Το υπόβαθρο της κρίσης στην Ουκρανία και οι… «ειρηνιστές»

Ελισαίος Βαγενάς

Μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ 

Αποσπάσματα από την ομιλία του σε εκδήλωση του Κόμματος και της ΚΝΕ, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στις 13/3

Για να μπορέσεις να εκτιμήσεις σωστά μια κατάσταση, ένα γεγονός, πρέπει να κάνεις προσπάθεια να το δεις σε σύνδεση με τη γενικότερη κατάσταση, τις γενικότερες εξελίξεις.

Έτσι και με τις εξελίξεις στην Ουκρανία.

Δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε ικανοποιητικά τα γεγονότα, την κατάσταση που διαμορφώνεται, εάν δεν δούμε σφαιρικότερα τις εξελίξεις. 

Πάνω σε ποιο «έδαφος» είχαμε τις αιματηρές εξελίξεις στο Κίεβο και τα γεγονότα που ακολούθησαν;

Πώς γίνεται και δύο λαοί, ο ρωσικός και ο ουκρανικός, που έζησαν για πολλές δεκαετίες αρμονικά, να βρίσκονται σήμερα σε μια τέτοια αντιπαράθεση, όπου στα σοβαρά να εξετάζεται το ενδεχόμενο εχθροπραξιών και πολεμικής αιματοχυσίας;

Πρόκειται για θεμελιακό ερώτημα! Έφταιξε, μήπως, ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρώσος Πρόεδρος, έχει μια «ναπολεόντεια μεγαλομανία», όπως γράφουν ορισμένες ελληνικές εφημερίδες, και θέλει να ενσωματώσει κι άλλες περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ στη σημερινή Ρωσία;

Τέτοιες αναλύσεις είναι σαν εκείνη που έλεγε όταν εκλέχτηκε ο Ομπάμα Πρόεδρος, ότι δήθεν αυτός θα ακολουθούσε μια «φιλειρηνική» και «προοδευτική» πολιτική γιατί είναι... ο «πρώτος έγχρωμος» Πρόεδρος των ΗΠΑ...

Είναι πάγια τακτική των αστών να επιχειρούν να ερμηνεύσουν κοινωνικο-πολιτικές εξελίξεις μέσα από τους διαστρεβλωτικούς φακούς της ψυχανάλυσης της μιας ή της άλλης προσωπικότητας. Ωστόσο, οι εξελίξεις έχουν βαθύτερες, κοινωνικο-πολιτικές αιτίες! 

Κι όπως σημείωνε ο ηγέτης της Οχτωβριανής Επανάστασης, ο Λένιν, η πολιτική είναι η συμπυκνωμένη έκφραση της οικονομίας. Ωστόσο, με τη σειρά της και η πολιτική μπορεί να επηρεάσει την οικονομία.

Συνέπειες της αλλαγής στις σχέσεις παραγωγής

Γενικά, όταν μιλάμε για την οικονομία, δεν εννοούμε μονάχα τα εργοστάσια, τα καράβια, τις τράπεζες κ.ο.κ., αλλά πρώτα απ' όλα εννοούμε τις οικονομικές σχέσεις των ανθρώπων.

Μιλάμε για το σύνολο των κυρίαρχων παραγωγικών σχέσεων της κάθε φορά ιστορικά δοσμένης κοινωνίας. Γιατί οι παραγωγικές σχέσεις δεν αποτελούν μια φυσική κι αμετάβλητη κατάσταση.

Αν κάτι άλλαξε, σε σχέση με πριν από 30 χρόνια, στην Ουκρανία δεν είναι μόνο ότι τώρα παράγονται λιγότερα αγαθά, σε σχέση με τα σοσιαλιστικά χρόνια, αλλά άλλαξαν εντελώς οι κοινωνικές σχέσεις, οι σχέσεις που υπάρχουν στη διαδικασία της παραγωγής, της ανταλλαγής, της διανομής και της κατανάλωσης των υλικών αγαθών.

Εδώ, λοιπόν, πρέπει να ψάξουμε για να βρούμε τη ρίζα των ιδιαίτερα επικίνδυνων τωρινών εξελίξεων που διαδραματίζονται στην Ουκρανία.

Αν εξετάσουμε το τι άλλαξε σε σχέση με πριν από 30 χρόνια, θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως τόσο στην Ουκρανία, όσο και στη Ρωσία, η επιστροφή στο δρόμο της καπιταλιστικής ανάπτυξης συμβάδισε με μια κοινωνική οπισθοδρόμηση.

Μέσα από μια διαδικασία αντεπαναστατική, αυτές οι χώρες εγκατέλειψαν το δρόμο του σοσιαλισμού κι επέστρεψαν σε εκείνο το είδος των παραγωγικών σχέσεων, όπου τα μέσα παραγωγής δεν είναι πλέον κοινωνική ιδιοκτησία, αλλά ατομική ιδιοκτησία.

Να, λοιπόν, η μεγάλη αλλαγή! Αυτή που συντέλεσε και στις συγκεκριμένες εξελίξεις που μας απασχολούν.

Ποιοι συγκρούονται και γιατί; 

Κι ας μην ξεχνάμε, ακόμη, πως ο καπιταλισμός, στον οποίο επέστρεψαν αυτές οι πρώην Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες, είναι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός.

Ένας καπιταλισμός, δηλαδή, όπου κουμάντο κάνουν μεγάλες επιχειρήσεις, μονοπώλια που έχουν στη «δούλεψή» τους χιλιάδες εργαζόμενους, με προϋπολογισμούς και κέρδη «μαμούθ», συχνά με ιδιωτικούς στρατούς και σχέσεις στενότατες με το καπιταλιστικό κράτος, που είναι το όργανο που έχουν οι καπιταλιστές για την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων. 

Μιλάμε για γιγαντιαίες εταιρείες, όπως η «Σεβρόν» κι η «Γκαζπρόμ».

Όλες αυτές οι τεράστιες επιχειρήσεις κυνηγούν, σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης, το κέρδος. Πώς θα το εξασφαλίσουν; 

Μονάχα εάν εκτοπίσουν τον ανταγωνιστή τους, αν τον καταστρέψουν ή τον απορροφήσουν, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερα μερίδια των αγορών, εξασφαλίζοντας πρώτες ύλες, υποδομές (λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηρόδρομους), αγωγούς κ.λπ., εξασφαλίζοντας πλεονεκτική θέση έναντι των ανταγωνιστών τους. 

Εδώ, βέβαια, όπως «των φρονίμων τα παιδιά, πριν πεινάσουν μαγειρεύουν», έτσι και οι καπιταλιστές έχουν φροντίσει, «έχουν κάνει το κουμάντο τους» για να έχουν σ' αυτήν τη μάχη «γερά χαρτιά». Πρώτα απ' όλα τους κρατικούς μηχανισμούς των χωρών τους κι έπειτα τις διακρατικές καπιταλιστικές ενώσεις που έχουν συγκροτήσει, όπως είναι η ΕΕ.

Να γιατί το ΚΚΕ εκτιμά πως τα αιματηρά γεγονότα στο Κίεβο είναι αποτέλεσμα της επέμβασης ΗΠΑ - ΕΕ και του σφοδρού ανταγωνισμού τους με τη Ρωσία για τον έλεγχο των αγορών, των πρώτων υλών και των δικτύων μεταφοράς της χώρας.

Αυτός ο σκληρός ανταγωνισμός δεν γίνεται προς όφελος των εργαζομένων αυτών των χωρών (των Αμερικανών, των Ευρωπαίων, των Ρώσων, των Ουκρανών), αλλά προς όφελος των ισχυρών μονοπωλίων, που εδρεύουν σ' αυτές τις χώρες.

Γιατί «μπλέχτηκαν» στην Ουκρανία;

Ας απαντήσουμε τώρα σ' ένα άλλο ερώτημα: Πώς μπλέχτηκαν αυτές οι δυνάμεις σ' αυτόν τον ανταγωνισμό;

Καταρχήν βλέπουμε πως πλέον αυτές οι δυνάμεις, όπως κι άλλες ισχυρές καπιταλιστικές χώρες, δεν είναι ανάγκη να συνορεύουν για να βρίσκονται σε σκληρό ανταγωνισμό. 

Έτσι, π.χ., τις βλέπουμε να συγκρούονται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου, δηλαδή στη «γειτονιά» μας, αλλά και στην Αρκτική, στην Αφρική, στη Νοτιοανατολική Ασία. 

Χρησιμοποιούν τις συμμαχίες με τα άλλα αστικά καθεστώτα στη μια ή άλλη περιοχή, χρησιμοποιούν οικονομικά, διπλωματικά, αλλά και στρατιωτικά μέσα για να αυξήσουν την επιρροή τους, να μειώσουν τα «ερείσματα» του αντιπάλου τους.

Στην περίπτωση, όμως, της Ουκρανίας έπαιξε ρόλο και η θέση της: Αυτή αποτελεί γεωπολιτικό πέρασμα από τη Ρωσία προς την υπόλοιπη Ευρώπη.

Είναι το νέο «σύνορο» όχι μόνο της ΕΕ, αλλά και της ευρωατλαντικής συμμαχίας, του ιμπεριαλιστικού οργανισμού του ΝΑΤΟ, με τη Ρωσία.

Αυτό το «σύνορο», το λέω μεταφορικά, γιατί μιλάμε για μια μεγάλη χώρα, με 50 εκατομμύρια πληθυσμό, βρέθηκε στο στόχαστρο των παραπάνω δυνάμεων.

Το επόμενο σημαντικό στοιχείο, για την κατανόηση των εξελίξεων, είναι πως στο εσωτερικό της αστικής τάξης της Ουκρανίας εμφανίστηκε ένα βαθύ «ρήγμα».

• Ένα ισχυρό τμήμα της αστικής τάξης της Ουκρανίας εκτιμά πως μπορεί να βγει ωφελημένο αρχικά από τη σύνδεση και στην πορεία από την ενσωμάτωση της Ουκρανίας στην ΕΕ.
• Ένα άλλο, επίσης σημαντικό, τμήμα της αστικής τάξης της Ουκρανίας, οι επιχειρήσεις των οποίων προσανατολίζονται στη ρωσική αγορά, θέλει στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία και την ένταξη στην Τελωνειακή Ένωση, που έχει συγκροτηθεί ως πρώτο στάδιο της «Ευρασιατικής Οικονομικής Κοινότητας», μιας νέας διακρατικής καπιταλιστικής ένωσης, με «ατμομηχανή» τη Ρωσία.

Σ' αυτήν την ενδοαστική αντίθεση ανάμεσα στους καπιταλιστές της Ουκρανίας παρενέβησαν ΕΕ και ΗΠΑ σε ανταγωνισμό με τη Ρωσία.

Οι ΗΠΑ και η ΕΕ αφού ξόδεψαν έναν πακτωλό χρημάτων για την προετοιμασία των δυνάμεων της «αντιπολίτευσης», τη στήριξαν και πολιτικά, έστειλαν υψηλόβαθμους διπλωμάτες εκεί (ακόμη και μισθοφόρους, λέγεται) και κατάφεραν την ανατροπή της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς.

Να γιατί εμείς εκτιμούμε πως αυτή η ανατροπή δε συνιστά «δημοκρατική εξέλιξη» κι «επανάσταση».

Πολύ περισσότερο που με τη στήριξη ΕΕ και ΗΠΑ στην επιφάνεια αναρριχήθηκαν αντιδραστικές έως και φασιστικές δυνάμεις, που χρησιμοποιούνται από ΕΕ - ΗΠΑ για την προώθηση των γεωπολιτικών τους στόχων στην περιοχή της Ευρασίας.

Ο καπιταλισμός «γεννά» τον πόλεμο

Από τα γεγονότα που είναι σε εξέλιξη μπορούμε να εξαγάγουμε ορισμένα συμπεράσματα.

Ένα πρώτο συμπέρασμα:

Αποδεικνύεται πόσο ανίσχυροι δείχνουν ο ΟΗΕ, ο ΟΑΣΕ στην κρίση της Ουκρανίας.

Και πόσο φανερά υποκριτικές ακούγονται οι φωνές π.χ. των «ειρηνιστών», του ΣΥΡΙΖΑ, της ΔΗΜΑΡ, που καλούν αυτές τις οργανώσεις (και την ελληνική κυβέρνηση μέσα σ' αυτές) να δραστηριοποιηθούν και να φέρουν την «ειρήνη».

Κοιτάξτε πώς άλλαξαν ρόλους ΗΠΑ και Ρωσία, σε σχέση με το Κόσσοβο.

Αν τότε οι ΗΠΑ στήριζαν, όπως ισχυρίζονταν, το δικαίωμα στην «αυτοδιάθεση» και η Ρωσία το δικαίωμα της «εδαφικής κυριαρχίας», σήμερα έχουν αλλάξει ρόλους, σ' ένα θέατρο του παραλόγου, που μέσα του περικλείει τη λογική του ανταγωνισμού των μονοπωλίων.

Σήμερα, η κάθε πλευρά αντλεί επιχειρήματα από το χτεσινό «οπλοστάσιο» της αντίπαλης πλευράς.

Οι εξελίξεις δείχνουν πως το Διεθνές Δίκαιο, όπως το γνώρισαν οι λαοί την περίοδο της ενεργητικής παρουσίας και δράσης του σοσιαλιστικού συστήματος στις διεθνείς υποθέσεις, δεν υπάρχει. Έχει γίνει «φύλλο και φτερό».

Έχει υποκατασταθεί πλήρως από το ιμπεριαλιστικό δόγμα του «προληπτικού χτυπήματος», της εκστρατείας «κατά της τρομοκρατίας» και τόσων άλλων προσχημάτων.

Το Διεθνές Δίκαιο, στο βαθμό που διαμορφώνεται μόνο από καπιταλιστικά κράτη κι όχι ως συσχετισμός μεταξύ καπιταλιστικών και σοσιαλιστικών κρατών, δεν μπορεί σήμερα, παρά να είναι χειρότερο για τους λαούς, για την εργατική τάξη.

Σήμερα, δεν μπορεί να μην παίρνουμε υπόψη μας αυτήν την αλλαγή και να εγκλωβιζόμαστε σε αιτήματα για δήθεν «πιο δραστήριο ρόλο» του ΟΗΕ και του ΟΑΣΕ ή για τον εκδημοκρατισμό του ΟΗΕ και του Διεθνούς Δικαίου.

Αυτές οι αντιλήψεις καλλιεργούνται από αστικές και οπορτουνιστικές δυνάμεις για να παραπλανούν το λαό, ότι δήθεν μπορεί κάποιος να εγγυηθεί έναν ειρηνικό κόσμο, χωρίς να θιγούν τα θεμέλια της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Τι άλλο αποδείχτηκε;

• Αποδείχτηκε πως η ΕΕ είναι μια βαθιά αντιδραστική δύναμη.

Μπορεί να στηριχθεί ακόμη και στις πιο αντιδραστικές, στις φασιστικές δυνάμεις για να προωθήσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα.

Κι όμως, υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, που δείχνουν αυτό να το αγνοούν, καλώντας την ΕΕ να παίξει «πρωταγωνιστικό» και φιλειρηνικό ρόλο.

Μάλιστα, σπέρνουν κι αυταπάτες ότι η ΕΕ θα μπορούσε να ...«αγιάσει» με την «αριστερή» διαχείριση, με τον Τσίπρα πρόεδρο της Κομισιόν, του αντιδραστικού επιτελείου της ΕΕ.

• Αποδείχτηκε ακόμη πως ο λεγόμενος «πολυπολικός κόσμος», της λεγόμενης «νέας αρχιτεκτονικής των διεθνών σχέσεων», δεν είναι ο κόσμος της ειρήνης και της ασφάλειας για τους λαούς, αλλά ο κόσμος των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.
• Αποδείχτηκε πως για να περνά ο λαός καλά δεν φτάνει να έχεις μια χώρα «ενεργειακό κόμβο», όπως ήταν η Ουκρανία. Ούτε ήταν αρκετό το εθνικό νόμισμα ή ακόμη και η μη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ.
• Αποδείχτηκε πως όσο η κοινωνία είναι χωρισμένη σε τάξεις, όσο υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, όσο κυριαρχεί ο ιμπεριαλισμός, θα είναι μια σκληρή αναπόφευκτη πραγματικότητα η συνέχιση της πολιτικής με άλλα, βίαια μέσα. Η απειλή πολέμου, ο ίδιος ο πόλεμος.

Η αντικατάσταση του πολέμου από την ειρήνη προς όφελος των λαών δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την ανατροπή του καπιταλισμού και την αντικατάστασή του από το σοσιαλισμό, γιατί ακόμη και η ιμπεριαλιστική ειρήνη προετοιμάζει τους νέους ιμπεριαλιστικούς πολέμους.

Απευθυνόμαστε στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, στους φοιτητές και σπουδαστές, στους νέους και τις νέες και τονίζουμε πως τα συμφέροντά τους ταυτίζονται με τον κοινό αγώνα ενάντια στα μονοπώλια και τον καπιταλισμό.

• Για να εμποδίσουμε τη συμμετοχή των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στα ιμπεριαλιστικά σχέδια ΝΑΤΟ - ΕΕ - ΗΠΑ στην Ουκρανία,
• Για να ζητήσουμε την επιστροφή των στρατιωτικών δυνάμεων από τις άλλες ιμπεριαλιστικές αποστολές,
• Για να μη χρησιμοποιηθούν ο εναέριος χώρος, τα λιμάνια, οι θάλασσες, τα αεροδρόμια, οι σιδηρόδρομοι, γενικότερα η ελληνική επικράτεια ως «ορμητήριο» σε έναν ακόμη ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
• Για να δυναμώσει η πάλη για την αποδέσμευση από τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς του ΝΑΤΟ και της ΕΕ,

Κάτι που μπορεί να το εγγυηθεί η εργατική - λαϊκή εξουσία, για την οποία παλεύει το ΚΚΕ και την θεωρεί αναγκαιότητα και μονόδρομο για την ικανοποίηση των συμφερόντων των εργαζομένων και της νεολαίας.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ - Κυριακή, 16/3/2014