Αντιλήψεις που ριζοσπαστικοποιούν τη συνείδηση - Το ΚΚΕ για το Γυναικείο Ζήτημα

της Ευτυχίας ΧΑΪΝΤΟΥΤΗ

Σημείο αναφοράς στην ιδεολογική του ταυτότητα και χαρακτηριστικό της πολιτικής του φυσιογνωμίας αποτελεί για το ΚΚΕ, σε ολόκληρη την 95χρονη πορεία του από το 1918 μέχρι σήμερα, η θέση του και η δράση του για την ισοτιμία των γυναικών της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Η σημερινή επέτειος της συμπλήρωσης 95 χρόνων από την ίδρυση του ΣΕΚΕ (στις 17 Νοέμβρη 1918), το οποίο λίγα χρόνια αργότερα μετονομάστηκε σε ΚΚΕ, δίνει την αφορμή για να φωτιστεί η υπεροχή που δίνει στο Κομμουνιστικό Κόμμα, σε ιδεολογικό, πολιτικό, πολιτιστικό και ηθικό επίπεδο, η αντίληψή του για τη φύση του γυναικείου ζητήματος, για την ουσία του προβλήματος, τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν τελικά στην εξάλειψή του.

Το ΚΚΕ ποτέ δεν αντιμετώπισε, και ούτε σήμερα αντιμετωπίζει, το πρόβλημα της ανισοτιμίας των γυναικών ως ένα ζήτημα που αφορά μόνο τη διεκδίκηση «ίσων δικαιωμάτων» για τα δύο φύλα, ως ένα πρόβλημα που μπορεί να λυθεί με την πάλη γύρω από ένα πλαίσιο αιτημάτων και διεκδικήσεων. Στη βάση του μαρξισμού - λενινισμού, βλέπει στο γυναικείο ζήτημα τη σύζευξη της ταξικής εκμετάλλευσης με την ανισοτιμία λόγω του φύλου. Επομένως, το πρόβλημα δεν αφορά γενικά το γυναικείο φύλο αλλά τις γυναίκες που ανήκουν στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Σε αυτές απευθύνεται το ΚΚΕ και τις καλεί να μπουν στον αγώνα όχι μόνο για τα οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αλλά και με την προοπτική να ανοίξει ο δρόμος για την κοινωνική τους ισότητα και ισοτιμία. Βέβαια, το ΚΚΕ δε θεώρησε ποτέ την ανισοτιμία και την πάλη ενάντιά της αποκλειστικά «γυναικεία υπόθεση». Αντίθετα, διαχρονικά ανέδειξε, και συνεχίζει να αναδεικνύει, πως ο αγώνας για την ισοτιμία των γυναικών αφορά την εργατική τάξη στο σύνολό της, αφορά την εργατική - λαϊκή οικογένεια. Είναι υπόθεση της τάξης που παλεύει ενάντια στην εκμετάλλευση για την κοινωνική της απελευθέρωση, αφού η πάλη αυτή για να γίνεται πιο αποτελεσματική, για να ενισχύεται και να δυναμώνει προϋποθέτει την εναντίωση σε κάθε μορφή και έκφραση της κοινωνικής καταπίεσης.

Παρέμβαση σε εχθρικό περιβάλλον

Αξίζει να υπενθυμίσουμε πως το ΚΚΕ δε συμβιβάστηκε με τις δυσκολίες της πάλης για τη γυναικεία χειραφέτηση, ούτε υποχώρησε από την αντίληψή του γύρω από αυτό το ζήτημα, ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Οταν, δηλαδή, οι δυνάμεις του ήταν λίγες, οι συνθήκες μέσα στις οποίες δρούσε δύσκολες και οι κυρίαρχες απόψεις και αντιλήψεις εχθρικές απέναντι στο ζήτημα της ισοτιμίας των γυναικών. Χαρακτηριστικές είναι οι θέσεις που υιοθέτησε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, στο πρώτο του πρόγραμμα το 1918, ως Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (ΣΕΚΕ) τότε. Ανέλαβε το καθήκον της πάλης για την ισοτιμία της γυναίκας, με θέσεις όπως: «Πλήρης αστική, πολιτική, οικονομική και κοινωνική εξίσωση των γυναικών προς τους άντρες. Κατάργησις όλων των νόμων που περιορίζουν τα δικαιώματα της γυναικός και του νόθου παιδιού», «απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας για παιδιά και γυναίκες», «με νόμο υποχρέωση των δήμων και κοινοτήτων να συντηρούν γυναικολογικά μαιευτήρια για τις γυναίκες των εργατών». Ζητούσε ακόμα να παραχωρηθεί στις γυναίκες το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και να κατοχυρωθεί ο πολιτικός γάμος.

Η σημερινή πραγματικότητα μπορεί να διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από αυτή που αντιμετώπισε το ΚΚΕ στα πρώτα του βήματα, δεν συνιστά σε καμία όμως περίπτωση πιο φιλικό περιβάλλον για τις απόψεις και τις θέσεις των κομμουνιστών γύρω από την ισοτιμία των γυναικών. Το καπιταλιστικό σύστημα διαρκώς ανανεώνει και διευρύνει το ιδεολογικό του οπλοστάσιο, αντικαθιστά παρωχημένες αντιλήψεις και ιδεολογήματα με «νέες» αντιδραστικές θεωρίες, με ένα βασικό στόχο: Να συσκοτίζει την ταξική φύση του γυναικείου ζητήματος. Για παράδειγμα, σήμερα η ΕΕ, οι αστικές κυβερνήσεις και οι ίδιοι οι καπιταλιστές, δεν εμφανίζονται σαν πολέμιοι της ισότητας, όπως ίσχυε σε άλλες περιόδους για την αστική τάξη, αλλά σαν υπερασπιστές της. Φροντίζουν όμως να δίνουν στην έννοια της ισότητας το περιεχόμενο που τους συμφέρει, να την ταυτίζουν με τις «ίσες ευκαιρίες» και την «ίση μεταχείριση» γυναικών και αντρών. Από την αφετηρία αυτή, χρησιμοποιούν την «ισότητα» ως επιχείρημα για την κατάργηση μιας σειράς θετικών διακρίσεων που είχαν κατακτηθεί σε προηγούμενες δεκαετίες με τους αγώνες του εργατικού και λαϊκού κινήματος, στις ευνοϊκότερες συνθήκες που είχε διαμορφώσει η ύπαρξη μιας σειράς σοσιαλιστικών κρατών, όπως για παράδειγμα τα προσαρμοσμένα ωράρια εργασίας και η απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας σε κλάδους της βιομηχανίας, οι αυξημένες άδειες μητρότητας, τα μειωμένα όρια συνταξιοδότησης των γυναικών. Την ίδια στιγμή, ιδιαίτερα κάτω από τα προβλήματα που δημιουργεί η προσπάθεια διαχείρισης της κρίσης, διατηρούνται και ενισχύονται οι αναχρονιστικές απόψεις που περιορίζουν το ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια και στην ανατροφή των παιδιών, ώστε να γίνουν το ιδεολογικό «περιτύλιγμα» της γυναικείας ανεργίας. Αντίστοιχα, οι κάποτε κυρίαρχες απόψεις για τη «βιολογική κατωτερότητα» των γυναικών αντικαθίστανται πλέον από θεωρίες που δεν αποδέχονται την ύπαρξη βιολογικών διαφορών ανάμεσα στα δύο φύλα και υποστηρίζουν πως το φύλο δεν είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα αλλά μια «κοινωνική κατασκευή». Πρόκειται για ένα ζήτημα που θα χρειαστεί να επανέλθουμε, γιατί αυτός ο καπιταλιστικός ανορθολογισμός δεν είναι μόνο δείγμα της σαπίλας του αλλά αποτελεί μέρος αντιδραστικότερου σχεδιασμού του ιδεολογικού οπλοστασίου του.

 Παράγοντας διαπαιδαγώγησης

Οι αντιλήψεις και οι θέσεις του ΚΚΕ για το γυναικείο ζήτημα δεν είναι δυνατόν να επικρατήσουν με όρους πλειοψηφίας στα λαϊκά στρώματα, ακόμα και στην ίδια την εργατική τάξη, στα πλαίσια του καπιταλισμού. Το κριτήριο, εξάλλου, με βάση το οποίο οι κομμουνιστές προβάλλουν τις θέσεις τους και αναπτύσσουν δράση για την κοινωνική ισότητα των φύλων δεν καθορίζεται από την απήχηση που μπορούν να βρουν αυτές σήμερα. Η ιδεολογική και πολιτική παρέμβαση του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν αρκεί να είναι αντίστοιχη με τις ανάγκες που απορρέουν από την καθημερινή πάλη, από τα τρέχοντα καθήκοντα. Χρειάζεται να βαθαίνει περισσότερο από αυτό που απαιτεί ο αγώνας που βρίσκεται σε εξέλιξη σήμερα, να πηγαίνει και πιο μπροστά, ώστε να επιδρά στη συνείδηση και να τη ριζοσπαστικοποιεί, να την προετοιμάζει για τα καθήκοντα μπροστά στα οποία θα τη φέρει η εξέλιξη της ταξικής πάλης.

Ειδικά, όσον αφορά το ζήτημα της ισοτιμίας, η επίδραση στη συνείδηση είναι ακόμα πιο απαιτητική και δύσκολη. Το γυναικείο ζήτημα δε γεννήθηκε μαζί με τον καπιταλισμό αλλά προϋπήρχε αυτού, συνοδεύοντας όλες τις εκμεταλλευτικές κοινωνίες που γνώρισε η ανθρωπότητα. Μέσα από την ιστορία πολλών χιλιάδων χρόνων έχει αποκτήσει βαθιές ρίζες στη συνείδηση. Εχει διαμορφώσει έναν τρόπο ζωής στους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες, ακόμα και σε αγωνιστές και αγωνίστριες του λαϊκού κινήματος, που προκειμένου να μεταβληθεί απαιτεί επίπονη ιδεολογικοπολιτική προσπάθεια παράλληλα και ταυτόχρονα με την οργάνωση της πάλης. Ιδιαίτερα όσον αφορά τις γυναίκες της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων η κατανόηση του ζητήματος έχει και διαπαιδαγωγητικό χαρακτήρα, που συνδέεται με την ίδια τη συμμετοχή τους στην ταξική πάλη. Είναι παρέμβαση απαραίτητη, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που γεννά η ανισοτιμία και οι επιπτώσεις της, τα πρόσθετα εμπόδια που συναντά η συμμετοχή τους στο κίνημα. Για να μη συντηρητικοποιείται η συνείδησή τους κάτω από την επίδραση των χειρότερων όρων εργασίας, των χαμηλότερων αμοιβών, της μεγαλύτερης ανεργίας, για να μην υποχωρεί η συμμετοχή τους στο κίνημα, κάτω από το βάρος της φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων και του ανύπαρκτου ελεύθερου χρόνου.

Η προσπάθεια του ΚΚΕ να ρίχνει το σπόρο των θέσεών του για το γυναικείο ζήτημα και την κοινωνική ισοτιμία των δύο φύλων στο έδαφος που δημιουργούν οι αγώνες και οι διεκδικήσεις, είναι όρος και προϋπόθεση για να ωριμάζει η συνείδηση των γυναικών και των αντρών που παίρνουν μέρος σε αυτούς. Είναι παράγοντας που βοηθά στον προσανατολισμό της πάλης στη διεκδίκηση των σύγχρονων αναγκών της λαϊκής οικογένειας και προετοιμάζει την εργατική τάξη και τους συμμάχους της να οικοδομήσουν την κοινωνία που θα ικανοποιήσει τις ανάγκες αυτές.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 17/11/2013