Θέσεις για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και την Επικοινωνία

Το κείμενο που ακολουθεί συντάχθηκε από την Βασιλίκα Σαριλάκη*, κατατέθηκε στον ΣΥΝ, και αποτελεί το βασικό κείμενο διαλόγου των μελών της επιτροπής για τα Μ.Μ.Ε., στα πλαίσια σχετικής προγραμματικής συζήτησης. Μεταρρύθμιση των Μ. Μ. Ε Η διαχείριση της πληροφορίας στις μέρες μας είναι μια εξαιρετικά σημαντική υπόθεση. Γιατί το κατεστημένο επιβάλλει την εξουσία του κυρίως μέσω της κατευθυνόμενης πληροφόρησης. Όταν λοιπόν αναφερόμαστε σήμερα στην πολιτική της επικοινωνίας, αναφερόμαστε οπωσδήποτε στην ανάγκη ελεύθερου διαλόγου και στην απαίτηση για δημοκρατία. Παλαιότερα ο Τύπος λειτουργούσε ως «τέταρτη εξουσία», ελέγχοντας την εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία. Όχι πια. Σήμερα η σχέση Μ. Μ. Ε και Πολιτικής μετατράπηκε κατά κανόνα σε σχέση διαπλοκής μεγάλων πολιτικών συμφερόντων και ΜΜΕ. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι ιδιοκτήτες ΜΜΕ, που «κατευθύνουν» την κοινή γνώμη, είναι επίσης εφοπλιστές, μεγαλοκατασκευαστές και τραπεζίτες.. Όπως δεν είναι τυχαίο πως η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ βρίσκεται στα χέρια ελάχιστων μεγαλοεπιχειρηματιών. Ο δικομματισμός έχει τεράστιες ευθύνες για αυτό. Η αρνητική κατάσταση στον χώρο της Ενημέρωσης επιδεινώθηκε επίσης και από την βαθιά κρίση του Τύπου τα τελευταία χρόνια. Από το κατεξοχήν δηλαδή φερέγγυο μέσο που μαζί με το ραδιόφωνο αποτελούσαν κι αποτελούν το κύριο πεδίο ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, της λειτουργίας ελέγχου της Εξουσίας και της αυθεντικής διαδικασίας ενημέρωσης και πληροφόρησης. Έλεγχος ή νομή της Εξουσίας; Οι νέοι Βαρόνοι των media δεν περιορίζονται πια σε ένα κανάλι, ένα ραδιόφωνο ή εκδοτικό συγκρότημα αλλά επεκτείνονται αδίστακτα παντού, στήνοντας groups εταιρειών στα Βαλκάνια και αξιοποιώντας την προνομιακή τους μεταχείριση από την Κυβέρνηση για περαιτέρω μπίζνες. Ταυτοχρόνως έχουν μπει στο παιχνίδι και οι ξένες πολυεθνικές , ως νέοι πραίτορες των συχνοτήτων, προσδιορίζοντας εντέλει ακόμη και τι είδους τηλεόραση θα βλέπει ο Έλληνας, με συχνότητες οι οποίες αποτελούν- σημειωτέον- δημόσιο αγαθό και προσδιορίζουν προφανώς δημόσιο χώρο.. Η εξουσία επιδιώκει τον έλεγχο των Μέσων, γιατί είναι το μεγαλύτερο εργαλείο ελέγχου των μαζών. Αλλά επίσης σήμερα, η εξουσία μετατίθεται όλο και περισσότερο από πολιτικά χέρια στα χέρια λίγων κολοσσών ιδιωτών, χωρίς κανέναν έλεγχο και διαφάνεια. Αυτή η μονοπωλιακή κατάσταση είναι ολισθηρή και μπορεί να μας οδηγήσει σε ολοκληρωτικά φαινόμενα όπως του Μπερλουσκόνι στην Ιταλία, ο οποίος αφού έβαλε στο χέρι ιδιωτικά και κρατικά κανάλια, άρχισε να απολύει όλους τους δημοσιογράφους που έκαναν έρευνα κρατώντας μόνο τους αυλοκόλακές του.. Η ελληνική τηλεόραση, ενώ υπόσχεται πλουραλισμό και αντικειμενικότητα, έχει μετατραπεί σε όργανο χειραγώγησης και προπαγάνδας και μοιράζεται πλέον μερίδιο της πρώτης Εξουσίας αφού αποτελεί το αποφασιστικό μέσον προβολής κι εξασφάλισης της Εξουσίας και του δικομματισμού και όχι το μέσον ελέγχου τους. Το πέρασμα όμως από την ελεγκτική ή κριτική εξουσία στην εκτελεστική, από την τέταρτη εξουσία στην πρώτη, αποτελεί στην ουσία το τέλος τόσο της κριτικής όσο και της Δημοκρατίας. Το αποτέλεσμα είναι θλιβερό. Έχει χαθεί ο έλεγχος στον οποίο ήλπιζε ο πολίτης, υποχώρησε ο δημόσιος έλεγχος και η ανοιχτή κριτική σε αυτούς που ασκούν την εξουσία. Εξ ου και η σημερινή τεράστια αναξιοπιστία των ΜΜΕ όπως αυτή καταγράφεται σε έρευνες. Η πληροφορία ως δημόσιο αγαθό Ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει πως αυτή η κατάσταση πρέπει να ανατραπεί. Η Αριστερά βλέπει την πληροφορία ως δημόσιο αγαθό που πρέπει να κυκλοφορεί ελεύθερα και να διανέμεται δημοκρατικά. Ρόλος των ΜΜΕ είναι εκτός των άλλων να ελέγχουν την Εξουσία διαφορετικά αλλοιώνεται η Δημοκρατία. . Οι συχνότητες για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο είναι εθνικός πλούτος και πρέπει να υπόκεινται σε δημόσιο, κοινωνικό έλεγχο. Θέλουμε λοιπόν τις συχνότητες πίσω! Και χωρίς περιορισμούς. Να επανεξεταστούν όλες οι προσωρινές άδειες και να δοθούν με κριτήρια κοινωνικά κι όχι χρηματοπιστωτικά.. Δεν μπορεί ένας υπόδικος επειδή έχει πακτωλό χρημάτων να έχει κανάλι και να μην μπορεί να έχει κανάλι μια μεγάλη συλλογικότητα ανθρώπων.. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί απαράδεκτες τις αντιλήψεις που στο όνομα της απελευθέρωσης του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου προώθησαν την άναρχη και ασύδοτη εμπορευματοποίηση. Μια πολιτική που εκχώρησε στη λογική των νόμων της αγοράς τις συχνότητες μέσω μιας πολυετούς "μεταβατικής" περιόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας δημιουργήθηκαν τεράστια και διαπλεκόμενα ιδιοκτησιακά συμφέροντα, στα οποία μάλιστα διευκολύνθηκε η προνομιακή είσοδος στο ΧΑΑ. Τα ΜΜΕ πρέπει να λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να μην μετατρέπονται σε όργανα άσκησης πιέσεων. Και υπάρχουν μεγάλα περιθώρια από πλευράς Πολιτείας να το επιβάλλει, γιατί αυτή εγκρίνει τις άδειες λειτουργίας και μπορεί να διαμορφώσει το πλαίσιο κανόνων για τη λειτουργία τους δεδομένου ότι η άδεια αυτή αποτελεί την παραχώρηση ενός συλλογικού αγαθού δημόσιας περιουσίας, που είναι η συχνότητα. Στόχος μας είναι να εξασφαλιστούν όλες εκείνες οι συνθήκες που θα επιτρέψουν έναν απρόσκοπτο δημοκρατικό διάλογο στα μέσα και στην κοινωνία, που θα βοηθήσει στην ελεύθερη επιλογή οικονομικών και πολιτιστικών αλλαγών που θα μειώσουν την κοινωνική ανισότητα και επισφάλεια που κυριαρχούν σήμερα και θα απελευθερώσουν τις δημιουργικές δυνατότητες των ανθρώπων. Θεωρούμε ότι η λειτουργία των ΜΜΕ επηρεάζει ευθέως την ποιότητα και το μέλλον της δημοκρατίας μας και δεν πρέπει να υποκαθίσταται η λαϊκή κυριαρχία και η πολιτική λειτουργία από την «τηλεοπτική δημοκρατία» των μέσων. Ο Βασικός Μέτοχος Η έκβαση της μάχης για τον βασικό μέτοχο, με παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πιέσεις ισχυρών πολιτικών κι επιχειρηματικών κύκλων «έλυσε» τα χέρια της κυβέρνησης για να δημιουργηθεί το νέο νομοθετικό πλαίσιο που καταργεί τα ασυμβίβαστα και οργανώνει κατά το συμφέρον τους το πεδίο της ανεμπόδιστης παρουσίας επιχειρηματιών στα Μέσα με χρήση των δημοσίων συχνοτήτων Χειραγώγηση και προπαγάνδα Η τηλεόραση λόγω πληθώρας μηνυμάτων, δίνει την ψευδαίσθηση ενός πλουραλισμού ενημέρωσης, ενώ στην πραγματικότητα πολλές φορές είναι μονόπλευρη και παραπληροφορεί, προβάλλει φιλτραρισμένες και κατευθυνόμενες εικόνες της πραγματικότητας αποκρύπτοντας άλλες σημαντικότερες. Χαρακτηριστικότερο είναι το παράδειγμα που έχουμε βιώσει όλοι: Μαζικές διαδηλώσεις που περνάνε στα ψιλά ενώ προβάλλονται εκτενέστατα τα επεισόδια με σπασίματα βιτρινών, μολότωφ κ.λπ. Ταυτοχρόνως αποσιωπά ένα μεγάλο μέρος της δράσης εργατικών ομοσπονδιών, σωματείων, κινητοποιήσεων κατά των απολύσεων, εργατικών ατυχημάτων, κινημάτων πολιτών κ. ά, ενώ δεν διαθέτει τον αναλογικό χρόνο που οφείλει στην Αριστερά σε δελτία κι εκπομπές. Φτάσαμε να έχουμε αποκάλυψη ή συγκάλυψη στοιχείων ανάλογα με τα συμφέροντα των επιχειρηματιών-ιδιοκτητών των ΜΜΕ! Μονομερής είναι και η παρουσίαση πολλών πολιτικών θεμάτων αλλά και των διεθνών ειδήσεων που παρουσιάζονται σχεδόν αποκλειστικά από αμερικάνικα ή αγγλικά πρακτορεία και μέσα. Μερικά μάλιστα θέματα όπως η τέχνη κι ο πολιτισμός αποκλείονται εντελώς κι εξαφανίζονται δια μαγείας αφού θεωρούνται αντιεμπορικά... Με τον τρόπο που λειτουργεί, η ελληνική τηλεόραση αναμοχλεύει αλλά και διαχειρίζεται τους φόβους και τις ανασφάλειες των πολιτών, αναπαράγοντας έναν συνεχή «τρόμο και δέος». Έναν αρνητισμό που φτάνει στα όρια του σαδισμού που σκοπό προφανώς έχει, να παραλύσει τον θεατή για να αποφασίζουν καλύτερα άλλοι γι’ αυτόν...Την ίδια στιγμή, βυθισμένη στην άφατη αυτοαναφορικότητά της, αναγορεύει από μόνη της τα δικά της είδωλα, υπόσχεται ανέξοδη δόξα και λεφτά στα reality shows, όπου αναπαράγεται συνήθως φτηνιάρικη τέχνη. Και βέβαια «ξεβράζει» άφθονο σεξισμό, πορνικό κλίμα, τερατολαγνεία και κουτσομπολιό στα μεσημεριανά, εκμεταλλευόμενη τον ανθρώπινο πόνο και την επιδειξιομανία, παρέχοντας άθλια πρότυπα στην νεολαία. Μια νεολαία που κατά πλειοψηφία της γυρνάει πλέον την πλάτη και στρέφεται στο Διαδίκτυο αφού δεν αντέχει άλλο το ξεκατίνιασμα, την υποκρισία, τον λαϊκισμό, την αναπαραγωγή του άθλιου...Στα δελτία ειδήσεων, που ο Έλληνας τιμά δεόντως, τα έχουμε δει όλα. Κοκορομαχίες των ίδιων συνέχεια πολιτικών του δικομματισμού στα panels μέχρι τελικής πτώσης, αλαζονεία, δημαγωγία, ψέματα και φρούδες υποσχέσεις, μεγαλοϊδεατισμούς και γελοίους ακκισμούς, συγκάλυψη ευθυνών, φανατισμό και επιθέσεις.. Η ελληνική τηλεόραση δυστυχώς, κολακεύει τα χαμηλά ένστικτα, προωθεί την ποδοσφαιροποίηση της πολιτικής ζωής και καλλιεργεί τον συνθηματικό λόγο μέσα από «πολυπράγμονες» σχολιαστές δημοσιογράφους που αποφαίνονται επί παντός επιστητού, στα δελτία ειδήσεων, υπερασπιζόμενοι στα τηλεπαράθυρα τα κομματικά τους «γήπεδα», συχνά με το αζημίωτο.. Η έρευνα έχει εκλείψει εντελώς από τα δελτία ειδήσεων και η τηλεοπτική αρένα αναφέρεται απλώς σε σκανδαλολογίες εκθέτοντάς τις «ηδονοβλεπτικά» στα μάτια των τηλεθεατών χωρίς να ελέγχει ουσιαστικά την εξουσία ως όφειλε. Όσο το σκάνδαλο «πουλάει» κι όσο εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες του καναλιού η του δημοσιογράφου μένει στην επικαιρότητα διαφορετικά φεύγει. Η τηλεόραση φτάνει μερικές φορές να χρησιμοποιεί ακόμα και «μαγειρεμένες» δημοσκοπήσεις για να επηρεάσει το πολιτικό βαρόμετρο και να παγιδέψει την κοινή γνώμη.Ενδεικτική για την χρήση προπαγάνδας και τον ρατσισμό της τηλεόρασης είναι η πρόσφατη έρευνα του Παν/μίου Αθηνών (Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, Ιουν.2008) για τα Ελληνικά ΜΜΕ που διαπιστώνει μεταξύ άλλων: « Εξ όλων των πολιτικών σχηματισμών, τη μεγαλύτερη συνολική προβολή στις τηλεοπτικές ειδήσεις έχει η ΝΔ – Κυβέρνηση, ακολουθούμενη από το ΠΑΣΟΚ. Τα στελέχη των δυο μεγαλύτερων κομμάτων προβάλλονται πολύ περισσότερο από τα στελέχη των άλλων κομμάτων, όπως και τα στελέχη του «δεξιού πόλου» έναντι εκείνων του «αριστερού πόλου». Μεταξύ των 20 περισσότερο προβεβλημένων πολιτικών προσώπων στις ειδήσεις, τα μισά και πλέον πρόσωπα προέρχονται από την Κυβέρνηση – ΝΔ...Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών προσώπων που προβάλλονται είναι άνδρες. Οι άνδρες – πολιτικά πρόσωπα αποτελούν το 89,6% και οι γυναίκες το υπόλοιπο 10,4% .Συνεπώς, η πολιτική στις τηλεοπτικές ειδήσεις φαίνεται να είναι κυρίως γένους αρσενικού. Αυτό παρατηρείται εντονότερα στους δημόσιους τηλεοπτικούς σταθμούς… Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών προσώπων, προέρχονται (πολιτικά) από την πρωτεύουσα και ακολούθως, με μεγάλη διαφορά, από τη Θεσσαλονίκη…» Διαφάνεια και έλεγχος Αρκεί το ΕΣΡ; Στη χώρα μας, η πολιτική διέρχεται εδώ και πολύ καιρό περίοδο βαθιάς κρίσης, με μεγάλη πλέον απογοήτευση των μαζών. Οι πολιτικοί, εξαρτημένοι από τα Μ. Μ. Ε, αφού οφείλουν συνήθως την αναγνωρισιμότητά τους σε αυτά και όχι στο έργο τους, φροντίζουν να γίνουν τηλεμαϊντανοί ακόμη και σε βάρος του κοινοβουλευτικού τους έργου. Τα ΜΜΕ δεν υπηρετούν πλέον τον πολιτικό πλουραλισμό αλλά τις υφιστάμενες δομές εξουσίας. Η αναντιστοιχία μεταξύ πολιτικού λόγου και κοινωνικής πραγματικότητας έφερε το γενικευμένο και άκριτο ανάθεμα των πολιτών στους πολιτικούς που τους θεωρεί πλέον κλέφτες και ψεύτες. Αυτή η εικόνα όμως αδικεί και την Αριστερά αλλά και τον θεσμό της Δημοκρατίας. Αυτό που απαιτείται σήμερα είναι ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα φαινόμενα της υπερσυγκέντρωσης και διαπλοκής στα media αλλά και την τηλεοπτική ευτέλεια και παραπληροφόρηση. Η κατάσταση αυτή εγκυμονεί κινδύνους για την εύρυθμη λειτουργία της Δημοκρατίας, τον πολιτισμό και την αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών. Απαιτούνται: συνταγματική αναθεώρηση των άρθρων που αναφέρονται στα ΜΜΕ, αντιμονοπωλιακές ρήτρες, αναθεώρηση του υπάρχοντος νόμου και αποφασιστική ενίσχυση του ρόλου του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ). Το ΕΣΡ που πρέπει να αναδειχθεί από την Βουλή με ισχυρή πλειοψηφία των 2/3 του εκλογικού σώματος οφείλει να έχει την αρμοδιότητα και τη δυνατότητα του "επί της ουσίας" ελέγχου του καθεστώτος ιδιοκτησίας, των φαινομένων πολυϊδιοκτησίας και των ακριβών μετοχικών συνθέσεων των εταιρειών των ΜΜΕ. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι η υπάρχουσα νομοθεσία είτε δεν εφαρμόζεται είτε αποδείχτηκε ανεφάρμοστη. Επίσης η αρμόδια ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή υπονομεύεται από κυβερνητικές αποφάσεις και οπωσδήποτε δεν ενισχύθηκε με τις κατάλληλες υποδομές για να ασκεί τον ελεγκτικό και αποφασιστικό της ρόλο. Θεωρούμε ότι το οριστικό καθεστώς αδειοδοτήσεων πρέπει να γίνει με βάση φακέλους ενημερωμένους με πλήρη και έγκυρα στοιχεία και πιστοποιητικά μέχρι την σχετική ημερομηνία αδειοδότησης. Επίσης το έργο του ελέγχου της σχετικής διαδικασίας να ανατεθεί στο ΕΣΡ κατά τις συνταγματικές ρυθμίσεις και να ολοκληρωθεί με εγκυρότητα αφού παρασχεθούν οι υποδομές και τα στοιχεία. Δημοσιογραφικά δικαιώματα κι ελευθεροτυπία Εδώ και αρκετά χρόνια με τον ίδιο τρόπο που αίρονται σταδιακά τα ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων σε όλη την Ευρώπη, άρχισαν να αίρονται από το 1991 και τα δημοσιογραφικά κεκτημένα. Επιπλέον σήμερα, σε περίοδο κρίσης πολλοί δημοσιογράφοι αναγκάζονται να δουλεύουν με stages ή συμβάσεις έργου, ανασφάλιστοι ακόμη και στην δημόσια τηλεόραση, ενώ υπάρχουν πάρα πολλοί δημοσιογράφοι και τεχνικοί που απολύονται σωρηδόν από εφημερίδες, ραδιοφωνικούς σταθμούς και περιοδικά. Η ελαστική εργασία ανθεί καθώς επίσης και η μαύρη εργασία. Οι δημοσιογράφοι βιώνουν μια δύσκολη πραγματικότητα. Από την μια οι πολυθεσίτες, διαπλεκόμενοι και ακριβοπληρωμένοι συνάδελφοί τους καμαρώνουν στο γυαλί κι από την άλλη η μεγάλη μάζα κακοπληρωμένων δημοσιογράφων που ιδρώνουν για να επιβιώσουν, που βλέπουν τις συλλογικές τους συμβάσεις να καταργούνται στην πράξη, που απολύονται ή που τους χρωστάει η εργοδοσία για πολύ καιρό τον μισθό τους. Την ίδια στιγμή η μεγάλη εργοδοσία χαίρει προνομίων και φοροαπαλλαγών.. Επιπροσθέτως επιχειρείται σήμερα και μια νέα επίθεση στην δημοτική ραδιοφωνία την οποία θέλει η Κυβέρνηση να ιδιωτικοποιήσει αδιαφορώντας μάλιστα για την ανεργία του προσωπικού της. Ο ΣΥΡΙΖΑ ζητά σταθερή εργασία για όλους τους εργαζόμενους και προάσπιση των εργασιακών και ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων. Επίσης την κατάργηση των διατάξεων του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων που επιβάλλουν την εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών των δήμων και την απόσυρση της διάταξης του «νόμου Ρουσόπουλου», που υποχρεώνει τους δημοτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς ν’ αλλάξουν το νομικό καθεστώς λειτουργίας τους, για να πάρουν άδειες λειτουργίας ως ανώνυμες εταιρείες. Πρέπει να ληφθούν οπωσδήποτε μέτρα που θα διασφαλίζουν θεσμικά την αυτονομία του έργου των δημοσιογράφων και των άλλων εργαζομένων στα ΜΜΕ, που θα ενισχύουν την δημόσια ραδιοτηλεόραση, κανόνες δεοντολογίας που θα επεξεργαστούν από κοινού το ΕΣΡ, οι εργαζόμενοι και οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ αλλά και σχετικά κινήματα πολιτών προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα της ασυδοσίας και της προσβολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε σχέση με τους κώδικες δεοντολογίας διευκρινίζουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αντίθετος σε οποιαδήποτε ιδέα νόμου "περί Τύπου", που θα έχει περιοριστικό χαρακτήρα και δεσμεύσεις σε ότι αφορά την ελεύθερη διακίνηση ειδήσεων, πληροφοριών, ιδεών και την άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος. Κατά μια ανάλογη έννοια θεωρούμε πως πρέπει να καταργηθεί και το Υπουργείο Τύπου και την θέση του να πάρει μια μόνιμη κοινοβουλευτική επιτροπή για τα ΜΜΕ. Σε ότι αφορά στη δεοντολογία του δημοσιογραφικού λειτουργήματος θεωρούμε ότι αποτελεί ζήτημα των Ενώσεων Συντακτών και η εφαρμογή τους θέμα των αρμοδίων οργάνων των Ενώσεων. Δημόσια τηλεόραση Σήμερα στην Ελλάδα έχει υποβαθμιστεί και υποτιμηθεί πάρα πολύ ο ρόλος και η λειτουργία των δημόσιων ΜΜΕ, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ε.Ε. στις οποίες τα δημόσια ΜΜΕ διατήρησαν δεσπόζουσα θέση στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο. Οι κομματικές προσλήψεις, οι υπερτιμολογήσεις διαφόρων προγραμμάτων και υποχρεώσεων, η μονομέρεια των ειδήσεων και η εύνοια των ημετέρων έχουν καθηλώσει την ελληνική τηλεόραση σε μια πολύ χαμηλή ποιότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει θεσμική κάλυψη της ΕΡΤ, χωρίς κανένα κυβερνητικό ομφάλιο λώρο. Τα δημόσια ΜΜΕ και τα δημοσιογραφικά εγχειρήματα γνώμης πρέπει να είναι αδέσμευτα αλλά χρειάζονται την στήριξη της Πολιτείας, στην εποχή του ανελέητου ανταγωνισμού και της άκρατης εμπορευματοποίησης της επικοινωνίας. Επιλογή που προωθεί εξάλλου και το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, πρωτόκολλο ν/32 της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Πιστεύουμε επίσης ότι η δημόσια τηλεόραση –και όχι μόνον αυτή- οφείλει να ξαναβρεί τον πραγματικό της ρόλο. Της αντικειμενικής ενημέρωσης, της εκπαίδευσης και της ψυχαγωγίας με αξιακά προτάγματα την παιδεία, τον πολιτισμό, την τέχνη, την οικολογία, την ισότητα των φύλων, την νεολαία, την πολιτική, την επιστήμη. Θα πρέπει να στηρίξει την πολυφωνία, να σεβαστεί την διαφορετικότητα, τις μειονότητες, τα κινήματα πολιτών, τις θετικές δυνάμεις στην κοινωνία και να σταματήσει να μας βομβαρδίζει με μια στείρα αρνητικότητα προς άγραν εντυπώσεων. Θα πρέπει να εγκαθιδρυθεί επιτέλους η αξιοκρατία στην δομή της ΕΡΤ για να παίξει τον ρόλο της ως Δημόσια τηλεόραση και όχι να αποτελεί εξάρτημα της εκάστοτε κυβέρνησης . Μια πραγματικά δημοκρατική ΕΡΤ δεν δικαιολογεί συνεχείς αλλαγές διευθυντών, προϊσταμένων και προσωπικού ανάλογα με τις αλλαγές των Υπουργών ή της Κυβέρνησης ούτε και απαράδεκτες αργομισθίες.. Η Δημόσια τηλεόραση οφείλει να στηρίξει την ανασύνταξη των πνευματικών δυνάμεων του τόπου αντί να τις αποσιωπά. Οφείλει επίσης να προχωρήσει στο αίτημα της Περιφέρειας για ποιοτική Αποκέντρωση των τοπικών ΜΜΕ καθώς και στήριξης των media της Ομογένειας. Καταναλωτισμός και διαφήμιση Υποταγμένη στην άκρα εμπορευματοποίηση και το μέγιστο κέρδος πάσει θυσία, η τηλεόραση, μετατρέπει τον πολίτη σε παθητικό καταναλωτή πληροφοριών και προϊόντων. Η ποιότητα επειδή κοστίζει κρίνεται ως περιττή και τα ΜΜΕ γεμίζουν πλέον τον χρόνο τους με ό,τι πιο φτηνό θα μπορούσαν να πουλήσουν. Οι εφημερίδες που κι αυτές αυξάνουν τελευταία την ποσότητα σελίδων τους έναντι της ποιότητάς τους, προσπαθούν να επιβιώσουν πουλώντας CD, εντασσόμενες συχνά σε τηλεοπτικά συμφέροντα. Τα τηλεοπτικά κανάλια αντί για ενδιαφέρουσες εκπομπές άρχισαν να γεμίζουν φτηνά τηλεσκουπίδια και reality που κοστίζουν ελάχιστα κι εσχάτως καταργούν κάθε έννοια ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ οι εκδότες, οι καναλάρχες και οι παραγωγοί των ΜΜΕ αποφάσισαν ότι ήρθε ο καιρός τους να γίνουν οι νέοι Μπερλουσκόνι! Στις δύσκολες μέρες της μηντιακής ατμόσφαιρας αντί η Κυβέρνηση να προστρέξει προς όφελος της ποιότητας αποφασίζει να «αυτοχορηγηθεί» υπόγεια παρέχοντας βοήθεια στον φιλικό της κυρίως Τύπο ως ένα είδος «αντιπαροχής».. H κρατική διαφήμιση αντί να διανεμηθεί δημοκρατικά εφόσον πρόκειται για δημόσιο χρήμα και καθορίζει πλέον την βιωσιμότητα εκδοτικών επιχειρήσεων δόθηκε σε έντυπα των οποίων η κυκλοφορία δεν δικαιολογούσε δικαίωμα ενίσχυσης. Οι διαφημιστές πάλι σήμερα, φτάνουν να ελέγχουν τα πάντα μέχρι και το είδος των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Καθώς μάλιστα ο αριθμός των τηλεοπτικών καναλιών όλο και αυξάνει με τα ψηφιακά, δορυφορικά και συνδρομητικά κανάλια, το κοινό διασπείρεται όλο και περισσότερο και οι τηλεθεατές κάθε καναλιού μειώνονται κάνοντας τους διαφημιστές πιο απρόθυμους να συνεχίζουν να πληρώνουν μεγάλα ποσά για τις διαφημίσεις. Αυτό φυσικά αυξάνει την διαπλοκή αλλά αποθρασύνει και τις διαφημιστικές. Οι διαφημίσεις γίνονται ολοένα και πιο προκλητικές, κυνικές, αδίστακτες προβάλλοντας επικίνδυνα πρότυπα ειδικά για τους νέους και τα παιδιά ενώ χρησιμοποιούν ανενδοίαστα το γυμνό γυναικείο σώμα με σεξιστικό ύφος και υπονοούμενα ακόμα και για εκπτώσεις μαγαζιών ηλεκτρονικών ειδών! Πιστεύουμε πως χρειάζεται αναπροσαρμογή του Ελληνικού κώδικα διαφήμισης και επικοινωνίας και προσαρμογή της νομοθεσίας ώστε οι διαφημίσεις να αποβάλλουν τον προκλητικό σεξιστικό τους χαρακτήρα και τις ρατσιστικές αντιλήψεις εν γένει έναντι του φύλου, της Τρίτης ηλικίας, συμβόλων κλπ. Επίσης απαιτείται περαιτέρω προστασία των ανηλίκων και των καταναλωτών από την παραπλανητική και την κίτρινη διαφήμιση. Νέο επικοινωνιακό τοπίο και μέσα Γνωρίζουμε πολύ καλά πως η διαπλοκή είναι στη φύση του καπιταλιστικού συστήματος και πως δημοκρατία και καπιταλισμός δεν είναι καθόλου συνώνυμες έννοιες γι’ αυτό και ο αγώνας για δημοκρατικά ΜΜΕ και η απεμπλοκή από τα αδηφάγα τραστ δεν είναι καθόλου εύκολος στόχος ειδικά όταν περιορίζεται σε ελπίδες νομοθετικών μόνο διαχειριστικών αλλαγών και δεν εντάσσεται μέσα σε ένα πολύ ευρύτερο πλαίσιο κινημάτων πολιτών που διεκδικούν μαζί δημοκρατικά δικαιώματα και μια νέα χειραφέτηση στο μηντιακό τοπίο.. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα σταθεί στυλοβάτης στα κινήματα αυτά και τις διεκδικήσεις τους. Υπάρχουν όμως κι ελπιδοφόρες δυνάμεις και δυνατότητες που προέρχονται από τα νέα μέσα, το Διαδίκτυο, τα μπλογκς, τις διαδικτυακές συσπειρώσεις πολιτών για τα πληττόμενα εργασιακά τους δικαιώματα, τα εναλλακτικά δίκτυα πληροφόρησης, το youtube, την web tv κλπ. Είναι ένας νέος τρόπος ταχύτατης επικοινωνίας που αμφισβητεί ευθέως πλέον την παλαίποτε πέτρινη εξουσία του Τύπου και της τηλεόρασης. Οι πληροφορίες σήμερα είναι διάσπαρτες παντού και προσιτές στον καθένα, στον κάθε συνδεδεμένο υπολογιστή ακόμα και στο κινητό τηλέφωνο. Μια νέα δημοσιογραφία του πολίτη αναδύεται και δίνει απρόσμενες πληροφορίες και οπτικό υλικό για διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν ανά πάσα στιγμή στον πλανήτη. Μέσα σ΄ αυτό όμως το νέο επικοινωνιακό τοπίο που είναι αρκετά πολύπλοκο πλέον, δεν λείπουν καθόλου οι συγκρούσεις. Έχουμε λοιπόν τα παραδοσιακά media και τις βιομηχανίες τους που μαζί με το παραγωγικό τους δυναμικό ανησυχούν πολύ καθώς ο ανταγωνισμός από το Διαδίκτυο αποβαίνει σταθερά εις βάρος τους.. Οι δημοσιογράφοι πάλι του Τύπου κι οι εφημερίδες μετα τον ανταγωνισμό της τηλεόρασης βλέπουν τώρα και τον ανώνυμο blogger να ασκεί δημοσιογραφικό ρόλο, και μάλιστα δωρεάν. Η πληροφορία όλο και φτηναίνει, η ακρίβεια και η επαλήθευσή της γίνονται πιο περίπλοκες από ότι είναι στα έντυπα, κι οι δημοσιογράφοι βλέπουν τον μισθό τους να μειώνεται αφού «όλοι έγιναν ξαφνικά δημοσιογράφοι»! Μέσα σ΄ όλα αυτά συνυπολογίστε και τον κατακερματισμό της ..πίτας. Τι εννοούμε; Μα τον υπέρμετρο πληθωρισμό των media. Σύμφωνα με έγκριτες μελέτες, η ετήσια παγκόσμια προσφορά media αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 30% και η ζήτηση δεν μπορεί να ακολουθήσει. Τα τελευταία 10 χρόνια στην Ευρώπη ο αριθμός των τηλεοπτικών καναλιών τριπλασιάστηκε, τα περιοδικά τετραπλασιάστηκαν τα τελευταία 25 χρόνια ενώ καθημερινά προστίθενται στο Web 1,5 εκατ. σελίδες! Η έννοια λοιπόν «σταθερό κοινό» σε ένα μέσον σχεδόν εξαφανίζεται και το κοινό του κάθε μέσου μειώνεται επίσης σταθερά λόγω πληθωρισμού. Τα πρώτα και σίγουρα θύματα είναι οι καθημερινές εφημερίδες. Από την άλλη βέβαια αυτό που συγκρατεί προσωρινά την κατάσταση είναι πως οι διαφημιστές προτιμούν ακόμη τα έντυπα μέσα και την τηλεόραση για να δίνουν τα πακέτα τους αν και από το 2004 η διαφήμιση όλο και αυξάνει στο Διαδίκτυο. Διαδίκτυο και Αριστερά Το Διαδίκτυο μπορεί να γίνει προνομιακό πεδίο για την Αριστερά αλλά και για την ελεύθερη έκφραση εν γένει όσο διατηρείται βέβαια η ελευθερία του και δεν επιβάλλεται η λογοκρισία. Την ελευθερία αυτή θα την προασπίσει ο ΣΥΡΙΖΑ αποφασιστικά και μέχρι τέλους. Το Διαδίκτυο δεν απειλεί την Δημοκρατία αλλά αντιθέτως την ενισχύει γιατί ενισχύοντας την ελεύθερη έκφραση κι επικοινωνία και παρέχοντας ανεξάντλητες πληροφορίες και κείμενα μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Ένας αρτιότερα πληροφορημένος πολίτης είναι καλύτερος πολίτης. Ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει πως πρέπει να διασφαλιστεί η ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση όλων στο Διαδίκτυο και να προωθηθεί η χρήση του στην Δημόσια εκπαίδευση, σε όλη την Επικράτεια. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα επαρκές εθνικό δίκτυο που να καλύπτει ισότιμα όλη την Ελλάδα. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό να ελεγχθεί η τάση εμπορευματοποίησής του, η οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση λογοκρισία και να διασφαλιστούν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, το δικαίωμα στην ανωνυμία και η ασφάλεια των συναλλαγών. Επίσης ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θέλει ένα Διαδίκτυο των δύο τρίτων. Θέλει ένα δημοκρατικό και ανοιχτό Διαδίκτυο όπου θα μπορεί ένας απλός blogger ή μια μικρή συλλογικότητα να δημιουργεί εύκολα και φτηνά μια διαδικτυακή σελίδα που θα είναι το ίδιο εύκολα προσβάσιμη με την ιστοσελίδα της Microsoft. Το δημοκρατικό Internet θα μπει σε κίνδυνο αν οι εταιρείες –πάροχοι αλλάξουν τους κανόνες και επιτρέψουν στις εταιρείες που τους πληρώνουν να έχουν μεγαλύτερη και πιο γρήγορη προσβασιμότητα και περιήγηση έναντι άλλων. Το Διαδίκτυο πρέπει να παραμείνει ένα ανοιχτό, δημόσιο μέσο κι όχι να δημιουργηθεί από δίπλα και ένα ιδιωτικό διαδίκτυο όπως θέλουν κάποια ηλεκτρονικά τράστ. Ήδη υπάρχουν ανησυχητικά φαινόμενα. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί επίσης ότι οφείλει να αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο η υποδομή των τηλεπικοινωνιών, ώστε να καταστήσει δυνατή την πρόσβαση σε όλες τις εισοδηματικές ομάδες. Αυτό φυσικά απαιτεί τομές και δημόσιο ΟΤΕ. Γιατί αν οι ιδιωτικές εταιρείες τηλεφωνίας διατηρούν τεχνητά υψηλές τιμές για τις ευρυζωνικές υπηρεσίες, ή αρνηθούν την εισαγωγή ενός ενιαίου συντελεστή για φθηνή πρόσβαση modem, τότε για ποια ισονομία μιλάμε; Εάν δεν υποχρεούνται ή ενθαρρύνονται από κάποιο κανονισμό για την ανάπτυξη υπηρεσιών σε αγροτικές περιοχές τότε πως θα φτάσει το Διαδίκτυο σε ακριτικές περιοχές; Το Διαδίκτυο καθιστά δυνατόν να ακουστεί η τοπική φωνή σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά, αν δεν υπάρχει κατάλληλη πολιτική στόχευση όλα πέφτουν στο κενό. Γι’ αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει πως οι δημόσιες τηλεπικοινωνίες αποτελούν μοχλό εκδημοκρατισμού και ισότιμης διαμοίρασης της πληροφορίας μέσω Διαδικτύου που δίνει την δυνατότητα της γνώσης, της καλλιέργειας, της ελεύθερης έκφρασης και της επαγγελματικής κατάρτισης στα οποία έχει δικαίωμα κάθε Έλληνας. Η Πολιτεία ως εκ τούτου οφείλει να φροντίσει, να υπάρχουν παντού και ειδικά στην Περιφέρεια διάφορα δημόσια σημεία πρόσβασης στο Διαδίκτυο ( πανεπιστήμια, δημαρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, κοινοτικά κέντρα, κλινικές και σχολεία) ώστε όλοι οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση. Αυτό είναι σημαντικό ειδικά για τους νέους ανθρώπους όπου η πρόσβαση δεν είναι εύκολα προσιτή για οικονομικούς λόγους. Επίσης είμαστε υπέρ των δωρεάν και ανοικτών κωδικών λογισμικού (FOSS), ειδικά στον Δημόσιο Τομέα , όπως είμαστε υπέρ της ανάπτυξης της γλωσσικής πολυμορφίας στο διαδίκτυο, της ανταλλαγή πληροφοριών χωρίς γλωσσικούς φραγμούς και την προώθηση της Ελληνικής γλώσσας. Επειδή συμβαίνει συχνά πλέον η επίσημη τηλεόραση να υστερεί σε χρόνο αντίδρασης έναντι των blogs και της δημοσιογραφίας των πολιτών ή της web tv παρουσιάζεται όλο και συχνότερα διεθνώς το φαινόμενο να υποκλέπτεται αυτό το υλικό του Internet. Ως εκ τούτου χρειάζεται ρύθμιση της προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων περιεχομένων των δικτύων που δημοσιεύονται είτε στον έντυπο Τύπο ή αναπαράγονται στην τηλεόραση. Όσον αφορά το ζήτημα της πληρωμής δημοσιογράφων που δουλεύουν για ενημερωτικά δίκτυα στο Διαδίκτυο εννοείται πως πρέπει να πληρώνονται και να έχουν ασφαλιστικά δικαιώματα. Ψηφιακή τηλεόραση Υπάρχει εκ παραλλήλου και η ψηφιακή τηλεόραση που ανοίγει πολλές νέες δυνατότητες και πεδία. Κι εδώ χρειάζεται μια ιδιαίτερη μέριμνα. Επειδή είναι γνωστό ότι με ταχύτατους ρυθμούς προωθούνται οι ψηφιακές συνδρομητικές πλατφόρμες σε υπερεθνική βάση και ότι η διαδικασία αυτή θα επηρεάσει καθοριστικά το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο σε κάθε επιμέρους χώρα, θα πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις των άλλων χωρών της Ε.Ε. όχι μόνο για τον έλεγχο του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και ιδιαίτερα των "off shore" εταιρειών, αλλά και για τη δημιουργία διεθνών ρυθμιστικών και ελεγκτικών μηχανισμών που θα αναφέρονται στο νέο ψηφιακό ραδιοτηλεοπτικό τοπίο. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί επίσης απαραίτητο να διατεθούν με ειδικό προνομιακό καθεστώς συχνότητες στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση για κοινωνικούς, πολιτιστικούς, νεολαιίστικους φορείς, για κινήσεις πολιτών και για αυτοδιοικητικούς φορείς. Αυτό μπορεί να διευκολυνθεί με την απελευθέρωση συχνοτήτων λόγω της επερχόμενης ψηφιοποίησης των καναλιών. Είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί πέραν του κρατικού και ιδιωτικού χώρου, ένας "κοινωνικός" χώρος στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο εντελώς διαφορετικός από αυτόν που ισχύει σήμερα. *Η Β.Σ. είναι δημοσιογράφος, Τεχνοκριτικός. Κείμενά της έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς στον Ημερήσιο και Περιοδικό Τύπο (Καθημερινή, Γαλέρα κ.α.), έχει εργαστεί στην Τηλεόραση της ΕΤ1, και είναι βασικό στέλεχος της Οικολογικής και Πολιτιστικής Κίνησης Δροσιάς. Τηλ. 210-8152463, sarilaki@otenet.gr