγοράζουν αυτοκίνητα σε προκαθορισμένες τιμές. (4/1/2014)

Όλα αυτά συνιστούν μια αγορά, η οποία με τις πιέσεις σιγά σιγά των επιχειρήσεων (όπως προανέφερα στην ενότητα Ειδική Οικονομική Ζώνη) οδηγεί στην πλήρη κυριαρχία των τραπεζών. Και αρχίζει το ξήλωμα του πουλόβερ.

Βλέπε και 19/12/2013: Τη δυνατότητα να αγοράζουν οχήματα χωρίς να χρειάζονται άδεια από το Κράτος έχουν πλέον οι Κουβανοί για πρώτη φορά μετά την επανάσταση του 1959.

Και εδώ, 29/9/2011.

Να σημειώσω ακόμη ότι, για τους Κουβανούς, το αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο, που κι αυτό ‒αίσθησή μου‒ όλο και λιγότερο ακούγεται, δεν ταυτίζεται πλέον με την αντικαπιταλιστική πάλη, τη μόνη δύναμη που μπορεί να σφυρηλατήσει ταξικές συνειδήσεις. Και η γενιά των σημερινών τριαντάρηδων, με τι όπλα θα αντισταθεί στη βαρβαρότητα και στην απληστία του κεφαλαίου;

15 Ιουλ. 2011. Παρασκευή, 12:07 μ.μ. Η παραγκούπολη απέναντι από το Μνημείο του Τσε
(Φωτό: Μπ.Ζ.)

Τέλος, δεν μπορώ να εξηγήσω πώς ‒παρά τις όποιες οικονομικές δυσχέρειες‒ υφίστανται παραγκουπόλεις (ευχόμουν να μην τις ξαναέβλεπα από το 2011), τόσο στο έμπα της Σάντα Κλάρα (και όχι μόνο), όσο και απέναντι από το Μνημείο του Τσε, όταν δίπλα του ακριβώς ετοιμάζονται τουριστικές υποδομές (πρώτα ο άνθρωπος, δεν λέμε;).

4 χρόνια μετά και -τι σύμπτωση- ίδια ακριβώς ημερομηνία! 15 Ιουλ. 2015, Τετάρτη, 3:31 μ.μ. Η παραγκούπολη απέναντι από το Μνημείο του Τσε, στη θέση της πάντα. (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Και όταν ακόμα, όπως διαπιστώσαμε στην Κοινότητα Χιρόν ‒σε «Συνάντηση (16/7) με τις Επιτροπές Υπεράσπισης της Επανάστασης (CDR) και την Ομοσπονδία Γυναικών Κούβας (FMC)»‒, οι εκεί εργατικές πολυκατοικίες είναι χτισμένες επί εποχής εμπάργκο. Και το Μαριέλ, μέσα σε τρία χρόνια κοντεύει να γίνει Νέα Υόρκη.

Πώς συμβαίνει μια επαναστατική κυβέρνηση να τρέχει με δυο ταχύτητες;

***

Επίλογος

[...]

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

Η Κούβα σ’ έχει αποστηθίσει. Πρόσωπο 

με τη φωτεινή γενειάδα. 

[...]

Σε βλέπουμε καθημερνά υπουργό,

καθημερνά στρατιώτη, καθημερνά

άνθρωπο απλό, και δύσκολη

η κάθε μέρα.

Κι άδολος είσαι σαν παιδί

σαν ένας άντρας άδολος,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

Περνάςμε την ξεθωριασμένη, σκισμένη,

τρύπια σου στολή της μάχης.

[…]

Χωρίς ανάπαυλα.

Γεια σου Γκεβάρα!

Μα πιο καλά για να στο πω, εκεί
   στο αμερικάνικο φαράγγι:

Περίμενέ μας. Θα φύγουμε μαζί σου.

   Θέλουμε

να πεθάνουμε για να ζήσουμε όπως

   πέθανες εσύ,

να ζήσουμε όπως ζεις εσύ,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

Νικολάς Γκιγιέν

Τσε Κομαντάντε
(Μετάφραση, Μπάμπης Ζαφειράτος)

Ο Ραούλ Κάστρο στην Ομιλία του στην 7η Σύνοδο των χωρών της Αμερικής στον Παναμά λέει:

«Επαναλαμβάνω ότι εκτιμώ την πρόσφατη δήλωση του προέδρου Ομπάμα ότι θα αποφασίσει πολύ γρήγορα σχετικά με την παρουσία της Κούβας στη λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία, στην οποία ποτέ δεν θα έπρεπε να βρίσκεται. (…) «Οι τρομοκράτες λοιπόν ήμασταν αυτοί που είχαμε και τους νεκρούς. Από πού προερχόταν επομένως η τρομοκρατία; Ποιοι την προκαλούσαν; Κάποιοι από αυτούς, οι οποίοι βρίσκονται ακόμα και αυτές τις μέρες στον Παναμά, όπως ο πράκτορας της CIA Ροντρίγκες, ο οποίος ήταν αυτός που δολοφόνησε τον Τσε και που έφερε τα κομμένα χέρια του για να επιβεβαιώσει από τα ψηφιακά αποτυπώματα, δεν ξέρω σε ποιο μέρος, ότι επρόκειτο για το πτώμα του Τσε, και το οποίο αργότερα καταφέραμε να πάρουμε πίσω χάρις την χειρονομία της φιλικής κυβέρνησης στην Βολιβία. Όμως, εντάξει, από τότε ήμαστε τρομοκράτες.

Πραγματικά ζητώ συγγνώμη, ακόμα και από τους άλλους παρευρισκόμενους σε τούτη την εκδήλωση για τον τρόπο που εκφράζομαι. Όπως είπα στον ίδιο, όταν είναι για την Επανάσταση το πάθος ξεχειλίζει από μέσα μου. Του ζητώ συγγνώμη διότι ο Πρόεδρος Ομπάμα δεν έχει καμιά ευθύνη για όλα αυτά. Πόσους προέδρους είχαμε; Δέκα πριν από εκείνον. Και όλοι έχουν χρέη απέναντί μας εκτός από τον Πρόεδρο Ομπάμα. Έχοντας πει τόσα σκληρά πράγματα για ένα σύστημα, είναι σωστό να του ζητώ συγγνώμη, διότι εγώ είμαι από εκείνους που σκέφτονται ‒όπως έχω δηλώσει και σε μερικούς από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων που βλέπω εδώ σε ιδιωτικές συναντήσεις μαζί τους όταν τους υποδέχτηκα στη χώρα μου‒ ότι, κατά τη γνώμη μου, ο Πρόεδρος Ομπάμα είναι ένας έντιμος άνθρωπος. Έχω διαβάσει λίγο από την βιογραφία του στα δύο βιβλία που έχουν βγει, όχι ολόκληρα, αυτό θα το κάνω με πιο ηρεμία. Θαυμάζω την ταπεινή του καταγωγή και νομίζω πως όλη του η ύπαρξη υπακούει σε αυτήν την ταπεινή καταγωγή (Παρατεταμένα χειροκροτήματα).

Αυτά τα λόγια τα σκέφτηκα πολύ πριν τα πω, τα αποτύπωσα ακόμα και γραπτά και τα έβγαλα. Μετά τα ξανάβαλα και πάλι τα έβγαλα και, τελικά, τα είπα και είμαι ικανοποιημένος».

Και εκτός από τα «μαύρα μου» σχόλια, τρία ερωτήματα:

‒Αν αυτό δεν είναι εγκώμιο, τότε τι είναι;

‒Υπάρχουν καλοί και κακοί πρόεδροι; Ομπάμες-Τσίπρες που έχουν ή δεν έχουν ευθύνη;

‒Ο ιμπεριαλισμός=καπιταλισμός είναι γέννημα κακών προέδρων και πολιτικών;

Αβάνα, 23/7/2015. Με είδε που φωτογράφιζα και άρχισε να κουνάει την αστερόεσσα που ήδη κρατούσε. Βγήκε και η γυναίκα του να χαιρετίσει (2:18, 2:19 μ.μ.). Τρεις μέρες πριν (20/7/2015) έχει ανοίξει η πρεσβεία της Κούβας στις ΗΠΑ. (Φωτό: Μπ.Ζ.)

Ο Φιντέλ είχε πει ότι η ιστορία θα τον δικαιώσει.

Από πλευράς μου εύχομαι ολόψυχα τα γεγονότα να με διαψεύσουν και να πραγματοποιηθεί η δέσμευση του Ραούλ από την ίδια (ό.π.π.) ομιλία:

«Η Κούβα θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τις ιδέες για τις οποίες ο λαός μας έχει κάνει τις πιο μεγάλες θυσίες, έχει αντιμετωπίσει τους μεγαλύτερους κινδύνους...»

Αν και ο ιμπεριαλισμός τελικά ΕΝΑ και ΜΟΝΟ πρόσωπο έχει. Αυτό του καπιταλισμού.

*

Υ.Γ. 1

57^ο έτος της Επανάστασης

Στον κουβανικό λαό και μόνο απομένει εντέλει να αρμενίσει στο δρόμο του Τσε και του Φιντέλ, διαφυλάσσοντας τα κοινωνικά ιδεώδη για τα οποία μάτωσε και έχει κατακτήσει.

*

Υ.Γ. 2

Ούτε βήμα πίσω!

 
Σίγουρα, είμαι έξω απ’ το χορό. Αλλά με όλη την αγάπη που τρέφω σε αυτόν τον σπουδαίο, πολύπαθο, στωικό, μα με αγωνιστική δύναμη λαό, και από τον οποίο ‒μετά στις δυο επισκέψεις μου στο νησί‒ θα κουβαλάω πάντα επάνω μου τη ζεστασιά του, την εγκάρδια φιλοξενία του, την έγνοια του και τη μεγάλη του καρδιά, ας μου επιτραπεί να του στείλω δυο λόγια, του Νικολάς Γκιγιέν πάλι, με την ευχή οι τρεις τελευταίοι στίχοι του να αποδειχθούν προφητικοί.

[...]
Ούτε βήμα
πίσω, σύντροφοι,
φίλοι, ούτε ένα βήμα
πίσω,
[…]
μολύβι και ξανά μολύβι
και τίποτ’ άλλο.
[…]
Τι άσκημος που είναι
ο θείος Σαμ!
Ο Μαρτί ήθελε την Κούβα
ελεύθερη
και ο Φιντέλ είπε: τώρα είναι!
[…]
με εμπάργκο ή χωρίς εμπάργκο
ελεύθερη
για πάντα θα είναι.

Νικολάς Γκιγιέν
Εμπάργκο
(Μετάφραση, Χάιμε Σβαρτ - Άννα Καράπα)

Μπ. Ζ.
Πρώτο σχεδίασμα 30 Ιουλίου
Ξαναγραμμένο και συμπληρωμένο από 7-22 Αυγούστου 2015

*

Βλέπε και κατοπινό κείμενο της 18 Μαρτίου 2017 με στοιχεία από «Επικαιροποίηση των πολιτικών και οικονομικών κατευθύνσεων του Κόμματος και της Επανάστασης για την περίοδο 2016 - 2021, που εγκρίθηκαν από το 7ο Συνέδριο του Κόμματος τον Απρίλη του 2016 και από την Εθνοσυνέλευση Λαϊκής Εξουσίας τον Ιούλη του 2016»:

Δανάη Χέλμη: Το ΚΚΕ και ο προλεταριακός διεθνισμός με την Κουβανική Επανάσταση − Δυο πρωθύστερες απαντήσεις αφού η "ήρα και το στάρι" άρχισαν να "σπέρνονται" και σε αλλότρια "γεωργικά" εδάφη

*

15 Ιουλ. 2015 (Φωτό: Μπ.Ζ.)

_________________________

Δυο λόγια για τις αναφορές
στον Μαρτί και στον Γκιγιέν

Ο εθνικός ποιητής της Κούβας, Νικολάς Γκιγιέν - Νικολάς Κριστόμπαλ Γκιγιέν Μπατίστα
(Nicolás Guillén - Nicolás Cristóbal Guillén Batista)
10 Ιουλίου 1902, Καμαγουέι - 16 Ιουλίου 1989, Αβάνα
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 20.VIII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Το απόσπασμα της Σενσεμαγιά προερχόταν (τώρα πλέον στη νέα μετάφραση Μπ.Ζ.) από:

Ποίηση Ισπανόφωνης Αμερικής (1882-1970)

Από τον Χοσέ Μαρτί στον Οκτάβιο Πας

Μετάφραση - σημειώσεις: Ηλίας Ματθαίου

(Εκδόσεις Γνώση, 1987, σελ. 178)

Ολόκληρο το ποίημα (μαζί και την πολύ καλή μετάφραση του Ματθαίου), μπορείτε να το δείτε  στο Νικολάς Γκιγιέν: Αχ, Κούβα (3+1 ποιήματα.

Το «Εμπάργκο» από:

Νικολάς Γκιγιέν, Κούβα

Ποιητική Ανθολογία

Μετάφραση: Χάιμε Σβαρτ (Χιλή), Άννα Καράπα (Ελλάδα)

Δίγλωσση έκδοση (Αθήνα 2011)

Ειδικά:

Τα αποσπάσματα των ποιημάτων του Γκιγιέν, Τέρμα πια, Γλυκιά η πατρίδα μου απ' έξω, Mister, No! και Τσε Κομαντάντε, όπως και το τετράστιχο του Μαρτί (3η στροφή του ποιήματος VII από το έργο του Στίχοι Απλοί), σε απόδοση Μπ.Ζ. βασίστηκαν αρχικά στη μετάφραση των Χ.Σ.-Α.Κ. ‒με... την άδειά τους‒, αν και μεταφράστηκαν εκ νέου: τα τέσσερα πρώτα: Νικολάς Γκιγιέν: Αχ, Κούβα (3+1 ποιήματα) και ο Τσε: Νικολάς Γκιγιέν: Γκεβάρα, ο Γκάουτσο (4 ποιήματα) ‒ Σχολιασμός και Επίμετρο: Τα γεγονότα μέσα απ' τους στίχους (Α' Μέρος με 47 φωτό)

Ευχαριστούμε, έτσι κι αλλιώς.
[Για Μαρτί βλέπε και από Μποτίλια: Μαρτί Χοσέ (3)]

• Αρκετά από τα ποιήματα του Γκιγιέν, εκτός από τα τρία προηγούμενα, βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας και θα εμφιαλωθούν στην Μποτίλια εν καιρώ...

Ήγγικεν τελικά ο καιρός και μπορείτε να τα βρείτε όλα στους συνδέσμους που ακολουθούν. Θα υπάρξουν κι άλλα, καθώς και ένα αφιέρωμα στη σπουδαία κουβανική ζωγραφική.

Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος
(Θεμέλιο, Δεκέμβρης 1966 - Αρχείο Μπ. Ζ.)

Ο Γκιγιέν, ένας «λαϊκός» ποιητής με τεράστια απήχηση στον λαό του,  ‒μας τον γνώρισε ο δικός μας ανεξάντλητος Ρίτσος: Νικολάς Γκιλλιέν, Ο μεγάλος ζωολογικός κήπος, Απόδοση Γιάννη Ρίτσου, Αθήνα, Θεμέλιο, 1966‒, δανείζεται στην ποίησή του στοιχεία από την παράδοση και το λαϊκό τραγούδι (αφροκουβανική θρησκεία, μαγεία, ιεροτελεστείες, σκηνές από την καθημερινότητα), και ριμάροντας πολλές φορές παιγνιδιάρικα και... επικίνδυνα, παραπέμπει στους ρυθμούς σον (σημαίνει έτσι κι αλλιώς ρυθμός), στους οποίους βασίζονται η μουσική και οι χοροί της Κούβας.

Μοτίβα για Σον (1930). Η πρώτη ποιητική συλλογή του Γκιγιέν,

Διαβάζοντας τους στίχους του, σου έρχεται να τους απαγγείλεις και να τους τραγουδήσεις. 

Άλλωστε πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί και θα βρίσκονται πάντα (πεζά ή τραγουδισμένα), όχι μόνο στα χείλη των Κουβανών, αλλά και των άλλων λαών της Λατινικής Αμερικής.

Αυτή η αίσθηση του τραγουδιού του είναι και ο λόγος που με ανάγκασε να αποδώσω και να μεταφράσω, (πέρα από την πιστή μετάφραση των Χ.Σ.-Α.Κ.) τους συγκεκριμένους στίχους (αλλά και ολόκληρα τα ποιήματα), κρατώντας τη φόρμα (μέτρο, ομοιοκαταληξίες), σε μια προσπάθεια να μεταφέρω ‒έστω και στο ελάχιστο‒ κάτι από το ρυθμό, την αμεσότητα και τη γοητεία του πρωτότυπου.

Ήταν μια ευχάριστη πρόκληση...

Μπάμπης Ζαφειράτος

*

Βλέπε επίσης: 

Νικολάς Γκιγιέν: Αχ, Κούβα (3+1 ποιήματα)

*

Νικολάς Γκιγιέν: Γκεβάρα, ο Γκάουτσο (4 ποιήματα) ‒ Σχολιασμός και Επίμετρο: Τα γεγονότα μέσα απ' τους στίχους (Α' Μέρος με 47 φωτό)

*

Τσε Γκεβάρα: Ημερολόγιο Βολιβίας ‒ Οι στίχοι του Νικολάς Γκιγιέν μέσα απ' τα γεγονότα (Αφιέρωμα - Β' Μέρος με 118 φωτό)

*

Νικολάς Γκιγιέν: Αηδόνια και μπαζούκας (3 ποιήματα)

*

και
Γιάννης Ρίτσος - Νικολάς Γκιγιέν: Μια εξαιρετική συνάντηση στον Μεγάλο Ζωολογικό Κήπο του Κόσμου (VIDEO - Φωτό) ‒ Επίμετρο: Γιάννης Ρίτσος - Lea Lublin

Περισσότερα

Γκιγιέν
Και

Όλα τα Πρόσωπα της Μποτίλιας

*

 ___________________________________ 

Χούλιο Αντόνιο Μέγια.
Γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου 1903 στην Αβάνα
Δολοφονήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 1929 στην Πόλη του Μεξικού.
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 2.VII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Το παρόν αρμένισμα της

Μποτίλιας Στον Άνεμο

Ευχαριστεί

Τη συντρόφισσα και συνμπριγαδίστρια Νικολέτα Αθανασοπούλου 

για τις μακρές συζητήσεις μας και για τις εύστοχες παρατηρήσεις της, πολλές από τις οποίες έλαβα υπόψη.

Και

Αφιερώνεται

Στο προσωπικό του καμπαμέντο Χούλιο Αντόνιο Μέγια, πρωτίστως. Σκληρά εργαζόμενους και τρυφερούς ανθρώπους.

Στα υπόλοιπα μέλη της 21μελούς ελληνικής αποστολής, για την ανέφελη συγκατοίκησή μας.

Ιδιαιτέρως... σε όλους!

Ιδιαιτερότερα στον Άρη Μπαταγιάννη, το αστέρι, συνθαλαμίτη μου.

Στη Λουκία Κωνσταντίνου διπλά, τριπλά και τετραπλά:

Για την πολύτιμη παρέα της κατά το ταξίδι μας.

Για την ακούραστη (και προσωπική μου) διερμηνεία της ‒συν Νατάσσα Τερλεξή στον ίδιο άχαρο ρόλο.

Για τα μισά χιλιόμετρα που μοιράστηκε μαζί μου στους δρόμους της Αβάνας.

Για την εξαίρετη κουβανική οικογένεια των φίλων της, που μου πρόσφεραν απλόχερα το σπίτι τους, κατά την 4ήμερη παραμονή μου στην πόλη τους.

Στον Ιρανό πρόσφυγα, τέλος, γείτονά τους, που παίζαμε το «εθνικό» σπορ των Κουβανών: Ντόμινο(!)

*

Hasta La Victoria Siempre

________________________