Χοσέ Μαρτί: Ο ποιητής-μαχητής της Κουβανικής ανεξαρτησίας ‒ Μικρό αφιέρωμα, με αφορμή την εκδήλωση αλληλεγγύης της 1 Μαρτίου 2015 στον αγωνιζόμενο λαό της Κούβας

Ο Φιντέλ στην Πλατεία της Επανάστασης Χοσέ Μαρτί. Φωτό του 2003. (Πηγή: Agência Brasil, Author Ricardo Stuckert/ABr. Aπό wikipedia).Πλατεία της Επανάστασης, 2003

ΣΕΒΟΜΑΙ όποιον με μια δυνατή
Έναν τύραννο κάτω σωριάζει:
Τον τιμώ και σταλιά δε με νοιάζει
Ποιας πατρίδας το χώμα πατεί.

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι

Μετάφραση Μπάμπης Ζαφειράτος

(Περισσότεροι Απλοί Στίχοι) 

****

Πολιτιστικός Σύλλογος

"Χοσέ Μαρτί"

Prensa Rebelde

Με την ευκαιρία των 162 χρόνων από τη γέννηση του εθνικού ήρωα της Κούβας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Χοσέ Μαρτί» καλεί σε εκδήλωση-συζήτηση για τη αλληλεγγύη με την αγωνιζόμενη Κούβα σήμερα.

Πολιτιστικός Σύλλογος «Χοσέ Μαρτί»
josemartigr@gmail.gr

Με την εκδήλωση αυτή χαιρετίζουμε τον 16άχρονο διεθνή αγώνα που συνέβαλε στην απελευθέρωση των 5 Κουβανών επαναστατών από τις φυλακές των ΗΠΑ τον περασμένο Δεκέμβρη.

Η ιστορική αυτή νίκη και η εξαγγελία της πρόθεσης της Ουάσιγκτον να συνάψει διπλωματικές σχέσεις με την Κούβα έχει βρεθεί στην πολιτική επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα.

Ωστόσο, όπως τόνισε ο Κουβανός Πρόεδρος Ραούλ Κάστρο στις 28 Γενάρη,

«Οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι ξεκάθαροι όταν διευκρινίζουν ότι αλλάζουν τις μεθόδους τους, αλλά όχι τους στόχους της πολιτικής τους. Και επιμένουν να συνεχίζουν να επεμβαίνουν στις εσωτερικές μας υποθέσεις, κάτι που δεν πρόκειται να δεχτούμε».

Ο οικονομικός αποκλεισμός της Κούβας από τις ΗΠΑ, ο οποίος επιβλήθηκε το 1961 με στόχο να πιέσει τον κουβανικό λαό να παραιτηθεί από την εθνική του κυριαρχία και τη σοσιαλιστική του πορεία, παραμένει σε ισχύ.

Χάρη στην αποφασιστικότητα του λαού της, η σοσιαλιστική Κούβα:

• Έχει καταφέρει να επιβιώνει μέσα στη σημερινή παγκόσμια οικονομική ύφεση, και μάλιστα σε συνθήκες εμπορικού αποκλεισμού.
• Έχει καταφέρει να διατηρήσει το υψηλού επιπέδου σύστημα υγείας και παιδείας της.
• Εξακολουθεί να προσφέρει διεθνιστική αλληλεγγύη ανά τον κόσμο, όπως στη δοκιμαζόμενη από τον ιό έμπολα Αφρική.

2010. Ο Φιντέλ εκφωνεί λόγο μπροστά από τα πορτραίτα των 5. (Φωτ. Jose Goitia/AP)
Τώρα οι Ήρωες είναι πάλι στη γη τους

Σας προσκαλούμε σε μια συζήτηση για την αλληλεγγύη με το νησί της επανάστασης σήμερα, όπου η πάλη

• για την άρση του αποκλεισμού (εμπάργκο) και
• για το κλείσιμο της ναυτικής βάσης του Γκουαντάναμο

Είναι θέματα που τίθενται στην πρώτη γραμμή.

Εκ μέρους του Συλλόγου,

• Τη συζήτηση θα παρουσιάσει ο Κώστας Σανίδας και
• Θα προλογίσει ο Ζωρζ Μεχραμπιάν
  

Θα μας τιμήσει με την παρουσία του ο Πρέσβης της Κούβας, Οσβάλντο Κομπάτσο Μαρτίνες.

Κυριακή, 1^η Μάρτη, 6 μμ. 
Στην αίθουσα του ACLAYE

Φαλήρου 47^α  Κουκάκι, Σταθμός ΜΕΤΡΟ Συγγρού – Φιξ

*

Ποιος είναι ο Χοσέ Μαρτί; 

Ο Χοσέ Μαρτί από τον Αντόνιο Γκερέρο

Της Νατάσας Τερλεξή

Ο Φιντέλ Κάστρο έχει επαναλάβει πολλές φορές ότι ο ίδιος και η γενιά των αγωνιστών που έφερε σε πέρας τη σοσιαλιστική επανάσταση του 1959 βρήκε τον δρόμο προς τον Μαρξ μέσα από τον Χοσέ Μαρτί. Ο Τσε Γκεβάρα του έχει αποτίνει τον ίδιο φόρο τιμής. Ποιος ήταν ο Μαρτί, και ποια η σημασία του για την Κούβα και τον κόσμο του σήμερα; 

Ο Μαρτί ήταν πρωτεργάτης του πρώτου επαναστατικού αγώνα της Κούβας κατά της ισπανικής αποικιοκρατίας (1868-1898). Ήταν ο τελευταίος αντιαποικιακός πόλεμος που διεξήγαγαν οι λαοί της ηπείρου. Συνάμα ήταν και ο πρώτος ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Αυτό γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες επενέβησαν ώστε να βάλουν χέρι στο νησί με οικονομικά και πολιτικά μέσα, την ίδια στιγμή που ο λαός του το απελευθέρωνε από την ωμή αποικιακή διακυβέρνηση.

Ο «απόστολος της επανάστασης», όπως τον αποκαλούν οι Κουβανοί, γεννήθηκε το 1853 και έπεσε στη μάχη ενάντια στα αποικιακά στρατεύματα το 1895. Ίδρυσε το πολιτικό κόμμα που τέθηκε επικεφαλής του αγώνα για την ανεξαρτησία, του Κουβανικού επαναστατικού Κόμματος.

Θεμελίωσε το κόμμα αυτό στη βάση της αρχής ότι ο απελευθερωτικός αγώνας θα διεξαγόταν από τον λαό που καταπιέζεται και για το δικό του όφελος. Αγωνίστηκε ενάντια στη δουλεία και για μια μη-φυλετική κοινωνία. Έθετε θέμα μεγαλύτερης συμμετοχής και εκπαίδευσης των γυναικών.

Πριν από κάθε άλλη ηγετική μορφή του λατινοαμερικανικού αγώνα προέβλεψε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξελίσσονταν σε μια αρπακτική, ιμπεριαλιστική δύναμη και θεωρούσε ότι ο αγώνας της Κούβας απέβλεπε στην αναχαίτιση της δύναμης αυτής. Στα χνάρια του Μπολίβαρ, είχε μια παναμερικανική οπτική, αποσκοπώντας στην ένωση των λαών της ηπείρου και στην αφύπνιση των ιθαγενών της πληθυσμών.

Χοσέ Μαρτί, 28 Ιανουαρίου 1853 - 19 Μαΐου 1895
(Αβάνα, Πλατεία της Επανάστασης. Φωτό, Μπ.Σ.Α.)

Ακόμα παραπέρα, το αλληλέγγυο βλέμμα του αγκάλιαζε και τους εργάτες και τους αγρότες στις ίδιες τις ΗΠΑ, που εκείνη την εποχή διεξήγαγαν αιματηρούς αγώνες για το οκτάωρο, και για την οργάνωση συνδικάτων. Η εθνική ανεξαρτησία ήταν στη σκέψη του ένα σκαλοπάτι για την προσέγγιση της ανθρωπότητας. «Πατρίδα είναι η ανθρωπότητα», θα γράψει.

Εκτός όμως από πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, ο Μαρτί υπήρξε ποιητής και εκπαιδευτικός. Οι αντιλήψεις του για μια καθολική παιδεία, απελευθερωμένη από τον σχολαστικισμό, δεμένη με την πρακτική εργασία και παγκόσμια σε περιεχόμενο. Μια παιδεία όπου η ιστορία των ιθαγενών πληθυσμών της Αμερικής θα πάρει τη θέση της δίπλα στην αρχαία ελληνική ιστορία και την ιστορία των λαών της Ασίας. Βασική αντίληψη του Μαρτί ήταν ότι ο αγώνας για την άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου του εργαζόμενου λαού ήταν προϋπόθεση και εγγύηση της ελευθερίας από την καταπίεση. Η εκπαιδευτική φιλοσοφία της Κούβας σήμερα στηρίζεται στις αντιλήψεις του.

Αποκαλυπτήρια της προτομής του Χοσέ Μαρτί στην Αθήνα (26/1/2014)
Ο πρέσβης της Δημοκρατίας της Κούβας στην Ελλάδα, Osvaldo Cobacho Martínez, και ο πρόεδρο του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου, Νίκος Καρανδρέας.

Η εθνική ανεξαρτησία και η οργάνωση της οικονομίας με γνώμονα την ευμάρεια της εργαζόμενης πλειοψηφίας, η συναίσθηση της κοινής μοίρας όλων των καταπιεζόμενων ανθρώπων της αμερικανικής ηπείρου, η πίστη ότι οι δούλοι και οι πρώην δούλοι, οι γυναίκες και οι άνδρες που υπήρξαν τα υποζύγια των γαιοκτημόνων και των κατακτητών θα είναι οι πρωτεργάτες της απελευθέρωσης «της δικής μας Αμερικής»: Πρόκειται για στόχους και αντιλήψεις του Μαρτί που έθεσαν τα ιδεολογικά θεμέλια για την επανάσταση του 1959 και που δεν επρόκειτο να δικαιωθούν παρά μόνο μέσα από τη δεύτερη, σοσιαλιστική αυτή τη φορά, επανάσταση που έφεραν σε πέρας οι εργάτες και αγρότες της Κούβας.

Prensa Rebelde

*

Ο ποιητής και κορυφαίος μαχητής της Κουβανικής ανεξαρτησίας

Μνημείο του Μαρρτί στη Σόφια

Ο Χοσέ Μαρτί γεννήθηκε στις 28 Ιανουαρίου του 1853 και απεβίωσε στις 19 Μαΐου του 1895. Υπερασπίστηκε την πατρίδα του Κούβα, τη «δική του Αμερική» και αφοσιώθηκε σε αυτήν τη μεγάλη υπόθεση. Αυτός ο αστός και Ισπανός κατά την καταγωγή δεν ζητούσε μόνο την αναδιανομή του πλούτου και των περιουσιών. Ήξερε πως η κοινωνία που οραματίζεται απαιτεί και έναν νέου τύπου άνθρωπο.

Ο Χοσέ Μαρτί, ποιητής και κορυφαίος μαχητής της Κουβανικής ανεξαρτησίας, είναι από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες της ιστορίας της Κούβας. Αποτέλεσε σημείο αναφοράς και έμπνευσης για τους ηγέτες της Επανάστασης στο νησί και ιδιαίτερα για τον Τσε Γκεβάρα και τον Φιντέλ Κάστρο.

Γεννημένος το 1853 στην Αβάνα από ισπανούς γονείς, άρχιζε να δημοσιεύει ποιήματα του σε τοπικές εφημερίδες σε ηλικία μόλις 16 ετών. Το 1869, η υποστήριξη που παρείχε μέσω των γραπτών του στους ξεσηκωμένους κουβανούς ενάντια στο αποικιοκρατικό καθεστώς, τον έβαλε σε σοβαρά προβλήματα. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε έξι χρόνια καταναγκαστική εργασία για προδοσία και υποκίνηση ανταρσίας. Με παρέμβαση των γονιών του η ποινή του μειώθηκε, ο ίδιος όμως εξορίστηκε στην Ισπανία. Ευρισκόμενος στην Ευρώπη ο Μαρτί σπούδασε Νομικά συνεχίζοντας ταυτόχρονα να γράφει για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κούβα. Κατά την ίδια περίοδο χρειάστηκε να χειρουργηθεί δύο φορές προκειμένου να διορθωθεί η βλάβη που είχαν υποστεί τα πόδια του από τις χειροπέδες των φυλακών.

Μνημείο του Μαρρτί στη Ρώμη

Το 1875 πηγαίνει στο Μεξικό όπου ξαναβρίσκεται με την οικογένεια του. Μέσα σε δύο χρόνια δημοσίευσε μεγάλο αριθμό ποιημάτων, όπως επίσης μεταφράσεις αλλά και ένα δικό του θεατρικό έργο το οποίο παίχτηκε σε θέατρο του Μεξικού. Επέστρεψε στην Κούβα το 1877 έχοντας αλλάξει το όνομα του αλλά έμεινε λιγότερο από ένα μήνα πριν φύγει για τη Γουατεμάλα, μέσω Μεξικού. Εκεί βρήκε δουλειά ως καθηγητής Φιλολογίας και παντρεύτηκε την Κάρμεν Ζάγιας Μπαζάν. Στη θέση του καθηγητή έμεινε ένα χρόνο καθώς παραιτήθηκε διαμαρτυρόμενος για την άδικη απόλυση ενός συναδέλφου και συμπατριώτη του από το ίδιο τμήμα. Έτσι, επέστρεψε και πάλι στην Κούβα όπου συνέχισε να δουλεύει ως καθηγητής. Όχι όμως για πολύ, μιας και κατηγορήθηκε από τις αρχές για συνωμοσία εναντίον της ισπανικής αποικιοκρατίας και πάλι εξορίστηκε στην Ισπανία. Από εκεί έφυγε για τη Νέα Υόρκη.

Jose Marti. Sculptor, Anna Hyatt Huntington
Dedicated: 1965 (finished 1959), Medium and size: Bronze (18.5 feet), granite pedestal (16.5 feet), Location: Central Park South at Avenue of the Americas     Subway: N, R, W to Fifth Avenue - 59th Street

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Μαρτί αποδείχθηκε ιδιαίτερα παραγωγικός. Υπηρέτησε ως Πρόξενος της Ουρουγουάης, της Παραγουάης και της Αργεντινής, έγραψε άρθρα τόσο στον τοπικό Τύπο όσο και σε εφημερίδες χωρών της Λατινικής Αμερικής λειτουργώντας άτυπα ως ανταποκριτής. Την ίδια περίοδο έγραψε κάποια απ’ τα σημαντικότερα του ποιήματα ενώ προσπαθούσε με κάθε τρόπο να ενισχύσει το κίνημα ανεξαρτησίας στην Κούβα που ολοένα και δυνάμωνε. Το 1895 μαζί με μιά ομάδα εξόριστων κουβανών, υπό την αρχηγία του Μάξιμο Γκόμεζ, αποβιβάζεται στο νησί και παίρνει μέρος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Κατά τη διάρκεια του ανταρτοπόλεμου ο Μαρτί σκοτώνεται ηρωικά χωρίς να προλάβει να δει τη χώρα του να απελευθερώνεται από τα δεσμά της ισπανικής αποικιοκρατίας, κάτι που συνέβη το 1902.

Χοσέ Μαρτί - Χο Τσι Μινχ (19 Μαΐου 1890 - 2 Σεπτεμβρίου 1969)

Η ηρωοποίηση του Χοσέ Μαρτί στα μάτια των επόμενων γενεών συνέβη όχι γιατί ήταν κάποιος πολεμιστής, στρατιωτικός η πολιτικός, αλλά διότι αφιέρωσε τη ζωή του για το σκοπό της κουβανικής ανεξαρτησίας. Δεν έμεινε στην ιστορία για στρατηγικές ικανότητες ή πολεμικές αρετές, αλλά για το γεγονός ότι στο επίκεντρο όλων του των γραπτών – και εν των γένει πνευματικών κληροδοτημάτων – υπήρχε η δίψα για απελευθέρωση της Κούβας από τους αποικιοκράτες. Το ποιητικό και συγγραφικό του έργο αποτέλεσε το πνευματικό έναυσμα για τη φλόγα του απελευθερωτικού αγώνα και γι’ αυτό ο Μαρτί εορτάζεται μέχρι και σήμερα στην Κούβα ως ο Εθνικός Ποιητής του νησιού.

HAVANA PROVINCE, MARCH, 1998, A giant portrait of Cuba's hero of independence Jose Marti appears on a government billboard in Havana Province, just outside the big city, in a photo taken by Mark Rucker in Marcg if 1998. (Photo by Transcendental Graphics/Getty Images)

Στα συγγράμματά τους, τόσο ο Ερνέστο Γκεβάρα όσο και ο Φιντέλ Κάστρο (όπως και άλλα στελέχη της μετέπειτα Επανάστασης), αναφέρονται στο Χοσέ Μαρτί ως πηγή έμπνευσης και επαναστατικού πνεύματος. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στον πατριώτη και ποιητή, η Κουβανική κυβέρνηση έδωσε το όνομα του στο διεθνές αεροδρόμιο της Αβάνας, μετονομάζοντας το από Ράνκο-Μπογιέρος σε “Χοσέ Μαρτί”.

tvxs

Γιγαντοαφίσα στην πόλη Σιενφουέγος 
Οι μοναδικές γιγαντοαφίσες στην Κούβα είναι αυτές των Πέντε, του Τσε και της Επανάστασης. (Φωτό, Μπ.Σ.Α.)

*

Χοσέ Μαρτί

Στίχοι Απλοί

XLV

Ονειρεύομαι στοές μαρμάρινες

Όπου μέσα σε θεϊκή σιγαλιά

Οι ήρωες, όρθιοι, ξεκουράζονται.

Τη νύχτα, με το φως της ψυχής,

Μιλάω μαζί τους. Τη νύχτα!

Στέκουν στη σειρά. Περπατώ

Ανάμεσα στις γραμμές τους. Τα χέρια

Τα πέτρινα τους φιλώ. Ανοίγουν

Τα πέτρινα μάτια. Κινούν

Τα πέτρινα χείλη. Τρέμουν

Τα πέτρινα γένια. Αρπάζουν

Το πέτρινο σπαθί. Κλαίνε.

Σείεται το σπαθί μες στο θηκάρι!

Βουβός, τους φιλώ το χέρι.

Μιλώ μαζί τους, τη νύχτα!

Στέκονται στη σειρά. Περπατώ

Ανάμεσα στις γραμμές. Κλαίγοντας

Αγκαλιάζω ένα μάρμαρο.

«Ω, μάρμαρο!,

Λένε πως τα παιδιά σου πίνουν

Το ίδιο τους το αίμα στις κούπες

Τις φαρμακερές των αφεντικών τους!

Πως μιλάνε τη διεφθαρμένη γλώσσα

Των ρουφιάνων τους! Πως τρώνε

Μαζί τους το ψωμί της ντροπής,

Στο αιματοβαμμένο τραπέζι!

Πως σπαταλούν σε μάταιες συζητήσεις

Την τελευταία φωτιά! Λένε,

Ω μάρμαρο, μάρμαρο που κοιμάσαι,

Πώς έχει κιόλας πεθάνει το γένος σου!»

Με πετάει στη γη με ένα χτύπημα

Ο ήρωας που αγκαλιάζω. Με αρπάζει

Από το λαιμό. Σκουπίζει τη γη

Με το κεφάλι μου. Σηκώνει

Το μπράτσο. Το μπράτσο φέγγει

Σαν ένας ήλιος! Αντηχεί

Η πέτρα. Ψάχνουν τη ζωστήρα

Τα λευκά χέρια! Απ' το βάθρο τους 

Πηδάνε οι μαρμάρινοι άντρες!

Το ποίημα και το αρχικό μότο προέρχονται από τη συλλογή ποιημάτων:

Χοσέ Μαρτί, Στίχοι Απλοί

Μετάφραση: Άννα Καράπα, Ελλάδα & Χάιμε Σβαρτ, Χιλή

Αθήνα, 2010

*

Γιάννης Θωμάς (Γίγας) και Παναγιώτα (Πέγκυ) Κούβαρη
Ο γεννήτορας της πατρίδος Κούβας και ποιητής της συμπόνιας, ο πολεμιστής που ζωή δε στέρησε ποτέ, ηρωικός Ιωσήφ Μαρτί. Padre de Cuba y poeta de compasion, el guerrero que matar nadie, el heroico Jose Marti.
(Πηγή: Το λινκ στο οποίο παρέπεμπα, δυστυχώς, έσπασε).

*

Jose Marti (1940)
Jorge Arche, Santo Domingo, Cuba, 1905 - Cadiz, Spain, 1956
(Πηγή)

*

Ο Χοσέ Μαρτί από τον Felix René Mederos Pazos, Αβάνα, 20 Νοε. 1933 – 24 Σεπ. 1996. (Πηγή)

*

René Mederos: Ο Χοσέ Μαρτί σε μεταξοτυπία του 1973
(Πηγή)

*

Μνήμη Πητ Σίνγκερ 
(3 Μαΐου 1919-27 Ιανουαρίου 2014)
Guantanamera
(Το  κορίτσι απ' το Γκουαντάναμο)
Héctor Angulo / Joseíto Fernandez / José Martí / Julián Orbón / Pete Seeger), 4:37
 Άλμπουμ: We Shall Overcome



1960: Ο ακτιβιστής για την Ειρήνη και κομμουνιστής Πητ Σίγκερ, μέλος του Κ.Κ.ΗΠΑ (CPUSA), ακούει από τον Hector Angulo το τραγούδι με στίχους του Χοσέ Μαρτί. 
1962: Κρίση των Πυραύλων και Πόλεμος του Βιετνάμ.
1963: Ο Σίνγκερ ηχογραφεί το τραγούδι που θα γίνει ο ύμνος του Κινήματος Ειρήνης και του αντιπολεμικού Κινήματος, αλλά και ένα μεγάλο σύμβολο ενότητας μεταξύ των λαών της Αμερικής και της Κούβας.
Σήμερα με το αίτημα για την άρση του εμπάργκο και για το κλείσιμο της ναυτικής βάσης του Γκουαντάναμο, είναι πάλι επίκαιρο.
_________________________________________
28 Ιανουαρίου 1853 γεννιέται ο Χοσέ Μαρτί
27 Ιανουαρίου 2014 πεθαίνει ο Πητ Σίγκερ
_____________________________________________

*

Και οπωσδήποτε από Οικοδόμο:
«Θα σηκώσω όρθιο τον κόσμο!» - Γράμματα του Χοσέ Μαρτί

***

Επιμέλεια, επιλογή φωτό, πίνακες, σύνδεσμοι, λοιπά: Μποτίλια Στον Άνεμο