Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο – Α' Μέρος: Αλεξ-ίσφαιροι – Με αφορμή την επαναλειτουργία της Αλκυονίδας και του Studio (1 από 5) – Ταινίες (VIDEO)

Μικρό οδοιπορικό μνήμης μέσα από σινεμά και γεγονότα της ταξικής πάλης που σημάδεψαν τα χρόνια μας

Α'

Πάμε μωρό μου σινεμά

Μπάμπης Ζαφειράτος

 

 

Πάμε μωρό μου σινεμά
Για Χιούστον Κόπολα ή Ντε Πάλμα
Να ξαναβρούμε το ΠΙΓΚΑΛ
Το ΚΥΨΕΛΑΚΙ και την ΑΛΜΑ

 

Διάλεξε θρίλερ ή νουάρ
Δυο ώρες φυγή και αυταπάτη
Που απ’ τον καθρέφτη κάποιου μπαρ
Ο Μπόγκυ θα μας κλείνει μάτι

 

Γουστάρω πάλι σινεμά
Μελβίλ ή Πέκινπα ή Ραίη
Πάμε μωρό μου στο ΠΑΛΛΑΣ
Στην ΑΕΛΛΩ στο ΜΠΡΟΝΤΓΟΥΑΙΗ

 

Μπροστά στο μαγικό πανί
–Το χέρι σου μες στο δικό μου–
Ζούμε διπλά κάθε σκηνή
Γινόμαστε ήρωες εκτός νόμου

 

Έχουμε χάσει Μπουνιουέλ
Τρυφώ Ντασέν και Τορνατόρε
Παίζονται τώρα στο ΛΙΛΑ
Στο ΒΟΞ στο ΕΚΡΑΝ και στο ΑΜΟΡΕ

 

Μετά από μια στενή επαφή
Που θα ’μαστε πιο λίγο μόνοι
Θα ’ναι γλυκιά η επιστροφή
Στου μέλλοντός μας την οθόνη

 

Free Cinema ή Nouvelle Vague;
Ράις Γκοντάρ ή Μονιτσέλι;
ΑΣΤΥ μωρό μου ή ΟΝΤΕΟΝ
ΝΙΡΒΑΝΑ STUDIO ή ΕΛΛΗ;

 

Δείξε μου πόσο μ’ αγαπάς
Μη μου αρνηθείς σινεμαδάκι
Ας είναι και με happy end
Μα πρέπει να βιαστείς λιγάκι

 

Έλα. Οι Ταβιάνι κι ο Βαντίμ
Ο Παζολίνι ο Κουροσάβα
Μας περιμένουν στο ΦΙΛΙΠ
στο ΑΛΕΞ στο ΑΘΗΝΑΙΟΝ στην ΑΒΑ

 

Πάμε μωρό μου όπου μου πεις
Κι όπου ποθεί η ψυχή σου πάλι
Στα Ιλίσια ή στην Κηφισιά
Στο Φάληρο ή στην Αμφιάλη

 

Χειμερινό ή θερινό;
Αϊζενστάιν ή Ντε Σίκα;
ΑΛΚΥΟΝΙΔΑ ή ΑΛΦΑΒΙΛ;
ΑΪΝΤΑ ΚΑΡΜΕΝ ή ΑΜΙΚΑ;

 

Θνητοί οι πρωταγωνιστές
Θεοί εμείς απ’ την πλατεία
Και σταυρωμένοι εραστές
Κι επαναστάτες με αιτία

 

Έχει πρεμιέρα με Λουί Μαλ
Ρενέ Λεόνε και Αντονιόνι
Λέγε. ΙΝΤΕΑΛ ή ΕΤΟΥΑΛ;
Στο ΔΑΝΑΟ ή στην ΑΝΕΜΩΝΗ;

 

Πάμε μωρό μου σινεμά
Στου σκοταδιού το αργό ταξίδι
Μετά θα δούμε κριτική
Του Ακτσόγλου και του Ραφαηλίδη

 

Μια αναπαράσταση η ζωή
Πρόβα αόρατου θιάσου
Εσύ να γίνεσαι βροχή
Να πνίγομαι στη αγκαλιά σου

 

Και στην καρδιά μας θ’ αντηχεί
Σαν χαμηλώνουνε τα φώτα
Της Καραΐνδρου η μουσική
Του Μορικόνε και του Ρότα

 

Κι άμα ο κόσμος πάει στραβά
Να δεις πώς θα ’ρχεται στα ίσα
Κι η αγάπη μας παντοτινά
Θα στέκει σαν γιγαντοαφίσα

 

Διώξε τα σύννεφα του χθες
Πάμε μαζί και χαμογέλα
Διάλεξε τ’ όνειρο που θες
Τζίλντα μου Μαίριλυν και Στέλλα

 

…………………………………

 

Έξω το φως είναι απειλή
Σκληρή η σιωπή τα λόγια στείρα
Η πόλη που πυροβολεί
Με σιγαστήρα

 

(1979-2021)

____________

 

Το Πάμε μωρό μου σινεμά, 11στροφο, γράφτηκε από Σεπ. 1979 έως Ιαν. 1980 και πρωτοδημοσιεύτηκε σε αυτή τη Ρετροσπεκτίβα, σαν προοίμιο σε κάθε μιας από τις 4 συνέχειές της (17 και 31/12/2014, 7 και 15/1/2015).

Σε αυτή την ολοκληρωμένη 19στροφη μορφή του, με στίχους που για διάφορους λόγους είχανε μείνει εκτός και με άλλους που γράφτηκαν στην πορεία, δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα, στις 28/2/2021: Πάμε μωρό μου σινεμά – Μικρή ελεγεία για τα σινεμά που αγαπήσαμε και θ’ αγαπάμε πάντα, όπου υπάρχει και η  εξελικτική του διαδρομή. Την ίδια μέρα δημοσιεύτηκε και στην Μποτίλια Στον Άνεμο.

Η 11στροφη εκδοχή παραμένει μόνο, και για την... ιστορία, στη συγκεντρωτική σελίδα των περιεχομένων της Ρετροσπεκτίβας.

*

Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο
 
(Από την αφήγηση ενός παλιού Αμπελοκηπιώτη)

 

Α' Μέρος: Αλεξ-ίσφαιροι

Αναφορές

Ενδεικτικά: Το ΦΛΕΡΥ–ΑΘΗΝΑΙΟΝ και ο Γίγας Δημητρίου. Το ΑΛΕΞ των Πέντε Κρεμασμένων, η μάχη του ΕΛΑΣ για να τους πάρουν. Ο Αλεξίσφαιρος ΟΠΛΑτζής Σωκράτης Φαληρέας. Η ΚΑΡΜΕΝ της Καίτης Γκρέυ...

 

*

Σινεμά:

Νιρβάνα, Αλίκη, Σαβόγια-Φλερύ-Αθήναιον, Αθηναία-Γαλαξίας, Άνεσις, Ελληνίς, Άστρον, Ανδόρα, Αλάμπρα, Αΐντα, Κάρμεν, Άρχων, Αλέγρα, Άλεξ, Ρέο, Έλενα, Ιλίσια, Ιλισσός,
 και
Βίλα Μαργαρίτα

*

Ταινίες:

Οι Τελευταίες Μέρες Της Πομπηίας (1959), Ο Τυχοδιώκτη της Πεντάρας (1957), Ο Άνθρωπο Που Έβλεπε Τα Τραίνα Να περνούν (1966)

*
Πρόσωπα:

Βασίλης Δημητρίου (Ζωγράφος γιγαντοαφίσας), Παναγιώτης Μιχόπουλος (Καραγκιοζοπαίχτης), Σόλων Κυδωνιάτης (Αρχιτέκτονας), Καίτη Γκρέυ (Η φωνάρα), Αντώνης Στεργιάκης (ο Αλφαβίλ), Λάζαρος Κυρίτσης (ΠΕΑΕΑ), Αντρέας Καραβίδας (ΚΟΑ - ΚΚΕ)

Οι πέντε κρεμασμένοι

μέλη ΕΠΟΝ - ΕΑΜ:

Αχιλλέας Πλατυμέσης, 34 χρονών· Επαμεινώνδας Βαμπούλης, 26 χρονών· Ευάγγελος Στεργίου, 48 χρονών· Βλάσης Αποστολάρης, 21 χρονών· Βασίλειος Μπακόπουλος, 41 χρονών. 

Και

Σωκράτης Φαληρέας (ΟΠΛΑ)

*

Συγγραφείς:

Ορέστης Μακρής (Γιάννης - ΕΛΑΣ),  Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας - ΕΛΑΣ), Βασίλης Μπαρτζιώτας (ΟΚΝΕ -ΕΑΜ), οι συγγραφείς: Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Ιάσονας Χανδρινός, Βάσος Π. Μαθιόπουλος , Δημήτρης Φύσσας (ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ), Γιώργος Χατζόπουλος (εκδ. Κάλβος)

*

 

Β' Μέρος: Τα Μεροκάματα του Τρόμου

Γ' Μέρος: Σκοτάδι και φως

 

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Α', Β', Γ' και Δ' Μέρος:

Ρετροσπεκτίβα (4)

*

Πρόλογος - Τίτλοι αρχής

Ταινίες, ταινίες, ταινίες...

Αμέτρητες ταινίες. Γέννημα θρέμμα Αθηναίος, Αμπελοκηπιώτης. Εκεί γεννήθηκα, εκεί μεγάλωσα και από εκεί συνταξιοδοτήθηκα –όταν υπήρχε αυτή η πολυτέλεια– μετά 37 έτη ευδοκίμου υπηρεσίας... στον Πύργο Αθηνών.

Προνομιακή περιοχή, δεκάδες σινεμά γύρω τριγύρω. Από το ένα βγαίναμε, στο άλλο μπαίναμε...

Δεξιά το υπό ανέγερση κτήριο του Πύργου Αθηνών στο οικόπεδο του σινεμά Αλίκη και στην απέναντι της Σινώπης γωνία του Γαλαξία διακρίνεται η κάθετη μαρκίζα. (Πηγή φωτό [1])

Τώρα –τι σύμπτωση!–, πριν γίνει ο Πύργος, τόπος εργασίας, τον είχα επισκεφθεί ως... σινεμά ΑΛΙΚΗ. 4-5 καλοκαίρια έπαιξε, από το 1959-1963 (κατ' άλλους το '65 ). Εκεί είδαμε τις Τελευταίες μέρες της Πομπηίας (1959) με τον Στηβ Ρηβς –Στηβ Ρύση, όπως τον πρόφερε ο γείτονάς μου ο Παναγιώτης ο οικοδόμος που ήταν φαν και ζήλευε τα μπράτσα του, μπρατσάς πολύ κι ο ίδιος– την Κριστίν Κάουφμαν, τον Φερνάντο Ραίη, σε σκηνοθεσία Μάριο Μπονάρ και Σέρτζιο Λεόνε, βεβαίως! Καμμιά φορά στα διαλείμματασ πούλαγα και κάνα σάμαλι! Όμως, ούτε εκεί ούτε στον Αίαντα (Β΄ Μέρος) μου κόλλησαν ένσημα (Μάνααα!!!)

Ταινίες, ταινίες, ταινίες... Άλλωστε, μια ταινία είν' η ζωή μας.
Κι ο κινηματογραφικός μου κόσμος χωρίζεται στην προ και μετά Αλκυονίδας και STUDIO εποχή (όπως και πάρα πολλών της γενιάς μου), με επίκεντρό του τη Νιρβάνα. Το γιατί Νιρβάνα (και όχι Αθήναιον, ας πούμε, που βρίσκεται στο κέντρο των Αμπελοκήπων) οφείλεται σε τρεις κυρίως λόγους:

α) Πρόκειται για το παλαιότερο σινεμά των Αμπελοκήπων, από τα πρώτα της Αθήνας, με την ταπεινή θερινή του μαρκίζα απ' το 1935, κι απ' το '64, ότε και έπεσεν υπέρ πατρίς και αντιπαροχής –με τη μεγάλη καραμανλική αναμόρφωση του άστεως–, χειμερινό, στην όγδοη σήμερα δεκαετία της ζωής του· να τα χιλιάσει!

β) Απέναντι ακριβώς απ' τη Νιρβάνα, σ' ένα μεγάλο οικόπεδο, που μέχρι πρόσφατα βρισκόταν το κτήριο της μπύρας CRAFT, πάνω σε σκούρο μωσαϊκό –απομεινάρι πίστας θερινού κέντρου διασκεδάσεως απ' τη δεκαετία του '30– υπήρχε μια άλλη πιο μικρή οθόνη: Ήταν το θεατράκι "Βέρα" του Μιχόπουλου κι ο μαγικός μπερντές του. Στραγάλια από το μαγαζάκι του Αρτίν, και "γέλια που κάναμε... αύριο μέχρι δακρύων", κατά πως το 'λεγε κι ο Καραγκιόζης.

Ταμίας της "Βέρας" η Ματίνα, μια όμορφη λεπτή κοπέλα με μακριά μαλλιά. Όταν αργότερα παντρεύτηκε με τον Μιχόπουλο, το θεατράκι, ως ήτο φυσικόν, επήρε το ονομά της. (Πηγή φωτό [2])

Γκρέγκ Τάλας: Ξυπόλυτο τάγμα (1953) - Μιχόπουλος

γ) Ο τρίτος λόγος ίσως να είναι ο ένας και μοναδικός, αν και ακατάλληλος, όπως θα δούμε στη συνέχεια (στο Β' Μέρος).

Δος του κλώτσο ν' αρχινήσει, η μπομπίνα να γυρίσει...

  

Α' Μέρος: Αλεξ-ίσφαιροι

Τα π.Α.-S. σινεμά
(Αμπελοκήπων και ευρύτερης περιοχής)
 
Τέρμα Αμπελόκηποι:

 

Το Αθήναιον με τις αφίσες του γίγαντα Βασίλη Δημητρίου, για τον οποίον μνεία θα γίνει ειδική στο Ε' και τελευταίο μέρος της Ρετροσπεκτίβας. Στη φωτό διακρίνεται η γυναίκα του η κυρία Αγγελική.

Αθήναιον. Το μόνο που ακόμα επιμένει στην παράδοση της γιγαντοαφίσας. Απ' το '62 χειμερινό, στην αντιπαροχή του πρώην θερινού Φλερύ (στην Κατοχή το επίταξαν οι Ιταλοί) –πρώην κι αυτό του θερινού Σαβόγια (1930)– το 1938 το πήρε ο Μανώλης Φλεριανός εξού και τ' όνομά του, Αργότερα το Φλερύ το ανέλαβε ο ίδιος (Αλέξανδρος Χρήστου) που είχε το Άλεξ και το Ρεο.

Τον Δημητρίου τον γνώριζα αρχικά -όχι προσωπικά- λόγω του ότι είμαι Αμπελοκηπιώτης. Και αρκετά πρωινά, τον έβλεπα πηγαίνοντας στον Πύργο Αθηνών (όπου εργαζόμουν όπως είπαμε), όταν θα άλλαζε τη γιγαντοαφίσα. Αργότερα γίναμε και φίλοι. Σήμερα, ογδοντάρης και βάλε, είναι ο μόνος που συνεχίζει την τέχνη της γιγαντοαφίσας, αυτοδίδακτος, και δεν θα έλεγα ότι είναι από τους καλύτερους.

Στο Αθήναιον έμπαινα τζάμπα, αφού ένας συμμαθητής μου ήταν ανιψιός του Σάββα Πυλαρινού –της Σάββας Φιλμ για τους παλιότερους– που είχε το σινεμά και έφερνε τις ταινίες της Paramount Pictures με σήμα της το βουνό με τα αστέρια.

Εκεί, μέσα στο αγιόκλημα, στα γιασεμιά, στους ευκαλύπτους, στα λουλούδια το Φλερύ
(Αναπαραγωγή φωτό Μπ.Σ.Α.: Νικόλαος Παραδείσης, «Αμπελόκηποι», Εταιρεία Αρχειακών Μελετών & Εκδόσεων «Μικρός Ρωμιός», Αθήνα 1997, σελ. 253)

Στο Φλερύ έχω δει Ρωμαίο και Ιουλιέτα[3] (μπαλέτο ή "μιούζικαλ", θα σε γελάσω). Πρόκειται πιθανόν για την ταινία του 1955, σε σκηνοθεσία Λεβ Άρνσταμ, του σκηνοθέτη της Ζόγιας[4]: Συμπίπτουμε ηλικιακά, εκτός του ότι ο πατέρας μου έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για τους κόκκινους. Μπορεί να 'ναι κι η πρώτη μου ταινία. 

Μια όαση το σινεμά. "Η μυρωδιά του με κάνει και κλαίω".

Γαλαξίας· χειμερινός (1963), αδιαλείπτως μέχρι σήμερα –απέναντι από την ανακτορική Βίλα Μαργαρίτα–, στο οικόπεδο αντιπαροχής της θερινής Αθηναίας, ενός βραχύβιου σινεμά που έτερψε από το 1946 μέχρι –κι άλλη μια σύμπτωση!– το 1949, χρονιά εμφανίσεώς μου επί σκηνής.

Βασιλίσσης Σοφίας και Μεσογείων, απέναντι απ' τον Γαλαξία. Σήμερα το άθλιο κτήριο της Εθνικής. (Πηγή φωτό [5])

Ημερ. λήψης: 29/10/2008

Ύστερα, την Κηφισίας ανηφορίζοντας:

Ημερ. λήψης: 18/09/2013

Η Άνεσις, παντός καιρού, απ' το '43 (με διακοπή από το 2003-'08) μέχρι και σήμερα –διατηρητέα η θερινή ταράτσα της και θέατρο η χειμερινή της στέγη–, πιο πάνω αριστερά η Ελληνίς –στον πρόναό της το χειμώνα γινόταν μαγαζί και πούλαγε φλοκάτες!– ξεμπράτσωτη, με την μεγάλη αγκαλιά (1350 θέσεις) που από το 1960 μας κρατάει ακόμα, το Άστρον (1957-2008) –αρχιτεκτόνημα όμορφο με αμφιθεατρικό εξώστη (με εισιτήριο πιο ακριβό απ' ότι στην πλατεία) και μ' έναν... τρούλο, γεμάτον αστέρια, μικρογραφία πλανητάριου– ένα σινεμά υπέρλαμπρον, πιο λαμπερό κι απ' το περιστρεφόμενο αστέρι της ταράτσας του, σε μαγικούς μάς οδηγούσε κόσμους· κρίθηκε διατηρητέο ευτυχώς.

Πηγή: Ε.Κ.Κ.Ε., 1994 (Cinema-Hellas)

Πηγή: 29/10/2008 (Cinema-Hellas)

Το σχέδιο του αρχιτέκτονα Σόλωνα Κυδωνιάτη (1906-2001). Cine Venus αρχικά. Ως "Αστρον" όμως θα ήταν τότε πρώτο στη λίστα των εφημερίδων. (Πηγή Φωτό [6])

Λίγο πιο πάνω, στον Ερυθρό Σταυρό, τα τρία λάγνα θηλυκά: Ανδόρα χειμωνιάτικη, με τα έξωμά τους η Αλάμπρα (1961-'87) και η Αΐντα (1956-'78), για την οποία δες στο Β' Μέρος: Τα Μεροκάματα του Τρόμου.

16/11/2014. Ανδόρα, ART CINEMA (φωτό, Μ π.Σ.Α.)

Και στην απάνω γειτονιά, μετά το διαβολόρεμα (Ελληνορώσων) η ολόδροση μα φλογερή μου η Κάρμεν (1961-'88/1998-2006) –εκεί όπου πρωτάκουσα τη θρυλική την Καίτη Γκρέυ, εκεί που γνώρισα και τη δική μου Κάρμεν.

Κάρμεν (16/11/2014). Κι εφέτος η αυλίτσα μας χορτάριασε καλή μου... (Φωτό, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο)

Πηγή: από GFC (Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου)

Άρχων

Μετά ο Άρχων (1964-'76, για κάθε εποχή), σήμερα Μαρινόπουλος χωρίς μαρκίζα –κατά το '70, άρχοντας διετέλεσεν ο φίλος μου, ο αείμνηστος ο Αντώνης ο Στεργιάκης του αλησμόνητου Αλφαβίλ[7]– κι η ολόθερμη χειμερινή, λίγο πιο κάτω, Αλέγρα (1959-'71), που έγινε γκαράζ –καθόλου ωΡέο (βλ. πιο κάτω) τέλος για τα δυό τους!

Ο Τυχοδιώκτη της Πεντάρας

Εφημερίδα "Ελευθερία"
20/05/1960

Eύφημή μνεία, Ελληνίς: Εδώ μια Κυριακή, ότι είχε πρωτανοίξει ο σινεμάς, οι... μισοί περίπου θεατές είχαμε δει... μισό ένα έργο που θα μου μείνει όλο αξέχαστο: Είναι η κωμωδία του Μάριο Μονιτσέλι Il medico e lo stregone[8] (Ο γιατρός κι ο τσαρλατάνος, 1957) με Ντε Σίκα - Μαστρογιάνι - Σόρντι, υπό τον ελληνικό τίτλο Ο Τυχοδιώκτης της Πεντάρας –ρημέικ του το δικό μας Η Κυρά μας η Μαμή[9] (1958) με Βασιλειάδου - Μακρή - Παπαμιχαήλ (αντιστοίχως, αν δεν με απατά η μνήμη). Ο λόγος περί του μισού έργου οφείλεται στα πρωινά επιμνημόσυνα κόλυβα της κυρά-Ωραίας, που μας έστελναν (τους προερχόμενους από την επικράτειά της) ανά τακτά διαλείμματα να βρούμε γιατρειά στις... τουαλέτες!! Διατηρητέες πλέον, ευτυχώς!

Η αγκαλιά της Ελληνίδας, σήμερα Cinemax (φωτό: Αθηνόραμα)

Από τους Αμπελόκηπους,

δυο βήματα πιο 'κει, στο ύψος της Μαβίλη:

Το Άλεξ (σήμερα Σκλαβενίτης, ο οποίος ξανάφτιαξε μετά το Ατλάντικ, όπως στο Κολοσσαίον, τη μαρκίζα), παντός καιρού (το θερινό από δίπλα), γνωστό κι από την πρώτη μεγάλη μάχη (5/4/1944) του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην Αθήνα, που ξεκίνησε έξω από τον κινηματογράφο και επεκτάθηκε στα πέριξ –για ένα διάστημα, μεταπολιτευτικά, είχε την ίδια διεύθυνση με την Αλκυονίδα–, κι ένα στενό πιο κάτω το –πρώην γκαράζ αυτό για τα ομώνυμα φορτηγά– μικρό (τσέπης σχεδόν) το Ρέο, από το 1972 θέατρο, στεγάζοντας την Έρευνα του Ποταμίτη –δεν είχαμε χάσει με το γιο μου παιδικό για παιδικό!

ΡΕΟ (Ιλισίων 22 & Κερασούντος): Το όμορφο κτήριο Πολυδωρόπουλου του 1917 (Φωτό, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο. 16/11/2014)
«Εδώ έχουν ζήσει από το 1934 έως το 1939 η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή και η διάσημη χορεύτρια Λιλή Μπερδέ»

Έως εδώ! Μην κατεβούμε χαμηλότερα, όπου τα χειμωνιάτικα Ιλίσια (Μιμή Ντενίση τώρα), μα και τα δυο ωραία θερινά: η Έλενα –πρόσφερε με το εισιτήριο και μια γαρδένια στις κυρίες– κι ο Ιλισσός μ' αγιόκλημα και γιασεμιά, επί της Μιχαλακοπούλου αυτός, σήμερα υψώνεται το Holiday Inn (βλ. Β' Μέρος: Τα Μεροκάματα του Τρόμου -Ιλισσός).

Πηγή Cinema-Hellas: Βιβλίο Χαρίλαου Πατέρα

Eύφημη μνεία, Άλεξ (1): Η επιχείρηση του ΕΛΑΣ για τους 5 κρεμασμένους. 

Στις 25/3/1944, όπου για πρώτη φορά εμφανίζεται και παρελαύνει ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ, κατά τη διάρκεια εράνου από ΕΑΜ και ΕΠΟΝ στα Κουπόνια (Άνω Ιλίσια, Γουδή, Ζωγράφου) και στη συμβολή των οδών Ξενίας - Μικράς Ασίας - Παπαδιαμαντοπούλου, που ορίζουν μια τριγωνική πλατεΐτσα με πιπεριές (τότε· σήμερα φύονται περίπτερο και στάση Λεωφορείου), απέναντι απ' το Άλεξ (πρωτολειτούργησε την προηγούμενη χρονιά) συλλαμβάνονται πέντε στελέχη των οργανώσεων από το νοσοκομείο Συγγρού. Ένας Ελασίτης της περιφρούρησης πυροβολεί και αφήνει τον αρχι-Χίτη του τομέα Αμπελοκήπων Κωνσταντίνο Μανωλάκο στον τόπο.

Παπαδιαμαντοπούλου και δεξιά η Ξενίας. Μπροστά από το ΑΛΕΞ κατεβαίνει η Μικράς Ασίας. Σχέδιο Α. Πετρομιχελακη, αγνώστων λοιπών στοιχείων.[10]

[Σημ.: –Ελασίτη αναφέρει στο βιβλίο του Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985), ο Ορέστη Μακρής (Γιάννης), Καπετάνιος του 3ου Τάγματος του ΕΛΑΣ και αγωνιστής του ΔΣΕ.
–Για Ελασίτισσα-Επονίτισσα κάνει λόγο ο Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας) στο βιβλίο του ΕΙΣΦΟΡΑ στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα (Σύγχρονη Εποχή, 1986, σελ. 173).
–Συμφωνεί και ο Βασίλης Μπαρτζιώτας -Η Εθνική Αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα -Μερικοί βασικοί σταθμοί στην ιστορία της ΚΟΑ του ΚΚΕ (Σ.Ε., 1984), σελ.198.
–Ελασίτη αναφέρει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης -Η Εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα (Αλεξάνδρεια, 2012), στη σελ. 262.
–Ο Ιάσονας Χανδρινός -Το τιμωρό χέρι του λαού (Θεμέλιο, 2012), τεκμηριώνει (σελ. 114), από το Αρχείο του Β' Κακουργιοδικείου Πειραιώς, τον Ζωγραφιώτη Ελασίτη Νίκο Μπαραμπότα].

Οι 5 κρεμασμένοι. Χαρακτικό του Γ. Μανουσάκη [βλέπε και 11]

Χαράματα της 5/4/1944, οι γερμανοτσολιάδες κρεμάνε για παραδειγματισμό τους 5 αγωνιστές από τις πιπεριές αυτής της πλατεΐτσας· Είναι οι: Αχιλλέας Πλατυμέσης, 34 χρονών, Επαμεινώνδας Βαμπούλης, 26 χρονών, Ευάγγελος Στεργίου, 48 χρονών, Βλάσης Αποστολάρης, 21 χρονών, Βασίλειος Μπακόπουλος, 41 χρονών.

Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985) με εξώφυλλο του Μιχάλη Νικολινάκου, που θα τον συναντήσουμε πιο κάτω... σε άλλο σινεμά (Β' Μέρος)
(Φωτό - αναπαραγωγή από το βιβλίο, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο)

Η αντίδραση του ΕΛΑΣ είναι ακαριαία. Ο Ορέστη Μακρής (Γιάννης), στο βιβλίο του (προηγ. σημ.) και στο Κεφ. 1/6, 5.4.1944. Καισαριανή -Ζωγράφου - Κουπόνια Μάχονται για τους Πέντε Κρεμασμένους (σελ. 46), γράφει:

«Οι τσολιάδες ήταν καθισμένοι στα πεζοδρόμια μπουλούκια - μπουλούκια αμέριμνοι. Οι αξιωματικοί τους σ' ένα τραπεζάκι καφενείου με μερικές καρέκλες, έπιναν τον καφέ τους κι έλεγαν αστεία, κάτω από τα πτώματα των κρεμασμένων συντρόφων μας. Πίστευαν πως με τις κρεμάλες θα τρομοκρατούσαν τον λαό της Αθήνας και θα πραγματοποιούσαν τα σχέδια των Γερμανών ενάντια στην Αντίσταση του Λαού. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν αυτή την εποχή ότι ο ΕΛΑΣ ήταν σε θέση να τους χτυπήσει μετωπικά και παλικαρίσια. Γι αυτό και ο αιφνιδιασμός μας τους επέφερε πανικό χωρίς προηγούμενο».

Το βιβλίο-μαρτυρία του Μακρή συμπληρώνεται από 12 χάρτες και σχεδιαγράμματα μαχών. Ο χάρτης Νο 2 τιτλοφορείται: Οι τρεις φάσεις της μάχης των 5 κρεμασμένων
(Φωτό - αναπαραγωγή από το βιβλίο, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο)

«Ακριβώς στις 12 το μεσημέρι, 7 λεπτά πριν την καθορισμένη ώρα, ξεκίνησε η μάχη για τα σώματα των πέντε κρεμασμένων συντρόφων».

Από το Λεύκωμα του Βάσου Π. Μαθιόπουλου, ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, Ερμής 1990, Ανατύπωση 2006.
 (Φωτό - αναπαραγωγή από το βιβλίο, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο)
Κουβέντα για ΕΠΟΝ; ΕΛΑΣ; ΚΚΕ;... Τίποτα. Κι ενώ ήδη μια δεκαετία νωρίτερα, οι κομματικές ταυτότητες των 5 ήταν γνωστές από τα 3 προαναφερόμενα βιβλία. Η αστική εκδοχή τούς θέλει αχρωμάτιστους.

Μαθιόπουλος (ό.π.): (Η φωτό περιλαμβάνεται στο Λεύκωμα του Μαθιόπουλου, αλλά προέρχεται από: wikipedia, Τάγματα Ασφαλείας[12])

Μαθιόπουλος (ό.π.): "Πέθαναν για να πάψει το αλυσόδεμα του τόπου και να ξανάρθει η προκοπή και η δημοκρατία". [Αμ, ήρθε, δεν ήρθε;]
(Φωτό - αναπαραγωγή από το βιβλίο, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο)

O Δήμος Ζωγράφου εντοιχίζει μαρμάρινη επιγραφή στην κολόνα της πολυκατοικίας, γωνία Ξενίας & Παπαδιαμαντοπούλου. Αγωνιστές. Χωρίς άλλον προσδιορισμό. Αργότερα η πασοκιά για την «Ενωμένη Εθνική Αντίσταση 1941-1944» (Ν. 1285/82), που  "Τη θέλουν "ενωμένη και αχρωμάτιστη"[13] θα ξεπλύνει χίτες, αλήτες, ταγματασφαλίτες, κουμπουροφόρους και ραβδάτορες
(Φωτό, Μπ. Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο)

Μα κάποιοι τους θυμούνται με τα ΟΝΟΜΑΤΑ τους.
Εκδήλωση στου Ζωγράφου για τους 5 ΕΛΑΣίτες, μέλη του ΚΚΕ.
Την Κυριακή 13 Απρίλη 2014, οι Κομματικές Οργανώσεις Ζωγράφου του ΚΚΕ και το Παράρτημα Ζωγράφου της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος τίμησαν τη μνήμη των πέντε κομμουνιστών που απαγχονίστηκαν τον Απρίλη του 1944 από τους συνεργάτες των Γερμανών κατακτητών.[14]. Με τις σημαίες το Άλεξ-Σκλαβενίτης. (902)

13/4/2014. Ο  Λάζαρος Κυρίτσης, πρόεδρος του παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ[15]

13/4/2014. Ο Αντρέας Καραβίδας, μέλος της Τομεακής Επιτροπής Ανατολικού Τομέα της ΚΟΑ του ΚΚΕ και υποψήφιος δήμαρχος με τη Λαϊκή Συσπείρωση[16].

Eιδική μνεία, Άλεξ (2)

Την μάχη των πέντε κρεμασμένων και τα γεγονότα των πέριξ περιοχών πρωτάκουσα από έναν εμβληματικό μαχητή της ΟΠΛΑ, τον Σωκράτη Φαληρέα (Καισαριανιώτης εκείνη την εποχή και θείος των δυο παιδικών, αδελφικών μου φίλων, καταδικασμένος πολλές φορές σε θάνατο), μια μέρα του '70, ξεκινώντας να πάμε σινεμά στο Άλεξ στον Άνθρωπο που έβλεπε τα τραίνα να περνούν (του Γίρι Μέντσελ, 1966), την εμβληματική ταινία της τσέχικης νουβέλ βαγκ, που σφράγισε ανεξίτηλα τον κινηματογράφο.

Σωκράτης ο Αλεξίσφαιρος (Πηγή φωτό[17])

«Εκεί  –ξεκίνησε ο Σωκράτης– στην Κατοχή, εγώ έβλεπα τις σφαίρες να περνούν, σε μια μεγάλη μάχη με τους χίτες τους γερμανοτσολιάδες που είχαν κρεμάσει οι πούστηδες πέντε δικά μας παιδιά...»

Τελειώσαμε τη "μάχη"  ξημερώματα, τα τραίνα ήρθαν με μια μέρα καθυστέρηση, και τον Σωκράτη τον είπαμε από τότε... "Αλεξίσφαιρο".  

Σύμπτωση: Η υπόθεση εκτυλίσσεται (σε άλλο επίπεδο βέβαια) στην επίσης κατεχόμενη από τους ναζί Τσεχοσλοβακία!

Σημείωση: Από τον Αλεξίσφαιρο πρωτακούσαμε και για τη μάχη στο Κάστρο του Υμηττού, μια από τις μεγάλες στιγμές από τη μάχη των ηρωικών συνοικιών, στις 28 Απριλίου 1944, που γράφτηκε από τρεις ΕΛΑΣίτες φίλους του και συναγωνιστές. Ο Δημήτρης Αυγέρης, ο Κώστας Φολτόπουλος και ο Θάνος Κιοκμενίδης, «που ταμπουρωμένοι σε ένα νέο Χάνι της Γραβιάς, ένα μικρό σπιτάκι του Υμηττού, με τα όπλα τους και κάτι ακόμα πυρομαχικά που βρίσκονταν εκει, περικυκλωμένοι από ένα ολόκληρο τάγμα, πήραν μαζί τους, παιδιά μου, καμια εικοσαριά γερμαναράδες, ταγματαλήτες, μπουραντάδες, γερμανοτσολιάδες... Τους είχε καρφώσει μια δικιά μας. Τη φάγαμε αργότερα την πουτάνα... Σας το λέω και σηκώνεται η τρίχα μου...»

[Βλέπε από Κωτσάκη και Μακρή (ο.π.π.). Τώρα, ξαναδιαβάζοντας για τα γεγονότα εκείνων των ημερών, βλέπω ότι ο Κωτσάκης, γράφει πως το σπίτι ήταν οπλαποθήκη. Δεν έχει σημασία, όμως, αφού το σίγουρο είναι ότι οι τρεις ΕΛΑΣίτες τα βάλανε με ολόκληρο στρατό: «Την παρασκευή 28 Απρίλη,  Γερμανοί και Γερμανοτσολιάδες, γύρω στους 200, έκαμαν επιδρομή στον Υμηττό. Στόχος τους η αποθήκη του ΕΛΑΣ, που πριν λίγο είχε εγκαταστεθεί εκεί προσωρινά». –Κωτσάκης, ο.π.π.]

Ο εμβληματικός Σωκράτης (;)[18]. Για ταυτοποίηση φωτό[19]

«Ο Καισαριανιώτης Σωκράτης Φαληρέας, ένας από τους πρωτοπόρους των ομάδων της ΟΠΛΑ στις ανατολικές συνοικίες, είχε καταφέρει να τραυματίσει κοντά στο Ζάππειο έναν Ιταλό λοχία που άνοιξε πυρ με το περίστροφό του σε μια από τις διαδηλώσεις του 1943». (Ιάσονας Χανδρινός, Το τιμωρό χέρι του λαού, σελ. 114).

«Το βράδυ της 2ας Αυγούστου 1944 μια πολυμελής ομάδα της ΟΠΛΑ με επικεφαλής τον ήδη θρυλικό ομαδάρχη Γιώργο Κολλημένο και στολές της Feldgendarmerie εισέβαλλαν στο σπίτι του συνταγματάρχη Σωτηρίου Κασίμη στο Παγκράτι. Ο νεαρός Σ.Κ. από το Βύρωνα βρισκόταν σε μία από τις κλιμακωτές ζώνες περιφρούρησης της επιχείρησης: "Ένας Σωκράτης Φαληρέας, Καισαριανώτης που ήταν στην ΟΠΛΑ (το θυμάμαι γιατί είχαμε επαφή φιλική), ήταν ντυμένος [γερμανικά] σίγουρα. Και μάλιστα κάποιος από κάποιο σπίτι ένιωσε την κίνηση και πήγε να ανοίξει κάποιο παράθυρο. Και βάζει μια αγριοφωνάρα ο Φαληρέας: 'Λος! Λος!' για να μη δούνε ποιοι ήρθανε και τι κάνανε – αυτός ήτανε ο σκοπός. Για αυτό έγινε και νύχτα..."» (Χανδρινός, ο.π. σελ. 122-123)

Eιδική, ειδική μνεία

Ο Άνθρωπος που έβλεπε τα τραίνα να περνούν (1966), του Γίρι Μέντσελ

Σφραγίδες

Συνοπτικά: Η σεξουαλική αφύπνιση και η πολιτική συνειδητοποίηση νεαρού σιδηροδρομικού σε επαρχιακό σταθμό, θα διασταυρωθούν σε μια κορυφαία αντιστασιακή πράξη. Ξενόγλωσσο Όσκαρ 1966. (Βλέπε κριτική[20]).

Η ταινία βασίζεται στο βιβλίο του Μπόχουμιλ Χράμπαλ, «Τα τραίνα» (μετάφραση Ρενέ Ψυρούκη, Κάλβος, Αθήνα 1968), το οποίο λογοκρίθηκε μεν από τη χούντα, αλλά ο φοβερός Γιώργος Χατζόπουλος κατάφερε να το κυκλοφορήσει ακέραιο, με δύο ακόμα διηγήματα που δεν πέρασαν ποτέ απ' τη λογοκρισία[21]

Κατεβάστε από εδώ:

Jirí Menzel - Ostre sledované vlaky aka Closely Watched Trains [+Extras] (1966) Language Czech, German

Cloely Watched Trains - Ελληνικοί υπότιτλοι

Ελάτε στο Άλεξ
Παπαδιαμαντοπούλου, τηλ. 7772884
ΝΕΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ
ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΑΡΧΕΣ
ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ
ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Με την αλκυονίδα
ΤΑΝΙΕΣ ΜΕ ΜΗΝΥΜΑΤΑ
(Διαφήμιση από τον Ριζοσπάστη, 29.09.74)
[Δημήτρης Φύσσας: ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ]

konec

Τέλος Α' Μέρους

Βλέπε και

Β' Μέρος: Τα Μεροκάματα του Τρόμου

Γ' Μέρος: Σκοτάδι και φως 

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Α', Β', Γ' και Δ' Μέρος:
Ρετροσπεκτίβα (4)


Ένας παλιός Αμπελοκηπιώτης
Και για την αντιγραφή

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια στον Άνεμο

(Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι)

_____________________
Σημειώσςεις - Πηγές φωτό
 
[1] Αλίκη
[2] Η φωτό της Βέρας-ΜΑΤΙΝΑΣ
[3] Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Λεβ Άρνσταμ
[4] Ζόγια
[5] Βίλα Μαργαρίτα
[6] Cine Venus
[7] Για ΑΛΦΑΒΙΛ - ΑΣΤΥ - Στεργιάκη(δες) - Καψάσκη
[8] Il medico e lo stregone
[9] Η Κυρά μας η Μαμή
[10] Σχέδιο Α. Πετρομιχελακη, αγνώστων λοιπών στοιχείων
[11] Οι 5 κρεμασμένοι (Χαρακτικό) (902, για εκδήλωση στις 14/4/2013)
[12] Τάγματα Ασφαλείας
[13] "Τη θέλουν "ενωμένη και αχρωμάτιστη"
[14], [15], [16] Κάποιοι τους θυμούνται με τα ΟΝΟΜΑΤΑ τους (902)
[17] Φωτό: Σωκράτης Φαληρέας (ο Αλεξίσφαιρος)
[18] Οι "εμβληματικοί μαχητές" της ΟΠΛΑ - "Κόκκινος Φάκελλος: ΟΠΛΑ το τιμωρό χέρι του λαού (μέρος 2ο)
[19] Η φωτό του ΕΛΑΣίτη Σωκράτη, επίσης από Κόκκινο Φάκελλο: Εθνική Αντίσταση του Βύρωνα. Δύσκολα ταυτοποιείται ο Αλεξίσφαιρος, κατά την άποψη τόσο του αφηγητή όσο και, κυρίως, των οικείων του.
[20] Ο Άνθρωπο που έβλεπε τα τραίνα να περνούν: Κριτική
[21] Τα τραίνα: Η περιπέτεια λογοκρισίας του βιβλίου  

Γενικές πληροφορίες για τα σινεμά στο Ε' και τελευταίο μέρος του σινε-οδοιπορικού

*

Λοιπές πηγές:
Νικόλαος Παραδείσης: «Αμπελόκηποι», Εταιρεία Αρχειακών Μελετών & Εκδόσεων «Μικρός Ρωμιός», Αθήνα 1997
Μερικές... τινές πληροφορίες από Δημήτρης Φύσσας: ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Πηγές φωτό σινεμά, κυρίως από το μοναδικό Cinema-Hellas
*
Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας