Πειρηνικός Ωκεανός: Η κυριαρχία των ΗΠΑ και η απειλή της Κίνας στη Λατινική Αμερική

ΗΠΑ - ΚΙΝΑ

Οι ανταγωνισμοί για κυριαρχία στον Ειρηνικό οξύνονται και στη Λ. Αμερική

Παρά το γεγονός ότι οι κινεζικές επιχειρήσεις ήταν σχετικά άγνωστες στη Λατινική Αμερική μέχρι και τη δεκαετία του '90, άρχισαν σταδιακά να διεισδύουν σε μια σειρά από κλάδους στις οικονομίες της περιοχής, επενδύοντας κατά μέσο όρο 10 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι και το 2010 οπότε και υπάρχουν διαθέσιμα δημοσιευμένα στοιχεία.

Τα παραπάνω επισημαίνονται σε έγγραφο της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ¹ για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, σύμφωνα με το οποίο μπορεί προς το παρόν οι κινεζικές επιχειρήσεις να μην αποτελούν κύρια πηγή άμεσων επενδύσεων προς τις χώρες της περιοχής, ωστόσο έχουν διακριτή παρουσία σε σειρά κλάδων της οικονομίας, κυρίως στην εξόρυξη ορυκτών πόρων, πετρελαίου και μεταλλευμάτων.

Να σημειώσουμε ότι από το 2003 μέχρι και το 2012 παρατηρείται μια συνεχής αύξηση των άμεσων επενδύσεων της Κίνας προς χώρες του εξωτερικού, καθώς από τα περίπου 3 δισ. δολάρια του 2003 έφτασαν τα 87,8 δισ. δολάρια το 2012, με τη μεγαλύτερη αύξηση να παρουσιάζεται από το 2007 προς το 2008, χρονιά που οι κινεζικές επενδύσεις στο εξωτερικό υπερδιπλασιάζονται. Ο συνολικός όγκος των κινεζικών επενδύσεων στο εξωτερικό υπολογίζεται ότι το 2012 είχαν φτάσει τα 531,94 δισ. δολάρια, καταλαμβάνοντας τη 13η θέση στην παγκόσμια κατάταξη.

Προς το παρόν, το μεγαλύτερο τμήμα τους κατευθύνεται προς χώρες της Ασίας, όπου, σύμφωνα με στοιχεία του 2011 είχαν απορροφήσει το 71,4% των κινέζικων επενδύσεων, ωστόσο από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας οι χώρες της Λατινικής Αμερικής αρχίζουν να υποδέχονται ολοένα και περισσότερα κινεζικά κεφάλαια, καταλαμβάνοντας έτσι τη δεύτερη θέση του κινεζικού επενδυτικού ενδιαφέροντος με 13% του συνόλου, ξεπερνώντας έτσι την Ευρώπη, η οποία έπεσε στην τρίτη θέση.

Το 92% του συνόλου των κινεζικών κεφαλαίων προς την περιοχή κατευθύνθηκαν στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους και στα Νησιά Κέιμαν, το εναπομείναν 8% κατευθύνθηκε κυρίως προς τη Βραζιλία, το Περού, τη Βενεζουέλα και την Αργεντινή. Κατά τομέα, στην πρώτη θέση βρίσκονται τα χρηματοπιστωτικά με ποσοστό 49,4% επί του συνόλου, ακολουθούν οι εξορύξεις με 15,8%, ενώ η μεταποίηση και οι υποδομές αποσπούν μόλις το 6,3% και 3,6%, αντίστοιχα.

Αξίζει να παραθέσουμε επισήμανση του σχετικού εγγράφου, η οποία αναφέρει πως ο χρηματοπιστωτικός τομέας - όπου συμπεριλαμβάνονται χρηματοδοτικές μισθώσεις και άλλου τύπου τραπεζικές υπηρεσίες - αφορά την τοποθέτηση χρηματικών κεφαλαίων σε «φορολογικούς παραδείσους» - γι' αυτό και οι Παρθένες Νήσοι όπως και τα Νησιά Κέιμαν βρίσκονται στην πρώτη θέση προσέλκυσης κινεζικών επενδυτικών κεφαλαίων - τα οποία αξιοποιούνται στη συνέχεια για για εξαγορές και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων.

Επίσης, για να γίνει μια περισσότερο αντικειμενική καταγραφή των κινεζικών επενδύσεων στην περιοχή θα πρέπει να υπολογίζονται με βάση τις τοπικές τιμές και συναλλαγματικές ισοτιμίες κάθε χώρας, που σημαίνει για παράδειγμα ότι ένα πολύ μικρό ποσοστό επενδυτικών κεφαλαίων στις υποδομές μίας πολύ φτωχής περιφέρειας της Βραζιλίας, φτωχής ακόμη και με τα δεδομένα της Λ. Αμερικής, έχει σημαντική επίδραση παρά το γεγονός ότι μπορεί ως ποσοστό επί του συνόλου να εμφανίζεται ιδιαίτερα μικρό.

Οι κινεζικές βλέψεις στην περιοχή είναι ιδιαίτερα φιλόδοξες όπως είχε αποκαλύψει ο Κινέζος Πρόεδρος Χσι Τσιπίνγκ κατά τη διάρκεια της Συνόδου που πραγματοποιήθηκε στο Πεκίνο μεταξύ της Κίνας και των 33 ηγετών χωρών που συμμετέχουν στη «CELAC» - Κοινότητα Κρατών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής - τον περασμένο Γενάρη. Τότε έκανε λόγο ότι η Κίνα σχεδιάζει να επενδύσει επιπλέον 250 δισ. ευρώ στην περιοχή την επόμενη δεκαετία, αλλά και να ενισχύσει το διμερές εμπόριο στο ύψος των 500 δισ. ευρώ.

Φτωχογειτονιά αυτοσχέδων κατοικιών στο Σαντιάγο της Χιλής, υπό τη σκιά πολυώροφων διαμερισμάτων

Απειλή για τα αμερικανικά σχέδια στον Ειρηνικό

Η ολοένα και αυξανόμενη κινεζική παρουσία στη Λ. Αμερική δε θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορες τις ΗΠΑ των οποίων η υπεροχή στην περιοχή κατά τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν αδιαμφισβήτητη, ούτε φυσικά και ευρωπαϊκών χωρών, που εκλαμβάνουν το στοιχείο αυτό ως απειλή ενάντια στα συμφέροντά τους. Τα δημοσιεύματα και οι ειδικές αναλύσεις ακολουθούν αναλόγως αυξητική παρουσία χαρακτηριστικό καθώς ανάμεσα σε άλλους κινδύνους διαβλέπουν ότι η τακτική της Κίνας στη Λ. Αμερική εμποδίζει και την αμερικανική «ηγετική παρουσία» στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού².

Αλλωστε, ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπ. Ομπάμα κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Αυστραλία τον περασμένο Νοέμβρη, είχε σημειώσει πως ακριβώς αυτήν την παρουσία οι ΗΠΑ, στο πλαίσιο της πολιτικής «στροφή προς την Ασία» (pivot to Asia), θα χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο για να την ενισχύσουν συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών και οικονομικών. Για να ενισχυθεί, ωστόσο, η παρουσία των ΗΠΑ στον Ειρηνικό θα πρέπει να αποδείξει στις χώρες της περιοχής ότι έχει την οικονομική δυνατότητα και αξιοπιστία να τους προσφέρει περισσότερα οφέλη απ' όσα μπορεί η Κίνα, επισημαίνεται σε ανάλυση της αμερικάνικης ηλεκτρονικής έκδοσης «Foreign Affairs», όπου τονίζεται πως η στρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή της Ασίας - Ειρηνικού δεν είναι ξέχωρη από αυτή στη Λ. Αμερική, στην πραγματικότητα είναι στενά συνδεδεμένες.

Στο άρθρο καταγράφεται και η εντατική ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων και η βοήθεια που έλαβαν από την Κίνα τους τελευταίους κιόλας μήνες η Αργεντινή, το Εκουαδόρ και η Βενεζουέλα, οι οικονομίες των οποίων δέχθηκαν πολύ ισχυρές πιέσεις για ένα διάστημα και εξαιτίας της πτώσης των συναλλαγματικών αξιών των περιφερειακών νομισμάτων αλλά και των τιμών του πετρελαίου.

Ετσι, η Αργεντινή συμφώνησε να λάβει οικονομική βοήθεια ύψους 11 δισ. δολαρίων - διά της μεθόδου της «ανταλλαγής νομισμάτων» (currency swap) - από τα οποία ήδη έχει λάβει τα 2,3 δισ. Το Εκουαδόρ, επίσης, έχει χρέος έναντι της Κίνας 11 περίπου δισ. δολάρια μέχρι το 2008, ενώ πρόσφατα ανακοίνωσε ότι εξασφάλισε επιπλέον 7,5 δισ. δολάρια συμπεριλαμβανομένης «πιστωτικής γραμμής» μεγέθους έως του ποσού των 5,3 δισ. Τέλος, η Βενεζουέλα είχε δανειστεί σχεδόν 50 δισ. δολάρια μέχρι το 2007, ενώ πολύ πρόσφατα εξασφάλισε επιπλέον 20 δισ. κινεζικών επενδύσεων σε μία μεγάλη γκάμα τομέων της οικονομίας της.

Το άρθρο καταλήγει υπογραμμίζοντας ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να ανακτήσουν το έδαφος που έχασαν στην περιοχή κατά τα τελευταία χρόνια, καθώς θεωρεί ότι η ζωτικής σημασίας για τα οικονομικά τους συμφέροντα συμφωνία για τη δημιουργία «ζώνης» ελεύθερου εμπορίου στον Ειρηνικό (ΤΡΡ) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συμμετοχή χωρών της Λ. Αμερικής. Οι ΗΠΑ επιμένουν ότι η εν λόγω συμφωνία έρχεται να συμπληρώσει τη «Mercosur» - οικονομική και εμπορική συμφωνία στην οποία συμμετέχει Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη, Ουρουγουάη και Βενεζουέλα) και όχι να την υποκαταστήσει, ωστόσο μέχρι στιγμής μόνο η Χιλή, το Μεξικό και το Περού έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν.

Την ίδια στιγμή, η Κίνα προωθεί την ιδέα δημιουργίας μιας αντίστοιχης ζώνης ελεύθερου εμπορίου που θα περιλαμβάνει και τις χώρες της Ασίας (FTAAP) την οποία, όχι άδικα, δυτικά μέσα αντιμετωπίζουν ως ανταγωνιστική της ΤΡΡ. Παρά το γεγονός ότι η κινεζική ηγεσία «διαβεβαιώνει» πως η συμφωνία που προτείνει δεν έχει ανταγωνιστικό χαρακτήρα είτε με υπάρχουσες συμφωνίες (όπως της APEC που περιλαμβάνει ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Ινδονησία και Καναδά) είτε με μελλοντικές, όπως η ΤΡΡ.

Βεβαίως, ανεξάρτητα από τις διαβεβαιώσεις περί μη «ανταγωνιστικών» συμφωνιών, η πολύμορφη οικονομική διείσδυση της Κίνας και στις δύο όχθες του Ειρηνικού, δηλαδή και στην Ασία, αλλά ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική, όπου τα σκήπτρα κατείχαν οι ΗΠΑ, αντικειμενικά οδηγεί σε μεταξύ τους ανταγωνισμούς που οξύνονται και θα συνεχίσουν να οξύνονται. Οχι μόνο σ' αυτές τις περιοχές, αλλά συνολικά στην παγκόσμια αγορά...

Παραπομπές:

1. Chinese foreign direct investmentin Latin America and the Caribbean

2. East by Southwest

Φ. Κ.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 18/4/2015