Για την ιστορική αλήθεια: «Δεκέμβρης του '44. Κρίσιμη ταξική σύγκρουση» ‒ Αποσπάσματα από την "Εισαγωγή" του βιβλίου και παρουσίασή του από τον Μάκη Μαΐλη (VIDEO)

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει νέα έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» αφιερωμένη στα 70 χρόνια από το Δεκέμβρη του 1944

«Αυτή η έκδοση», σημειώνεται στον «Πρόλογο» του βιβλίου, «μελέτη συλλογικής προσπάθειας, πραγματοποιείται με αφορμή τα 70χρονα του Δεκέμβρη που συμπίπτουν με τα 96 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ (...)

Η παρούσα εργασία, δίχως να θεωρεί ότι έχει εξαντλήσει το θέμα με το οποίο καταπιάνεται, προσεγγίζει το Δεκέμβρη πρωταρχικά αντλώντας συμπεράσματα από αυτόν, αλλά και από την ΕΑΜική πάλη στη διάρκεια της Κατοχής, τα οποία καταγράφονται κυρίως στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ (Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ), στο άρθρο για την αναδρομή σε ολόκληρο το 1944 (Διαλεχτή Πολυχρονίδου) και σε άλλα κείμενα του βιβλίου. Συμπεράσματα που ισχυροποιούν τη σύγχρονη πάλη για το σοσιαλισμό.

Ταυτόχρονα αναδεικνύει τον ηρωικό αγώνα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όπως περιεκτικά αποδίδεται κυρίως στα άρθρα για τις μάχες των 33 ημερών (Γιώργος Μαργαρίτης), στο Χρονικό του Δεκέμβρη (Αναστάσης Γκίκας) και στο άρθρο για την πάλη της γυναίκας ΕΑΜίτισσας (Φιλιώ Τόλια).

Επιχειρεί επίσης να προσθέσει ορισμένες σημαντικές πλευρές στη μελέτη αυτού του μεγάλου και πολύπτυχου γεγονότος της ταξικής πάλης στην Ελλάδα. Ήδη, μια σειρά από τα περιεχόμενα της έκδοσης, αποτελούν έναυσμα για νέες και εκτεταμένες εργασίες σχετικά με εκείνες τις 33 ηρωικές ημέρες. Αναφέρονται τα άρθρα για τον πολιτικό συσχετισμό των δυνάμεων αυτή την περίοδο (Κώστας Σκολαρίκος), τις αστικές στρατιωτικές και πολιτικές οργανώσεις (Χάρης Ροζάκος) και για το ρόλο της διανόησης (Βασίλης Μόσχος).

Η παρούσα έκδοση απευθύνεται ιδιαίτερα στις νέες γενιές της εργατικής τάξης και γενικότερα στη νεολαία που βιώνει την καπιταλιστική βαρβαρότητα, με την πεποίθηση που αποπνέουν τα λόγια του Β. Ι. Λένιν: "Εμείς παλεύουμε καλύτερα από τους πατεράδες μας. Τα παιδιά μας θα παλεύουν ακόμα καλύτερα και θα νικήσουν". (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 23, σελ. 258, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986)»

«Ο Λαός», ξυλογραφία του Τάσσου

Εισαγωγή

Διαβάζουμε, μεταξύ άλλων:

«Ο Δεκέμβρης του 1944, αποτελεί συνέχεια της πάλης του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στην Κατοχή, του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στο οποίο ηγήθηκε το ΚΚΕ. Ήταν το προοίμιο της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), της κορυφαίας ταξικής σύγκρουσης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

Η λαϊκή ένοπλη πάλη το Δεκέμβρη υπήρξε φαινόμενο μοναδικό σε όλη την καπιταλιστική Ευρώπη μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως μοναδικός υπήρξε και ο αγώνας του ΔΣΕ.

Η σύγκρουση του Δεκέμβρη πραγματοποιήθηκε σε διαφορετικές συνθήκες από εκείνες της τριπλής φασιστικής Κατοχής, σε μια φάση που ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είχε ακόμα τελειώσει, αν και η έκβασή του είχε κριθεί. Η γερμανική ιμπεριαλιστική μηχανή και τα συμμαχικά της κράτη βρίσκονταν σε απόλυτη υποχώρηση, ενώ ο Κόκκινος Στρατός προέλαυνε ακάθεκτος, έχοντας ήδη παίξει καθοριστικό ρόλο στη συντριβή του φασισμού στην ευρωπαϊκή σκηνή του πιο αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα.

Η αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, που εξ αντικειμένου διαπερνούσε την ελληνική κοινωνία και τα προηγούμενα χρόνια, το Δεκέμβρη πρόβαλε με μεγαλύτερη οξύτητα, καθώς είχε φύγει από τη μέση ο παράγοντας της ξένης Κατοχής.

Στις μάχες των 33 ημερών πρωταρχικά αναδείχτηκαν η μαζική οργάνωση και αυτενέργεια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η πολιτική επαγρύπνηση, μαζί με την αυτοθυσία σ' έναν αγώνα που δόθηκε με πρωταγωνιστή την εργατική τάξη και το κόμμα της, το ΚΚΕ (...)

ΕΠΟΝ, Γιάννης Στεφανίδης

Η στρατηγική του ΚΚΕ τον Δεκέμβρη του 1944

Μπορούσαν, άραγε, το ΕΑΜ - ΚΚΕ να καταλάβουν την εξουσία τις μέρες της απελευθέρωσης της Αθήνας (12 Οκτώβρη 1944);

Παρότι η Ιστορία δε γράφεται με υποθετικά σχήματα, η κατάκτηση της εργατικής εξουσίας προϋπέθετε σε βάθος διαχωρισμό των ΕΑΜικών δυνάμεων από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους των "συμμάχων" και της κυβέρνησης Παπανδρέου, γεγονός που θα όξυνε πολύ περισσότερο την ταξική πάλη. Προϋπέθετε ακόμα αναδιάταξη των συμμαχιών μέσα στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ σε βάση επαναστατική και μετατροπή των φύτρων εξουσίας (λαϊκός στρατός, λαϊκή δικαιοσύνη) σε όργανα της επαναστατικής δράσης. Ακόμα: Έπρεπε να προετοιμαστεί το Κόμμα και ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή σχεδίου κατάληψης της Αθήνας, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αυτό, σε συνδυασμό με την αντίστοιχη δράση και συγκέντρωση δυνάμεων για την κατάληψη και άλλων βασικών κέντρων της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης.

Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά - πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις (...)

Αμέσως μετά το 7ο Συνέδριο της ΚΔ και πριν από το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, η 4η Ολομέλεια της ΚΕ (27-28 Σεπτεμβρίου 1935) αποφάσισε ότι:

"...το ΚΚΕ συνεργάζεται όχι μόνο με τα σοσιαλιστικά και αγροτικά κόμματα (...) αλλά και όλα τα άλλα κόμματα (...) που στέκονται σε μια ελάχιστη δημοκρατική - αντιφασιστική βάση (...) όπως των Φιλελευθέρων" (Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ.4, σελ.246, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1968).

Είχε προηγηθεί η απόφαση της ΚΕ (Αύγουστος 1935), η οποία έθετε το στόχο για..."το σχηματισμό αντιφασιστικής - δημοκρατικής κυβέρνησης", με τη συμμετοχή του ΚΚΕ.

Η ουσία του 6ου Συνεδρίου, όπως και της 4ης Ολομέλειας ήταν: Μέσα από την πάλη κατά του μοναρχοφασισμού, στη δημοκρατική επανάσταση και μετά στο σοσιαλισμό.

Το ΚΚΕ αντιμετώπισε και το Δεκέμβρη με βάση την παραπάνω στρατηγική (...)

Το βαθύτερο αντιφατικό γεγονός ήταν ότι το ΚΚΕ, όντας καθοδηγητής της ένοπλης λαϊκής πάλης, συμμετείχε σε μια αστική κυβέρνηση με πολιτικό στόχο την ομαλή δημοκρατική εξέλιξη ως μεταβατική στην πάλη για το σοσιαλισμό. Τέτοια εξέλιξη ήταν ανεδαφική. Η ανατροπή του συσχετισμού δυνάμεων, όπως είχε διαμορφωθεί προς το τέλος της Κατοχής, προϋπέθετε ταξική σύγκρουση, αιματηρή τρομοκρατία εκ μέρους της αστικής τάξης, ανεξάρτητα πόσο το συνειδητοποιούσε το ίδιο το Κόμμα. Έτσι και στις δύο πλευρές υπήρχαν χιλιάδες νεκροί και τεράστιες υλικές καταστροφές, ταυτόχρονα με το όργιο της πτωματολογίας και της προβοκάτσιας που οργάνωσαν οι Βρετανοί και οι εγχώριοι κρατικοί μηχανισμοί. Ποια ομαλότητα ήταν δυνατό να έρθει, για παράδειγμα, μετά από το δολοφονικό όργιο των οργάνων της αστικής τάξης, των λαομίσητων Ταγμάτων Ασφαλείας, εναντίον χιλιάδων αγωνιστών, ακόμα και ανθρώπων που δεν είχαν ενεργή ανάμιξη στην οργανωμένη πάλη;

Άλλωστε, ο αστικός πολιτικός κόσμος που αντιστεκόταν στους κατακτητές παίρνοντας το μέρος της βρετανικής πλευράς, συνέδεε την απελευθέρωση με τη διατήρηση της καπιταλιστικής εξουσίας. Παρέμεινε αταλάντευτος σε αυτήν τη θέση, ακόμα και τότε που δεν μπορούσε ούτε στην Αθήνα να έρθει από την Αίγυπτο δίχως τον εγγλέζικο στρατό και τους συμβιβασμούς του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.

Το ΚΚΕ αντιμετώπισε τον ένοπλο αγώνα των 33 ημερών ως μέσο επίτευξης ενός στόχου που δεν έβγαινε από το πλαίσιο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Όμως η ταξική πάλη έχει τους δικούς της αδήριτους νόμους (...).

Κώστας Γραμματόπουλος (από mauroflight)

Εμπειρία από τη συμμετοχή των ΚΚΕ-ΕΑΜ στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας»

Η συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην αστική κυβέρνηση του 1944 είναι απτό παράδειγμα πόσο ουτοπικός είναι ο ισχυρισμός ότι χάρη στη μαχητικότητα και τη συνέπεια του κομμουνιστικού κόμματος είναι δυνατό μια τέτοια κυβέρνηση να ακολουθήσει ένα φιλολαϊκό δρόμο ή ‒σε κάθε περίπτωση‒ να πάρει τουλάχιστον κάποια μέτρα υπέρ του λαού και ν' ανοίξει σιγά σιγά το δρόμο για έναν ευνοϊκότερο συσχετισμό στην πάλη για το σοσιαλισμό.

Αντίθετα με αυτή την αισιόδοξη προσμονή, η πείρα κι εκείνης της περιόδου διδάσκει ότι η συμμετοχή στις αστικές κυβερνήσεις ‒σε πείσμα των πιο καλών προθέσεων‒ γίνεται φραγμός στη λαϊκή πάλη και οδηγεί σε πισωγύρισμα με αρνητικές επιπτώσεις για πολλά χρόνια (...)».

Ο αστικός πατριωτισμός και ο πατριωτισμός της εργατικής τάξης

«Οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, τους οποίους ποτέ δεν προκαλούν οι εργατικές - λαϊκές δυνάμεις, αποτελούν συνέχεια, με άλλα μέσα, με τα όπλα, της αντιλαϊκής εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής που οι κυρίαρχες αστικές τάξεις, είτε είναι αμυνόμενες είτε είναι επιτιθέμενες, εφαρμόζουν και εφάρμοζαν και στην περίοδο της ειρήνης.

Επομένως, το κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα οφείλει να κάνει και στον πόλεμο (και μάλιστα πιο αποφασιστικά λόγω της κατάστασης), εκείνο που επιβάλλεται να κάνει και σε καιρό ειρήνης: Να χτυπήσει την αιτία της εκμετάλλευσης και του πολέμου, την καπιταλιστική εξουσία και τα μονοπώλια, που θυσιάζουν τους λαούς για τα κέρδη στο όνομα της υπεράσπισης της πατρίδας, άλλοτε με την ανεργία και την πείνα, άλλοτε και με τον πόλεμο.

Η τέτοια πολιτική διαμορφώνει προϋποθέσεις για δίκαιη ειρήνη, δίχως προσαρτήσεις και παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε λαού, είτε είναι στην πλευρά των επιτιθέμενων είτε στην πλευρά των αμυνόμενων.

Όσον αφορά την παραβίαση ή καταπάτηση της εθνικής ανεξαρτησίας από τα επιτιθέμενα καπιταλιστικά κράτη, την υπεράσπισή της πρέπει να την αναλάβει η εργατική τάξη και οι δυνάμεις του στρατού που θα περάσουν με το μέρος της.

Σε κάθε χώρα υπάρχει η πατρίδα των εκμεταλλευτών και η πατρίδα αυτών που υφίστανται την εκμετάλλευση (...)».

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται, επίσης,

• ντοκουμέντα της περιόδου,
• μαρτυρίες σχετικά με την επιχείρηση ανατίναξης του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετάνια», καθώς και
• ονόματα νεκρών ΕΑΜιτών το Δεκέμβρη στην περιοχή της Αττικής.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή, 14/9/2014

Επισημάνσεις κειμένου, επιλογή εικόνων: Μποτίλια Στον Άνεμο

***

Περιεχόμενα του βιβλίου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Εισαγωγή

(Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ)

Η κρίσιμη χρονιά 1944

(Διαλεχτή Πολυχρονίδου - Σακουλογέωργα)

Ο πολιτικός συσχετισμός δυνάμεων το Δεκέμβρη

(Κώστας Σκολαρίκος)

Αστικές πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις το Δεκέμβρη

(Χάρης Ραζάκος)

Η μάχη των 33 ημερών στην Αθήνα

(Γιώργος Μαργαρίτης)

Γυναίκες - Από την Αντίσταση στο Δεκέμβρη

(Φιλιώ Τόλια)

Η λαϊκή διανόηση την Κατοχή και το Δεκέμβρη. Η ιδεολογική διαπάλη

(Βασίλης Μόσχος)

Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944 

(Αναστάσης Γκίκας)

Μαρτυρίες για την επιχείρηση ανατίναξης του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετανία" το Δεκέμβρη 1944

ΝΕΚΡΟΙ ΛΑΪΚΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1944 ΣΕ ΑΘΗΝΑ-ΠΕΙΡΑΙΑ

ΝΕΚΡΟΙ ΛΑΪΚΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1944 ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Ντοκουμέντα

1. Η ιδρυτική πράξη της Πανελλήνιας Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ)
2. Ο λόγος του Γεωργίου Παπανδρέου στο συνέδριο του Λίβανου
3. Το Συμβόλαιο (Συμφωνία) του Λιβάνου
4. Η Συμφωνία της Καζέρτας
5. Η Συμφωνία της Βάρκιζας. Τα πρακτικά της Συμφωνίας

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

_________________

Σημείωση Μποτίλιας:

• Οι μεσότιτλοι είναι αυτοί του βιβλίου, από τις αντίστοιχες ενότητες των αποσπασμάτων.
• Ακολουθήσει το κεφάλαιο: Γυναίκες ‒ Από την Αντίσταση στον Δεκέμβρη, της Φιλιώς Τόλια

Τάσσος, από το Λεύκωμα για την ΕΠΟΝ

***

Η παρουσίαση του βιβλίου από τον Μάκη Μαΐλη στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ, στις 3 Δεκέμβρη στον Περισσό, με θέμα: 

«70 χρόνια από τον ηρωικό Δεκέμβρη του '44, σύγχρονα διδάγματα»

Κατά την παρουσίαση ο Μάκης Μαΐλης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, σημείωσε:

«Η έκδοση "Δεκέμβρης του ’44, κρίσιμη ταξική σύγκρουση" αποτελεί συλλογική μελετητική προσπάθεια, όπως αναφέρεται και στον πρόλογο του βιβλίου, και πραγματοποιήθηκε με αφορμή τα 70χρονα του Δεκέμβρη που συμπίπτουν με τα 96 χρόνια από την ίδρυση του Κόμματός μας. "Τιμάμε και μελετάμε την Ιστορία μας. Εμπνεόμαστε - Διδασκόμαστε - Συνεχίζουμε - Γινόμαστε πιο ικανοί στην πάλη για το λαό με στόχο το σοσιαλισμό".
Η έκδοση περιέχει δυο μέρη.

Στο πρώτο, που είναι το κύριο, περιλαμβάνονται η εισαγωγή, 6 άρθρα, το χρονικό του Δεκέμβρη, μαρτυρίες για την επιχείρηση ανατίναξης του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετάνια" και τα ονόματα των 1.014 νεκρών λαϊκών αγωνιστών στις 33 μέρες, στην Αθήνα, στον Πειραιά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τόσα ονόματα βεβαίως είναι συγκεντρωμένα, γιατί υπάρχουν και άλλα που δεν μας είναι γνωστά και που πρέπει να γίνει προσπάθεια να βρεθούν στην πορεία.

Τα περιεχόμενα 6 άρθρων αφορούν: 

• Στη σύντομη αναδρομή στην κρίσιμη χρονιά 1944.
• Στον πολιτικό συσχετισμό των δυνάμεων ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες πλευρές.
• Στις αστικές πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις της περιόδου.

• Στις μάχες των 33 ημερών στην Αθήνα.
• Στο ρόλο της γυναίκας ΕΑΜίτισσας και ΕΠΟΝίτισσας. Και, τέλος,
• Στη λαϊκή διανόηση κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Δεκέμβρη.

Βεβαίως, ο Δεκέμβρης του ’44 είναι ένα πολύπτυχο γεγονός και η μελέτη του δεν εξαντλείται εδώ. Από αυτή την άποψη η παρούσα έκδοση φιλοδοξεί να δώσει το έναυσμα για νέες εκτεταμένες εργασίες, σχετικές τόσο με τα θέματα που καταπιάνεται όσο και με άλλα που δεν καταπιάνεται και τα οποία θα ήταν πολύ χρήσιμο αν κέντριζαν το ενδιαφέρον μεταπτυχιακών και υποψήφιων διδακτορικών επιστημόνων.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει 5 ντοκουμέντα. Πρόκειται για:

• Την ιδρυτική πράξη της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, της ΠΕΕΑ, γνωστής και ως Κυβέρνησης του Βουνού.
• Την ομιλία του Γεωργίου Παπανδρέου στο συνέδριο του Λιβάνου.
• Τη Συμφωνία του Λιβάνου, καθώς και
• Τις Συμφωνίες της Καζέρτας και της Βάρκιζας.

Ο λόγος που τα συγκεκριμένα ντοκουμέντα κρίθηκε σκόπιμο να συμπεριληφθούν στο βιβλίο είναι πρώτα απ’ όλα γιατί αφορούν απευθείας το περιεχόμενο, την εξέλιξη και την κατανόηση του Δεκέμβρη, αλλά και της περιόδου που προηγήθηκε και που καθόρισε το Δεκέμβρη στο μεγαλύτερο βαθμό.

Επιπλέον, γιατί συγκεντρωμένα αυτά τα ντοκουμέντα προσφέρονται ως εύχρηστο υλικό στο μελετητή για περαιτέρω αξιοποίηση.

Στην έκδοση "Δεκέμβρης του ’44" αναδεικνύονται μια σειρά γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν κάθε ένοπλο μαζικό αγώνα και που έλαμψαν στις συγκρούσεις των 33 ημερών. Πρόκειται για τις αρετές που αναδεικνύουν μαζί και ο καθένας χωριστά απλοί άνθρωποι μόνο όταν μπαίνουν οργανωμένα στην πάλη, ορμητικά και αποφασισμένοι να τα δώσουν όλα, προκειμένου να κυριαρχήσει το δίκιο τους για καλύτερες μέρες. 

Ο ηρωικός αγώνας του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αναδεικνύεται σε ολόκληρο το βιβλίο, κυρίως στα άρθρα για τις μάχες των 33 ημερών στην Αθήνα, στο Χρονικό του Δεκέμβρη και στην πάλη της γυναίκας, της ΕΑΜίτισσας και ΕΠΟΝίτισσας.

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη για το Δεκέμβρη του ’44, όπως και για ολόκληρη τη δεκαετία 1940-1949, συνεχίζεται και θα διαρκέσει πιο έντονη, όσο οι κοινωνικές αντιθέσεις θα οξύνονται. Επομένως, το ζήτημα της αντικειμενικότητας στην Ιστορία βρίσκεται και θα βρίσκεται στο επίκεντρο.

Η ανίχνευση και η προσέγγιση της αλήθειας ήταν πάντα μια εξαιρετικά επίπονη και περίπλοκη υπόθεση και βεβαίως δεν κρίνεται κατά κανόνα από κάποιον φωτισμένο νου. Κρίνεται συλλογικά με την πείρα και τη γνώση. Και σε ό,τι μας αφορά, κρίνεται από τον συλλογικό διανοούμενο, το ΚΚΕ. Αφορά και την εκτίμηση αν αυτό που προέκυψε ως γεγονός αναμφισβήτητο ήταν θετικό ή αρνητικό, εννοώντας για ποια τάξη ήταν θετικό ή αρνητικό. Δεν υπάρχει υπερταξική ιστοριογραφία, ακόμα κι αν η θέληση του ιστοριογράφου τείνει ισχυρά να αναζητά μια τέτοια κατεύθυνση.

Η ιστορική έρευνα, για να είναι αντικειμενική, δεν φτάνει να έχει ως προϋπόθεση τη συσσώρευση γνώσεων και την καλή πρόθεση, αλλά χρειάζεται και την επιστημονική μεθοδολογία, τη μαρξιστική θεώρηση του κόσμου για την αλλαγή του, που αποτελεί μεγάλη καινοτομία της ανθρώπινης σκέψης.

Η προσέγγιση της αλήθειας μπορεί ακόμα να πάρει σε αρκετές περιπτώσεις πολύ χρόνο, ακόμα και δεκαετίες, για να επιβεβαιωθεί ένα γεγονός ή όχι. Και δεν αφορά κυρίως την ακριβή περιγραφή των ιστορικών γεγονότων. Αφορά πρωταρχικά την επισήμανση των αιτιών που τα γεγονότα εξελίχθηκαν έτσι και όχι διαφορετικά.

Με άλλα λόγια: Μεγάλα γεγονότα, όπως ο Δεκέμβρης, που αναλύαμε και εξηγούσαμε με τον άλφα και βήτα τρόπο στο παρελθόν, δεν μπορεί να εξετάζονται υπό το ίδιο πρίσμα και μετά από την αντεπανάσταση του 1989-1991. Και αυτό, πρώτα απ’ όλα βεβαίως επειδή συντελέστηκε ένα γιγάντιο πισωγύρισμα της ανθρωπότητας, που είναι ασφαλώς προσωρινό, όμως δεν παύει να είναι ένα γιγάντιο πισωγύρισμα. Αλλά επιπλέον, επειδή όχι μόνο δεν υπήρξε ούτε στοιχειώδης αντίσταση στην επικράτηση της αντεπανάστασης, αλλά η αντεπανάσταση καθοδηγήθηκε από τους ήδη τροποποιημένους, εκφυλισμένους κρατικούς και κομματικούς θεσμούς, γεγονός που τονίζει ακόμα περισσότερο το βάθος του προβλήματος μέσα στο ίδιο το κομμουνιστικό κίνημα. Επομένως και το καθήκον που έχει αυτό να αναζητήσει τις αιτίες αυτών των εξελίξεων, προκειμένου να βγάλει τα αναγκαία συμπεράσματα.

Σε αυτό το καθήκον συμβάλλει το ΚΚΕ, έχοντας πραγματοποιήσει μια σειρά βήματα, με τις επεξεργασίες που περιλαμβάνονται στις Αποφάσεις του 18ου και του 19ου Συνεδρίων του, καθώς και στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949-1968. Στο πλαίσιο αυτών των επεξεργασιών πραγματοποιήθηκε και η μελέτη για το Δεκέμβρη του ’44.

Η εξαγωγή διδαγμάτων συνιστά πολιτική στάση τιμής μιας ηρωικής πορείας και των πρωταγωνιστών της, των λαϊκών μαζών, καθώς και προσπάθεια εκπλήρωσης των οραμάτων τους, αφού ισχυροποιεί την πάλη για το σοσιαλισμό. Τέτοια μαθήματα έχουν δώσει στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα αρχικά ο Μαρξ και ο Ένγκελς και στη συνέχεια ο Λένιν. 

Τίμησαν την Παρισινή Κομμούνα, ασκώντας ταυτόχρονα κριτική για τα λάθη της και βγάζοντας από αυτά συμπεράσματα για τον τύπο του κράτους που αντιστοιχεί στην οργάνωση της νέας κοινωνίας από την εργατική τάξη, αφού προηγηθεί το τσάκισμα του αστικού κράτους. Έτσι, πέρα από τον ηρωισμό της, που αποτελεί ένα από τα αθάνατα παραδείγματα ταξικής πάλης και διαδικασίας ωρίμανσης του εργατικού κινήματος, η Κομμούνα του Παρισιού πρόσφερε ανεκτίμητο έργο και με τα διδάγματα που βγήκαν από τα μισοτελειώματά της.

Διδάγματα από το Δεκέμβρη επισημαίνονται στην εισαγωγή της έκδοσης και αφορούν τη στρατηγική του Κόμματος και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, στη διάρκεια της Κατοχής και στη συνέχεια, ως πηγή των Συμφωνιών του Λιβάνου και της Καζέρτας.

Παραμένει βαρυσήμαντη η υπόμνηση του Μαρξ:

"… οι προλεταριακές επαναστάσεις (…) κάνουν αδιάκοπη κριτική στον ίδιο τον εαυτό τους, διακόπτουν κάθε τόσο την ίδια τους την πορεία, ξαναγυρίζουν σε κείνο που φαίνεται ότι έχει πραγματοποιηθεί για να ξαναρχίσουν από την αρχή, περιγελάνε με ωμή ακρίβεια τις μισοτελειωμένες δουλειές (…) φαίνονται να ξαπλώνουν χάμου τον αντίπαλό τους μόνο για να του δώσουν την ευκαιρία ν’ αντλήσει καινούργιες δυνάμεις από τη γη και να ορθωθεί πάλι πιο γιγάντιος μπροστά τους, οπισθοχωρούν μπροστά στην ακαθόριστη απεραντοσύνη των σκοπών τους, ώσπου να δημιουργηθεί η κατάσταση που κάνει αδύνατο κάθε ξαναγύρισμα…".

Σύντροφοι και συντρόφισσες,

Ποιες δυνάμεις συγκρούστηκαν το Δεκέμβρη; Τα άρθρα για τον πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων και τις στρατιωτικές και πολιτικές αστικές οργανώσεις τεκμηριώνουν με σαφήνεια τον ταξικό χαρακτήρα της σύγκρουσης. Την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, που ο Μπρεχτ απέδωσε έξοχα, όσον αφορά την αστική πλευρά: "Απ’ τα κανόνια ανάμεσα οι εμπόροι ξεπροβάλαν".

Τι αποδεικνύεται με αυτά τα δυο άρθρα;

Πρώτον, ότι η αστική παράταξη αντιμετώπισε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ ενωμένη, παρά τις οξύτατες αντιθέσεις ανάμεσα σε δυνάμεις της, κυρίως ανάμεσα στους βασιλόφρονες και τους αντιβασιλικούς. Και όπου αυτή η ενότητα πήγαινε να διαρρηχθεί, παρενέβαινε ο ενοποιητικός εγγλέζικος παράγοντας και την επέβαλε.

Δεύτερον: Αποδεικνύεται ότι ο ενιαίος στόχος όλων των αστικών δυνάμεων, για την περιφρούρηση της καπιταλιστικής εξουσίας, είχε τεθεί ως καθήκον και η προετοιμασία για την εκπλήρωσή του είχε αρχίσει πολύ πριν το Δεκέμβρη. Το στόχο αυτό υπηρετούσαν και οι κυβερνήσεις των δοσιλόγων με τους ταγματασφαλίτες και οι άλλες αστικές οργανώσεις, του ΕΔΕΣ, της Χ, της ΠΑΟ, της ΡΑΝ κλπ., και η εγγλέζικη παρουσία μαζί με τις παραπάνω οργανώσεις και με την αστική ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου.

Στην τακτική τους απέναντι στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ δεν συνέπιπταν πάντα. Άλλοι χρησιμοποιούσαν μόνο την ένοπλη βία και την τρομοκρατία, άλλοι τη "συμμαχική" αναγκαιότητα για την αντιμετώπιση των κατακτητών, πολλές φορές μαζί με την προβοκάτσια, την ιδεολογικοπολιτική πίεση, τους εκβιασμούς. Οι διαφορετικές τακτικές υπηρετούσαν την κοινή επιδίωξη.

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Επιτρέψτε και μια ιδιαίτερη αναφορά στο άρθρο για τη διανόηση και το ρόλο της την Κατοχή και το Δεκέμβρη. Κι αυτό, επειδή πρώτη φορά στην κομμουνιστική ιστοριογραφία -απ’ όσο τουλάχιστον γνωρίζουμε- αντιμετωπίζεται με αυτή την οπτική η πολιτική διάσταση στο έργο των ΕΑΜιτών λογοτεχνών. Η ουσία της συμπυκνώνεται στο τελευταίο σημείο του άρθρου:

"… η σύνθεση, η πρακτική και τα αιτήματα του ΕΑΜ-Λογοτεχνών περιορίζονται στη διεξαγωγή της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης, Αντίθετα η αστική διανόηση υπερασπίζεται πάντα την αστική εξουσία και προς επίτευξη αυτού του στόχου διαμορφώνει ανάλογα και τον πολιτικό της λόγο".

Ταυτόχρονα στο άρθρο σημειώνονται και εξαιρέσεις του κανόνα, όπως αυτή του Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος το 1942, δηλαδή μεσούσης της Κατοχής, έγραψε το ποίημα: "Η τελευταία Π. Α. εκατονταετία". Πρόκειται για ένα έργο που πηγαίνει πολύ πέρα από το στόχο της εθνικής απελευθέρωσης, φτάνοντας στην κομμουνιστική κοινωνία.

Το άρθρο οδηγείται στο παραπάνω πολιτικό συμπέρασμα για έργα ΕΑΜιτών λογοτεχνών, δείχνοντας ταυτόχρονα σεβασμό στη λογοτεχνική αξία των δημιουργημάτων της περιόδου και δίχως να επιχειρεί μια αισθητική αποτίμησή τους, αλλά και δείχνοντας απεριόριστη εκτίμηση στον πολιτικό αγώνα των εργατών της Τέχνης.

Εισάγεται, λοιπόν, ένας προβληματισμός που δίνει το έναυσμα για μία σε βάθος μελέτη τής τότε, αλλά και της μεταγενέστερης περιόδου, όσον αφορά το εξής θέμα: Πώς επηρέασε τον πεζό και τον ποιητικό λόγο, η αποτυπωμένη στην προγραμματική αντίληψη του Κόμματος ανάλυση σχετικά με την αστική τάξη στην Ελλάδα. 

Ειδικότερα, πώς επηρέασε η μη αντικειμενική εκτίμηση ότι η αστική τάξη πρόδωσε την ιστορική αποστολή της, γιατί ήταν υποτελής και ξενόδουλη και επειδή συμβιβάστηκε με τις μισοφεουδαρχικές δυνάμεις. 

Επομένως, ότι το έργο της που το εγκατέλειψε, αναλάμβανε να φέρει σε πέρας η εργατική τάξη, ολοκληρώνοντας αυτή και το κόμμα της τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό. Και ότι στις συνθήκες της Κατοχής αυτό το καθήκον μπλεκόταν με το καθήκον της αντιφασιστικής εθνικοαπελευθερωτικής πάλης.

Με αυτό τον τρόπο γινόταν επίκαιρο το 1821 και το "αθάνατο κρασί του" και ανεπίκαιρη η Παρισινή Κομμούνα και κυρίως η Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Το 2018 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ. Για αυτό το σημαντικό γεγονός το Κόμμα μας ήδη προγραμματίζει ποικίλες εκδηλώσεις, ανάμεσα σε αυτές και σειρά εκδόσεων.

Ταυτόχρονα βρισκόμαστε σε φάση υλοποίησης της Απόφασης του 19ου Συνεδρίου για τη νέα συγγραφή και έκδοση του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, της περιόδου 1918-1949. Σε αυτό το καθήκον επιχειρείται να συμβάλουν εργασίες για μεμονωμένα ζητήματα, όπως η παρούσα "Δεκέμβρης ’44".

Υπάρχει ένας πολύ σημαντικός και αναντικατάστατος παράγοντας που εγγυάται ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και αυτός ο παράγοντας είναι η ωρίμανση της συλλογικής σκέψης και πολιτικής αντίληψης του ΚΚΕ».

902

Επισημάνσεις κειμένου, επιλογή εικόνων: Μποτίλια Στον Άνεμο