Αλεξάντρ Ντοβζένκο: Σορς - Το Ξεσήκωμα ενός λαού (1939) − Βασίλης Ραφαηλίδης: Η ψυχή του ποιητή-επαναστάτη

*

Από Μποτίλια περισσότερα για Ντοβζένκο 

Ουκρανία: Το Οπλοστάσιο (Άρσεναλ) – Μια σημερινή ταινία του 1929 – Και καλή Επ-Ανάσταση

*
Όλο το πρόγραμμα της New Star:
Αλκυονίς - STUDIO: 1917-2017. 100 χρόνια Οκτωβριανή Επανάσταση - 347 ημέρες κινηματογραφικών προβολών και εκδηλώσεων

*
 

Σορς - Το Ξεσήκωμα ενός λαού

Το πολεμικό ποίημα του Αλεξάντρ Ντοβζένκο

Το συγκλονιστικό πολεμικό έπος, «Σορς - Το ξεσήκωμα ενός λαού», του σκηνοθετικού «φαινομένου», Αλεξάντρ Ντοβζένκο, προβάλλει η «New Star», από 19 Γενάρη 2017, σε επανέκδοση.

Ο ουσιαστικά αυτοδίδακτος Ντοβζένκο, μετά την εμβληματική «Γη», τον «Ιβάν» και το «Αερογκράντ» και με το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να είναι «προ των πυλών» στη Σοβιετική Ένωση, παραδίδει ανεπανάληπτα μαθήματα σκηνοθετικής μαεστρίας, μετατρέποντας την κινηματογραφική προσέγγιση ενός ιστορικού γεγονότος, σε φιλμικό πολεμικό «ποίημα», με την ένταση της σύγκρουσης να αποκαλύπτεται μέσα από ζωηρές, ζωντανές εικόνες και το θεατή να παρασύρεται σε μια κινηματογραφική «πραγματικότητα», όπου η μυθοπλαστική πρόθεση «υπονομεύεται» από την «ντοκιμαντερίστικη» κινηματογραφική καταγραφή, με ένα συναρπαστικό, καλλιτεχνικά, τρόπο και μέσα σε μια απόλυτη, διαλεκτική σχέση.

Στο «Σορς» υποκλίθηκε ο Αϊζενστάιν, λέγοντας ότι ο «Ντοβζένκο είναι ένας μάστορας του κινηματογράφου που ”δεν ζητιανεύει στους δυτικούς”». Ενώ, η γαλλική κριτική, μετά το «Σορς» χαρακτήρισε τον Ντοβζένκο ως τον «Όμηρο του 20ού αιώνα».

Στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκεται η δράση ενός θρύλου του εμφύλιου πολέμου που ακολούθησε την Επανάσταση του Οχτώβρη, του Νικολάι Σορς, ο οποίος έπεσε μαχόμενος, το 1919, μόλις στα 24 χρόνια του, υπερασπιζόμενος την Επανάσταση από τους «Λευκούς», τους Ουκρανούς εθνικιστές, αλλά και τους Γερμανούς εισβολείς.

Η ταινία απέσπασε το Βραβείο Στάλιν πρώτης τάξης το 1941, ενώ προβλήθηκε στο μέτωπο καθ’ όλη την διάρκεια του πολέμου, εμψυχώνοντας τον λαό και τον Κόκκινο Στρατό στην πάλη του ενάντια στον φασισμό.

«Στο "Σορς" έδωσα όλη την πείρα μου μιας ζωής. Όσα μαζεύτηκαν μέσα σε είκοσι χρόνια δουλειάς και γνώσης βρήκαν σε αυτήν την ταινία, την απόλυτη έκφρασή τους. Έκανα αυτή την ταινία με αγάπη και με όλες μου τις δυνάμεις σε οριακή ένταση».

Αφίσα με υπογραφές από εξέχουσες προσωπικότητες του καλλιτεχνικού κόσμου

Αλεξάντρ Ντοβζένκο

Βιογραφικό, Πολεμικό Δράμα - Σοβιετική Ένωση - 1939 - Διάρκεια 140΄

Σκηνοθεσία: Α. Ντοβζένκο – Γιούλια Σόλντσεβα

Σενάριο: Α. Ντοβζένκο

Βοηθός σκηνοθέτη: Λάζαρ Μπόντικ

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιούρι Γιέκελτσικ

Στο ρόλο του Σορς, ο πρωταγωνιστής του Θεάτρου Μέγιερχολντ της Μόσχας, Γιεβγκένι Σαμοϊλοφ

*

Βασίλης Ραφαηλίδης

ΤΟ ΞΕΣΗΚΩΜΑ ΕΝΟΣ ΛΑΟΥ (Shchors, 1939)

Αλεξάντρ Ντοβζένκο

Ουκρανός στην καταγωγή, ο πληθωρικός Ντοβζένκο, την Ουκρανία επιλέγει για θέμα σχεδόν σε όλες του τις ταινίες.

Ουκρανός επίσης είναι ο Νικολάι Χσορς, νεαρός γιατρός και αυτοσχέδιος στρατηγός της Ρωσικής Επανάστασης, που πέρασε ήδη στη σφαίρα του θρύλου δίπλα στο Τσαπάγιεφ και τους άλλους λαϊκούς αγωνιστές. Σκοτώθηκε το 1919 σε ηλικία 24 χρόνων, αφού πρόλαβε να δει το θρίαμβο των Σοβιέτ στη χιλιοτραγουδημένη πατρίδα του, την Ουκρανία.

Ο Ντοβζένκο δε βιογραφεί το νεκρό του ήρωα, ούτε έχει πρόθεση να αναπλάσει με τα δικά του εκφραστικά μέσα την ιστορία. Γι’ αυτό, άλλωστε, ούτε την καταγωγή του μαθαίνουμε ούτε το θάνατό του βλέπουμε.

Για τον Ντοβζένκο, ο Χσορς παραμένει ποιητικό σύμβολο της επανάστασης και της κοχλάζουσας ζωτικότητας ενός λαού που δημιουργεί τον καινούργιο του κόσμο, βασισμένος στην καταπιεσμένη του δύναμη που λευτερώνεται ξαφνικά και ξεχύνεται σαν χείμαρρος γύρω-τριγύρω για να κατακλύσει και ζωογονήσει τα πάντα.

Ο Χσορς είναι η ψυχή η ίδια του ποιητή-επαναστάτη Ντοβζένκο, του χωρίς σύστημα και μέτρο δημιουργού που αγκομαχάει τραγουδώντας και πεθαίνει τραγουδώντας.

Όλο του το έργο είναι ένα τέτοιο χαρούμενο αγκομαχητό, που οικοδομείται με γρήγορες πινελιές, πεταγμένες στην τύχη, χωρίς πολλή μελέτη (όπως του Αϊζενστάιν), χωρίς σύστημα (όπως του Πουντόβκιν), αλλά με μόνο οδηγό την απίθανη ζωτικότητά του, τον καταπληκτικό πληθωρισμό του, τη σχεδόν παγανιστική αγάπη του για τη γη και τους ανθρώπους της.

Άλλωστε, στο αξεπέραστο αριστούργημά του, τη Γη, χώμα, άνθρωποι, ζώα, φυτά, όλα έχουν την ίδια αξία, την ίδια βαρύτητα για το μεγάλο κομμουνιστή «ειδωλολάτρη». Και στον Χσορς, που δεν ανήκει στα αριστουργήματά του, βρίσκουμε σε ήσσονα κλίμακα ακέρια τα χαρακτηριστικά του ποιητή που αγάπησε όσο ελάχιστοι το λαό του, την επανάσταση, τον αγώνα του ξωμάχου και τα τραγούδησε με το μοναδικό τρόπο της «οπτικής ποίησης».

Περιττό να υπογραμμίσουμε πως δεν πρέπει να χάσετε με κανέναν τρόπο αυτή τη γοητευτική σύνθεση εικόνων, ήχων, μουσικής, αυτή τη θριαμβευτική κραυγή πίστης για τον άνθρωπο.

Δημοκρατική Αλλαγή, 22-2-1966

Βασίλης Ραφαηλίδης
Λεξικό Ταινιών, Β’ Τόμος, εκδ. ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, σελ. 31

*

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας