Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (5 Ιουνίου 1898 - 19 Αυγούστου 1936)

Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα: Το φιλί (1927) - Λόρκα και Νταλί. (Πηγή φωτό)

ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ


ΜΟΥΛΕΤΑ

Δωρεάν η ζωή Φεδερίκο
Γκαρθία Λόρκα δωρεάν ο θάνατος.
Αυτό το άλικο πανί δεν έχει πάντοτες

αγαθή βεβαιότητα.
Είν’ ο Θεός που αμιγής εκτείνεται στο μαύρο

πλήρως απών ή ανεικόνιστος.
Όμως εσύ μυρόεσσα Ισπανία –της Ευρώπης θερμότητα–

τι δόξα πρόσθεσες απ’ τη λαλιά του

              την άσπιλη

σ’ ανελέητο ήλιο σ’ έναν ουρανό

που πυραχτώνει διαμπερής αθωότητα...

Ισπανία εσύ αυθεντία στο θάνατο!

Δωρεάν η όραση Φεδερίκο

Γκαρθία Λόρκα δωρεάν η τυφλότητα.

ΕΡΥΘΡΟΓΡΑΦΟΣ [1988]

ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ, ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ Β΄ (1979-1991)

ΙΚΑΡΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ, Αθήνα 1994

Νταλί: Φ. Γκ. Λόρκα, 1924. (Πηγή φωτό)

RAFAEL ALBERTI


ΣΤΟΝ ΦΕΔΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ, ΠΟΙΗΤΗ ΑΠ’ ΤΗ ΓΡΑΝΑΔΑ

Τούτη τη νύχτα όπου ο σουγιάς τ’ ανέμου
μπήγεται στου καλοκαιριού το πτώμα,
στην κάμαρά μου να διαγράφεται είδα
σκούρα η κατατομή σου του τσιγγάνου.

Ανθόκηπος. Ξιφίες των ποταμιών,
κόκκινοι απ’ των ανθών το γάργαρο αίμα.
Πικροδάφνες. Καλύβια. Λιβαδότοποι.
Και στα βουνά, ψηλά, ληστές σαράντα.

Σε μιας ελιάς εξύπνησες τον ίσκιο,
δίπλα απ’ το νιο λουλούδι των ασμάτων.
Γη κι αγέρας, σκλαβώθηκε η ψυχή σου…

Παρατώντας, γλυκούλα, τους βωμούς της,
έκαψε μπρος σου μια ανεμώνη – τάμα
των λαϊκών μας τραγουδιών η μούσα.

                                                       Μετάφραση: Ηλίας Ματθαίου.

Πηγή ALBERTI: ΑΛΩΝΑΚΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

*

Νταλί: Invisible Afghan with the Apparition on the Beach of the Face of Garcia Lorca in the Form of a Fruit Dish with Three Figs, 1938.

*

ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΓΝΑΘΙΟ ΣΑΝΤΣΙΕΘ ΜΕΧΙΑΣ
ΣΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ
(Απόσπασμα)

Ποίηση: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Απόδοση στα Ελληνικά: Νίκος Γκάτσος
Διεύθυνση ορχήστρας: Σταύρος Ξαρχάκος
Μπουζούκι: Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης
Αφήγηση: Μάνος Κατράκης
Ερμηνεία: Κώστας Πασχάλης
Δίσκος: Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας (1969)

Το ποίημα γράφτηκε από το Λόρκα το 1934, με αφορμή το θάνατο του καλύτερου του φίλου, Ignacio Sanchez Mejias σε ταυρομαχία.

ΣΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ
(Απόσπασμα)

Η πέτρα είναι ένα μέτωπο μ' όνειρα που στενάζουν
Μα δεν κρατάει κυρτό νερό και κρύα κυπαρίσσια
Η πέτρα πλάτη είναι γυμνή τον χρόνο να σηκώσει
Με δένδρα δακρυοπότιστα, κορδέλες και πλανήτες

Είδα βροχές σταχτιές βροχές στα κύματα να τρέχουν
Τα τρυπημένα υψώνοντας και τρυφερά τους χέρια
Να μην πιαστούν στο αγκάλιασμα της πλαγιασμένης πέτρας
Που καταλεί τη σάρκα τους και δε ρουφάει το αίμα

Γιατί η πέτρα είναι ανοιχτή σε σπόρους και σε νέφη
Σε σκελετούς κορυδαλλών και σ'αμφιλύκης λύκους
Μα ήχο κανένα δε γεννάει και κρύσταλλα και φλόγες
Παρά μονάχα ατέλειωτες αρένες δίχως τοίχους

Πάνω στην πέτρα ο Ιγνάθιο ο καλογεννημένος
Τέλειωσε πια. Τι μένει εδώ; Την όψη του κοιτάχτε:
Ο θάνατος τη σκέπασε με κερωμένα θειάφια
Και σκοτεινού μινώταυρου του φόρεσε κεφάλι

Τέλειωσε πια. Τώρα η βροχή στ'άδειο του στόμα μπαίνει
Τώρα ο αγέρας σαν τρελός φεύγει απ' τα κούφια στήθη
Και ποτισμένος ο έρωτας με του χιονιού τα δάκρυα
Πάει ζεστασιά να ξαναβρεί ψηλά στα βοσκοτόπια

Ποιος μίλησε; Βαριά σιωπή σα μπόχα βασιλεύει
Μπροστά μας είναι ένα κορμί στη σκοτεινιά δοσμένο
Μια κατακάθαρη μορφή που κάποτε είχε αηδόνια
Και τώρα τρύπες άπατες γεμάτη απ' άκρη σ'άκρη

Ποιος θρόισε το σάβανο; Όχι, δε λέει αλήθεια
Κανείς εδώ δεν τραγουδάει κανείς εδώ δεν κλαίει
Κανείς σπιρούνια δε χτυπά και την οχιά δεν σκιάζει:
Μόνο τα μάτια ολάνοιχτα θέλω εδώ πέρα να'χω
Να βλέπω τούτο το κορμί που αναπαμό δεν θα'βρει

Τους άνδρες θέλω εδώ να ιδώ με την φωνή την άγρια
Που τιθασεύουν άλογα, ποτάμια κυβερνάνε
Που σύγκορμα τραντάζονται καθώς τραγούδια λένε
Με ήλιο και πετροχάλικα στο φλογερό τους στόμα

Εδώ να' ρθούνε να τους δω. Μπροστά σ'αυτή την πέτρα
Μπροστά σε τούτο το κορμί με τα σπασμένα γκέμια
Εδώ να'ρθούνε να μου ειπούν ποιος δρόμος τώρα μένει
Για τούτον τον παλικαρά που ο θάνατος ορίζει

Θέλω έναν θρήνο να μου ειπούν να μοιάζει σαν ποτάμι
Με καταχνιές ανάλαφρες και δασωμένες όχτες
Μακριά να πάρει το κορμί του Ιγνάθιο, ώσπου να σβήσει
Χωρίς ν'ακούει το ανάσασμα το καυτερό του ταύρου

Να σβήσει εκεί στου φεγγαριού την ασημένια αρένα,
που όντας παιδί καμώνεται βουβάλι πονεμένο,
να σβήσει μέσα στη νυχτιά χωρίς ψαριών τραγούδι,
στ' άσπρα τα θάμνα του καπνού που η παγωνιά πετρώνει.

Δε θέλω να του βάλουνε στην όψη του μαντίλια,
για να του γίνει ο θάνατος πικρός σταυραδερφός του.
Πήγαινε Ιγνάθιο. Μην ακούς την πυρωμένη ανάσα.
κοιμήσου, πέτα, ησύχασε. Και η θάλασσα πεθαίνει.

*

ΤΟ ΣΚΟΡΠΙΟ ΑΙΜΑ
( Απόσπασμα )

ΤΟ ΣΚΟΡΠΙΟ ΑΙΜΑ
( Απόσπασμα )

Δεν είχεν άρχοντα η Σεβίλλια
Μπροστά του για να παραβγεί
Ούτε σπαθί σαν το σπαθί του
Ούτε καρδιά να'ν' τόσο αληθινή
Σαν ποταμός από λιοντάρια
Η ξακουσμένη του αντρειοσύνη
Και σαν σε πέτρα σκαλισμένη
Η στοχασιά του η μετρημένη
Φως χρυσαφένιο είχε μιας Ρώμης
Ανδαλουσιάνικης στο μάτι
Και το χαμόγελό του νάρδος
Από σπιρτάδα κι απ' αλάτι
Τι ταυρομάχος στην αρένα!
Τι βράχος πάνω στα βουνά!
Τι απαλός με τ'άγρια στάχυα!
Τι δυνατός με τα σπιρούνια!
Τι τρυφερός με την δροσιά!
Τι λαμπερός στα πανηγύρια!
Τι τρομερός με τις στερνές
Του σκοταδιού τις μπαντερίλιες!

Τώρα για πάντα πια κοιμάται
Τώρα τα μούσκλια και τα χόρτα
Με δάχτυλα που δε λαθεύουν
Το άνθος ανοίγουν του μυαλού του
Και το τραγουδιστό του αίμα
Κυλάει σε βάλτους και λιβάδια
Γλιστράει στο σύγκρυο των κεράτων
Άψυχο στέκει στην ομίχλη
Σε βουβαλιών σκοντάφτει πόδια
Σα μια πλατειά μια λυπημένη
Μια σκοτεινή γλώσσα ώσπου τέλμα
Να γίνει από αγωνία πλάι
Στον Γκουαδαλκιβίρ των άστρων
Της Ισπανίας ω άσπρε τοίχε!
Κι εσύ του πόνου ω μαύρε ταύρε!
Αίμα του Ιγνάθιο παγωμένο!
Αηδόνι στην καρδιά του μέσα
Όχι!
Δε θέλω να το βλέπω!
Δεν είναι ανθός να το χωρέσει
Και χελιδόνια να το πιούνε
Πάχνη αστεριών να το κρυώσει
Τραγούδι και κρινοπλημμύρα
Και κρύσταλλο να το ασημώσει
Όχι!
Δε θέλω να το βλέπω!

*

ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΝΕΜΕΝΗΣ



Του Ανέμου και της Παινεμένης
 
Ποίηση: Federico Garcia Lorca.
Ποιητική απόδοση: Οδυσσέας Ελύτης.
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη, « ROMANCERO GITANO», 1967.
Κιθάρα: John Williams.

Ντέφι χτυπώντας το φεγγάρι
χορεύει κι έρχεται με χάρη,
έρχεται μες στις ερημιές
από το φως ασημωμένη
μικρή τσιγγάνα η Παινεμένη.

Ως τη θωρεί πετιέται πάνου
ο Άνεμος ο ακοίμιστος,
Πουνέντες άντρας πονηρός
κοιτάει τη μικρή κοιτάει
κι ολόγλυκα της τραγουδάει: 

– Μικρούλα μου άσε να σηκώσω
το φουστανάκι σου να ειδώ
άσε με λίγο να σ' αγγίξω
και της κοιλίτσας σου ν ανοίξω
το ρόδο το γαλαζωπό

Πετάει το ντέφι τρομαγμένη
και τρέχει τρέχει η Παινεμένη,
ξοπίσω της ακολουθεί
Άνεμος άντρας που κρατεί
μια σπάθα, σπάθα αστραφτερή

Άχ(κ)ου το κύμα πώς χλωμιάζει
ο κάμπος άκ(χ)ου πώς στενάζει
παίζει των ίσκιων η φλογέρα
μέσα στο σκοτεινό αγέρα: 

– Τρέχα Παινεμένη τρέχα
κι όπου να ναι θα προφτάσει
ο Άνεμος και θα σ αρπάξει,
να τος χιμάει από ψηλά
γλείφεται γλώσσες τις εννιά

Στο πρώτο σπίτι η Παινεμένη
χώνεται μέσα αλαφιασμένη
την αρωτάνε να τους πει
και κείνη λέει κι ανιστορεί

Ενώ απ τη λύσσα του θερίο,
ο Άνεμος γυρνάει στο κρύο
παίρνει το σπίτι και το ζώνει
τα κεραμίδια του δαγκώνει


*

Lola Flores
Requiem por Federico García Lorca

*

Cuerpo presente - Σώμα στην Πέτρα

Cogida y muerte - Το χτύπημα κι ο θάνατος

Μουσική : Σταύρος Ξαρχάκος

Ποίηση : Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Δίσκος : Llanto por Ignacio Sanchez Mejias (η ηχογράφηση έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 1996).

Η σύνθεση του στα Ισπανικά έγινε μετά από παραγγελία του Pierre Jourdan το 1994 . Απαγγέλει η ηθοποιός Isabelle Ayukar και τραγουδά η μεσόφωνος Lucile Vignon.

Στο πρώτο μέρος ακούγεται ο Νίκος Γκάτσος, που απαγγέλει στα Ισπανικά απόσπασμα του ποιήματος με τίτλο : Cuerpo presente (Σώμα στην πέτρα).

*

Bodas de sangre
Ματωμένος Γάμος
Director: Carlos Saura
Writers: Antonio Gades, Federico García Lorca (play)
Stars: Antonio Gades, Cristina Hoyos, Emilio de Diego

*
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΜΟΥΛΑΡΙΑ

Estrella Morente

(Πηγή φωτό)

Ο Λόρκα είχε ταχθεί ανοιχτά κατά του φασισμού και των πραξικοπηματικών σχεδίων της Φάλαγγας.
Στις 17 Αυγούστου 1936 συνελήφθη από τους φαλαγγίτες στη Γρανάδα και το πρωί της 19ης τουφεκίστηκε στο Βιθνάρ.
Έτσι έκλεισε ο σύντομος κύκλος της ζωής ενός εκ των μεγαλύτερων ποιητών του αιώνα μας. Ήταν 38 χρονών.

*
Επιμέλεια (επιλογή ποιημάτων, φωτό, βίντεο) Μπ.Σ.Α.