Λουίς Μπουνιουέλ: Το αφιέρωμα στον Κινηματογράφο ΑΣΤΥ. (Μικρό επίμετρο)

Ο Μπουνιουέλ από τον Νταλί

Για να γλυτώσει από το φασισμό του Φράνκο, ο Λουίς Μπουνιουέλ (1900 - 1983), έζησε αυτοεξόριστος στο Παρίσι, την Αμερική και κυρίως στο Μεξικό. Το κατ' εξοχήν χαρακτηριστικό του σπουδαίου δημιουργού, με τον όνομα του οποίου συνδεόταν, σχεδόν αποκλειστικά, για δεκαετίες, ο ισπανικός κινηματογράφος, συνίσταται στη χρήση της ερωτικής παθολογίας σαν μεταφορά για τον διαστροφικό πολιτισμικό ξεπεσμό της παρωχημένης πια, αστικής τάξης...  

Το αφιέρωμα οργανώνει στον κινηματογράφο ΑΣΤΥ η AMA Films, η μικρή ανεξάρτητη ελληνική εταιρεία των Στεργιάκηδων, ανθρώπων με μεράκι και άποψη για το Σινεμά.

Οι ταινίες που θα προβληθούν (καθημερινά 2 φιλμ με 1 εισιτήριο 6 ευρώ), τη δεύτερη αυτή βδομάδα του αφιερώματος, καλύπτουν χονδρικά μια εικοσαετία, από το 1950 ως το 1970.

Αρχίζουμε χρονολογικά με ένα, φαινομενικά, νεορεαλιστικό πορτρέτο της νεανικής εγκληματικότητας στη σύγχρονη Πόλη του Μεξικού. «LOS OLVIDADOS» (1950), ο τίτλος της ταινίας ντοκουμενταρίστικης «αντικειμενικότητας» που στην πραγματικότητα είναι μια ενοχλητική καταγραφή των πιο σκοτεινών και πιο καταστροφικών παρορμήσεων, στις οποίες, ο πανταχού παρών στο φόντο, καπιταλισμός, καταδικάζει τους ανθρώπους. Η ταινία με τον τρόπο της, είναι το ίδιο ανατρεπτική, όσο τα πρώτα σουρεαλιστικά φιλμ του σκηνοθέτη.

 Ιδιότροπη και φανταστική η κωμωδία του 1951 που έχει τίτλο «ΑΝΕΒΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ» (Βλέπε στο επίμετρο).

***

«Ο ΠΥΡΕΤΟΣ ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΕΛ ΠΑΟ» (1959) αποτελεί μέρος ενός τριπτύχου που πραγματεύεται ανοιχτά, πολιτικά θέματα και ερευνά την ηθικότητα της ένοπλης εξέγερσης κατά των φασιστικών δικτατοριών... Τα υπόλοιπα δύο μέρη είναι η γαλλο-ιταλική παραγωγή του 1955 που τιτλοφορείται «CELA S' APPELLEL' AURORE» και η γαλλο-μεξικάνικη «LA MORT EN CE JARDIN» (1956).

Πεμπτουσία του έργου του Λουίς Μπουνιουέλ θεωρείται η βλάσφημη, η ειρωνική και με περισσή μαεστρία φτιαγμένη «ΒΙΡΙΔΙΑΝΑ» (1961). Πρόκειται για μια αντι-Καθολική, αντι-φασιστική παραβολή που ο σκηνοθέτης γύρισε στην Καθολική Ισπανία, κάτω από τη μύτη της φασιστικής λογοκρισίας. Το όνομα της ηρωίδας, Βιριδιάνα, προέρχεται από μια μεσαιωνική αγία μιας μικρής πόλης, μια κατανυκτική, μια άγια φιγούρα, της οποίας η προσπάθεια να τεθεί επικεφαλής για μια πραγματικά χριστιανική ζωή, καταλήγει σε καταστροφή τόσο της ίδιας όσο και του περίγυρού της.

***

Το 1969 ο Μπουνιουέλ γυρίζει την ταινία «Ο ΓΑΛΑΞΙΑΣ». Τη συμβολική ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με όλες της τις αιρέσεις, τα σχίσματα, τα δόγματα στο χώρο και το χρόνο. Η αφήγηση έχει τη μορφή επεισοδίων και στο επίκεντρο βρίσκονται δυο προσκυνητές που ξεκινούν από το Παρίσι για το ιεροφυλάκιο του Αποστόλου Ιακώβου, στο Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα, στην Ισπανία. Η πορεία που ακολουθούν είναι γνωστή στην Ευρώπη ως «Milky Way», για τον Μπουνιουέλ όμως, η ονομασία αυτή σηματοδοτεί τη δήθεν, ουράνια πορεία του Χριστιανισμού στο χρόνο.

Η «ΤΡΙΣΤΑΝΑ» (1970) τέλος, μια γαλλο-ιταλική παραγωγή που η ιστορία της τοποθετείται στο Τολέδο της Ισπανίας τη δεκαετία του '20 και μιλά για έναν ξεπεσμένο αριστοκράτη που συστηματικά διαφθείρει και υποδουλώνει την αθώα νεαρή κηδεμονευομένη του Τριστάνα (ίδια ρίζα με το «triste» - λυπημένος). Η Τριστάνα δεν είναι θύμα του Ντον Λόπε, είναι το θύμα του διεφθαρμένου και ανίκανου ηθικού κώδικα που εκείνος εφαρμόζει, που ο Φράνκο θεσμοθέτησε μετά το τέλος του εμφύλιου και την επιβολή του στυγνού φασισμού.

Παρουσίαση από την Τζία Γιοβάνη, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 5/9/2013

_________
ΕΠΙΜΕΤΡΟ

ΑΝΕΒΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ

Ετος: 1951

Ασπρόμαυρο: 35 χλστ.

Διάρκεια: 75΄

Σενάριο: Λουίς Μπουνιουέλ, Χουάν ντε λα Καμπάδα, Μανουέλ Αλτολάγιρε

Φωτογραφία: Άλεξ Φίλιπς

Μουσική: Γκουστάβο Πιταλούγκα

Ερμηνεία: Εστεμπάν Μάρκες. Λίλια Πράντο, Κάρμεν Γκονζάλεθ

Βραβεία: Βραβείο καλύτερης πρωτοποριακής ταινίας Φεστιβάλ Καννών 1952.

Σε ένα απομακρυσμένο από τη φθορά του πολιτισμού χωριό, ο Ολιβέριο αναγκάζεται να διακόψει τη γαμή­λια νύχτα του, γιατί η ετοιμοθάνατη μάνα του τον στέλνει στην πόλη για να επικυρώσει τη διαθήκη της, που προστατεύει τους δυο τίμιους γιους της από τα κακόβουλα σχέδια των άλ­λων δυο μοχθηρών γιων. Από τη στι­γμή που θα ξεκινήσει με το λεωφορείο της γραμμής για την πόλη μέχρι τον γυρισμό του, ο ήρωας θα βρεθεί μπροστά σε διάφορα κωμικά και τρα­γικά περιστατικά, που θα του φανερώ­σουν μια άλλη πλευρά της ζωής. Η αγνότητά του θα τεθεί υπό δοκιμασία, καθώς το «ανέβασμα στον ουρανό» για τον Μπουνιουέλ δεν σημαίνει πλησίασμα προς το Θεό, αλλά γνωρι­μία και αποδοχή του απαγορευμένου, που αντί να τον φθείρει θα του δυνα­μώσει την πίστη στην πρωταρχική ανέμελη ευτυχία και αγνότητα.

Μέσα από την υπέροχη ασπρόμαυ­ρη φωτογραφία και τα ψεύτικα ντεκόρ που αποκτούν παραμυθένια διάσταση, η σουρεαλιστική φαντασίωση του Μπουνιουέλ συναντά τη λαϊκή μεξι­κανική καθημερινότητα, πετυχαίνον­τας ένα μοναδικό σε απόλαυση αισθη­τικό αποτέλεσμα.

Γράφει ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος:

«Το ταξίδι με το λεωφορείο, πάνω από βουνά και μέσα από ποτάμια, είναι βέβαια ένα έπος της ανθρώπινης ζωής, μια Οδύσσεια χωρίς μεγαλείο. Στην πορεία του γεν­νιέται ένα παιδί, οι άλλοι κάνουν έρω­τα, ταλαιπωρούνται ή γλεντούν. Η φύ­ση κοροϊδεύει την τεχνολογία, όταν ένα τόσο δα κοριτσάκι με ένα σπάγκο, τραβάει δυο τεράστια βόδια, που ξε­κολλούν το λεωφορείο από τη λάσπη. Στην επιστροφή, χωριάτες σταματούν το λεωφορείο και ανεβαίνουν μ^ε ένα μικρό φέρετρο. Το λεωφορείο σταμα­τάει στο κοιμητήρι. Κι όλοι μαζί μετέ­χουν στην κηδεία, όπως συμμετείχαν στα χαρούμενα γενέθλια. Όπου δεν υπάρχει μεταφυσική απάντηση για ζωή μετά θάνατο, υπάρχει σκέτη ζωή κι όλα είναι φυσικά και απλά, χωρίς δράμα και φόβο, ακόμη και ο θάνατος»

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΥΝΙΟΥΕΛ γεννήθηκε στην Καλάντα της Αραγωνίας στις 22 Φεβρουαρίου 1900 και πέθανε στο Μεξικό το 1983. Γό­νος πλούσιας οικογένειας σπούδασε στο κολλέγιο Ιησουϊτών και αργότερα φιλο­σοφία και λογοτεχνία στη Μαδρίτη, όπου γνωρίστηκε με τους Νταλί και Λόρκα. Το 1924 πηγαίνει στο Παρίσι, μπαίνει στον κύκλο των σουρεαλιστών και γίνεται βοηθός του Ζαν Επστάιν χω­ρίς να έχει ιδιαίτερες κινηματογραφικές γνώσεις. Σε συνεργασία με τον Νταλί γυρνά τις δύο πρώτες αυθεντικά σουρεα­λιστικές ταινίες στην ιστορία του κινη­ματογράφου: Ένας Ανδαλουσιανός Σκύλος (1929) και Η Χρυσή Εποχή (1930), που απαγορεύεται. Επιστρέφει στην Ισπανία όπου γυρνά το σκληρό ντοκυμανταίρ Γη Χωρίς Ψωμί (1932) που επίσης απαγορεύεται. Δουλεύει στη συνέχεια σαν τεχνικός εργαστηρίου και διευθυντής παραγωγής, ενώ το τέλος του ισπανικού εμφύλιου πολέμου τον βρίσκει στην Αμερική. Το Χόλυγουντ δεν μπορεί να αξιοποιήσει το ταλέντο του και ο Μπουνιουέλ πηγαίνει στο Μεξικό, όπου ξεκινά μια δεύτερη κινηματογραφική κα­ριέρα. υπογράφοντας αρχικά ταινίες του εμπορικού κυκλώματος: Γκραν Καζίνο (1947). Ο Μεγάλος Θεραπευτής (1949). Mε το Λος Ολβιντάντος (1950). που βραβεύεται στις Κάννες, ο σκληρός ρεα­λισμός συναντιέται με την σουρεαλιστική ατμόσφαιρα κι επιτρέπει στον Μπουνιου­έλ να συνεχίσει με πιο προσωπικά έργα: Σουζάνα Η Διεφθαρμένη (1950). Η Κό­ρη Της Απάτης. Το Ανέβασμα Στον Ου­ρανό, Μια Γυναίκα Χωρίς Αγάπη (1951), Το Κτήνος, Ροβινσών Κρύσος (1952), Ανεμοδαρμένα 'Υψη, Η Αυταπάτη Τα­ξιδεύει Με Τραμ (1953), Ο Ποταμός Και Ο Θάνατος (1954), και Η Εγκληματική Ζωή Του Αρτσιμπάλντο Ντε Λα Κρουζ (1955).

Η επιτυχία της τελευταίας αυτής ταινί­ας επιτρέπει στον Μπουνιουέλ το γύρι­σμα ορισμένων συμπαραγωγών με τη Γαλλία. Αυτό λέγεται αυγή, Ο θάνατος σ’ αυτόν τον κήπο (1956), Ο πυρετός ανεβαίνει στο Ελ Πάο (1959), ή τις Η.ΙΙ.Α., Το Κορίτσι (1960). Ενδιάμεσα όμως γυρίζει το Ναζαρέν (1959) που ο αντικληρικός τόνος του προετοιμάζει το έδαφος για την αριστουργηματική Βιριδιάνα (1961), πρώτη ταινία στην Ισπανία από το 1932. Από δω και πέρα ο Μπου­νιουέλ θα εργαστεί κυρίως στη Γαλλία, όπου σε συνεργασία με τον Ζαν Κλωντ Καριέρ θα δώσει τα πιο ώριμα έργα του. Βλάσφημος, άθεος, αντικληρικός, καυ­τηρίασε τη «διακριτική χάρη» και υπο­κρισία της αστικής τάξης και μίλησε μ’ ένα προσωπικό τρόπο για τα φαντάσματα του έρωτα, του νόμου και του απαγορευ­μένου. Στα τελευταία έργα του επέστρεψε και πάλι στη σουρεαλιστική ελευθερία της Χρυσής εποχής και παρά τα βαθιά γεράματά του παρέμεινε ένας από τους πιο μοντέρνους και σημαντικούς σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου. Η υπόλοιπη φιλμογραφία του κλείνει με τις ταινίες: Ο Εξολοθρευτής άγγελος (1962), Το Ημερολόγιο Μιας Καμαριέρας (1964), Ο Σίμων Της Ερήμου (1965), Η Ωραία Της Ημέρας (1967), Ο Γαλαξίας (1969), Τριστάνα (1970), Η Κρυφή Γοητεία Της Μπουρζουαζίας (1972), Το Φάντα­σμα Της Ελευθερίας (1974), Το Σκοτει­νό Αντικείμενο Του Πόθου (1977).

Μπάμπης Ακτσόγλου: 1919-1986, Μια συλλογή ταινιών (Εταιρεία STUDIO, 1989)

______________
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:  
Μπουνιουέλ (Πλέθρο, 2003)
Τ. Καραϊσκάκη: Λουίς Μπουνιουέλ (Αιγόκερως, 1983) 
Άδωνις Κύρου: Ο σουρεαλισμός στον κινηματογράφο (Κάλβος, χ.χ.)  
Λ. Μπουνιουέλ: Η τελευταία πνοή Β. Ραφαηλίδης: Κινηματογραφικά θέμα­τα. τ. Α΄ (Αιγόκερως, 1985-1990)

__________________

ΔΙΕΘΝΗ ΒΡΑΒΕΙΑ:
 
Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας: Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας (Le charme discret de la bourgeoisie (1972)
 
Φεστιβάλ της Βενετίας

• Χρυσός Λέοντας. Η Ωραία της Ημέρας (Belle de jour) (1967),

• Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής. Ο Σίμων της Ερήμου (Simón del desierto) (1965).

Φεστιβάλ των Καννών

• Χρυσός Φοίνικας. Βιριδιάνα (Viridiana) (1961).

• Ειδική Μνεία. Μετά τον βιασμό (The Young One) (1960).

• Διεθνές βραβείο, Ναζαρέν (Nazarín) (1959).

• Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη. Ξεχασμένοι από την Κοινωνία / Λος Ολβιδάδος (Los olvidados), (1950).

Περισσότερα: IMDB

Βλέπε και από Μποτίλια Στον Άνεμο, 5/9/2013: Μπουνιουέλ - Νταλί: Δυο μυθικές υπερεαλιστικές ταινίες (δείτε τις εδώ)

Επίμετρο, εικόνες, trailer: Μποτίλια Στον Άνεμο