Αεροπορικά ταξίδια χαμηλού κόστους: Η σκοτεινή πλευρά τους

Η άλλη πλευρά των αεροπορικών ταξιδιών χαμηλού κόστους
The other side of low-cost air travel
(6 Οκτ. 2014 και 5 Ιαν. 2015)

Της Rachel Knaebel

*
— Μετάφραση, λοξές [ ] εντός κειμένου, επισημάνσεις, πρόσθετοι σύνδεσμοι, φωτό–λεζάντες–σημειώσεις: Μποτίλια Στον Άνεμο —

Βλέπε και με ετικέτα Low-cost (4)


*

Η 15νθήμερη απεργία του περασμένου Σεπτέμβρη, που πραγματοποίησαν οι πιλότοι της Air France, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την επέκταση της Transavia, αεροπορικής εταιρείας χαμηλού κόστους και θυγατρικής της Air France, εκφράζει τον αντίκτυπο αυτού του όλο και πιο διαδεδομένου μοντέλου, τόσο από άποψη εργατικής νομοθεσίας όσο και από την πλευρά της κοινωνικής προστασίας.

«Αν το χαμηλό κόστος μπορούσε να επιτευχθεί με τους κανόνες λειτουργίας μιας παραδοσιακής αεροπορικής εταιρείας, θα το γνωρίζαμε! (...) Αλλά δεν μπορείτε να εργαστείτε στην Transavia με αμοιβές και συνθήκες Air France, χωρίς να εξοντώσετε την Transavia», δήλωσε ο Alexandre de Juniac, Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Air France-KLM.

23 Σεπτεμβρίου 2014. Πιλότοι της Air France, μέλη του SNPL [Syndicat National des Pilotes de Ligne - Εθνική Ένωση Πιλότων] –στο οποίο συμμετέχει η συντριπτική πλειοψηφία πιλότων της εταιρείας– σε διαδήλωσή τους μπροστά στο κτήριο της Εθνοσυνέλευσης, στο Παρίσι.

Ο De Juniac ‒ο οποίος τοποθετήθηκε επικεφαλής της Air France το 2011 με προσωπική επιλογή της πρώην υπουργού Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ (επί προεδρίας Νικολά Σαρκοζί)‒ είναι τουλάχιστον άξιος συγχαρητηρίων για την παρρησία του, όταν κατά τη διάρκεια συνέντευξης που έδωσε στη γαλλική εφημερίδα Les Echos, υποστήριξε λακωνικά ότι η επέκταση της «χαμηλού κόστους» θυγατρικής της Air France ή θα πραγματοποιηθεί με περικοπές στις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας, ή δεν θα υπάρξει ποτέ.

Η Transavia France, που δημιουργήθηκε το 2007, επρόκειτο αρχικά να λειτουργήσει ως εταιρεία ναυλωμένων πτήσεων, και όχι για τακτικά δρομολόγια.

Δεδομένων των δυσχερειών που αντιμετωπίζει η Air France από την οικονομική κρίση το 2008, η διοίκηση της εταιρείας άλλαξε τη στρατηγική της και αποφάσισε να μετατρέψει την Transavia σε εταιρεία χαμηλού κόστους, με εξοικονόμηση πόρων από το κόστος εργασίας. 

Μετεγκατάσταση πληρωμάτων και  υπεργολαβίες

Μέλη της Γενικής Ομοσπονδίας Βέλγων Εργαζομένων (ABVV / FGTB) κηδεύουν την Κοινωνική Ευρώπη, κατά τη διάρκεια διαδήλωσης, στις 8/12/2014.
(Kamiel Kelders / Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Οικοδόμων και Ξυλουργών)

Οι πιλότοι της Air France-KLM διεκδικούσαν ενιαία σύμβαση για τους πιλότους και της Air France και της Transavia.

Η διοίκηση αρνήθηκε, με μοναδική παραχώρηση μια τρίμηνη αναβολή ως προς την έναρξη λειτουργίας της Transavia.

Οι πιλότοι ήταν ήδη ανήσυχοι αφού τελούσαν υπό την απειλή της αναδιάρθρωσης των θέσεων εργασίας, δεδομένων των σχεδίων της Air France, για μεταφορά δραστηριοτήτων της Transavia σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με προσλήψεις προσωπικού σύμφωνα με τις κατά τόπους ισχύουσες εργασιακές συνθήκες.

Δύο από αυτές τις νέες ευρωπαϊκές επιλογές θα μπορούσαν να είναι στην Πορτογαλία, όπου ο κατώτατος μισθός είναι μόλις € 565 το μήνα (US$ 706) και οι εργοδοτικές εισφορές είναι κατά πολύ χαμηλότερες από τη Γαλλία.

23 Σεπτεμβρίου 2014. Air France - Transavia

«Μακροπρόθεσμα, το σχέδιο είναι να μεταφερθούν οι εργαζόμενους της Transavia σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις», λέει ο Mehdi Kemoune, επικεφαλής σκάφους και αναπληρωτής γενικός γραμματέας της CGT-Air France [στμ: Confédération Générale du Travail ‒Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Γαλίας].

Ο Kemoune υπενθυμίζει την περίπτωση μιας άλλης θυγατρικής της Air France, της Blue Link.

«Αρχικά, υποτίθεται πως επρόκειτο να λειτουργήσει στη Γαλλία, αλλά, στη συνέχεια οι δραστηριότητές της μεταφέρθηκαν στην Τσεχική Δημοκρατία».

Το κέντρο Blue Link στην Πράγα λειτουργεί τώρα με τηλεφωνικές υπηρεσίες συμβούλων που παρέχουν υπηρεσίες σε 21 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των γαλλικών.

Ο μέσες μηνιαίες ακαθάριστες αποδοχές στην Τσεχική Δημοκρατία είναι € 907 (US$ 1.130) ‒δυόμισι φορές λιγότερο από τη Γαλλία. 

11 Μαΐου 2015. H Norwegian και oι πιλότοι της στη Νορβηγία, τη Σουηδία και τη Δανία αποφάσισαν να τερματίσουν την 11ήμερη απεργία τους. Πήραν 3ετή εργασιακή ασφάλεια (δηλ. εγγύηση για τη μη συρρίκνωση των επιχειρησιακών δραστηριοτητων), παραιτούμενοι από ορισμένες ασφαλιστικές παροχές, ενώ συμφώνησαν και σε ένα πιο ευέλικτο προγραμματισμό. (Πηγή)

Λιγότερες αμοιβές - περισσότερες ώρες

Παρά το γεγονός ότι στη 15νθήμερη απεργία συμμετείχαν μόνο οι πιλότοι της Air France, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 7% του προσωπικού του Ομίλου (4.700 εργαζόμενοι σε σύνολο 65.000), συμπαραστάθηκαν και άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Ο αντίκτυπος της στρατηγικής των εταιρειών «χαμηλού κόστους» για μισθούς και συνθήκες εργασίας επηρεάζει τους εργαζόμενους της Air France σε όλους τους τομείς.

«Θέλουμε όλο το προσωπικό της Transavia να απασχολείται στην Air France με συμβάσεις, και όχι μόνο οι πιλότοι», εξηγεί ο Kemoune.

«Είναι απολύτως εφικτό να αναπτυχθεί η Transavia με το προσωπικό της Air France».

Ήδη σήμερα, το πλήρωμα θαλάμου επιβατών της Transavia, οι αεροσυνοδοί, αμείβονται λιγότερο από τους συναδέλφους τους στην Air France, παρά το ότι οι ώρες πτήσης τους είναι περισσότερες.

23 Σεπτεμβρίου 2014. Air France - Transavia

Κόστος Εργασίας: Στυγνός ανταγωνισμός

Όσο για το προσωπικό εδάφους, η στρατηγική προβλέπει εξ ολοκλήρου ενοικιαζόμενους εργαζόμενους.

«Ακόμα και αν μια πτήση της Transavia προσγειώνεται σε μια βάση της Air France, αυτή λειτουργεί με εργολαβικό προσωπικό. Δεν αλλάζει τίποτα, αλλά δείχνει ότι το σχέδιο είναι να κλείσουν τα κέντρα της Air France», λέει ο εκπρόσωπος της CGT.

«Η Air France θέλει σαφώς να μεταβιβάσει περιουσιακά της στοιχεία στην Transavia, με χαμηλότερες αμοιβές και διαφοροποιημένες  συνθήκες για τους πιλότους, για τα πληρώματα του θαλάμου επιβατών και για το προσωπικό εδάφους», επιμένει Mathieu Santel, μέλος του Εθνικού Διεπαγγελματικού Γραφείου της Ένωσης Sud Aérien [στμ: Περιλαμβάνει το σύνολο των εργαζομένων στην αεροπορική βιομηχανία].

Ryanair, the World’s Most Hated Airline

«Πρόκειται για μεταφορά κεφαλαίων από την Air France, όπως άλλωστε συμβαίνει στο σύνολο του κλάδου των αερομεταφορών, προς χαμηλού κόστους εταιρείες, με διαφοροποιημένες αμοιβές και συνθήκες εργασίας».

Η αύξηση των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους προσφέρει σίγουρα τροφή για σκέψη στους εμπορικούς διευθυντές της Air France.

Η Ryanair, με 81 εκατομμύρια επιβάτες το 2013, έχει ήδη ξεπεράσει την Air France (77 εκατομμύρια) και κατατάσσεται στην πρώτη ευρωπαϊκή θέση, με παρουσία σε 31 γαλλικά αεροδρόμια.

Η EasyJet, βρετανική αεροπορική εταιρεία «χαμηλού κόστους» που ιδρύθηκε το 1995, μετέφερε 60 εκατομμύρια επιβάτες το 2013 και αύξησε τον κύκλο εργασιών της κατά 10%. Καλύπτει 181 δρομολόγια σε δέκα περίπου αεροδρόμια στη Γαλλία.

Το τίμημα του εργαζόμενου - επιτυχία της εταιρείας

 Κόστος εργασίας ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών, ως ποσοστό επί των εσόδων του 2011 ή 2012*
* Η περίοδος 12 μηνών κυμαίνεται ως εξής: Lufthansa, Air France-KLM, IAG, Easyjet, Air Berlin -Σεπτέμβριος,2012. Ryanair, Flybe -Μαρ 2012. Turkish Airlines, Norvegian, Vueling, TAP Portugal -Δεκ-2011. SAS -Οκτ 2012, Aer Lingus, Finnair -Δεκ-2012

Μπορεί να είναι μεγάλες και επιτυχημένες επιχειρήσεις, αλλά η επιτυχία έχει και το αντίτιμό της.

Οι τέσσερις κορυφαίες αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους ‒Ryanair, EasyJet, Air Berlin και Vueling‒ είναι εκείνες που ξοδεύουν τα λιγότερο για τους υπαλλήλους τους.

Λιγότερο από το 10% του κύκλου εργασιών για την Ryanair και Vueling, και μόλις πάνω από 11% και 12% για την Air Berlin και την EasyJet πηγαίνει στις δαπάνες προσωπικού.

Η Air France-KLM είναι σήμερα στο 30%. Άλλες μεγάλες αεροπορικές εταιρείες όπως η Lufthansa και η IAG (γεννήθηκε από τη συγχώνευση μεταξύ της British Airways - Iberia) δαπανούν μεταξύ 20% – 25%.

Η Ryanair, η πιο μισητή αεροπορική εταιρεία στον κόσμο, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των επιβατών, με τις περιστολές στην ποσότητα των καυσίμων, σε μια προσπάθειά της να μειώσει το κόστος (Η ισστοσελίδα έκλεισε).
Βλέπε και εδώ: για προηγούμενη ιστοσελίδα

«Η οικονομική επιτυχία αυτών των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους είναι δομημένη στη δραστική μείωση του κόστους, κυρίως σε ό,τι αφορά το προσωπικό. Έτσι προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι όλες ‒όπως και η Ryanair που βρίσκεται στην κορυφή των τεχνικών βελτιστοποίησης του εργασιακού κόστους‒ παρακάμπτουν το ευρωπαϊκό δίκαιο, αν δεν το καταπατούν κιόλας», ανέφερε, τον περασμένο Απρίλιο, ο βουλευτής του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, Eric Bocquet Eric Bocquet σε έκθεσή του για το κοινωνικό ντάμπινγκ [Éric Bocquet και εδώ], στον Ευρωπαϊκό τομέα των μεταφορών. [Στμ.: ντάμπινγκ. Τιμολογιακή πολιτική στην εγχώρια ή 
στην ξένη αγορά σε τιμές χαμηλότερες από τις τρέχουσες ή και κάτω του κόστους, με το κέρδος να προκύπτει ΜΟΝΟ από τη συνεχή μείωση των μισθών, αλλά και τις «σύγχρονες» μορφές (υπό)απασχόλησης. Το ξεζούμισμα, το στύψιμο του εργαζόμενου, δηλαδή· επί το ελληνικότερο: dumping].

Στο πλαίσιο του αυξημένου ανταγωνισμού, υπάρχει μια τάση εφαρμογής τέτοιων πρακτικών μέσα από ένα μεγάλο αριθμό θυγατρικών».

Αυτοαπασχολούμενοι, «ανεξάρτητοι» πιλότοι

13 Φεβ 2015. Άνοδος των συμβάσεων αυτοαπασχόλησης των πιλότων με zero-hour contracts [αυξομειούμενο ωράριο, αποκλειστικά στην ευχέρεια του εργοδότη, από πλήρους απασχόλησης έως «χρόνο μηδέν»]. Πρόσφατη μελέτη [του Πανεπιστημίου της Γάνδης] εντόπισε δραματική αύξηση στα συμβόλαια αυτοαπασχόλησης και μηδενικών ωρών, για τους πιλότους των Ευρωπαϊκών αεροσκαφών, χαρακτηρίζοντάς τα «εξίσωση προς τα κάτω». Σύμφωνα με την έρευνα,
πάνω από 6.600 πιλότοι ανήκουν στην κατηγορία «άτυπη απασχόληση στην αεροπορία». Περισσότεροι από το 1/6 των πιλότων στην Ευρώπη είναι «άτυπα» εργαζόμενοι, μέσω προσωρινής απασχόλησης, ή αυτοαπασχολούμενοι, ή με σύμβαση μηδενικών ωρών, χωρίς ελάχιστη εγγυημένη αμοιβή. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι οι ρυθμίσεις αυτές εγείρουν ζητήματα που σχετίζονται με την καταβολή φορων και την κοινωνική ασφάλιση, καθιστώντας τη θέση πολλών πιλότων «όλο και πιο επισφαλή».
Η μελέτη διαπίστωσε ότι το 70% του συνόλου των αυτοαπασχολούμενων πιλότων εργάζονται για μια αεροπορική εταιρεία χαμηλών ναύλων, αλλά στην παραγματικότητα η αυτοαπασχόληση αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιείται «συγκαλύπτοντας το ότι, συνήθως, πρόκειται για απασχόληση».
Διαπιστώνεται επίσης, πως στους νεότερους πιλότους τα πράγματα γίνονται χειρότερα, όπου το 40% κάτω των 30 ετών είναι αυτοαπασχολούμενοι, με zero-hour contracts, ή εργαζόμενοι μέσω προσωρινής απασχόλησης. (Πηγή)

Ο βουλευτής επισημαίνει τα διάφορα τεχνάσματα που χρησιμοποιούνται από τις αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους για να μειώσουν τους μισθούς και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

Στην κορυφή του καταλόγου την πρώτη θέση κατέχει το καθεστώς αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων στα μέλη του πληρώματος, ώστε οι εταιρείες να είναι εντελώς απαλλαγμένες από εργοδοτικές εισφορές.

Πρόκειται για συνήθη πρακτική.

«Παρά το γεγονός ότι η Ryanair δεν έχει το μονοπώλιο στις εν λόγω πρακτικές ‒το ίδιο συμβαίνει με τις ισπανικές Vueling και Volotea, την ουγγρική Wizz Air, την πολωνική Enter Air και τη λιθουανική Small Planet‒ είναι αναμφίβολα η εταιρεία με την πιο εκτεταμένη χρήση αυτού του συστήματος.

Το 70% των 3.200 πιλότων της και το 60% του πληρώματος θαλάμου επιβατών έχει προσληφθεί με αυτό το καθεστώς», σημειώνει ο γερουσιαστής.

Η ιρλανδική εταιρεία έχει εξυφάνει ένα πολύπλοκο σύστημα ρυθμίσεων, με ένα πλήθος γραφείων ενοικιάσεως εργαζομένων, που της επιτρέπουν να μην εμφανίζεται ως εργοδότης των πιλότων της.

Στην περίπτωση της Ryanair, αυτοί οι «ανεξάρτητοι» πιλότοι εργάζονται αποκλειστικά για αυτήν.

 Ο Γενικός Διευθυντής Μάρκετινγκ της Ryanair, Kenny Jacobs, απέρριψε τα συμπεράσματα της έκθεσης [του Πανεπιστημίου της Γάνδης], λέγοντας ότι υπήρξαν εικονικές ομάδες που προσπαθούν να κάνουν θόρυβο κατασκευάζοντας ψευδη. (Πηγή, ό.π.π)

Αυτοχρηματοδοτούμενοι και ανασφάλιστοι

Είναι τόσο «χαλιναγωγημένοι», ώστε αν δεν τα βγάζουν πέρα και επιθυμούν λύση της συμβάσεώς τους, μπορούν να το κάνουν μόνο  μετά από τρίμηνη προειδοποίηση.

Έχουν όλους τους περιορισμούς των μισθωτών, αλλά κανένα δικαίωμα, όπως η κοινωνική ασφάλιση.

Όσοι έχουν την τύχη να απασχολούνται άμεσα από την Ryanair έχουν προσληφθεί με ιρλανδικές συμβάσεις, ανεξαρτήτως τόπου εργασίας.

Αν και πρέπει να ειπωθεί ότι οι εργοδοτικές εισφορές στην Ιρλανδία είναι κάτω από το 11% του ακαθάριστου μισθού.

Το προσωπικό της Ryanair, οι πιλότοι και το πλήρωμα θαλάμου επιβατών, πρέπει επίσης να πληρώσουν από την τσέπη τους την εσωτερική εκπαίδευση, με κόστος € 2.500 έως € 13.000 (US$ 3.125 και $ 16.245), σύμφωνα με την έκθεση του Éric Bocquet.

«Τέτοιου είδους έξοδα καλύπτονται συνήθως από τους φορείς (εργοδότες), και μπορεί να αντιπροσωπεύουν μέχρι και 3% του κύκλου εργασιών», είπε ο βουλευτής.

Από την απαλλαγή αυτής της υποχρέωσης προκύπτει σημαντική εξοικονόμηση για τις εταιρείες χαμηλού κόστους.

Κρατικό κοινωνικό ντάμπινγκ

Οι κομμουνιστές αγωνίζονται για τη διεθνή αλληλεγγύη και ενότητα - κατά της συρρίκνωσης των μισθών και του κοινωνικού ντάμπινγκ. Μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Δανίας στην Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του 2014

Οι πιο σκοτεινές πρακτικές των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους συμβαίνουν και παρά την αυξανόμενη νομική επίθεση.

Η Vueling και η ΕasyJet έχουν μηνυθεί από τα γαλλικά δικαστήρια για απασχόληση αδήλωτων εργαζομένων, αλλά και για παρεμπόδιση της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης.

Και οι δύο έχουν καταδικαστεί σε πρόστιμα € 100.000, με αμετάκλητη απόφαση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, τον Μάρτιο του 2014.

Τον Οκτώβριο του 2013, το δικαστήριο της Aix-en-Provence είχε ήδη διατάξει τη Ryanair να καταβάλει πρόστιμο ύψους € 200.000  ($ 250.000) για παραβίαση του γαλλικού εργατικού δικαίου και παρεμπόδιση στην άσκηση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων.

Εκτός από το πρόστιμο, το δικαστήριο διέταξε τη Ryanair να καταβάλει το ποσόν των € 9.000.000 (11 εκατ. δολάρια ΗΠΑ) ως αποζημίωση και τόκους, κατά το μεγαλύτερο μέρος, στο κέντρο απασχόλησης Pôle Emploi, τον οργανισμό για την συγκέντρωση των κοινωνικών εισφορών (URSSAF), [στμ: Unions de Recouvrement des cotisations de Sécurité Sociale et d’Allocations Familiales - Ενώσεις εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και οικογενειακών επιδομάτων] και για τα συνταξιοδοτικά ταμεία.

Η ιρλανδική αεροπορική εταιρεία άσκησε έφεση κατά της απόφασης αυτής, αλλά εκκρεμεί η τελευταία εις βάρος της έγκληση:

Τον Μάιο του 2014 η αστυνομία έκανε έφοδο στην έδρα της Ryanair στη Μασσαλία, στο πλαίσιο διενεργούμενης έρευνας από το Γραφείο του Εισαγγελέα για την αδήλωτη εργασία· σε αυτή τη φάση ερευνά αδικήματα που έχουν τελεστεί από το 2010 και μετά.

Και χορός εκατομμυρίων

«Η κατάσταση είναι ακόμη πιο συγκλονιστική δεδομένου ότι η εταιρεία επωφελείται από τις κρατικές επιδοτήσεις ώστε να συνεχίζει τη λειτουργία των περιφερειακών της αεροδρομίων», εξηγεί ο γερουσιαστής Bocquet.

Τα ποσά αυτών των επιδοτήσεων έφθασαν στα € 793 εκατομμύρια (US$ 990 εκατομμύρια δολάρια) το 2011 και «επέτρεψαν στην εταιρεία να είναι κερδοφόρα».

«Το κοινωνικό ντάμπινγκ αυτή τη στιγμή επιχορηγείται από την οικονομική αφαίμαξη των φορολογουμένων», συνοψίζει ο γερουσιαστής.

Τον Ιούλιο του 2014, με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η κρατική ενίσχυση προς τις αεροπορικές εταιρείες ή και τα αεροδρόμια, σε πολλές περιπτώσεις, αποτελεί αδικαιολόγητο οικονομικό όφελος, και κατά παράβαση του νόμου.

Παρά ταύτα, αυτού του είδους η κοινωνική και φορολογική στρατηγική βελτιστοποίησης τείνει να αποτελέσει το ευρωπαϊκό μοντέλο στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών.

Αλλά με τι συνέπειες για την ασφάλεια των επιβατών;

_____________________

— Μετάφραση, λοξές [ ] εντός κειμένου, επισημάνσεις, πρόσθετοι σύνδεσμοι, φωτό–λεζάντες–σημειώσεις: Μποτίλια Στον Άνεμο —

Βλέπε και με ετικέτα Low-cost (4)