Χιροσίμα, αγάπη μου: Ένα έγκλημα (1945). Μια ταινία (1959)

 

Φυσάει δαιμονισμένα απ' τις τουρμπίνες του θεού.

Και κάτω η ζωή μουγκρίζοντας κι ο θάνατος.
Καθώς ρόδι που σπάει ο ουρανός,
ουράνιο ξερνώντας και σκοτωμένα αστέρια.

Μπ. Ζ.

Α.  ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ
____________________

Ο ιμπεριαλισμός δολοφονεί σε πόλεμο και «ειρήνη»

*
 
«Ποτέ πια Χιροσίμα και Ναγκασάκι - Έξω από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ - Καμιά εμπλοκή της χώρας μας ενάντια στη Συρία και το Ιράν» 

*

Χιροσίμα - Ναγκασάκι

280.000 νεκροί
Αμέτρητα, μέχρι σήμερα, θύματα 

*
«Οι ιμπεριαλιστές έχουν αιματοκυλήσει την περιοχή μας, και δε θα διστάσουν να προχωρήσουν σ' ένα γενικευμένο πόλεμο προκειμένου να ελέγξουν τον ενεργειακό πλούτο και τους δρόμους μεταφοράς του. (...) Η περιοχή μας είναι μια πυριτιδαποθήκη έτοιμη να εκραγεί. (...) Η αποτροπή κάθε ιμπεριαλιστικής επέμβασης με λαϊκή πάλη, η αποδέσμευση από τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς με ανατροπή της αστικής εξουσίας στην Ελλάδα και σε κάθε χώρα, είναι η μόνη εγγύηση για σταθερότητα υπέρ των λαών». 

Σταύρος Τάσσος, πρόεδρος της ΕΕΔΥΕ

Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη 

(6/8/2013*) 

Το μανιτάρι της Χιροσίμα

Ισχύς βόμβας, 20.000 ΤΝΤ

Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Charles Levy,

μέλος πληρώματος σε ένα από τα Υπερφρούρια Β-29

που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση.

Αυτός είναι ο στόχος στη διόπτρα του βομβαρδιστή Τόμας Φέρμπη. Οι αριθμοί δείχνουν «στρατιωτικούς στόχους» στη Χιροσίμα, δηλαδή  γέφυρες, δρόμους, κι εγκαταστάσεις, οι οποίες όμως, λόγω γενικής κατάρρευσης της Ιαπωνίας δεν λειτουργούσαν καν.
Η βόμβα ΔΕΝ ΕΠΕΛΕΞΕ στρατιωτικούς στόχους. 
Εξολόθρευσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως άμαχους.
Ο Φέρμπη πέθανε μερικά χρόνια αργότερα κάτω από συνθήκες που κρατήθηκαν μυστικές. Σήμερα πολλοί πιστεύουν ότι αυτοκτόνησε.

ΧΙΡΟΣΙΜΑ

6 Αυγουστου 1945, 8:15 π.μ.

Ο χρόνος σταμάτησε να κυλάει

Η ώρα της έκρηξης νεκρή, σε ρολόι τοίχου

που βρίσκεται σε ένα σπίτι στη Χιροσίμα.

(AP Photo / Ηνωμένα Έθνη).

*

«Θεέ μου, τι είναι αυτό που κάναμε!» 

 Ρόμπερτ Λούις, Β΄πιλότος του βομβαρδιστικού ΕΝΟΛΑ ΓΚΑΙΗ.

Την ίδια έκφραση είχε χρησιμοποιήσει και ο Βρετανός φυσικός Τζέημς Τακ, κατά την πρόβα τζενεράλε της βόμβας, στις 16/7/1945, στην έρημο του Νέου Μεξικού. 

*

1. Χιροσίμα: 200.000 νεκροί

Λίγο μετά την καταστροφή, όταν η ενέργεια του ατόμου ξεχύθηκε αχαλίνωτη αλλάζοντας τον ρου της ιστορίας και το πρόσωπο του κόσμου για πάντα. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα το κέντρο της πόλης καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι κάτοικοί του κυριολεκτικά εξατμίστηκαν. Σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου πουλιά λαμπάδιασαν στον αέρα, κτήρια από πέτρα και ατσάλι έλειωσαν, άνθρωποι απανθρακώθηκαν.

2. Χιροσίμα. Κάτι έμεινε όρθιο

Ο Δόμος (σ.Μ: οροφή με ημισφαιρικό σχήμα, θόλος, τρούλος) της ατομικής βόμβας είναι το πιο γνωστό από τα κτήρια που κατάφεραν να μείνουν όρθια ανάμεσα στα ερείπια της Χιροσίμα.

Σχεδιασμένο από τον Τσέχο αρχιτέτονα Ίαν Λέτσελ, ως εκθεσιακός χώρος, κατασκευάστηκε το 1915, και απείχε μόλις 160 μέτρα από το υπόκεντρο της έκρηξης.

3. Χιροσίμα. Καμένα δέντρα

Πριν 68 χρόνια, στη Χιροσίμα δεν υπήρχε τίποτ' άλλο εκτός από θύματα κι ερείπια.

Τα νοσοκομεία είχαν ισοπεδωθεί και χιλιάδες τραυματίες κείτονταν στριμωγμένοι, χωρίς καμιά περίθαλψη, στα υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια κάτω από τους σωρούς των ερειπίων.

4. Χιροσίμα. Καμένες ζωές.

Η ακτινοβολία και το ωστικό κύμα χτύπησαν το κτήριο κατακόρυφα, διαλύοντας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα τις στέγες και τα πατώματα.

Άντεξαν μόνο οι τοίχοι και ο σκελετός του σφαιρικού θόλου του.

5. Χιροσίμα. Μουσείο "Ειρήνης"

Πολλά θύματα της ατομικής βόμβας έχουν περιγράψει τα εγκαύματα από την έκρηξη.

Πρώτα η ακτινοβολία καίει το δέρμα.

Μετά, από το το ωστικό κύμα το δέρμα αποκολλάται, απογυμνώνοντας οστά και σάρκες.

6. Χιροσίμα. Μνημεία θανάτου

Tο “Μικρό Αγόρι”, η πρώτη βόμβα ουρανίου, εξερράγη πάνω απ’ αυτό το κτήριο. Σήμερα στέκει εκεί –χαίνουσα πληγή στο βάθος της μνήμης μας.

Στον ήσυχο κήπο του βρίσκουν καταφύγιο τα περιστέρια.

 __________

ΝΑΓΚΑΣΑΚΙ, 9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1945, 11:08 π.μ.

7. Τρεις μέρες μετά τη Χιροσίμα

Εφιαλτική εικόνα που τρομοκρατεί την ανθρωπότητα.

Παρ' όλα αυτά, ακολούθησε ο ψυχρός πολέμος και το «κυνήγι των εξοπλισμών».

 8. Ναγκασάκι: 80.000 νεκροί

Οι σωστικές ομάδες του στρατού έθαβαν τους χιλιάδες νεκρούς σε ομαδικούς τάφους, τελείως ανυποψίαστοι ότι η βόμβα είχε αφήσει πίσω της μεγάλες δόσεις ραδιενεργού ακτινοβολίας, που τελικά έστειλε στον τάφο πολλές ακόμα δεκάδες χιλιάδες άτομα.

9. Ναγκασάκι. Μια Παναγιά

Στέκει ανέπαφη μαζί με δύο κίονες κι ένα κομμάτι τοίχου ατενίζοντας τα ερείπια της καταστροφής.

Η βόμβα δεν πέτυχε το κέντρο της πόλης, αλλά το προάστιο Ουρακάμι δίπλα στην ιεραποστολική σχολή Σινζέι.

10. Ναγκασάκι. Κι άλλη μια

Το κεφαλάκι του μωρού, όλο ένα έγκαυμα από την ακτινοβολία της βόμβας πλουτωνίου, το αυτάκι κομματιασμένο. Μοναδική παρηγοριά το στήθος της μανας που κοιτά με αγωνία. Τι να απόγιναν;

11. Ναγκασάκι. Οι πληγές επουλώνονται,
τα τραύματα δεν κλείνουν ποτέ

Ο Σουμιτέρου Τανιγκούτσι (gen, 1929). Ήταν τότε ένα μικρό αγόρι 16 et;vn. Έμεινε κατάκοιτος 21 μήνες. Γλίτωσε από θαύμα.

*

 12. Το μνημείο στο Ναγκασάκι.
Εδώ έπεσε η δεύτερη ατομική βόμβα με το παρατσούκλι «Fat Man» στις 11.02 τοπική ώρα, στις 9 Αυγούστου 1945.

*

Οι πόλεις πάνω από τα ερείπια.

Οι άνθρωποι κάτω από τις πόλεις.

13. Χιροσίμα, 1995

14. Ναγκασάκι, 2007

*

Τερατογενέσεις υπάρχουν ακόμα. 
Και τέρατα, επίσης.

***

Αστεία και τραγικά ονόματα.

Με την ευχή της μάνας τους και τη βοήθεια του θεού,

για την τιμή του καπιταλισμού.

Τα δυο φονικά όπλα

Ο "Χοντρός" του Ναγκασάκι και το "Μικρό Αγόρι" της Χιροσίμα

Περισσότερα φονικά όπλα

Το υπερφρούριο και ο φρουρός του

Ο Πωλ Τίμπετς πέθανε 92 ετών, το 2007. Στη διαθήκη του δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να γίνει κηδεία ή να φτιαχτεί τάφος, φοβούμενος ότι ο τάφος του θα γινόταν τόπος διαμαρτυριών κατά των πυρηνικών όπλων. (Ένολα Γκαίη: η μάνα του Τίμπετς).

Το πλήρωμα. Από επάνω και από αριστερά: 
Major Ferebee, Captain Van Kirk, Colonel Tibbets, Captain Lewis (ω θεέ μου τι είναι αυτό που κάναμε!) Staff Sgt. Caron, Sgt. Stiborik, Staff Sgt. Duzenbury, Pvt. 1st Class Nelson, Sgt. Shumard.

Ο Τίμπετς, ποτέ δεν μετάνιωσε για την απόφαση να πέσει η βόμβα.
Σε συνέντευξή του το 1975 δήλωσε: «Είμαι περήφανος που μπόρεσα ν' αρχίσω με το τίποτα, να σχεδιάσω την επιχείρηση και να δουλέψει όσο τέλεια δούλεψε... Κοιμάμαι ήσυχος κάθε βράδυ».
Τον Μάρτιο του 2005 δήλωσε «αν με βάλετε στις ίδιες συνθήκες, σίγουρα, θα το ξανάκανα». 
Το 1976 δέχτηκε κριτική για τη συμμετοχή του σε αναπαράσταση του βομβαρδισμού της Χιροσίμα σε αεροπορική επίδειξη στο Τέξας.

Το 1995 το Enola Gay μεταφέρθηκε στο Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν στο πλαίσιο έκθεσης με θέμα τα δεινά που προκάλεσε η ατομική βόμβα.

Ο Τίμπετς αποκάλεσε «φριχτή προσβολή» το γεγονός, ενώ πριν ακόμα ανοίξει η έκθεση, δεκάδες βετεράνοι του Β΄ παγκοσμίου πολέμου ζήτησαν να αλλάξει το θέμα της, ώστε να παρουσιάζει τον βομβαρδισμό όχι απλώς ως αναγκαίο, αλλά σαν μεγάλο καλό για την ανθρωπότητα και να μειώσει στο ελάχιστο τις φωτογραφίες με τα θύματα της καταστροφής στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.

Στην 60ή επέτειο της Χιροσίμα (2005), οι Morris R. Jeppson (αξιωματικός δοκιμών), Gen Tibbets, J. Theodore «Ολλανδός» Van Kirk (πλοηγός) –εναπομείναντα μέλη του πληρώματος του Enola Gay– δήλωσαν: «Η χρήση του ατομικού όπλου ήταν η κατάλληλη στιγμή στην ιστορία. Δεν το έχουμε μετανιώσει».

_________________________________________________
«Μάλλον, εμείς οι άνθρωποι, έχουμε το δικαίωμα να επιμείνουμε ότι δεν σας δώσαμε την εξουσία να καταστρέψετε τον κόσμο, κ. Μπους». 

Τανταντόσι Ακίμπα,
Δήμαρχος Χιροσίμας, 6/8/2002

___________________

Υπάρχει τρόπος για εμάς τους ανθρώπους;

Ναι, λέει ο Μπρεχτ.

«Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία».

____________

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1

Πηγή των Φωτογραφιών 1-11 και 13, από αφιέρωμα του περιοδικού EXPERIMENT, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1995, σε κείμενο ΓΙΩΡΓΗ ΤΟΥΦΕΞΗ και φωτογραφίες: EIJI MIYAZAWA - DENNIS BRACK / BLACK STAR / APEIRON / SCIENCE FOTO LIBRARY / ISSARIS. 

Πηγή πληροφοριών στα περί Τίμπετς εδώ.

*Διαβάστε εδώ την ομιλία του Σταύρου Τάσσου. 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2

Οι φωτό, 1-11 έχουν δημοσιευτεί στην ήλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Ο ΠΑΛΜΟΣ (οι 6 στην έντυπη μορφή της) εδώ: Ο ΠΑΛΜΟΣ, Αρ. Φ. 7, Σεπτ. 2002  και εδώ: σχολιασμένα slides (σήμερα λείπουν τα σχόλια), με αφορμή τη μαύρη επέτειο.

Ο «Π» -συνδικαλιστικό έντυπο της Πανελλήνιας Ένωσης Προσωπικού ΕΚΟ- εκδιδόταν από το 1975-2005 με ευθύνη του Μπ. Ζ. και  προανήγγειλε –κατά κάποιο τρόπο– τη σημερινή... Μποτίλια στον Άνεμο.

Μικρογραφία του παρόντος αφιερώματος (με τις 6 φωτογραφίες και πρόταση για την ταινία) πρωτοπαρουσιάστηκε στην Μποτίλια, ΧΙΡΟΣΙΜΑ: 1945-2008, στις 4/8/2008.

__________________________________________________________

Β. Η ΤΑΙΝΙΑ

Hiroshima, mon amour. Γαλλία-Ιαπωνία, 1959. Μαυρόασπρη

Διάρκεια: 90 λεπτά

Σκηνοθεσία: Αλέν Ρενέ

Σενάριο: Μαργκερίτ Ντιράς

Φωτογραφία: Σασά Βιερνύ, Τακαχάσι Μίτσιο

Πρωτότυπη Μουσική: Ζωρζ Ντελερύ, Τζιοβάνι Φούσκο

Μοντάζ: Ανρύ Κόλπι

Ερμηνεία: Εμανουέλ Ριβά, Εϊτζι Οκάντα, Στέλα Ντασάς, Πιερ Μπαρμπό, Μπερνάρ Φρεσόν

Βραβεία: ΦΙΠΡΕΣΚΙ Κάνες 1959, Κριτικών Νέας Υόρκης 1959

Δυο λόγια για την ταινία

Γαλλίδα ηθοποιός, κατά τη διάρκεια γυρισμάτων ταινίας ειρηνιστικού περιεχομένου στη Χιροσίμα, ζει για 24 ώρες έναν συγκλονιστικό έρωτα με Ιάπωνα αρχιτέκτονα, «ξαναζώντας» ταυτόχρονα την πρώτη ερωτική της ιστορία στον πόλεμο, με Γερμανό στρατιώτη.

Μέσα από το δικό της τραυματικό παρελθόν συναντάει το παρελθόν της Χιροσίμα, τον πυρηνικό της αφανισμό και τις πληγές των κατοίκων της.

Νυχτερινές εικόνες της πόλης, φρικιαστικά επίκαιρα με τα θύματα του εγκλήματος, αισθαντικές ερωτικές σκηνές, δραματικής έντασης και απλότητας διάλογοι, αυτόνομη μουσική είναι λίγα μόνο από τα στοιχεία που άφησαν εκστασιασμένο το κοινό της εποχής.

Μνήμες, πόθος, πάθος, συναισθήματα, οδύνη και ποίηση.

Ένα εκκρεμές από το «τώρα» στο «τότε», από το ατομικό στο συλλογικό δράμα, από τους τόπους στους ανθρώπους.

Μια διαδρομή αυτογνωσίας από έναν πρωτοπόρο δημιουργό της νουβέλ βαγκ.

Ταινία ορόσημο στην ιστορία του σινεμά, που σηματοδοτεί τη νέα αντίληψη των χρόνων, του μοντάζ και της αφήγησης.

Εμείς γερνάμε, αλλά η Χιροσίμα που σημάδεψε τη νιότη μας παραμένει για πάντα νέα.

Μπ. Ζ.

________________________________

Πηγές που λήφθηκαν υπόψη: Ανδρέας Ταρνανάς: Αλαίν Ρεναί (Αιγόκερως, 1986), Βασίλης Ραφαηλίδης: Λεξικό Ταινιών, τ. Γ΄(Αιγόκερως, 2003), Μπάμπης Ακτσόγλου: 1919-1986, Μια συλλογή ταινιών (Εταιρεία STUDIO, 1989).
Περισσότερα: IMDb

*

___________________________________________________________
(Προσθήκες και πληροφορίες στα αρχικά κείμενα του Α και πληροφορίες στο Β -η Τζία είναι αναντικατάστατη- από την Μποτίλια Στον Άνεμο)

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας