Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο – Β' Μέρος: Τα Μεροκάματα του Τρόμου – Με αφορμή την επαναλειτουργία της Αλκυονίδας και του Studio (2 από 5) – Ταινίες (VIDEO)

Μικρό οδοιπορικό μνήμης μέσα από σινεμά και γεγονότα της ταξικής πάλης που σημάδεψαν τα χρόνια μας

Β'

Πάμε μωρό μου σινεμά

Μπάμπης Ζαφειράτος

 

 

Πάμε μωρό μου σινεμά
Για Χιούστον Κόπολα ή Ντε Πάλμα
Να ξαναβρούμε το ΠΙΓΚΑΛ
Το ΚΥΨΕΛΑΚΙ και την ΑΛΜΑ

 

Διάλεξε θρίλερ ή νουάρ
Δυο ώρες φυγή και αυταπάτη
Που απ’ τον καθρέφτη κάποιου μπαρ
Ο Μπόγκυ θα μας κλείνει μάτι

 

Γουστάρω πάλι σινεμά
Μελβίλ ή Πέκινπα ή Ραίη
Πάμε μωρό μου στο ΠΑΛΛΑΣ
Στην ΑΕΛΛΩ στο ΜΠΡΟΝΤΓΟΥΑΙΗ

 

Μπροστά στο μαγικό πανί
–Το χέρι σου μες στο δικό μου–
Ζούμε διπλά κάθε σκηνή
Γινόμαστε ήρωες εκτός νόμου

 

Έχουμε χάσει Μπουνιουέλ
Τρυφώ Ντασέν και Τορνατόρε
Παίζονται τώρα στο ΛΙΛΑ
Στο ΒΟΞ στο ΕΚΡΑΝ και στο ΑΜΟΡΕ

 

Μετά από μια στενή επαφή
Που θα ’μαστε πιο λίγο μόνοι
Θα ’ναι γλυκιά η επιστροφή
Στου μέλλοντός μας την οθόνη

 

Free Cinema ή Nouvelle Vague;
Ράις Γκοντάρ ή Μονιτσέλι;
ΑΣΤΥ μωρό μου ή ΟΝΤΕΟΝ
ΝΙΡΒΑΝΑ STUDIO ή ΕΛΛΗ;

 

Δείξε μου πόσο μ’ αγαπάς
Μη μου αρνηθείς σινεμαδάκι
Ας είναι και με happy end
Μα πρέπει να βιαστείς λιγάκι

 

Έλα. Οι Ταβιάνι κι ο Βαντίμ
Ο Παζολίνι ο Κουροσάβα
Μας περιμένουν στο ΦΙΛΙΠ
στο ΑΛΕΞ στο ΑΘΗΝΑΙΟΝ στην ΑΒΑ

 

Πάμε μωρό μου όπου μου πεις
Κι όπου ποθεί η ψυχή σου πάλι
Στα Ιλίσια ή στην Κηφισιά
Στο Φάληρο ή στην Αμφιάλη

 

Χειμερινό ή θερινό;
Αϊζενστάιν ή Ντε Σίκα;
ΑΛΚΥΟΝΙΔΑ ή ΑΛΦΑΒΙΛ;
ΑΪΝΤΑ ΚΑΡΜΕΝ ή ΑΜΙΚΑ;

 

Θνητοί οι πρωταγωνιστές
Θεοί εμείς απ’ την πλατεία
Και σταυρωμένοι εραστές
Κι επαναστάτες με αιτία

 

Έχει πρεμιέρα με Λουί Μαλ
Ρενέ Λεόνε και Αντονιόνι
Λέγε. ΙΝΤΕΑΛ ή ΕΤΟΥΑΛ;
Στο ΔΑΝΑΟ ή στην ΑΝΕΜΩΝΗ;

 

Πάμε μωρό μου σινεμά
Στου σκοταδιού το αργό ταξίδι
Μετά θα δούμε κριτική
Του Ακτσόγλου και του Ραφαηλίδη

 

Μια αναπαράσταση η ζωή
Πρόβα αόρατου θιάσου
Εσύ να γίνεσαι βροχή
Να πνίγομαι στη αγκαλιά σου

 

Και στην καρδιά μας θ’ αντηχεί
Σαν χαμηλώνουνε τα φώτα
Της Καραΐνδρου η μουσική
Του Μορικόνε και του Ρότα

 

Κι άμα ο κόσμος πάει στραβά
Να δεις πώς θα ’ρχεται στα ίσα
Κι η αγάπη μας παντοτινά
Θα στέκει σαν γιγαντοαφίσα

 

Διώξε τα σύννεφα του χθες
Πάμε μαζί και χαμογέλα
Διάλεξε τ’ όνειρο που θες
Τζίλντα μου Μαίριλυν και Στέλλα

 

…………………………………

 

Έξω το φως είναι απειλή
Σκληρή η σιωπή τα λόγια στείρα
Η πόλη που πυροβολεί
Με σιγαστήρα

 

(1979-2021)

____________

 

Το Πάμε μωρό μου σινεμά, 11στροφο, γράφτηκε από Σεπ. 1979 έως Ιαν. 1980 και πρωτοδημοσιεύτηκε σε αυτή τη Ρετροσπεκτίβα, σαν προοίμιο σε κάθε μια από τις 4 συνέχειές της (17 και 31/12/2014, 7 και 15/1/2015).

Σε αυτή την ολοκληρωμένη 19στροφη μορφή του, με στίχους που για διάφορους λόγους είχανε μείνει εκτός και με άλλους που γράφτηκαν στην πορεία, δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα, στις 28/2/2021: Πάμε μωρό μου σινεμά – Μικρή ελεγεία για τα σινεμά που αγαπήσαμε και θ’ αγαπάμε πάντα, όπου υπάρχει και η  εξελικτική του διαδρομή. Την ίδια μέρα δημοσιεύτηκε και στην Μποτίλια Στον Άνεμο.

Η 11στροφη εκδοχή παραμένει μόνο, και για την... ιστορία, στη συγκεντρωτική σελίδα των περιεχομένων της Ρετροσπεκτίβας.

*

Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο

(Από την αφήγηση ενός παλιού Αμπελοκηπιώτη)

*

Β' Μέρος: Τα Μεροκάματα του Τρόμου
 
Αναφορές

Ενδεικτικά: Η ΝΙΡΒΑΝΑ με τα καταπληκτικά θεωρεία στον... μαντρότοιχο. Ο ΕΠΟΝίτης ζεν πρεμιέ, Μιχάλης Νικολινάκος (και η αξέχαστη γνωριμία μου μαζί του). Η ΑΪΝΤΑ με τα... 2 1/2 έργα. Ο Εθνάρχας (sic) Τριανταφυλλίδης...

 

*

 
Σινεμά:
Νιρβάνα, Ιλισσός, Αίας, Αρζεντίνα, Ααβόρα-Art Cinema, Γρανάδα, Παναθήναια, Βερντέν, Λουξ, Ζίνα, Νινόν, Σινεάκ, Αΐντα, Μιραμάρε
*
Ταινίες:
Βίβα Ρόμα (1966), Η Βιτρίνα (1976), Ο Άνθρωπος Του Τραίνου (1958), Το Μεροκάματο Του Τρόμου (1953), Το Λιμάνι Των Αποκλήρων (1938), Το Λιμάνι της Χάβρης (2011), Ο Θρίαμβος Του Μασίστα (1961), Μέγας Αλέξανδρος (1956), Ο Κόσμος Είναι Δικός μου (1961), Το Χρώμα Του Χρήματος (1986)
*
Πρόσωπα:
Οι ηθοποιοί: Ζήρο Μόστελ, Μπάστερ Κήτον, ο σκηνοθέτης Μάρτιν Ριτ, ο Εθνάρχας Τριανταφυλλίδης, Μιχάλης Νικολινάκος (ο γνωστός ζεν πρεμιέ... της ΕΠΟΝ)

*
Α' Μέρος: Αλεξ-ίσφαιροι

Γ' Μέρος: Σκοτάδι και φως

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Α', Β', Γ' και Δ' Μέρος:
Ρετροσπεκτίβα (4)

*
Συνέχεια από το Α' Μέρος με τα προ Αλκυονίδα και Studio (π.Α.-S.) σινεμά

Η Μιχαλακοπούλου-Ιλισσός. Δεξιά από το γιαπί διακρίνεται το σινεμά Ιλισσός. Στη θέση του χτίστηκε το Holiday Inn, σήμερα Crowne Plaza. (Πηγή φωτό[22])

Και μια ακόμη μνεία, πριν πάρουμε τη Λεωφόρο των Σινεμά.

Eύφημη μνεία, Ιλισσός: Εδώ, '68-'70 έχουμε δει την σπαρταριστή μουσική κωμωδία του Ρίτσαρντ Λέστερ, Βίβα Ρόμα[23] (A Funny Thing Happened on the Way to the Forum, 1966) με Μπάστερ Κήτον και Ζήρο Μόστελ (κυρίως). Η ταινία αρχίζει με κάτι τύπους, οι οποίοι μεταποιούν προς βιοπορισμόν άλογα σε... ζέβρες! (Στο 0:25 του βίντεο που ακολουθεί).

*

Η ταινία

 

Αγγλικοί υπότιτλοι, όχι καλή κόπια. Αναζητήστε την

_______

Δεν πρέπει να έχουμε γελάσει άλλη φορά τόσο πολύ σε ταινία. Ο αδερφικός μου φίλος έσκισε το πανί της πολυθρόνας του. Αλλά κανείς δεν πήρε είδηση, αφού όλο το σινεμά χτυπιόταν στην κυριολεξία. Μπορεί να μην ήταν και το μοναδικό σκισμένο πανί. Μα δεν το μάθαμε ποτέ.

Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψεις να πλατειάσω λίγο ακόμα. Πιστεύω πως αξίζει τον κόπο.

Το Βίβα Ρόμα σημαδεύεται από δυο μεγάλες «επιστροφές»: Η μια του Μπάστερ Κήτον. Ο συνταρακτικά αγέλαστος κωμικός με το λαστιχένιο κορμί (καθότι και ακροβάτης) –ο «γεωμέτρης του χιούμορ», όπως τον αποκαλεί ο Ραφαηλίδης– απών απ' το '51 (μόνο ασήμαντα ρολάκια), χτυπημένος από έρωτα και από τόνους αλκοόλ, αντιμετωπίζεται για πρώτη και μοναδική φορά στα σοβαρά, στο κύκνειο –εν πολλοίς βουβό– άσμα του (πέθανε στα 71 του αμέσως μετά τα γυρίσματα της ταινίας).

Τζακ Γκίλφορντ, Μπάστερ Κήτον, Ζήρο Μόστελ

Η δεύτερη επιστροφή είναι του σπουδαίου και γενναίου κομμουνιστή ηθοποιού Ζήρο Μόστελ[24]. Ίδιο διάστημα με τον Κήτον στα αζήτητα, χτυπημένος από έρωτα κόκκινο αυτός, και στο Top Ten της Μαύρης Λίστας του Μακάρθυ, έχαιρε μεγάλης εκτίμησης ανάμεσα στους μαυροπινακισμένους.

Ζήρο Μόστελ, Μπάστερ Κήτον, Φιλ Σίλβερς, Τζακ Γκίλφορντ

Ο άνθρωπος με το πρόσωπο ζυμάρι, (το αντίθετο του Κήτον), όταν κλήθηκε στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, με την κατηγορία του μέλους του Κομμουνιστικού Κόμματος, όχι μόνο δεν αρνήθηκε ότι είναι, αλλά και γελοιοποίησε τα μέλη της Επιτροπής, λέγοντας πως η 20th Century Fox, αφού συνεργάζεται μαζί τους, είναι εταιρεία του 18ου αιώνα (18th Century Fox). Ο Μόστελ ήταν από τους λίγους, ίσως ο μοναδικός, που αντιμετώπισε την Επιτροπή με ιδεολογικά επιχειρήματα.

Δέκα χρόνια αργότερα (1976), στο δικό του κύκνειο άσμα, θα παίξει ουσιαστικά τον εαυτό του σε μια μοναδική ερμηνεία, με τον Γούντυ Άλλεν στο ρόλο του συγγραφέα που υπογράφει, έναντι ποσοστών, σενάρια για μαυροπινακισμένους σεναρίστες, λειτουργώντας έτσι σαν «βιτρίνα» στην ομώνυμη ταινία του Μάρτιν Ριτ.

«Χωρίς την παρουσία του Γούντυ Άλλεν και του Ζήρο Μόστελ το φιλμ θα είχε καταποντιστεί, ίσως και το τόλμημα να έπεφτε στο κενό. Οι κύριοι συντελεστές της ταινίας (σεναρίστας, σκηνοθέτης, ηθοποιοί) είναι παθόντες και, συνεπώς, το φιλμ είναι, εν μέρει τουλάχιστον, "συλλογικά" αυτοβιογραφικό» (Ραφαηλίδης: Το Βήμα, 4-1-1977)

Κατηφορίζοντας την Αλεξάνδρας τώρα, την και "λεωφόρο των σινεμάδων":

ΑΙΑΣ: Πηγή φωτογραφίας από Facebook / Μάρω Μπουρδάκου[25]

Στο ύψος της Νιρβάνας και απέναντι (οδός Πουλίου) ο μικροαστικός, πλην ομηρικός, Αίας· το '60 στο ξεκίνημά του θερινός και στη συνέχεια all-season, τα πλαϊνά του άνοιγαν μέχρι τη μέση, άντεξε για καμιά δεκαετία· ύστερα τον θρηνήσαμε, όπως του έπρεπε άλλωστε –υπέρ πατρίς κι αυτός.

[Αίας: κατά H. Liddel - R. Scott, o Σοφοκλής παράγει φαντασιωδώς τη λέξη εκ του επιφωνήματος αιαί ή αι –αχ!–, εξού και το αιάζω = θρηνώ].

Εύφημη μνεία, Αίας: Εκεί (δεν) πρωτοκόλλησα ένσημα. Στην εργασιακή μου οδύσσεια (τετραπλή σχεδόν!), ένα φεγγάρι "δούλεψα"... εθελοντικά για να βλέπω έργο. Πήγα και παρακάλεσα τον μπάρμαν να τον ξεκουράζω στα διαλείμματα –λεμονάδες-πορτοκαλάδες-σινάλκο-τσιπς (υπήρχαν από τότε)-σαμαλι-κοκ– με μόνο αντάλλαγμα το έργο. Καλή η συμφωνία και για τους δυο μας, έγερνε όμως προς το μέρος μου με όφελος τριπλό: Πρωτοήπια σινάλκο, έμαθα απ' έξω την Οδύσσεια, κι έσκιζα στα αρχαία!

06/01/1963

Ημερ. λήψης: 05/06/2014. Εδώ ήταν κάποτε η Αρζεντίνα. Κανένα ίχνος.

Μετά το γήπεδο του ΠΑΟ η Αρζεντίνα, ωραίο σινεμά με 600 θέσεις, υπόγεια αίθουσα και εξώστης. Είχε δυο θέσεις στην πλατεία –πίσω πίσω–, δίπλα σε μια κολώνα που έκρυβε τέλεια τα ζευγαράκια –I'm crying for you Argentina.

Ααβόρα. Μισός αιώνας σινεμά (Ημερ. λήψης: 19/11/2013)

Πηγή: εφημερίδα "Τα Νέα"
13/07/1962

Τέρμα Ιπποκράτους Ααβόρα-Art Cinema (βλέπε και Μποτίλια ΑΑΒΟΡΑ), απ' το '64 και πάντα με ποιοτικές ταινίες· Γρανάδα (θέατρο Λαμπέτη), το πρώτο σινεμά με ασανσέρ (πλατεία εξώστης και ταράτσα).

Κι ακόμη για τα καλοκαίρια μας:

Στη δεξιά πλευρά της λεωφόρου, στο ύψος της Μαυρομιχάλη, δίπλα δίπλα, τα δίδυμα Βερντέν και Λουξ (Hotel Zafolia, σήμερα).

Κάποτε, σ' ενα διάλειμμα στο Λουξ ανακοινώθηκε ότι:

"Αύριον εις τον κινηματογράφον μας θα λάβει χώραν εμβολιασμός κιόνων(sic), κατά της λύσσης". 

Καζάκος, 1970. "Εν ονόματι του νόμου"... της Γρανάδας (πίσω δεξιά)

Πηγή αεροφωτογραφίας Υπ.Χω.Δε. 1962.

Περνάμε πάλι απέναντι, και πίσω απ' την όμορφη πλατεία Αργεντινής Δημοκρατίας –με την προτομή του Απελευθερωτή Λαών, Χοσέ Σαν Μαρτίν– τα ξακουσμένα Παναθήναια. Μετά... χάρβαλο μεν Υπεχω-δε, που λέει κι ο φοβερός και τρομερός Γιαννάκης Καλαϊτζής ο της Ελευθεροτυπίας.

Χοσέ Σαν Μαρτίν. (Πηγή φωτό[26])

[Παρένθεση: Τα περισσότερα θερινά "έπεσαν ηρωικώς προβάλλοντα" απ' τα (Δημόσια) Έργα και τις Ημέρες του Καραμανλή ή Κώτσου ή Φρυδά, ή Ευταξία ή Τριανταφυλλίδη, ή (με ανοδική πορεία, όπως όλοι οι πολυώνυμοι) Εθνάρχα. Και ω της ειρωνείας: πίσω από την οθόνη των σημερινών Παναθηναίων υψώνεται τεράστιο το κτήριο του ΥΠΕΧΩΔΕ, σαν μεγάλη τσιμεντένια σφραγίδα, αυτή ακριβώς που:

• «Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την πρόσκληση που μου απευθύνατε να παρευρεθώ στην εκδήλωση μνήμης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενός ανθρώπου που έβαλε τη σφραγίδα του στη μεταπολεμική Ελλάδα», όπως μας περιγράφει ο Τσίπρας. Αυτήν που έβαλε ο ριζοσπάστης συντηρητικός, ο υπερβατικός, αυτή η:
• «μια τέτοια ξεχωριστή προσωπικότητα της σύγχρονης Ελλάδας, (που) υπήρξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής» –πάλι ο Τσίπρας ομιλεί κλείν' η Παρένθεση][27].

Eύφημη μνεία, Λουξ: Εδώ, γύρω στο '60 έχω δει μια απ' τις πρώτες μου ταινίες: Ο Άνθρωπος του τραίνου[28], (πάλι ένα τραίνο στη ζωή μου, παλαιότερο αυτό –Βλ. Α' Μέρος: Αλεξ-ίσφαιροι -Σωκράτης-Άλεξ) –η ελληνική, ας πούμε, Καζαμπλάνκα–, με Συνοδινού - Νικολινάκο. Δεν θα σου την ανέφερα –παρά το ότι (σαν απ' τις πρώτες) μού έχει μείνει βαθιά χαραγμένη στη μνήμη– αν δεν συνδεόταν με αυτόν τον ταλαντούχο "ΕΑΜίτη, ηθοποιό, ζωγράφο, σκιτσογράφο, εικονογράφο βιβλίων και περιοδικών, δημιουργό εξωφύλλων, πορτρέτων και κάθε είδους εικαστικής δουλειάς"[29].

Μιχάλης Νικολινάκος (1923-1994). (Πηγή φωτό[30])

Αυτός λοιπόν ο άνθρωπος, σιγά σιγά  από τότε, άρχισε να μου γίνεται οικείος, τόσο με τα σκίτσα του, μέσα απ' τις Φιλολογικές Πρωτοχρονιές και την περίφημη Ανθολογία του Περάνθη, όσο κυρίως και μέσα απ' τις παθιασμένες, ολοζώντανες εξιστορήσεις του Αλεξίσφαιρου Σωκράτη (Α' Μέρος: Άλεξ-ίσφαιροι) –Μανιάτες, φίλοι, ΕΑΜίτες...

Μιχάλη Νικολινάκου σχέδια
(Φωτό Μπ.Σ.Α.)

α.- Φιλολογική Πρωτοχρονιά

Μιχάλη Νικολινάκου: Άγγελος Σικελιανός (1884-1951) - Φιλολογική πρωτοχρονιά 1965.

  *
β.- 9 σελίδες από την πρώτη ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΑΝΘΗ

Μιχάλη Νικολινάκου: Τάκης Βαρβιτσιώτης (1916-2011).

Μιχάλη Νικολινάκου: Κούλης Αλέπης (1903-1986).

Μιχάλη Νικολινάκου: Γ. Ξ. Στογιαννίδης (1912-1994).

Μιχάλη Νικολινάκου: Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991).

Μιχάλη Νικολινάκου: Μαρία Περ. Ράλλη (1905-1976)

Μιχάλη Νικολινάκου: Τάκης παπατσώνης (1895-1976)

Μιχάλη Νικολινάκου: Τάκης Τσιάκος (1909-1997)

Μιχάλη Νικολινάκου: Ρίτα Μπούμη Παπά (1906-1984)

Φαντάζεσαι λοιπόν την έκπληξή μου, 25 χρόνια έπειτα απ' το Λουξ, να συναντιέμαι και... εκτός σκηνής μ' αυτόν τον θρύλο!

Επί τροχάδην: 1984. Σταθμός αξέχαστος για μένα, αφού η χουντική ESSO PAPPAS γίνεται ΕΚΟ, ελόγου μου συμβαίνει να εργάζομαι στο τμήμα εφαρμογής τής νέας της εταιρικής εικόνας, κι ο καλλιτέχνης που θα σχεδιάσει το καινούργιο σήμα –δεν ήταν και πολύ περήφανος, αφού έπρεπε να κινηθεί με προδιαγραφές ως προς το σχήμα– έρχεται από το παρελθόν (σαν στην ταινία) και δεν είναι άλλος από αυτόν τον Άνθρωπο του Τραίνου!

Από τα πιο γνωστά-άγνωστα έργα του Μιχάλη Νικολινάκου ( Μιχ. Νικ.). Μια ασήμαντη λεπτομέρεια της καλλιτεχνικής του πορείας, μια σημαντική γνωριμία του αφηγητή.

Κι εκεί, ανάμεσα σε σχέδια επί χάρτου κι επί οίνου, γνώρισα τον Μιχάλη: Πέρα και πάνω από το μύθο του. Πρόκειται για τις σπάνιες γνωριμίες μας που χρωματίζουνε με χρώματα αναλλοίωτα το σύντομο, ασπρόμαυρο φιλμάκι της ζωής μας...

Πηγή: εφημερίδα "Το Βήμα".

Συνεχίζουμε...

Ένα τσιγάρο δρόμος όλα τα σινεμά... μπορεί και δυο, ώσπου να εξαντλήσουμε τη Λεωφόρο, μέχρι της Ζίνας το υπόγειο (θέατρο πλέον), και μέχρι το μαυλιστικό τραγούδι της Νινόν, πριν απ' το Πάρκο.

...κι ώρες να 'ρθείς παρακαλώ
καμιά βραδιά με το καλό
μεσ’ στην καρδιά μου μια μικρή
να φέρεις ανεμώνα.

που έγραψε για τη δική του τη Νινόν ο Ορέστης Λάσκος, ο ποιητής και σκηνοθέτης του μαγευτικού Δάφνις και Χλόη.

Ο τρίτος λόγος ο... ακατάλληλος

Πηγή google maps.

Ο "ένας και μοναδικός, αν και ακατάλληλος", όπως προείπαμε –Α' Μέρος - Πρόλογος, (γ)–, ο λόγος δηλαδή για τον οποίον η Νιρβάνα είναι το κέντρο του κινηματογραφικού μου σύμπαντος:

Μέχρι να βρεθούμε στις σκοτεινές τις αίθουσες ή κάτω απ' τον ανέφελο ουρανό, κι αφού αποφοιτούσαμε απ' τα νήπια με το υπαίθριο λευκό πανί  του Δήμου (Μαρτσελίνο Πανιβίνο, Κοντορεβυθούλης, Σταχτοπούτες και Χιονάτες) έπρεπε να αποχτήσουμε ικανή προϋπηρεσία στις μάντρες. Πολλές από τις πρώτες εμπειρίες μου (τις κινηματογραφικές!) τις έχω πάρει... μάντρα. Τα καλοκαίρια της εφηβείας έφταναν πάντα με παλιές καλές επαναλήψεις. 

Ίδια και η σημερινή διάταξη της οθόνης. Η μάντρα ήταν απ' την πλευρά της σημερινής Ευρωκλινικής
(Αναπαραγωγή φωτό Μπ.Σ.Α.: Νικόλαος Παραδείσης, «Αμπελόκηποι», Εταιρεία Αρχειακών Μελετών & Εκδόσεων «Μικρός Ρωμιός», Αθήνα 1997)

Από καμπόικα μέχρι Μασίστα, κι από Αϊζενστάιν μέχρι Βουγιουκλάκη. Καμιά επιλογή. Η μάντρα μάς καθόριζε το είδος.

Κι ήταν πολλές οι μάντρες που ανεβαίναμε.
Μα η πιο ψηλή, η πιο όμορφη, πιο σαγηνευτική, πιο περιζήτητη ήταν η μάντρα της Νιρβάνας!

Δύσκολο σπορ, ιδίως αν ήσουν ο μικρότερος. Το Μεροκάματο του Τρόμου! 

Πηγή αφίσας [31]

[Παρένθεση και με δυο λόγια για το Μεροκάματο:
Η έκφραση "μεροκάματο του τρόμου", για μας τους παλιούς, είναι συνδεδεμένη με την ταινία του Κλουζώ, αν δεν προέρχεται και από αυτήν. Εδώ πρέπει να έχω πρωτοδεί αυτό το γνωστό ασπρόμαυρο διαμάντι του '53, ταινία καταγγελίας για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας στις μπανανίες, με τους ήρωες –παρέα και ο χοντρός Ιταλός καρατερίστας Φόλκο Λούλι, απίθανη φάτσα– που μισθώνονται σε ένα άθλιο περιβάλλον, για να μεταφέρουν φορτηγό γεμάτο νιτρογλυκερίνη, άσχετοι από τέτοια φορτία και υπό άθλιες συνθήκες, χωρίς προφυλάξεις, μέσα από την αφιλόξενη ζούγκλα, κάπου στην Κεντρική Αμερική... Δίπλα μας, δηλαδή, κλέιν' η παρένθεση].

Πηγή αφίσας[32]

Και δυο λόγια για μια άλλη μυθική ταινία:
Από τούτη τη μάντρα και το περίφημο Λιμάνι των Αποκλήρων (1938) των κομμουνιστών Μαρσέλ Καρνέ - Ζακ Πρεβέρ, με Ζαν Γκαμπέν - Μισέλ Μοργκάν (διάσημο και στη ζωή ζευγάρι εραστών), Μισέλ Σιμόν, Πιερ Μπρασέρ, σε ένα φιλμ νουάρ που άφησε εποχή [ο μη έχων πού την κεφαλή κλίναι λιποτάχτης και η αθώα νέα, προσπαθώντας να κρατηθούν στη ζωή θα καταποντιστούν στα βρώμικα νερά του λιμανιού] ξεσηκώνοντας ταυτόχρονα θύελλα εξαιτίας της πεσιμιστικής οπτικής του (ο άνθρωπος κι η μοίρα του), με την αστική τάξη και την κυβέρνηση του Πεταίν να απαγορεύει την ταινία, αλλά και τον ομότεχνο και ομοϊδεάτη Ζαν Ρενουάρ να την αποκηρύσσει. Εντάξει, να λέγεται, αργότερα τα έμαθα όλα αυτά, αλλά η ταινία ακολουθούσε το μύθο της!

Είπαμε: Ταινίες της μάντρας. Δεν ξεχνιούναι.

[Παρένθεση: Αυτό το λιμάνι του '38, το Λιμάνι της Χάβρης, με σημερινούς απόκληρους, όμως, είναι το σκηνικό στην ομώνυμη προτελευταία (2011), εκπληκτική ταινία (βραβείο FIPRESCI, Κάννες 2012) του Άκι Καουρισμάκι –σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο στο Ιράκ είχε μποϊκοτάρει τη φιέστα των Όσκαρ– ο οποίος, όπως κι οι Αδελφοί Νταρντέν, επιμένει να κινηματογραφεί την ανθρωπιά και την αλληλεγγύη μιας εργατικής τάξης μπλεγμένης στα γρανάζια των "μοντέρνων καιρών μας".

Δυο λόγια: Ένας μεσήλικας, πρώην συγγραφέας και νυν λούστρος –επάγγελμα υπό εξαφάνιση αφού όλοι πλέον φοράνε αθλητικά παπούτσια–, ο Μαρσέλ Μαρξ, θα κάνει τα πάντα για να φυγαδεύσει το κυνηγημένο, από έναν σύγχρονο Ιαβέρη, παράνομο προσφυγόπουλο που βρίσκεται στο δρόμο του, και με τη βοήθεια του εργατόκοσμου της γειτονιάς, κυνηγημένου κι αυτού από την ίδια αδίστακτη καπιταλιστική εξουσία, κλείν' η παρένθεση].

Eύφημη μνεία, Νιρβάνα (1): Τρία σπασμένα δάχτυλα το ενθύμιό μου από τότε, όταν με τα σπρωξίματα σωριάστηκε –κι εγώ μαζί του– το θεωρείο μου, φτιαγμένο με μερικά τελάρα που είχα κουβαλήσει απ' το μανάβικο ενός θείου μου. Αλλά η μάχη άξιζε τον κόπο, έστω κι αν έχανες τον πόλεμο. Δυο τρεις σκηνές από τον Κόκκινο Κουρσάρο του Μπαρ(χωρίς "τ") Λάγκαστερ, ή ένα ανέμισμα της μπέρτας του Κρίστοφερ Λη, και μια ξιφομαχία του Ζορρό, έφτανε για να διηγηθείς μετά ολόκληρο το έργο στην παρέα.

• Ειρήσθω εν παρόδω, τον Κόκκινο Κουρσάρο τον είχα ξαναδεί και νόμιμα, κάνα δυο χρόνια αργότερα, στο Μιραμάρε (θερινό), στις Τζιτζιφιές, όπου τον επισκεπτόμουν αρκετά συχνά με έναν μεγαλύτερό μου πρώτο ξάδερφο του Πολυτεχνείου, που έμενε στο Μοσχάτο και πήγαινα τα καλοκαίρια για να μου κάνει επαναλήψεις –στο σινεμά κυρίως!
  

Σουίτα

Μουσική Γουίλιαμ Ώλγουιν

*

 

Γκόρντον Σκωτ, Ηβ Μπρεντ: Me Tarzan, you Jane...
Ο ηθοποιός που πήρε τον Ταρζάν αγρίμι και τον έκανε... άνθρωπο. Στις πρώτες ταινίες έπαιξε το χαρακτήρα με άναρθρες κραυγές, στο στυλ του Τζόνι Βαϊσμίλερ. Στις επόμενες τον (συ)μόρφωσε με τέλεια αγγλικά, όπως τον ήθελε ο Edgar Rice Burroughs. 
Μετά από 6 Ταρζάν και φοβούμενος την τυποποίηση το γύρισε σε σανδάλι και ξίφος[33].

Eιδική μνεία, Νιρβάνα (2): Μα πιο ακριβά μου κόστισε ο καταρρακωμένος μου αντρισμός όταν, γύρω στα δώδεκα, ξεκίνησα περήφανος να πάω να δω Μασίστα. O Γολιάθ-Στηβ Ρηβς και ο Μασίστας-Γκόρντον Σκωτ εκείνον τον καιρό κάναν ουρές στις μάντρες. Ετούτη τη φορά θα πήγαινα σαν κύριος, καθωσπρέπει, με εισιτήριο που το 'χα μαζεμένο από τα κάλαντα κι από τον... Καραγκιόζη (αναλυτικά στο Γ' Μέρος: Σκοτάδι και φως -Αμίκα). Οι φίλοι θα με βλέπαν καθισμένον στην πρώτη τη σειρά και θα 'σκαγαν απ' το κακό τους: «Για πού το 'βαλε ο μικρός;! Είναι ακατάλληλο το έργο!»... Αν με είχε απορρίψει η όμορφη γειτονοπούλα μου δεν θα 'δινα πεντάρα...
Αλλά η αγαπημένη μου η Νιρβάνα;!

Δεν πρόκειται ποτέ ποτέ να γιατρευτώ...

Στηβ Ρηβς και Γκόρντον Σκωτ παίξανε και μαζί στο Ρωμύλος και Ρέμος, με Βίρνα Λίζι, του φοβερού σπαγκετίστα Σέρτζιο Κορμπούτσι.

"Τα Νέα"26/04/1964
(Το '64 το είχα κόψει πλέον).

Ταινίες, ταινίες, ταινίες... Στάθηκα και λιγάκι τυχερός: Η σπιτονοικοκυρά μας η Σοφία –μια μεγαλοκοπέλα ανέραστη (συμπέρασμα κατοπινό, βεβαίως)– ήταν ταμίας στο Σινεάκ (1937 -1968, στο υπόγειο του ΡΕΞ) κι όταν πηγαίναμε για το μηνιάτικο είχαμε και τα τζάμπα τυχερά μας: Σαρλώ, Χοντρός Λιγνός, Τρίο Στούτζες, μα κυρίως Μίκυ Μάους. 

Πηγή: Facebook

Κάποιες φορές, η εξουσία της έφτανε και στη μεγάλη αίθουσα του Ρεξ –κι όχι ντε και καλά από τύψεις για την αύξηση στο νοίκι. Στο Ρεξ πρέπει να είναι η μόνη αληθινή ταινία που θυμάμαι από εκείνη την περίοδο: Μέγας Αλέξανδρος με Ρίτσαρ(χωρίς "ντ") Μπάρτον (1956), του Ρόμπερτ Ρόσεν. Το IMDb, αναφέρει Release Date για Ελλάδα, 8 Οκτωβρίου 2007 (DVD premiere). Θέλει διόρθωμα!

Κατάμαυρη μνεία:

Πηγή: Internet 1948.

Διαπαιδαγώγησε γενιές και γενιές το Σινεάκ . Αντί άλλου σχολίου παραθέτουμε ένα δημοσίευμα από το Ελεύθερον Βήμα, 20.08.1940 (Δημήτρης Φύσσας, Τα Σινεμά της Αθήνας):

«ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ. Από χθες προβάλλεται εις το Σινεάκ μία ακόμα ταινία της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας [γιατί χαίρεται ο κόσμος πατέρα;] από την ζωήν των παιδιών της Οργανώσεως εις τα στρατόπεδά των. Όσοι είδαν την νέαν αυτήν ταινίαν εκφράζονται με ενθουσιασμόν δια τας ωραίας της εικόνας».
Κάθε χούντα και τα επίκαιρά της!

Και χάρη σε έναν θείο μου (αυτόν με τα καφάσια) –λίγο προτού ανοίξει η Αλκυονίς– έβλεπα με τους φίλους μου δυο έργα την ημέρα. Υπάλληλος τότε αυτός της διαφημιστικής ΑΔΕΛ είχε αρμοδιότητα στα διαλείμματα των θερινών της περιοχής να τραβάει μια κουρτίνα που ήταν γεμάτη με διαφημίσεις, και μ' έπαιρνε για "βοηθό". Συχνά πυκνά έμπαινα και σαν... ανηψιός του.

Αΐντα (βέλος). Αριστερά το μεγαλοαστικό συγκρότημα της Πλάζα (στο κέντρο η από Κηφισιάς είσοδος του σινεμά) και του Φλόκα. (Πηγή αεροφωτογραφίας Υπ.Χω.Δε. 1969).

Πηγή: εφημερίδα "Τα Νέα"
23/06/1972

Καμιά φορά μπορεί να βλέπαμε και δυόμισι έργα: Όταν κάποιο σινεμά, λόγω διάρκειας της ταινίας, τέλειωνε μετά τη μία. Πριν πέσουνε καλά καλά οι τίτλοι τέλους στο έργο που είχαμε μπει κανονικά, φεύγαμε σίφουνες και προλαβαίναμε να δούμε τη μεγάλη ταινία μετά το τελευταίο διάλειμμα, όπου στην πόρτα δεν υπήρχε ταξιθέτρια, αφού είχε σχολάσει. Συνήθως, το "κατοστάρι" για την τρίτη μας παράσταση το κάναμε από τους Αμπελόκηπους μέχρι τον Ερυθρό, αφού η Αΐντα ήταν αυτή με την πιο φιλεργατική πολιτική και άφηνε την ταξιθέτρια να φεύγει στο διάλειμμα, μετά τις 12. Αυτό γινόταν ακόμα και στις μικρότερης διάρκειας ταινίες. Αλλά τις περισσότερες φορές, λόγω αφραγκίας, βλέπαμε το μισό μονάχα έργο!
 
Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή. Και πάντα με καλές επαναλήψεις. Μετά ήρθε το DVD και η (ψηφιακή) υπερπληθώρα ταινιών, με πρώτες προβολές ακόμη και το Καλοκαίρι –άτιμος ανταγωνισμός!

Ειδική, ειδική μνεία

Ο Ρόμπερτ Ρόσεν –τελευταία ταινία του το Λίλιθ (Παράξενο Ρομάντζο, 1964) με Γουόρεν Μπίτι, Πίτερ Φόντα, Τζιν Σίμπεργκ– άφησε εποχή με την προτελευταία του, το Hustler (Ο Κόσμος Είναι Δικός μου, 1961) με Τζορτζ Σκοτ, Πολ Νιούμαν, Τζάκι Γκλίσον, Πάιπερ Λόρι.

Ρόμπερτ Ρόσεν: Ο Κόσμος Είναι Δικός μου! (1961). Τζάκι Γκλίσον, Πολ Νιούμαν (Πηγή: https://www.elespanol.coml)

Μάρτιν Σκορσέζε: Το Χρώμα Του Χρήματος (1986). Τομ Κρουζ, Πωλ Νιούμαν. Ο γρήγορος Έντυ, 25 χρόνια αργότερα, πλασμένος από τον ίδιο συγγραφέα, τον Ουώλτερ Τέβις, αναμετριέται με τον... παλιό του εαυτό, στο πρόσωπο του Τομ Κρουζ. Ταλέντο ο Κρουζ, αλλά την παρτίδα την κλέβει ο Νιούμαν. Και οπωσδήποτε ο Ρόσσεν.

Συνοπτικά: Ένας εκρηκτικά εσωτερικός Πωλ Νιούμαν στο ρόλο του «γρήγορου Έντυ», νεαρού ταλαντούχου μπιλιαρδόρου και τζογαδόρου, που παριστάνοντας τον μέτριο παίχτη μαδάει "κορόιδα", σε μια παρτίδα ζωής θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον... εαυτό του και με τον κόσμο να χάνεται κάτω απ' τα πόδια του.

Κατεβάστε από εδώ:
Robert Rossen - The Hustler 1961 (BRRip XviD CODY)
 

The Hustler 1961 - Ελληνικοί υπότιτλοι

The End

Τέλος B' Μέρους - Τα μεροκάματα του τρόμου

Βλέπε και

Α' Μέρος: Αλεξ-ίσφαιροι

Γ' Μέρος: Σκοτάδι και φως

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Α', Β', Γ' και Δ' Μέρος:
Ρετροσπεκτίβα (4)



Ένας παλιός Αμπελοκηπιώτης
Και για την αντιγραφή

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια στον Άνεμο

(Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι)

_____________________
Σημειώσεις - Πηγές φωτό

(συνέχεια αρίθμησης από προηγούμενο)

[22] Μιχαλακοπούλου - Ιλισσός
[23] Βίβα Ρόμα (A Funny Thing Happened on the Way to the Forum
[24] Ζήρο Μόστελ
[25] ΑΙΑΣ: Πηγή φωτογραφίας από Facebook / Μάρω Μπουρδάκου
[26] Χοσέ Σαν Μαρτίν 
[27] Τσίπρας - Καραμανλής
[28] Ο Άνθρωπος του τραίνου
[29] Μιχάλης Νικολινάκος: ΕΑΜίτης, ηθοποιός, ζωγράφος...
[30] Μιχάλης Νικολινάκος (φωτό)
[31] Το μεροκάματο του τρόμου
[32] Το Λιμάνι των Αποκλήρων
[33] σανδάλι και ξίφος

 

Γενικές πληροφορίες για τα σινεμά στο Ε' και τελευταίο μέρος του σινε-οδοιπορικού

*
Λοιπές πηγές:
Νικόλαος Παραδείσης: «Αμπελόκηποι», Εταιρεία Αρχειακών Μελετών & Εκδόσεων «Μικρός Ρωμιός», Αθήνα 1997
Μερικές... τινές πληροφορίες από Δημήτρης Φύσσας: ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Πηγές φωτό σινεμά, κυρίως από το μοναδικό Cinema-Hellas
*
Ζωρζ Σαντούλ: Η Ιστο­ρία του Παγκόσμιου Κινηματογράφου (Δωδώνη, 1980).
Βασίλης Ραφαηλίδης: Λεξικό Ταινιών, τ. Α' και Β’ (Αιγόκερως, 2003)
Στάθης Βαλούκος, Ιστορία του Κινηματογράφου
Μπάμπης Ακτσόγλου: 1919-1986, Μια συλλογή ταινιών (Εταιρεία STUDIO, 1989)

Αφιερώματα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ και του 902
wikipedia, IMDb

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας