Ελληνική ΗΠΑνάπτυξη: Αμερικανιές Γωνιές, ιμπεριαλιστικά Κέντρα και πολεμοκάπηλος πολιτισμός

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ «ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΓΩΝΙΕΣ»

Εξωραϊσμός του αμερικανικού ιμπεριαλισμού με μανδύα τον πολιτισμό

Αποστολή τους η άμβλυνση του αντιαμερικανισμού σε περιοχές μεγάλου ενδιαφέροντος για τα συμφέροντα των ΗΠΑ

• Τι μπορεί να κρύβει ένας χώρος, διαμορφωμένος και χρηματοδοτούμενος από την αμερικάνικη πρεσβεία, που λειτουργεί μέσα σε μια βιβλιοθήκη και στον οποίο πραγματοποιούνται εργαστήρια γύρω από την Επιστήμη, την Τεχνολογία, τη Μηχανική και τα Μαθηματικά;
• Τι μπορεί να κρύβει ένας χώρος διαλέξεων, συζητήσεων, μαθητικών διαγωνισμών και άλλων δημιουργικών δραστηριοτήτων;
• Πώς μπορούν τέτοιοι χώροι να συνδέονται με την προώθηση και τον εξωραϊσμό της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, που πρωτοστατούν σε δολοφονικές επεμβάσεις και πολέμους, που σπέρνουν το θάνατο και τη δυστυχία σε λαούς και περιοχές που βρίσκονται «στο μάτι του κυκλώνα» συγκρουόμενων ιμπεριαλιστικών συμφερόντων;

Σ' αυτά τα ερωτήματα δίνουν απάντηση οι ίδιοι οι εμπνευστές του προγράμματος των «Αμερικανικών Χώρων» («American Spaces»), στο πλαίσιο του οποίου λειτουργούν ανά τον κόσμο δεκάδες «Αμερικανικά Κέντρα» και εκατοντάδες «Αμερικανικές Γωνιές».

Οι «Αμερικανικές Γωνιές» στην Ελλάδα

Ο Τζ. Πάιατ, σε «Αμερικανική Γωνιά» στη Σπάρτη

Στα τέλη του 2003 η αμερικάνικη πρεσβεία έστησε την πρώτη «Αμερικανική Γωνιά» στη χώρα μας, στην Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας, και την επόμενη χρονιά σε Νέα Φιλαδέλφεια Αττικής, Ξάνθη και Σπάρτη. 

Ακολούθησαν το 2005 οι «γωνιές» στην Κέρκυρα και στο κτίριο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης στην Αθήνα.

Σήμερα, λειτουργεί το «Αμερικανικό Κέντρο Αθήνας», το «UTech Lab» (ιδρύθηκε το 2011) στο Ιδρυμα Ευγενίδου στον Πειραιά, ενώ οι υπόλοιπες «Αμερικανικές Γωνιές» μετονομάστηκαν το 2017 σε «YouthLab», για να καταλήξουν πλέον να ονομάζονται «TechLab».

Ειδικά το «Xanthi TechLab» συμπεριλαμβάνεται στις «ενισχυμένες Αμερικανικές Γωνιές» της Ευρώπης,

«χάρη στη δυνατότητά του να λειτουργεί ως πλατφόρμα επικοινωνίας με τους διαφορετικούς πληθυσμούς της Θράκης».

Ανάμεσα στα διπλωματικά τηλεγραφήματα του αμερικανικού ΥΠΕΞ που διέρρευσαν το 2010, περιέχονται πολλά που αναφέρονται στο πρόγραμμα των «Αμερικανικών Χώρων».

Πιο συγκεκριμένα, σε τηλεγράφημα της πρεσβείας της Αθήνας,⁵ το 2008, αναφέρεται πως

«η Διεύθυνση Βιβλιοθηκών και Γενικών Αρχείων του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας συνέβαλε στην επιλογή των ιδρυμάτων που θα φιλοξενήσουν τις "Γωνιές" παρέχοντας το λεπτομερές προφίλ των υποψηφίων». Το τηλεγράφημα προσθέτει πως «το Ελληνικό υπουργείο Παιδείας συνεχίζει να υποστηρίζει σημαντικά (σ.σ. το πρόγραμμα) αν και δεν μπορεί να συνεισφέρει στη χρηματοδότησή του».

Επίσης, αναφέρει πως

«η πρεσβεία συμφώνησε στην ίδρυση ενός δικτύου 6 "βιβλιοθηκών" οι οποίες θα εξυπηρετούν ποικίλα κοινά, συμπεριλαμβανομένων νεανικών και μουσουλμανικών κοινών σε όλη την Ελλάδα», δίνοντας το παράδειγμα της Ξάνθης, όπου «ζουν πολλοί φοιτητές, ενώ σχεδόν ο μισός πληθυσμός της είναι Μουσουλμάνοι».

Συνεχίζει περιγράφοντας πώς, από το 2006 και μετά, η πρεσβεία βελτίωσε τα αρχικά περιορισμένα αποτελέσματα του προγραμματισμού της για τους «Αμερικανικούς Χώρους».

Σε άλλο διπλωματικό τηλεγράφημα⁶, του 2008,η πρεσβεία αναφέρει ότι σκοπεύει να παρουσιάσει στις ελληνικές «Αμερικανικές Γωνιές», σε δημόσια σχολεία και σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα την περιοδεύουσα έκθεση «Απεικονίζοντας την Αμερική».

«Ανθρωπος - κλειδί» για την επιτυχία του προγράμματος χαρακτηρίζεται ο σχολικός σύμβουλος του υπουργείου για τους καθηγητές Αγγλικών.

Θυμίζουμε ότι ο περίφημος «Στρατηγικός Διάλογος» Ελλάδας - ΗΠΑ, που εγκαινιάστηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και συνεχίζεται από τη ΝΔ, περιλαμβάνει έξι θεματικές ενότητες και συγκεκριμένα

«Περιφερειακή Συνεργασία, Άμυνα και Ασφάλεια, Κράτος Δικαίου και Αντιτρομοκρατία, Εμπόριο και Επενδύσεις, Ενεργειακή Συνεργασία και Επαφές των Πολιτών», όπου εντάσσονται και προγράμματα όπως αυτό των «Αμερικανικών Χώρων».

Θυμίζουμε επίσης ότι μία από τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την παραπέρα ανάπτυξη αυτής της στρατηγικής συνεργασίας, με κριτήριο τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της ελληνικής αστικής τάξης, όπως σημειώνεται στη λεγόμενη «Ολοκληρωμένη Εκθεση» («Integrated Country Strategy») του αμερικανικού ΥΠΕΞ για την Ελλάδα (2018), είναι η

«καλλιέργεια θετικής άποψης των αμερικανοελληνικών σχέσεων» και «η κατανόηση από τους Ελληνες πολίτες των προτεραιοτήτων των ΗΠΑ στην περιοχή», ώστε να «υποστηρίξουν τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με τις ΗΠΑ, τους οικονομικούς δεσμούς και την πολιτική εμπλοκή».

Ο λόγος ειδικά στη χώρα μας είναι ότι «ορισμένα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας είναι ιστορικώς επιφυλακτικά για τη συνεργασία Ελλάδας - ΗΠΑ στην άμυνα, στην οικονομία και στα πολιτικά ζητήματα»...

Πολλές φορές, μάλιστα, έχουν διαφορετικά ονόματα, όπως συστήνει το εγχειρίδιο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις διπλωματικές αποστολές¹ για περιοχές όπου εντοπίζονται «τοπικές ευαισθησίες» του πληθυσμού απέναντι στην αμερικανική δραστηριότητα.

Το συγκεκριμένο και άλλα προγράμματα είναι μέρος της λεγόμενης «δημόσιας διπλωματίας» των ΗΠΑ και στόχο έχει την άμβλυνση του αντιαμερικανισμού και τον εξωραϊσμό του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

«Επιδιόρθωση της ρήξης»...

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο του αμερικανικού ΥΠΕΞ, αποστολή των 

«Αμερικανικών Κέντρων» και των «Αμερικανικών Γωνιών» είναι να συμβάλουν στην «ουδετεροποίηση» του πληθυσμού στρατηγικών περιοχών, για να καταφέρουν στη συνέχεια «διπλωμάτες και ερευνητές (...) να επιδιορθώσουν τη ρήξη η οποία έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια».

Ουσιαστικά, πρόκειται για «πλατφόρμες» επικοινωνίας και παραπέρα διάχυσης των στόχων της πρεσβείας με συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες και ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού:

«Οι αξιωματούχοι μας πρέπει να βρίσκονται σε επαφή όχι μόνο με τους αξιωματούχους των υπουργείων Εξωτερικών, αλλά και τοπικούς δημοσιογράφους, συγγραφείς, επιστήμονες, καλλιτέχνες, αθλητές, ειδικούς, ακαδημαϊκούς όπως και τον μέσο πολίτη».

Το εγχειρίδιο περιλαμβάνει μάλιστα στο «target group» των «Αμερικανικών Γωνιών»

«ανερχόμενους ηγέτες της κοινωνίας της χώρας και της περιοχής όπου λειτουργούν, οργανισμούς της "κοινωνίας των πολιτών" και άλλες ΜΚΟ, δεξαμενές σκέψης όπως και τοπικούς, περιφερειακούς και εθνικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους».

Σύμφωνα με το ίδιο εγχειρίδιο, οι «Αμερικανικές Γωνιές», οι οποίες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος των «Αμερικανικών Χώρων», δεν λειτουργούν με προσωπικό της πρεσβείας, όπως τα «Αμερικανικά Κέντρα», αλλά αυτό δεν τις αποτρέπει από το να «συνεισφέρουν στους στόχους της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής στην Ελλάδα».

Η δραστηριότητα και η επιρροή τους ελέγχονται συστηματικά και αξιολογούνται από τους υπεύθυνους της πρεσβείας, οι οποίοι επισκέπτονται συχνά τους χώρους αυτούς.

Οι υπεύθυνοι της διπλωματικής αποστολής αξιοποιούν τις δομές αυτές «ώστε να προωθήσουν τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ, παρέχοντας χώρο για διαρκείς συζητήσεις οι οποίες βελτιώνουν τη φήμη των ΗΠΑ και προωθούν την αμερικανική πολιτική και κοινή κατανόηση».

Ορισμένες από αυτές τις δομές εκτιμάται πως μπορούν να είναι «εξαιρετικές στην άσκηση αμερικανικής δημόσιας διπλωματίας με αφοσιωμένο και ενθουσιώδες προσωπικό».

Ένας από τους λόγους που χαρακτηρίζονται έτσι, είναι επειδή

«παρέχουν με την πιο αποδοτική από πλευράς κόστους - οφέλους πλατφόρμα επαφών με το κοινό. Όταν βρίσκονται σε περιοχές εκτός των πρωτευουσών, οι Αμερικανικές Γωνιές επικοινωνούν με κοινά τα οποία έχουν περιορισμένη ή καθόλου έκθεση στην αμερικανική κουλτούρα, ανθρώπους, αξίες και ιδανικά».

Παρ' όλα αυτά, τονίζεται επίσης πως «χωρίς άμεση επιτήρηση από τις πρεσβείες και οικονομική υποστήριξη, μπορούν να είναι ιδιαίτερα ασυνεπείς στη λειτουργία τους».

Γι' αυτόν το λόγο, οι συντονιστές των χώρων αυτών λαμβάνουν υποστήριξη, εκπαίδευση και κατευθύνσεις από την πρεσβεία, όπως αποκαλύπτει και άλλο διπλωματικό τηλεγράφημα, το 2010, σύμφωνα με το οποίο οι συντονιστές των 6 «Αμερικανικών Γωνιών» της Ελλάδας συμμετείχαν σε εκπαιδευτικά σεμινάρια για τη βελτίωση της λειτουργίας τους τον Οκτώβρη του 2009.²

• Είναι, επομένως, φανερό ότι δεν πρόκειται για κάποιου είδους «ευαγή ιδρύματα», που συμβάλλουν ακόμα και στην «καταπολέμηση της ανεργίας» (!) όπως υποκριτικά αναφέρει η ιστοσελίδα της αμερικανικής πρεσβείας στη Αθήνα, αλλά για μια μελετημένη, και εξαντλητικά σχεδιασμένη επιχείρηση προώθησης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, κάμψης των αντιιμπεριαλιστικών αντανακλαστικών του λαού, μέσα από την εργαλειοποίηση της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, με τη συνεργασία βέβαια των αστικών κυβερνήσεων και κομμάτων στην Ελλάδα, των εκπροσώπων τους στην Τοπική Διοίκηση.

Η ύπουλη «δημόσια διπλωματία»

Ανατρέχοντας πίσω στο χρόνο, αμέσως μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις 11 Σεπτέμβρη του 2001 στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Μπους όρισε την Σάρλοτ Μπιρς, ηγετική προσωπικότητα της διαφημιστικής βιομηχανίας των ΗΠΑ, υφυπουργό Δημόσιας Διπλωματίας και Υποθέσεων του αμερικανικού ΥΠΕΞ, με αποστολή, όπως έγραφαν οι «Sunday Times» του Λονδίνου, «την αντιμετώπιση του αντιαμερικανισμού στο εξωτερικό».³

Σε μια περίοδο που άνοιγε ένα νέο κεφάλαιο για τις αμερικανοΝΑΤΟικές επεμβάσεις σε Αφγανιστάν και Ιράκ, η ιστοσελίδα του αμερικανικού ΥΠΕΞ περιέγραφε ως εξής την αποστολή της συγκεκριμένης υπηρεσίας:

«Εξασφαλίζει ότι η δημόσια διπλωματία (επαφή, πληροφόρηση και επιρροή κρίσιμων τμημάτων του διεθνούς κοινού) ασκείται σε αρμονία με (...) την παραδοσιακή διπλωματία για την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων και ασφάλειας και παρέχει την ηθική βάση για την ηγεσία των ΗΠΑ στον κόσμο».

Οκτώ χρόνια μετά, τον Φλεβάρη του 2009, σε έκθεση της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, με τίτλο «Αμερικανική δημόσια διπλωματία - καιρός για επιστροφή στο παιχνίδι»⁴ παρουσιάζεται το πώς ο επανασχεδιασμός του προγράμματος των «Αμερικανικών Χώρων» θα συμβάλει προς αυτήν την κατεύθυνση.

Όπως σημειωνόταν, η δημόσια διπλωματία έχει βρεθεί από το 1999 στο περιθώριο, ενώ παράλληλα

«το πλέον καλά ενημερωμένο κοινό που προσεγγίζει η δημόσια διπλωματία έχει γίνει καχύποπτο απέναντι στις πρόσφατες προσπάθειες θετικής προβολής των ΗΠΑ».

Στην έκθεση εντοπιζόταν επίσης η χαμηλή υποστήριξη της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ, ακόμα και ανάμεσα σε χώρες που θεωρούνται «ισχυροί σύμμαχοι», «διαψεύδοντας έτσι την πεποίθηση πως μετά τον ψυχρό πόλεμο κερδίσαμε τον "πόλεμο των ιδεών"».

Στις αιτίες αναφέρονταν «έντιμες διαφωνίες με την πολιτική και τις πράξεις» της αμερικανικής κυβέρνησης, αλλά κυρίως λόγω «εσφαλμένων αντιλήψεων για τους στόχους, τις αξίες και τα κίνητρά» της.

Τα παραπάνω δημιουργούν, σύμφωνα με την έκθεση, μια σειρά από εμπόδια για τους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς της αμερικανικής κυβέρνησης, καθώς εκκολάπτουν, μεταξύ άλλων,

«απειλές στην εθνική ασφάλεια» και «χαμένες εμπορικές ευκαιρίες», όπως συμβάλλουν και στην «αποθάρρυνση νέων να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα».

Το τελευταίο σημειωνόταν ως σημαντικό ζήτημα, καθώς

«οι αλλοδαποί απόφοιτοι πανεπιστημίων των ΗΠΑ συνεχίζουν να διατηρούν ιδιαίτερες σχέσεις με τη χώρα και μετά το πέρας των σπουδών τους», ενώ σε άλλο σημείο αναφερόταν πως στις δραστηριότητες των «Αμερικανικών Χώρων» παροτρύνεται η αξιοποίηση των αποφοίτων αμερικανικών πανεπιστημίων και ιδιαίτερα αυτών του προγράμματος υποτροφιών «Fullbright».

Στοχευμένη «εξωστρέφεια»

Για να αντιστραφεί το «χρόνιο κλίμα καχυποψίας απέναντι στις ΗΠΑ», σύμφωνα με την έκθεση, χρειαζόταν μια προσπάθεια της ίδιας έκτασης και κλίμακας με τις αντίστοιχες των κυβερνήσεων της Γερμανίας, της Βρετανίας και της Γαλλίας, που παρέχουν γλωσσική διδασκαλία και πληροφορίες μέσω των κρατικών τους ιδρυμάτων στο εξωτερικό, ενώ επίσης σημειώνεται η πρόοδος που έχει καταφέρει στον τομέα αυτό το Ιράν με τη λειτουργία Πολιτιστικών Κέντρων σε Αφρική, Ασία και Μέση Ανατολή.

• Κάπως έτσι αποφασίστηκε να «αναζωογονηθεί» το πρόγραμμα των «Αμερικανικών Χώρων», στους οποίους διδάσκονταν Αγγλικά, φιλοξενούνταν βιβλιοθήκες και πραγματοποιούνταν παρουσιάσεις, διαλέξεις και εκθέσεις από Αμερικανούς επισκέπτες συγγραφείς επιστήμονες, δικηγόρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ακολούθησε ο τερματισμός του προγράμματος των «Αμερικανικών Κέντρων» και η εγκατάλειψη της ανάπτυξης «Κέντρων Πηγής Πληροφοριών» («Information Resource Centers - IRC»), που λειτουργούσαν σχεδόν πάντα μέσα στις εγκαταστάσεις πρεσβειών των ΗΠΑ, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίστηκε «ακατάλληλο ώστε να ενθαρρύνει τις επαφές με τον μέσο επισκέπτη».

Παραπομπές:

1. Διαθέσιμο στο: https://fam.state.gov/

2. Διπλ. Τηλεγράφημα «10ATHENS54»

3. «Adwoman Leads the Global Battle for Hearts and Minds»", Sunday Times, 5/1/20036)

4. https://fas.org/irp/congress/2009_rpt/pubdip.pdf

5. Διπλ. Τηλεγράφημα «08ATHENS93»

6. Διπλ. Τηλεγράφημα «08ATHENS1584»